No 93 Ulaandag 19 Januari I9S5 39e Jaargang; BaiMaai ÏEIÏOLSB EN GERED. MtJNHARDT» Zenuw-Tabletten Laxeer-Tabletten - 60<* - Hoofdpijn-Tabletten 60* Imlaiii DruKkers-Exploitanben OOSTERBAAN LE COINTRE GOES Bureaux: Lange Vorstslraat 68—70, Goes Tel.: Redactie no. It; Administratis no. 58 Postrekening No. 36000. Bijkantoor te Middelburg: Firma F. P. DHUiJ, L. Burg. Tel. no. 259 ONDERWIJS. Art. XII van het program dor Anti revolutionaire partij luidt: Zij wil dat de Staat (voor zoover ont stentenis van veerkracht hij de burgerij hiertoe niet noodzaakt) liet beginsel late varen, alsof de Overheid geroepen zou zijn, om van harentwege onder wijs te doen geven; voorkoine dat de ■overheidsschool, voor zoover noodig, tot propaganda van godsdienstige of tegen den godsdienst gekeerde begrip- pon misbruikt worde; en alzoo aan alle burgers, onverschillig welke hunne godsdienstige of opvoedkundige ziens wijze zij, in zake hot onderwijs gelijke rechten gunne. Haar devies blijft, dat de Vrije School regel moet zijn, en dat de Openbare School niet anders mag zijn dan aanvulling. Voorts behoort het beginsel van vrijheid ook bij het Middelbaar- en Hooger Onderwijs tot verdere ontwikke ling te komen. Vanaf de 16e eeuw werd het onderwijs in ons land geregeld door de Overheid. Verschillende schoolreglementen en keu- ren uit dien tijd, te veel om hieruit in het korte bestek van hit hoofdartikel ten be wijze dienende aanhalingen te doen, kun nen dit getuigen. Deze zorg bepaalde zich niet slechts tot het uitvaardigen van keuren (als bijv. dat de kinderen nergens mochten school gaan dan op de stadsscholen, en voorts 't aantal meesters en leervakken) maar strekte zich ook uit tot gedeeltelijke be zoldiging der onderwijzers. In 1537 verdiende een „Rector" te Amsterdam per jaar 24 gulden. Achttien jaar later was 't al wat heter: toen toch verdiende hij f225 met vrije woning; en een „ondermeester" f 30 a. f 36 per jaar. Op 'i oogenblik, in een slechten tijd, be draagt 't aanvangssalaris voor een onder wijzer toch nog minstens dertig maal zoo veel. Doch dit slechts in 't voorbijgaan. Ook was er van Overheidswege school toezicht, welke uitgeoefend werd door scholar chen". De school werd dienstbaar gemaakt aan de bevordering der Overheidsinzich- ten. De „schoolmeesteren" moesten zijn „Lidtmaten van de ware gereformeerde Gemeinte, gesont in 't geloove". En het toezicht werd uitgeoefend door predikan ten, natuurlijk Gereformeerde. Een en ander werkte na in de 19e eeuw. In 1798 kreeg „Burger van Kooten" last „samen te stellen een lijst van boeken, die de r e p u b 1 i k e i n s c li e deugden zouden aankweeken". Dat waren toen de regeeringsinrichten, evenals rij dit waren in 1801 toen van de onderwijzers gevor derd werd „dat zij toegedaan zouden zijn den gevestigden Rogeeringsvorm" en in 1806 toen de onderwijzers in last hadden te zorgen „dat de leerlingen de catechi saties bijwoonden"; en de kerken wer den uitgenoodigd het onderwijzen der jeugd „in de godsdienstige leerbegrippen voor hun rpkenmig te nemen". Voor de „Gereformeerde religie" de „godsdienstige leerbegrippen". Het ver schil zal den lezer wel opvallen- Zoowel in de 16e eeuw als in latere eeuwen is tegen de theorie en de praktijk der zoodanig ingerichte overheidsschool gereageerd. In de 16e eeuw door de stich ting van bijscholen, waardoor, misschien onbewust, maar dan toch feitelijk de leus „de school aan de ouders" toen reeds tot uiting kwam. Maar in volgende eeuwen is deze uitspraak meer algemeen en met FEUILLETON. met grootei klaarheid gepropageerd ge worden. Vooral in de voorgaande eeuw- Door Bilderdijk en de mannen en vrou wen van den Réveil; later door Groen en zijn geestverwanten, en op hun voetspoor door onze ouders en grootouders endoor ons zeiven onder leiding van bekwame staatslieden, predikanten en sclioolman- -h-en. Wij noemen in dit. verband slechts de hamen Kuyper en Lobman. Weldra voegden ook de Itoomsch-Katholieken zich bij hen. Het beginsel heeft doorgewerkt, -en, dank zij mede de finaneieele gelijkstelling, is 't aantal vrije scholen zoodanig toe genomen, dat thans niet meer de open bare, neutrale, staatsschool, maar de bij- zondere, Christelijke, vrije school het in aantal scholen, onderwijzers en leerlin gen wint. x) De toestand is nu zoo, dat de Over heid zich geschikt heeft naar den wensch der Voorstanders van de Vrije School, door dr Kuyper aldus vertolkt: „Slechts dooi' het beginsel vaarwel te zeg-gen dat de Staat voor aller heil te zorgen heeft, en door zijn werkkring tot regeling der strijdige belangen te beperken kan men aan de natuurlijke beschermers" (dat zijn de ouders) „der kinderen de verantwoor delijkheid teruggeven, welke men thans opdraagt aan de leden van gemeente raden", enz. Nu nog wordt de openbare school be heerd door de gemeentebesturen, dewijl het gebrek aan veerkracht bij de burgerij hen hiertoe noodzaakt. Maar 't ideaal der A.-R. partij blijft: de Overheid niet langer geroepen om van harentwege on derwijs te geven. Doch zóólang er een 'Overheidsschool -moet zijn, heeft de Overheid te zorgen dat op die school geen tegen den gods dienst gekeerde begrippen geleerd worden. Tegen den godsdienst gekeerde begrip pen propage eren, doet men dat? Wij gelooven van niet. Maar men kan' 't ook doen door laten. Dit geldt niet zoo zeer de godsdienstige, als wel de staatkundige begrippen. Toen het liberalisme nog in zijn bloei tijd was, hebben verschillende zijner woord- en penvoerders 't toegejuicht dat zij door de Overheidsschool heel wat konden verkrijgen in hun geest. Wij hebben tal van uitspraken bewaard van liberalen die dit met genoegen heb ben geconstateerd: Hugenholtz, Rau- werihoff van andere liberalen die dit met spijt hebben geconstateerd: De Beau fort, Holwerda; en nog andere die 't on omwonden hebben veroordeeld: Dr A. Pi-ersop. dr S. A. Naber, Jhr. dr van der Wij-ck. Zoo werd de openbare school secte- scho-ol der modernen. Maar nu is liet liberalisme door het socialisme vervangen. Zullen de woord en penvoerders der sociaal-democraten voorzichtiger zijn? Een hunner "hesten: W. H. Vliegen, heeft eeni-gc jaren geleden te Amsterdam gezegd „Juist doordat we een staatsschool heb ben en wij invloed kunnen uitoefenen op de onderwijzers, -en de onderwijzers een betrekkelijk groote vrijheid hebben, zijn wij met de staatsschool op den goeden weg. Langzamerhand wijzigt de school zich in onzen geest." In onzen geest; dat is in den geest d-er sociaal-democraten. Met welk gevolg? Dat steeds meerderen, uit utiliteitsover- wegingen, nu ja, voor het door artikel 12 uitgesproken beginsel: de vrije school re gel, gewonnen worden. Do finaneieele gelijkstelling tusschen openhaar en bijzonder onderwijs is nu verkregen. De. politieke schoolstrijd heeft uit. To-ch zijn we nog niet waar we zijn moeten. Nu begint de paedagogische strijd. Nu gaan (je voorstanders der vrije 'school hun -onderwijs verbeteren. Nu wen- s-chen de voorstanders van vrij onderwijs regel den strijd voort te zetten ook in 't belang der Vrije Middelbare -en Vrije Hoogescholen. Want ook dat Onderwijs moet tot ver dere ontwikkeling lcom-en. En niet minder dan het lager en uitgebreid lager, heeft p-ok 't -middelbaar onderwijs behoefte aan de kracht van het Evangelie. En wat 't ifinancieelc aangaat aan Overheidssteun. Een steun die aan de Rijks- -en Gemeente Middelbare scholen ruimschoots ten deel v-alt, doch waaraan de Chr. Middelbare Scholen nog lang niet aan toe zijn. In een volgend artikel hopen wij aan te toonen -dat deze oplossing niet is het 'ideaal. De antirevolutionaire partij heeft een ander. Op 't oogenblik volstaan wij met het afdrukken -onzer voorloopige conclusie. Zij luidt De Overheid boude zich ten opzichte 'der school voor elk der drie takken neu traal in dien geest dat zij alle scholen op voet van gelijkheid behandele. 0|> I. Jan. 1914 telde de openbare school 562000 leerlingen, de bijzondere 381 duizend dus 40 pCt van het totaal. Op 1 Jan. 1924 was de openbare school geslonken tot 521000, do bijzondere tot 554000 gestegen, dat is 51.5 pCt van het totaal der leerlingen. Zoo schrijft „Het Onderwijs". Wat dit zeggen wil? Dat uitgekomen is, wat aan de zijde der voorstanders van de bijzondere school altijd is voorspeld: geef beiden gelijke -kan sen en go zult zien dat do openbare school niet is „de school waaraan do natie gehecht is", dan alleen gehecht in den zin van „vastgehecht." 14) o ..Dat is merkwaardigriep Willem uit;,,met -dezelfde post twee brieven over dezelfde zaak! Weet u wat, vader! We moesten straks eerst naar dien meneer Kelders gaan en dan naar meneer Wil lemsen. Dat kan net, want den -een kun nen we 's v-Qonniddags spreken en de ander heeft -ons na den middag ontboden." „Ja, en dan moeten we ons maar da delijk gereed mak-en", zei de oude man; „vrouw, gij zult liet vandaag alleen moeten stellen." „Dat is het ergste niet", gaf moeder Beijers' ten antwoord, terwijl ze opstond en de tafel begon af te nemen; „dat is het ergste niet; ik ben zoo dikwijls alleen. Maar de onrust over Keetje kwelt me zoo; on als ik alleen hen komen allerlei gedachten in mij op, de eene al benau wender dan de andere. Doch daar kan do reds niet om overgaan. Ik kan alles met mijn -eenvoudig verstand niet begrij pen; maar het is mij, also-f ons kind in gevaar verkeert. Gaat dus samen onder zoeken, wat het is. Want als hij vaders ontslag een nog erger ramp moest kameni ZAHGEISS 3d «ent per (.Doosje. SHE TOO'ti'iEB^&STSa.Lg. Hij SiBï Mrotjsst, Moeder Beijers voltooide den zin niet, maar schudde zuchtend het.hoofJ. „Ge moet nu niet dadelijk het ergste denken", troostte Willem. „We zijn im mers juist bezig om Keetje tegen gevaar te beschermen, moeder." „En", v-oegde vader Beijers er aan to-e, „Vrij hebben avond a.an avond samen onze dochter aan God opgedragen, -en ik hen overtuigd, dat de Heere onze ge beden gehoord beeft en reeds bezig is, voor haar te zorgen." Een paar uur later bevonden de Beijers', va-der en zo-on, zich op het gemeentehuis. De hoer Kelders ontving hen in -een kamertje, waar ze vrij spreken konden „Gij weet", zoo begon de commies ter 'secretarie, „dat dominé Veltman en .mijn heer Willemsen mij onlangs bezocht heb ben om inlichtingen in te winnen naar het gedrag van den zoon van notaris Nordens, bij wien ik geruime-ri tijd op het kantoor geweest ben. Ofschoon ik er, -eerlijk gezegd, iets onaangenaams in vond, jne-dedeelingen te do-en omtrent het ge drag van een familielid van mijn ouden patroon, meende ik toch, in 't gegeven geval te moeten zeggen, wat ik wist, tomdat er hooge belangen op hot spel stonden. Ik vertelde dus den heer Wil lemsen, dat Jo Nordens zijn vader veel verdriet berokkende door zijn losbandig leven; dat hij vaak diep in den nacht De nieuwe Duitsche regeering. D-e rijkskanselier Lutlier heeft Zater dag de Berlijnsche pers te woord ge staan. Er waren geruchten rondgestrooid dat het uitstel van de regeeringsuilspraak aan innerlijke twisten in het nieuwe ka binet te wijten zou zijn. Het kwam er natuurlijk op aan, deze geruchten zoo snel mogelijk tegen te spreken en daarom heeft hij de vertegenwoordigers van de Diuitsche bladen hij zich uitgenoodigd. Hij kon hun tegens mededeelen, dat de heer Frenken, die medelid is van liet centrum, als minister van justitie be noemd is. De portefeuille van financiën is nog met bezet. De eerste maatregel, dien het nieuwe kabinet getroffen lieeft, is er een van socialen aard. Aan de hoogovens werd op aandringen der industrieelen tot nu -toe met twee ploegen van twaalf uur elk gearbeid. Arbeidsminister Brauns heeft er op aangedrongen, dat de oude toestand hersteld zou worden en dat het werk voortaan verdeeld zal worden over drie beschonken thuis kwam -en dat hij; een massa geld verkwistte. Ik vertelde den heer Willemsen verder, dat de jonge Nordens veel omgaat met ■een zeker iemand, dien ik tijdens mijn verblijf hier heb 1-eeren kennen als Frans Bo-lz; en -dat zich in hun gezelschap nog een derde bevond, die mij voor kwam -de eigenlijke leider van het drie manschap te zijn. Ik kon nooit te weten komen, wolken naam dit heerschap dro-eg. Ik vischte er trouwens ook niet naar; want wat had ik er m-ee te maken! Onop zettelijk ontdekte ik echter, dat de briefjes van den onbekende aan Jo Nordens ge sloten waren met zwart lak, waarin een wapen was afgedrukt. Die envelo-ppes ver meldden echter nooit den naam van den afzender. Eergister nu kwam aan 't gemeente- bureau een brief van den graaf van G„ uw heer; -en tot mijn verbazing bemerkte ik, dat -de lakken op dien brief hetzelfde zegel vertoonden als -die op de brieven des onbekenden aan de-n zoon van notaris Nordens. Ik -kan me niet vergissen; een. peiger met uitgespreide vleugels en in eiken hoek van het vierkante v-eld drie ster ren." Stom van verbazing zaten Beijers Sr en Jr den verteller aan te staren. „Het vermoeden ligt dus voor de hand", zo-o vervolgde de heer Kolders, „dat een familielid van dén graaf intiem bevriend is met .Jo Nordens en met Frans Holz. IJ zult beter dan ik kunnen nagaan, wie de grafelijke kameraad der beide losbollen zijn kan. 'tMc-et natuurlijk iemand wezen, die in leeftijd ongeveer m-et hen overee-n- Ko-mt. Heeft de -graaf van 'G- zoons?" „Jawel", zei vader Reijiers„hij heeft twee zoons. D-en een, Leo, ken ik wel; die is ritmeester bij de cavalerie en heeft hier verleden najaar nog met zijn vader gejaagd. Do -ander, Frederik, stu deert in de rechten. Hem heb ik alleen als kleine jongen gezien. Dpt is al wel tien, twaalf jaar geleden." „Maar ik begrijp niet", merkte de jo-nge Beijers -op, „dat Frans Holz, die anders zoo gaarne pocht en blijft, mij van die vriendschap met een familielid van den graaf niets verteld heeft." „Daar zal hij wel zijn goede reden voor hebben", zei de heer Kelders. „Enfin, met zekerheid kan ik natuurlijk niets zeggen. Ik meende intusschen, dat het voor u niet van belang ontbloot was, te weten, wat het wapen in 't lak mij hleeft verraden. Het is nu aan u, uit te zoeken, wie de bloedverwant van den graaf is, die m-et Frans Holz omgaat op zoodanige wijze, dat de snoever er over zwijgt. Dat dit laatste weinig goeds beduidt zult ge wel met me eens zijn. 't Zou mij zelfs geen VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. Abonnementsprijs: Per 3 maanden, franco per post, f3. Losse nummersf0.05 Prijs der Advertenliën: 1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct. Bij abonnement belangrijke korting. ploegen van acht uur. Het kabinet heeft zich daarbij aangesloten, maar zal den in dustrieelen tijd tot 1 April laten, om zich aan den nieuwen toestand aan te pas sen. Overstroomingen te St. Petersburg. De Neva is buiten haar oevers getre den. Talrijke stukken land zijn onderge- loopen. De schade is groot. De eilanden Kameny en Golodai zijn overstro-omd. De overheid van Petersburg heeft twee plannen uitgewerkt, tot beveiliging van de stad tegen overstroomingen. Aan de monding van de Neva wordt een dam opgeworpen tot regeling van den water stand. Voorts zullen bij Kroonstad twee dijken worden gelegd. Hendrik Geeraert f De sluiswachter Hendrik Geeraert, die in de Octoberdagen van 1914 een grooten dienst aan het Belgische leger bewees, samen met sluiswachter C-ogge van Veur- ne en den te Nieuwport gevestigden Hol- landschen sluiswachter Dingen, door de sluizen van Niéuw-poort open te zetten en de Yseroverstrooming tot stand 'te brengen, is te Yperen in den ouderdom van 62 jaar overleden. Geeraert zal op kosten van zijn geboortestad Nieuwpoort met militaire eer begraven worden. De terugkeer der communisten. Woensdag zijn de communisten voor- het eerst weer in do Italiaansche Kamer- verschenen. Zij kwamen alle tegelijk op een .rijtje achter elkaar binnen en na men plaats aan de uiterste linkerzijde. Toen zij gezeten waren, overhandigde een van de boden hen een in ironischen toon gesteld adres van welkom, door fascis tische en liberale afgevaardigden onder teekend, waarin de verloren zonen wer den geprezen om hun terugkeer, waarmee zij, naar het „adres" duidelijk op den voorgrond plaatste, een uiterst vader landslievende daad volbracht hebben. In dezelfde Kamervergadering deed zich nog een andere aardige gebeurtenis voor. Bij de stemming voor een voorzitter had een verstrooid afgevaardigde een ver keerd biljet in de bus gestopt, een briefje, dat met „Lieve schat" begon en met „je Klara" eindigde. Het document oogstte veel succes. Korte berichten. Wegens vechtpartijen tusschen fas cistische en anti-fascistische studenten heeft de rector van de universiteit te Na pels de universiteit tot nader order ge sloten. Volgens de officieele statistieken, stonden do kosten van het levenson derhoud in Engeland op 1 Jan. 1.1. 80 pet. hoven die van Juli 1914. D:it betee- kent, dat zij 'in een maand tijds 1 pet. gedaald zijn, maar nog altijd 3 pet. hoo ger 'komen dan op 1. Jan. 1924. De krijgsraad van Namen heelt bij verstek drie Duitsche officieren veroor deeld, die zich, volgens de akte van be schuldiging, tijdens den oorlog te Namen en omgeving aan moorden en brandstich tingen hebben schuldig gemaakt. Majoor von Ileijne en kapitein von Gollani wer den veroordeeld tot de doodstraf, kolonel von Ompteda tot 20 jaar dwangarbeid. D-e Vlaming de Man is in beroep gegaan tegen het strenge vonnis, dat hij- wegens den onvrrjiwilligen manslag op den fascist Macquet heeft opgeloopen. De reis van den tweeden zoon van den Japanschen keizer, prins Chichibu, 15' Bij Apatli. ca Drogist** naar Europa is thans vastgesteld op Juni a.s. De prins zal twee jaar te Londen verblijven en in dien tijd ook de hoofd steden van het vasteland, „in het hij- zonder die van Frankrijk en Duitsch- land, bezoeken. In den nachl van 12 op 13 Januari heeft de Lithausche recherche talrijke huiszoekingen gedaan over heel het land. Zij vond een aantal geheime organisaties in volle actie. Bij een leeraar van het lyceum te Marioepol ontdekte men een voorraad granaten, propaganda-lectuur en een correspondentie met de derde com munistische internationale. Een twintig tal arrestaties werd gehandhaafd. Do zaak is naar de krijgsraden verwezen. De Zuid-Afrikaansche regeering heeft oen wet bij het parlement inge diend, waarbij stakingen en uitsluitingen in alle ondernemingen van algemeen be lang verboden worden. De pogingen om kroonprins Rup- precht van Beieren en generaal Luden- dorff met elkaar te verzoenen kunnen als -mislukt worden beschouwd, daar de ge neraal zich niet bereid wilde verklaren, de satisfactie te verleenen, die Rupprecht van hem had geëischt. Zaterdagmorgen zijn tengevolge van den hoogen waterstand van de Eems uitgestrekte landerijen in enkele Oost- friesche plaatsen onder water geloopen. Het plan bestaat om op 1 Maart in Dnitschland voor de eerste maal een na- tionalen rouwdag te houden, gewijd aan de nagedachtenis van de in den wereld oorlog gevallen soldaten. Het dorp Muenchweiler in de Palts heeft een strafbezetting van 39 man ge kregen. Bovendien is er een verkeersver bod uitgevaardigd. B arm at en de S- D- A- P.. Tegenover de „verdediging" door de „Voorwaarts" beproefd, om hel feit to verontschuldigen, dat een goed partij genoot tevens „kapiftilist" kan zijn, merkt „De Vrijheid" op: Ligt het aan ons, wanneer zulk een betoog ons weinig overtuijgjend toeschijnt? Het is ons waarlijk niet onbekend, dat de S.D-.A P. gefortuneerde aanhangers telt, aan wier eerlijke overtuiging ,geen ver standig mensch een oogenblik twijfelt. Hier is het echter een geval, dat haast absurd klinkt. Ziehier hot type van den meest onsympathieker! O.W.-ar, een man, die van niet komt tot iet, dank zij, naar de dagbladhèrichlen te -oordeel-en, han- üc-ispraklijkeu, waarover oen socialistisch of coinmuuLlisch blad in, de scherpste woorden vonnis pleegt te vellen. En ter wijl zulk een man bezig is zich ée-n kapitalistische wereldpositie te- verwerven, zich verrijkt ten koste van de nooddruft der kleine luyde-n die zijn winsten moe ten betalen (gelijk hot in vlammend-en stijl "in de socialistische pers ple-egt te wor den .geschilderd), strooit hij met tien duizenden guldens... om het kapi talisme te bestrijden! haar verwonderen, wanneer het drietal -de jonge graaf, Nordens en Holz op -een of andere manier met juffrouw Papegaai in verbinding stonden." Op eens schoot Willem Beijers iets door het hoofd. Zou -de „withoed" misschien de adel lijke vriend van Ho-lz en Nordens kun nen zijn Willem herinnerde zich, aan den vin ger des onbekenden met het lichte hoofd deksel een zegelring te hebben gezien, waarin iets stond gegraveerd; maar hij had er niet aan gedacht, op dat gra veersel nauwkeurig te letten. En al had hij .er aan gedacht, dan zo-u liet nog niet gemakkelijk zijn geweest, precies te constateeren, wat er in den 'blauwen steen gegrift stond. Intusschen was het tijd geworden, zich stadwaarts 'te begeven voor het onder houd met den heer Willemsen. Wie .weet,, of daar niet meerdere dingen zouden blijken, die dienen konden om licht te werpen op allerlei, wat nog duister was. De Beijers' Sr en Jr namen dus afscheid van den heer Kelders, sprongen op hun* rijwielen en begaven zich in kalmen gang naar de stad. - (Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1925 | | pagina 1