Donderdag 25 September 1924
Wo 303
38e Jaargang
KONING WILLEM II.
Buitenland.
FEUILLETON.
A
A
Drukkers-Exploitanten
ÜOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 687®, Goes
Tel.: Redactie no. II; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tol. no. 25§
Zij, die zich met 1 October op „de
Zeeuw" abonnewen, ontvangen de vóór
dien datum nog verschijnende nrs gratis.
CHRISTENDOM EN POLITIEK.
Op het te Lanteren, gehouden Congres
van Geref. Studenten werd bovenstaand
onderwerp behandeld door Zijne Excellen
tie A. W. F. Idenburg.
Aan het verslag van diens rede in de
Standaard is het volgende ontleend:
Politiek duidt aan de wetenschap over
den Staat: algemeene staatsleer; ook be-
teekent het de toepassing hiervan. Dan
ten derde is het de staatsmanstaak. Prof-
Bavinck zegt, dat ze is een hooge, bijna
heilige zaak. Politiek moet in verband
staan met de religie, want rechtsorde
wordt gedragen door zedelijke orde.
Tem ijl de eerste gemeente antithetisch
stond tegenover de haar omringende hei-
densche cultuur, werd ras de toestand
•anders, toen de wereld voor 't Christen
dom gewonnen werd. Zoo bewoog 't Chris
tendom zich in de Middeleeuwen tusschen
de polen wereldverachting en wereldver
overing. De Kerk eischte alles op. De Re
formatie kwam weer op voor een „twee
heid" tusschen Kerk en wereld, Kerk en
cultuur. Wat van Kerk en cultuur geldt,
is ook van kracht ten opzichte van Kerk
■en Staat, Christendom en staatkunde.
Ook hiervan teekent spreker de ontwikke
ling.
Hoe zal 't Christendom zich verhouden
tegenover den van God afkeerigen Staat?
Onthouding? zooals Montanisten, Donatis-
ten, Quakers?
't Koninkrijk der waarheid is echter
niet los van de wereld, waarin 't leeft.
'Geen mijding, maar strijd, was de Gere
formeerde gedachte. Want God openbaarde
ook Zijn wil ten opzichte van den Staat,
niet alleen tot het verlossingswerk is Gods
openbaring beperkt. We vinden die open
baring in natuur en Schriftuur. Rome stelt
deze twee boven elkaar. Het natuurlijks
heeft den teugel van de Kerk noodig.
De Reformatie (Calvijn) ziet in de
Schrift, den bril, waarmee men kan lezen
-wat in 't verworden schrift der natuur te
lezen staat, De Reformatie maakte zoo
den Staat Vrij van de heerschappij der
Kerk. Luther liet die twee toen geheel los
van elkaar; 't Calvinisme niet, dat ziet
in de algemeene openbaring een aanknoo-
pingspunt voor saamwerking in het pu
blieke leven, met hen, die de bijzondere
openbaring loochenen.
De H. S. is niet gegeven als handboek
voor politiek, maar geeft wel de groote
beginselen, richtlijnen voor politiek. Ze
wijst b.v. onvermijdbaar af: het staats-
absolutisme, ook het polygame huwelijks
leven.
De H. S. handhaaft de realiteiten
■schuld en straf, zonder welke voor het
mysterie van 'Golgotha geen plaats zou
-zijn.
De verhouding tusschen Christendom
en Staat is iets anders dan die tusschen
Kerk en Staat. De band tusschen deze
'twee is volgens sommigen alleen moreel,
volgens anderen moet ze ook uiterlijk zijn
(volgens Rome en ook volgens art. 36
i). -
Maar aanleiding *van de onthulling van
'Tiet ruiterstandbeeld van Kening Willem
II se 'sGravenhage bevatte „Het Vader
land de volgende korte critische levens
beschrijving van dezen jong gestorven,-
grooten man, den grootvader onzer Ko
ningin. Er was in Willem II iets ridder
lijks, dat een scherp contrast vormde,
vooral met het toenmalige karakter der
Nederlanders.
Het jonge prinsje is amper twee jaar,
als hij (1795) met zijn moeder en groot
moeder, met het g'ebeele stadhouderlijke
huis op een Scheveningsche visstihers-
pink wordt overgebracht naar Engeland,
men vluchtte voor het aanrukkende Fran-
sche geweld en voor den van achter de re
volutionaire legers dreigenden reVancbc-
lust der patriotten. Slechts als volwassen
man zou het prinsje zijn vaderland terug
zien. Eerst in Engeland en dan in Duitseh
Land groeide het kind op. Te Brunswijk
heeft Bilderdijk het eens ontmoet. Die ge
niale balling verheugde er zich over, dat
hot prinselijke kind reeds soldaatje speel
de. 1
In Pruisen heeft de jonge prins dan
verder in ernst het soldatenwerk geleerd.
Hij was op de kadettenschool te Berljjn.
Weldra zou Napoleon echter ook heer en
meester zijn in Pruisen. Die jonge prins
moest vrijere lucht kunnen inademen. Met
■een paar begeleiders slaagde hij er in aan
dsn ej^eurzin: van Napoleon's spionnen te
van de Ned. Geloofsbelijdenis ongewij
zigd). Wij vragen, dat de Overheid de
Kerk erkenne, eere, als 't moet bescher-
me, maar vooral vrijlate. Nog steeds zijn
er in ons land die terug willen naar art.
36 ongewijzigd. Men zegt: de Overheid 'is
geroepen om God te dienen. Hoe kan ze
dat practisch doen, als ze slechts kan
regeeren in overeenstemming met de ze
delijke grondovertuiging van het volk?
Deze grondovertuiging vindt weerklank in
de wetgeving. Zoo moet de Overheid zien
te werken op de vorming van die grond
overtuiging. Bismarck vergeleek de staats
manstaak met 't werk van een visscher of
jager. Rustig wachten, krachtig doortas
ten op liet juiste oogenblik.
Vele Christenen vinden tegenwoordig,
dat men zich aan politiek niet moet wa
gen, er zijn te veel zedelijke gevaren
zij vinden zich zelf voor politiek te goed.
Zijn die gevaren soms niet in ander werk
zelfs niet in den dienst des Woords? Men
zegt, dat men in 't gewoel van den poli-
tieken strijd gauw te veel zegt. Maar zou
den deze Christenen niet bidden, dat God
ze voor overhaasting, voor liefdeloosheid
bewaart?
Een ander gevagr is, dat men de macht
begeert om de macht, en niet als doel om
boven besproken grondovertuigingen te
kweeken. Maar moeten menschen*Mie dit
inzien zich nu onttrekken? Daardoor ma
ken zij toch den toestand nog zuiverder.
't Derde gevaar: In 'n zoo gedifferen
tieerd land als Nederland moeten steeds
eenige partijen een compromis maken.
Daarin geeft men soms dingen toe, die
men niet had mogen toegeven. Maar wie
dat nu inziet en zich toch onttrekt, maakt
dal. er niet minder, maar meer geschip
perd wordt met 't beginsel. Z.Ex. getuigt
dat hij, die heel niet een man is om te
strijden, de politieke loopbaan volgt, om
dat hij die niet verlaten durft. Hij zou
zich voelen als een soldaat die voort
vluchtig is.
Zouden wij ooit de vruchten hebben ge
had, die we hebben, als vroegeren zich
te goed hadden geacht voor de poiltiek?
Voor 'n vijftig jaar zouden Christenen
nooit de erkenning gevonden hebben, die
wij nu op allerlei terrein vinden. Hierna
vertelt spr. hoewel noo de van zijn
eigen levenservaringen als Gouverneur-
Generaal van Ned. Oost-Indië.
Spr. resumeert en legt er vollen nadruk
op, hoe het Christendom aan de politiek
als wetenschap, grondslag en principe
geelt, aan de politiek als praxis (praktijk)
bezieling en leven.
Wij democraten.
Wij kunnen deze tarief wet zoo niet
aanvaarden, dus de heeren Schaper en
Oud. Want wij zijn democraten en het
kiezersvolk moet zich er eerst over uit
laten. De heeren hebben, naar men weet,
zoo grooten eerbied voor het volk. Zon
der de stem van het volk durven zij
niets te doen. Laten wij maar eens een
paar voorbeelden noemen.
In 1922 pleitten de vrijzinnigdemocra
ten jiog voor een weermacht.
De partij, ging daarin mee. En nu?
Zonder dat zij een uitspraak zelfs van
ontsnappen, van de Duitse he Oostzeekust
naar Denemarken en vandaar naar En
geland te ontkomen. Daar heeft hij twee
jaar doorgebracht in het van oude schoon
heid gansch vervulde Oxford, waar hij het
heerlijke leven der Engdsche aristocratie
uit die dagen meeleefde. Daarna ging hij
naar Spanje,en werd er verbonden aan
Wellington's staf. D'ie Spaansche jaren
zijn' de groote weelde van zijn leven ge
weest.
De prins was 18 jaar, in het gezel
schap van de onbezorgd levende Engel-
sehe officieren, in een heerlijk land, waar
hij en zijn kameraden en hun aller aan
voerders door het volk als de bevrijders
werden vereerd en bemind. Daarbij kwam
nog, wat het beste was, er werden over
winningen behaald. Zelf werd hij! o<m zijn
moed en dienstijver herhaaldelijk gepre
zen en tal van eerbewijzen vielen hem
ten deel.
Intusschen waren er ook op een ander
oorlogstoon eel groote dingen gebeurd. In
Pruisen was de vrijheidsoorlog begonnen.
Ook Oranje en Nederland vatte weder
frioed. Die erfprins was, nadat Wellington's
leger aan gene zijde der Pyreneeën had
post gevat, naar Engeland vertrokken. Ook
zijn vader bevond' zich daar. Op 19 De
cember 1813 dan, na twintig jaar bal
lingschap, zag hij zijn geboorteland weer.
Op 6 December had Willem I reeds de
souvereine macht over de Nederlanden
aanvaard
Het was alles zoo nieuw. Vair zijn land
van zijn vader, van de taal van zjjn
volk voelde de Prins van Oranje zich
geheel vervreemd. De adjudant van Wel
lington voelde overal haat tegen het Ier
ger en alles wat met het leger in Terband
de eigen partij afwachten, roepen de hee
ren nu voor de ontwapening.
Maar met de sociaaldemocraten is het
nog sterker. In 1918 kregen wij onder
de werking van het algemeen stemrecht
voor het eerst een uitspraak van het
volk. Maar een paar maanden daarna
wilde de heer Troelstra onder instem
ming van zijn partijgenooten in de Kamer,
boel die uitspraak zoo maar even ver
nietigen en een gansehen ommekeer bren
gen in het staatsleven.
Zooveel respect hebben deze „democra
ten" voor het volk.
En nu zou de Kamer niet het recht
hebben, om een eenvoudig wetsontwerp
als de tariefwet te behandelen, dat niets
anders beteekent, dan dat het een deel
uitmaakt van den bezuinigingsarbeid, die
het evenwicht van onze financiën beoogt.
Het zijn wel wonderlijke snuiters die
„democraten". (N. Prov. Gron. Crt.)
Onverantwoordelijk.
In de bladen loopt een gerucht dat
hier en daar miliciens die thans voor de
herhalingsoefeningen opgekomen zijn, door
hun patroons hiervoor zijn ontslagen. In
dien dit gerucht waarheid bevat een
reserve-officier bij het 10de te Ede is
er de vader van dan aarzelen wij niet
te zeggen dat .dit een in hooge mate af
keurenswaardige daad is.
't Is waar tien jaar geleden is dit ook
hier en daar geschied, en ondervinden
sommige jongens (en ouders) daar nu
nog de droeve gevolgen van. Maar 'toen
duurden de oefeningen jaren, en konden
de patroons allicht zoo lang niet wachten.
Maar ni\, terwijl het slechts een oefe
ning van veertien dagen geldt, van de
malaise gebruik te maken om de jongens,
of hun ouders, uit hun brood te stooten,
wij zouden haast zeggen, hoe durft men
in een Christenland dit bestaan.
Wat 'n verandering! In '1914 de mili
ciens op de handen dragen, en dank
baar zijn voor hun bereidheid om 's lands
veiligheid te gaan verdedigen, en nu
zelfs geen fatsoen en geen medelijden
meer.
Laat ons hopen dat 't gerucht alsnog
onjuist blijkt.
Nog al meer droefs.
Te Ede is gebleken hoe bedenkelijk het
met den eerbied voor gezag en tucht in
sommige onzer gelederen gesteld is.
Soldaten die zich niet meer storen aan
krijgsartikelen en huishoudelijke reglemen
ten, aan de orders hunner officieren. Een
hoofdofficier, die smeekt in plaats van
beveelt -en zich ten laatste op de schou
ders zijner soldaten laat tillen bij wijze
van hulde voor zijn gehoorzaamheid aan
hunne bevelen.
Een luitenant die zich op een potje
bier laat trakteeren, opdat men zijn ver
zoek inwilligen zal, en ten slotte nog
met een weigering zijner onderhoorigen
afdruipt.
Wat zinken wij toch weg.
Stel u voor dat iets dergelijks onzen
Van Heutsz overkomen ware!
Doch dit zou hem niet overkomen zijn!
stond. Het poëtische Spanje, waar men
den vijand kon verslaan in heerlijke ge
vechten, was zoo geheel anders dan het
nuchtere in dien tijd meer dan ooit
nuchtere Nederland, waar een nieuw
staatsbestuur moest worden ingericht en
wel onder leiding van 'den strengen Ko
ning Willem I, die zijn land wilde admini-
streeren, zooals een rentenierende huis
vader het zijn landgoed doet. Het duurde
niet lang, of men zou ook hier een be
roep moeten doen op de wapenen. Napo
leon was van het eiland Elba gevlucht
en op de slagvelden van Belle Alliance,
Quatre Bras en Waterloo heeft de Prins
van Oranje dan alleen zijn groote aan
deel in de zegepraal der geallieerden,
maar hij heeft er tevens het hart van zijn
volk veroverd. Hoevele vaderlandsche dich
tors hebben toen niet den slag van Quatre
Bras, den prins bij' den „Viersprong" be
zongen! Dat de Prins er zelf een wonde
opliep, vormde als het ware een bloedig
teeken van dit nieuws verbond tusschen
Nederland ep Oranje.
D© 'geestdrift des volks is echter al
te dikwijls een slechts fel flakkerend, niet
lang gloeiend vuur. Sroedig begon alweer
het getob over de legerorganisatie. Bij
het huwelijk met Anna Paulona, de Tsa-
rendochter, bleken er weliswaar nog ster
ke sympathieën te zijn, maar door dit
huwelijk zelf werd hij weldra in een
kring van beginselen en gevoelens, strij
dig met het Nederlandsche volkskarak
ter, getrokken. Hij werd voor ©enigen tg1®
een antirevolutionair Q in den zin der
Heilig© Alliantie, terwijl zijn rader zooveel
mogelijk het goede in de moderne staats
idee trachtte te verwezenlijken.
H* was toen echter reads tea prooi
Hij zou de orde gehandhaafd hebben,
al had hij er voor moeten sterven.
Een soldaat, een officier in de eerste
plaats moet voor de landsverdediging, ook
voor de handhaving 'van orde en gezag,
alles, desnoods ook zijn leven veil hebben.
Om de inwilligen tot de orde te
roepen.
Maar in het jaar 1924 doet men dit,
tracht 't althans te doen, met een potje
bier.
Zoo struikelen gezag en discipline op
de straten. En, lijk in 1789, de arme
natie gaat er bij te gronde.
Opgepast!
Het rapport, door verschillende Kamers
van Koophandel uitgebracht betreffende
het ontwerp-Tariefwet, luidde niet on
gunstig.
In het koor van hen, die uitjubelen het
blijde lied vari den vrijhandel en in alles
zien een bedreiging van dit hooge be
ginsel, konden zij niet meezingen.
Wèl is dit het geval met de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor de
Zeeuwsche Eilanden, die voor enkele da
gen haar bordeel over het ontwerp ten
beste gaf.
Met 12 tegen 4 stemmen werd het
advies der commissie van onderzoek aan
vaard en besloten, bii de Tweede Kamer
der Staten-Generaal op verwerping aan
to dringen.
Het oordeel van Treub, Maas. Heldring
en andere vrijzinnigen ten spijt, werd
gewezen op de gevaren van protectionis-
tischen aard, die het wetsontwerp in zich
droeg en waardoor het vrijhandelsdogma
in het gedrang kwam.
En zoo geschiedde het dat de Kamer,
die de Zeeuwsche Eilanden vertegen
woordigt, uiting gaf aan een vrijhandels-
fanatisme, dat geheel en al mis
plaatst is.
Dergelijke gebeurlijkheden dienen in de
toekomst te worden voorkomen.
Wie niet in staat is om de zaken onbe
vooroordeeld onder het oog te zien en
het terrein der Kamer beschouwt als
politiek jachtveld, dient buiten te worden
gehouden.
We weten wel, het liberalisme zocht
steeds uitsluitend naar geschiktheid en
deze pijnlijk-nauwgezette keuze had dan
in den regel ten gevolge, dat de mannen
van Christelijke beginselen werden bui
tengesloten of althans in de minderheid
bleven.
Ook deze uitspraak is zonder twijfel
niet in overeenstemming met de denk
beelden, die onder het grootste deel van
Zeelands bewoners leven.
Daarom is er te meer reden, om een
volgend maal op zijn hoede te zijn.
Mogelijk, dat dan dergelijke teleurstel
lingen uitblijven.
Barrel of Bijbel?
Voor moeilijke vragen en pijnlijke keu
zen wordt men dikwerf in het leven
geplaatst.
Toch" is men geneigd om te meenen,
dat in ons vaderland, en vooral in Zee
land, dat den naam heeft van Christeliik
aan een ziekelijke rusteloosheid, gevolg
eener hartkwaal, maar zelf oorzaak van
het steeds erger worden dier kwaal. Die
karaktertrek deed hem bij voorkeur ver-
blijyen in het zuidelijk deel der toten Yer-
eenigde Nederlanden. Diaar had men een
vrijer, minder henepen leven; de oude
adel, die er nog heel wat meer be toekende
dan in het Noorden, beschikte, er over
uitgestrekte hosschen voor de jacht. Er
was daar meer beweging in het maat
schappelijke leven. Ook in de kunst. De
opkomende romantische schilderschool
van Van Bree en zijn vrienden, die school
van het breede gebaar, was geheel- naar
zijn smaak. In Holland was alles wel
deftiger, maar zeer dikwijls ook buiten
gewoon vervelend-
Ook de droom van het vereenigde rijk
met het levendiger Zuidelijk element, de
iarisLocratischer, maar tegelijkertijd toch
ook populairder maatschappij zou .echter
weldra verstoord wonden. De reVoluti©
van '30 brak uit. De prins trachtte te
redden wat nog te redden viel. Jn over
leg met zijn vader, bood hij' den Belglen
zelfbestuur aan. Maar toen dit plan on
uitvoerbaar leek, moest de vader om
staatsredenen zijln zoon verloochenen. Uit
België, teruggekeerd, heeft deze toen wran
ge dagen beleefd. Naar Den Haag kon
niet komen; Lij bleef eenigen tijd in
Klundert. Het moet daar een tragisch'
verblijf geweest zijn in de laatste Octo-
herdagen van 1830; het was een harde
prinsenplicht, alle aansprakelijkheid voor
de mislukking op zich te nemen. Dpor de
onderwerping aan dien plicht, heeft de
prins zich in dit polderdorpa) wellicht
meer dan ooit prins getoond. i
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs.-
Per .3 maanden, franco per post, f 3.
Losse nummersfO.OS
Prijs der Ad verten tien:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 ot
Bij abonnement belangrijke korting.
te zijn, de keuze tusschen borrel en Bü-
bel niet al te moeilijk is en ten gunste
van het laatste zal worden beslist.
Wie zolks meent, geeft van te groot
optimisme blijk.
Althans in een dorp op Zuid-BeveJand
ging het bii-»de oplossing eenigszins an
ders toe.
Toen daar bij de behandeling der ge-
meentebegrooting de post voor vertering
in dè vergaderingen in stemming kwam
en een trouw A.R. voorman opmerkte,
dat de borrels wel konden eorden ge
mist, was dit als de stem eens roependen
in de woestijn: de borrels bleven ge
handhaafd.
Hun nuttigheid werd blijkbaar proef
ondervindelijk gedemonstreerd, teen het
punt „verhouw der Christelijke school"
aan de orde kwam en de tongen der op
posanten loskwamen.
Ondanks het kloek betoog; van onzen
ouden voortrekker besloot de Raad, de
mate der sabotage van de Lageronder-
wijsw'et vol te meten en in laatste in
stantie bij de Kroon in beroep te gaan
van de beslissing van Ged. Staten.
Zelfs werd de opzienbarende stelling
verkondigd, dat de B ij bel behoort
in de kerk, niet in de school.
Pijnlijke tegenstelling
Een Raad. die zich in meerderheid
uitspreekt vóór den borrel, maar tegen'
breederen invloed van den Bijbel.
Zulks geschiedde in het Christelijk
Zeeland!
O tijden, o zeden!
Een treurig bestaan.
Naar aanleiding van den brand in een.
aardappelschuur bij Kilmarnock (Eng.).
Waarbij, zooals wij reeds gemeld hebben,
negen personen het leven lieten, vinden
wij in een Engelsch blad eenige bijzon
derheden over het treurig bestaan dier
menschen in den rooitijd.
Scheepsladingen vol van de armste
Ieren uit Munster plegen in dezen trjd
naar Schotland over te steken om in
het vruchtbare graafschap Ayrshire eeni
ge weken bij het binnenhalen van den
aardappeloogst behulpzaam te zijn. Bij
hen sluiten zich gewoonlijk nog talrijke
landgenooten aan die reeds in Schotland
gevestigd £ijn en een bestaan leiden,
dat de meesten in aanraking brengt met
de publieke armenzorg. Wettelijke voor
schriften om in de behuizing dier men
schen te voorzien, bestaan niet, en
meestal is een stuk van een zolder,
met een houten ladder als eenige toe-
gansweg, de gezamenlijke slaapplaats
voor mannen zoowel als vrouwen.
Aan een streng verbod van rooken is
evenmin de hand te houden, in de prak
tijk tenminste, als aan het toezicht op
dronken personen, die ook hun ligplaats
komen opeischen.
Jaar in jaar uit hebben weldenkende
menschen reeds tegen deze misstanden
geijverd, maar 'de boeren hebben door
gebrek aan ruimte weinig keus, en het
is al heel mooi als tusschen de af-
Dat was niet antirevrolution air, althans
niet naar de opvatting, welke door Groen
van Prinsterer, later door Kuyper en. Do
Savornin Lohman werd verdedigd. Die Hei
lige Alliantie ging niet van de volken maar
van de vorsten nit. In het protocol, dal;
van de koningen van. Engeland en Pruisen
en van de Keizers van Rusland en Oostenrijk
in 1813 uitging, stonden schoone woorden,
die de erkenning van de souvereiniteit Godsr
tot grondslag hadden, doob meer de Restaura
tie tegenover de Revolutie bedoelden, dan
wel de bekeering van Vorsten en Onderdanen
tot de gehoorzaamheid aan Gods Woord terug
riepen. Trouwens deze beweging ging ge
heel buiten de volken om. De gedachte wan
uitgegaan van den koning van Pruisen en
den Czaar, en was kenmerkend Pruisisch-
Russisch: de Vorsten hoofden van den
Staat en van do Kerk en de onderdanen eer
biedige bewonderaars van deze Kerkstaat-idee.
Anti-revolutionair, nu ja, tegen de revolutie
in haar bloedige excessen, doch niet prin
cipieel tegen de Revolutie het Evangelie, ge
lijk dit door genoemde staatslieden is ver
dedigd. Eigenlijk is er dan ook maar één
antirevolutionair in de negentiende eeuw ge
weest, die tot aan zijn dood aan zijn voor
liefde voor deze II. Alliantie heeft vastge
houden, en dat is mr Keuchenius geweest.
Hij heeft dan oek in meer dan een zijner
Kamer-redevoeringen de regeering van Neder
land het ideaal der Heilige Alliantie voorge
houden en aan de mogelijkheid tot doorvoering
harer beginselen geloofd. Db geschiedenis heeft
dezen droom, zij 't ook een schoone droom,
gelogenstraft. Red. Zeeuw.
a) .Het oude paleis van Koning Willem II
te Klundert wordt thans bewoond door den
rentmeester van het Kroondomein. Red. Zeeuw.
