Zaterdag 9 Augustus 19124
38e Jaargang
m 263
EERSTE BLm,
C. QUISPEL
Buitenland.
Binnenland.
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorstsfraat 6870, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 53
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHU1J,, L. Burg. Tei. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
A b o n n e rr. e n t s p r ij s
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummersf 0.031
Prjjs der Advertentiën:
14 regels f Ï.20, elke regel meer 30 cL
Bij abonnement belangrijke korting.
Oït ïiummsr bestaat uit twee biaden
ONTWAPENING.
De menschen, die de ontwapenings-
gedachte propageeren, verdienen in
zooverre onze sympathie, dat zij strij
den voor een ideaal, en een hijgend
verlangen toonen naar een duurzamen
wèl gegronden vrede.
Al sinds jaren worden pogingen
aangewend om den oorlog in de toe
komst onmogelijk te maken. Men deed
dit reeds lang vóór 1914, en men doet
het nu met te meer aandrang, nu die
oorlog zulk een droeven nasleep had,
en 't gevaar groot is, dal straks een
nieuwe wereldoorlog zich ontketent,
waarbij die van 19141918 blijken zal
slechts kinderspel geweest te zijn.
Aan dit laatste nu gelooven de ide
alisten, die den oorlog weg willen
hebben, niet. Dit komt omdat zij het
vraagstuk der zonde buiten rekening
laten en het vrederijk dat, naar de
Schrift duidelijk leest, pas na de Vol
einding zal intreden, reeds nu op eene
zondige en om des menschen wil ver
vloekte aarde willen zien komen.
En h iertegen komt Gods Woord
krachtig op evenzeer als tegen den
eeuwigen vrede, waarvan deze Paci
fisten droomen. Deze menschen wil
len, geheel tegen Gods Woord in, en
buiten Gods Woord om, enkel door
cultuur en pacifisme voor goed aan
allen oorlog een einde maken en den
eeuwigen vrede inluiden; en dit nu
kan niet.
Een belijdend Christen mag zich tot
samenwerking op dezen grondslag
niet leenen.
De Christus heeft ons een heel an
der, een gansch tegengesteld beeld ge-
teekend.
Daarom verwerpen wij ook de abso
lute ontwapeningsgedachte, welke
door dr Van Embden en diens naaste
en halve geestverwanten wordt gepro
pageerd.
Zoolang de zonde heerschappij voert
is algeheele ontwapening onmogelijk.
Slaagt de Volkenbond er in alle vol
ken voor de ontwapeningsgedachte te
wapening moeten uitblijven, omdat
ontwapening moet gegrond zijn in
onderling vertrouwen; en dat juist
zoo jammerlijk wordt gemist.
Wie de woeling der aan Engeland
onderworpen volken ziet, in Afrika en
Azië Amoral, die moet toegeven, dat
Engeland althans niet ontwapenen
kan.
Maar zullen de anderen dat dan
kunnen doen? Bovendien al zou 'tnog
kunnen, hoe houdt een volk de be
roerdere in eigen omgeving in be
dwang
Dat men de handen ineen sla,, om
alle geschillen met den buitenlander
door arbitrage te doen beslechten,
den oorlog langs dien weg onmoge
lijk te maken, de ontwapening kan en
zal toch hierop nimmer kunnen vol
gen.
Dat dit niet kan, hebben de Anar
chisten en Socialisten van vroeger,
en de Communisten en Socialisten van
thans op hun geweten.
Men was in 1903 zoo mooi op weg
om de natie te winnen voor 'het denk
beeld van een Volksleger; het mili
tairisme werd teruggedrongen, naar
mate zin voor een Volksleger naar
voren kwam. De garnizoenen werden
verminderd; menige stad werd van
militaire bewaking ontbloot, dank zij
de vermeerdering der verloven en de
inperking van het blijvend gedeelte.
Doch toen is het Anarchistisch avon-
'tuuF losgebroken de Spoorwegstaking
trad in; de regeering viel voor een
oogenblik den scepter uit de hand
en 't gezag ging over in banden van
{Judegeest en Hugenholtz, Troelstra de
socialist en Domela Nieuwenhuis, de
anarchist vonden elkander weer, en
het oproer voerde zijn triomfen.
„Het Volk", Troelstra's lijfblad,
kwam er in zijn no. 912 rond voor
uit, dat de toeleg der S. D. A. P.
was „het zóó ver te brengen, dat de
liegeermg niet meer op leger en vloot
vertrouwen kan en dan met één groo-
ten slag het Staatsbestuur omver te
werpen".
Een opmerking, die samenviel met
iiYan a.n|lere in de Khmer en in
volksmeetings uitgesproken, met name
door Van der Goes met zijn bekende
laanmanmg tot het legerNiet de wa
pens neer, maar de wapens hier;
en door Van Kol, die daarom zoo voor
een volksleger was, omdat het volk
dan geweren in handen kreeg.
Na de mislukking \mn deze Revo-
lutie, (dank zij de wapening, is in
1918 weer een nieuive aanslag ge
volgd, waarbij Troelstra andermaal
greep naar de dictatuur, doch in zijn
gruwzaam bedrijf werd gestuit door
de gewapende macht.
Wat zou er destijds geworden zijn
van ons volksleven, indien men, dank
zij de ontwapening, in de funeste
macht van deze revolutie-helden Avas
geraakt?
Het zijn de Socialisten en Anarchis
ten, en laatstelijk ook de Communis
ten, die 't ons onmogelijk maken met
hunne ontwapenings-leus in te stem
med.
Ging Anarchisme en Sociaal-demo
cratie niet zAvanger van zulke boo
ze plannen, we zouden in ons overi
gens kalm en rustig gestemde land,
waarin excessen uiterst zeldziaam zijn,
bijna zonder militaire macht voor de
handhaving van de politieke rust en
orde kunnén instaan, en zelfs de tucht
in het leger zou men minder scherp
kunnen nomen.
Maar dit verandert geheel, nu blijkt,
dat er èen georganiseerde macht zich
opwerpt, die openlijk de Revolutie pre
dikt, en er geen doekjes om windt,
dat zij zich sterkt om tegen den Staat
op te treden en dien te vernietigen.
Zoo merkte Dr 'Ruyper destijds in
1903 reeds op. En "zoo zou hij het
nog zeggen. Want de situatie is er
nog veel slechter op geworden.
Een Staat, die zoo maar luk-raak
tot ontwapening overging, dit zou ge
lijk staan met zelfmoord.
sf» V
Wii weiischen echter te onderschei
den tusschen de "dwaze beweging voor
ontwapening en de geoorloofde actie
om te komen lot duurzamen vrede.
De bezwaren tegen het uitgangspunt
van zoodanige actie behoeven ons na
tuurlijk niet te beletten, ter wille van
het goede doel, haar met belangstel
ling te volgen.
Onze nu ontslapen leider Dr Ruyper
gaf het voorbeeld, door in "1914, mis
schien wel reeds daarvóór, zich aan
te sluiten bij het Vredes-Comité van
dte heerenBun ge, c.s., Avaarvan hij
zelfs voorzitter was; ook was hij aan
gesloten hij de Vereeniging „Vrede
door Recht" en schreef hij" zelfs ar
tikelen in het orgaan dier Vereeniging.
Ook behoorde hij onder de pleitbezor
gers. Amn den Anti-Oorlograad. En in
1914 heeft hij al gedaan wat in zijn
vermogen was om tegen den Oorlóg
en voor den Vrede te ijveren.
De Vrijheidsbond.
In den Vrijheidsbond is een herziening
aan den gang.
Artikel 1 van het algemeen programma
luidt thans als volgt: „Erkenning van het
ATijheidsbeginsel als grondslag van Staats
beleid en van de noodzakelijkheid eener
zuiver democratische Staatsinrichting".
De herzieningscommissie stelt voor 'in
de plaats daarvan te lezen
„Het handhaven en bevorderen van het
liberaal of vrijzinnig Staatsbeleid en van
de daarmede overeenstemmende democra
tische Staatsinrichting als voorwaarde
daartoe."
De hoefijzercorrespondent van liet
„Handelsblad" stelt (zich) voor:
„De liberale JStaat gaat uit van het in
dividu als uitsluitend object van beleid
en tracht naar de grootst mogelijke vrij
hei d voor alle individuen binnen de
-onderlinge harmonie eener rechtsge
meenschap. Hij laat zich daarbij alleenlijk
leiden door de menschelijke Rede."
Jan Politiek neemt in „De Houten
Pomp" een leuk loopje met die definitie.
Hij vertrouwt ze niet. Vrijheid in de har
monie en harmonie in de vrijheid! De
geschiedenis weerspreekt die maar al te
zeer.
De afgescheidenen, de vrije school,
Manchester, het is zoo met Vrijheid en
Harmonie in strijd. Doch ter andere zijde
moet Avorden toegegeven, dat in dit voor
stel een, om met mr Rutgers in „De Rot
terdammer" te spreken, op den voor
grond tredend kenmerk van de vrijzinnig
heid onomwonden wordt uitgesproken,
namelijk dat de rede alleen de leids
vrouw der liberalen is. Dit is een ver
dienste. Immers schreef Mr Cort van der
Linden reeds in 1886: „De liberale poli
tiek vindt haar grond in het gezag der
menschelijke rede". Maar er zijn nog al
tijd liberalen, die dezen grondtrek hun
ner richting in de politieke propaganda
gaarne op den achtergrond houden.
Maar, zoo merkt mr R. op, het op den
voorgrond stellen van de vrijheid, zoowel
in het bestaande artikel als in het voor
stel van den heer Elout, schijnt ons even
wel op een misvatting van het karakter
PIANO'S EN ORGELS
KUNSTSPEL PIANO'S
Prachtige Instrumenten
Inwendig en Uitwendig
Eventueel Bijzondere
Aankoop Voorwaarden
Pianofobnftam - Goudsche Singel 3 - Rotterdam
der A'rijzinnigheid te berusten.
Men sla er Fabius' „Wezen en praktijk
der Vrijzinnigheid" slechts op na. Daar
wordt gesteld, en aangetoond, dat vrij
zinnigheid iets anders is als vrijheidszin.
In het woord vrijzinnigheid openbaart zich
de Avil om vrij te zijn van hooger gezag.
Jacob van Lennep zag in „vrijzinnig" een
synoniem van „vrijgeest". - Daarenboven
heeft de geschiedenis overtuigend bewe
zen, dat de arrijzinnige richting met staats-
absoiutisme en met vernietiging der vrij
heid allerminst onvereenigbaar is. Mr Fa
bius Avijst onder meer op de staatsahso-
lutistische opvattingen van twee der gees
telijke voorouders onzer liberalen, Spinoza
en Roüsseau.
Misschien moet het aan de herzienings
commissie als Arerdienste worden aange
rekend, dat zij het Avoord vrijheid in het
door haar ontworpen artikel achterwege
laat.
In Jan Politieks critiek is de (onschul
dige) grove satire, in bovenstaande, mr
Rutgers' critiek, de fijnste ironie aan het
woord.
Een partij moet geen al te breede stam
boom en geen al te zwart verleden heb
ben; daar heeft zij op haar ouden dag,
ondanks haar pogingen om zich te ver
jongen, somwijlen maar last van.
V
De Nederlandsche kolonisten in Canada.
Reeds geruimen tijd, wacht op onze
leestafel een vlugschrift van den heer
J. J. Leys te lerseke onder boven
staand opschrift op bespreking.
Het is een zeer belangrijke bijdrage
tot het verkrijgen van een objectieven
en derhalve juisten kijk, op het vraag
stuk, dat de menschen in deze dagen
van toenemende malaise en werkloos
heid bezig houdt: het vraagstuk der
kolonisatie naar Canada of waarheen
elders mogelijk.
De heer Leys heeft dit Awaagstuk
niet achter de schrijftafel bestudeerd,
maar in het volle leven der werkelijk
heid. Zijn cosmopolietische geest dreef
hem om met eigen oog te gaan opne
men de toestanden in Canada, en in
een deel der .Vereenigde Staten; en
deze te toetsen aan die, welke hij in
Suriname, eveneens persoonlijk, heeft
waargenomen, en die beide in Canada
en in Suriname met elkander te ver
gelijken.
In den breede en op onderhoudende
wijze doet de schrijver verslag van
zijn tochten en bezoeken in Canada,
zulks ingevolge opdracht van den gou
verneur van Suriname, baron v. Heem
stra.
Hieraan dankt men het rapport in
zake des heeren Leys' „bezoek aan de
Nederlandsche Kolonisten in Neerlan-
dia (Alberta, Canada) ter bestudee
ring van hun geestelijken en maat-
schappelijken toestand".
Op enkele van die bezoeken hopten
wii later terug te komen, dewijl het
vraagstuk der kolonisatie door Hol
landers in Canada ook in onze pro
vincie aan de orde is. Ook uit Zuid-
Beveland ging een enkele daarheen,
en, naar de heer Leys rapporteert, ook
o.a. uit Sasput, Schoondijke, is er een
zekere Cfontant?) te Delia (Alberta)
als landbouwer gevestigd. Vandaar,
dat wij na eenige weken opi dit ver
slag, hetwelk zeer door objectiviteit
aantrekt en imponeert, hopen terug
te komen.
Doch wii noodigen bereids alle be
langstellenden en belanghebbenden
en dit zijn in de eerste plaats de zonen
onzer landbouwers en arbeiders
uit om zich dit, vlugschrift, een kleine
veertig bladzijden, aan te schaffen, te
lezen en te "bespreken.
Wie dit doet zal, des zijn wij zéker,
niet al te vlug een besluit nemen.
De schrijver zegt aan 't slot van zijn
verslag zijn meening omtrent de
vraagwaarheen, naar Canada, of naar
Suriname. Het gaat hier toch om een
vergelijking tusschen de bestaans-mo-
gelijkheid van een Nederlandschen ko
lonist in Canada en een in Suriname.
Welnu de Canadeesche kolonist
heeft bij den Surinaamschen kolonist
dit voor, dat hij zijn landbouwproduc
ten en zijn vee altijd kan verkoopen;
zijn bedrijf extensief kan uitoefenen,
dank zij de groote oppervlakten; in
veeteelt en zuivelbedrijf eeu hulpmid
del voor zijn bestaan heeft, wanneer
de graanprijzen tegenvallen; kerk en
school hem meer geven dan den Su
rinamer; en het verkeer gemakkelij
ker is.
Waartegenover staat, dat de Suri-
naamsche kolonist geen bestaanszeker
heid heeft, zoolang daar geen produc
ten verbouAvd worden, die op de we
reldmarkt verkocht kunnen worden;
Suriname's grond geen gebruik van
werktuigen toelaat, wegens duurte van
't ontginnen; veeteelt daar onmogelijk
is; het onderwijs niet deugt voor ko
lonistenkinderen; protestanten aan bet
(ongezonde) kerkelijk leven aldaar
geen deel kunnen nemen; en 't ver
keer er slecht is. Altegaar nadeelen,
die echter te overwinnen zijn, wan
neer afzetgebieden worden gezocht
met verschepingsmogelijkheid;" inpol
dering; beperking van immer van
slachtvee; en vergemakkelijking van
het verkrijgen van eigendomsrechten
op landerijen worden mogelijk ge
maakt.
Want en dit houde men wel in
't oog de" heer Leys verklaart, dat
er vooreerst geen kijk op( is, dat het
gouvernement van Canada de kolonis
ten een vol jaar aan 't w erk kan hou
den, of aan hen een ja,ar lang een
goed loon verzekeren; zoodat hij het
„een gewaagde onderneming (acht) om
jongelui, niet-landbouwers, uit Neder
land met gouvernementshui, als ko
lonisten naar Canada te zenden".
Beter ware het en hier komt zijn
liefde voor Suriname Aveer boven
„minstens een evengroot erediet be
schikbaar te stellen om Nederlandsche
landbouwers gelegenheid te geven
naar een Nederlandsche kolonie te
emigreeren, waar de vooruitzichten
voor een landbouwer" let wel voor
een landbouwer, want deze vooral
heeft hij in Canada bezocht en vap
hun werken en zwoegen jceer onder
scheidene zoo gunstige als ongunstige
resultaten gezien „niet minder gun
stig zijn, als de bacoven- en andere
culturen tot stand komen".
En daarvoor moet men meer in Su
riname zijn; het stichten van een Ne
derlandsche volksplanting in deze zoo»
veel jaren door ons veronachtzaamde
kolonie is, ook volgens den schrijver,
voor Suriname een levensquaestie en
komt indirect het moederland ten
goede
Men make kennis met dit belang
rijke geschrift; het kost slechts zestig
cent, de prijs van zes sigaren, "die
iedere boerenzoon kan uitsparen, door
slechts cén Zondag het rooken na te
laten.
nrnvtfffu airs wuwwji
De Londensche Conferentie.
Herriot zal vandaag van Londen naar
Parijs vertrekken, waarschijnlijk per vlieg
tuig.
Het ligt in de bedoeling van Herriot
om zijn collega's op de hoogte van de
diplomatieke onderhandelingen 'te Lon
den te stellen en hen te raadplegen over
de houding, tenslotte door de Fransche
delegatie aan te nemen ten opzichte van
twee Arraagstukken, die door de confe
rentie nog niet zijn opgelost; de militaire
ontruiming van hel Roergebied en de
handhaving van het Fransch-Relgische
spoorwegpersoneel in de Rijn-zone. Her
riot zal met zijn medewerkers Zondag
avond naar Londen terugkeeren.
Het voornemen van Herriot te Parijs
den Zondag te komen doorbrengen, om
met de ministers Noliet en Clementel aan
een buitengewonen ministerraad deel te
nemen, heeft te Parijs niet weinig be
vreemding gewekt, temeer, daar deze over
eenkomst plaats heeft weinige dagen voor
het einde van de conferentie.
Verschillende bladen hebben het ver
moeden uitgesproken, dat er in den boe
zem der Fransche delegatie een ernstig
roeeningsverschil is gerezen en dat spe
ciaal generaal Noliet zich tegen de con
cessies door Herriot gedaan en die, welke
de minister-president nog voornemens is
te doen, wil verzetten. Ook in parlemen
taire kringen wordt aan die geruchten
geloof gehecht. Herriot heeft die geruchten
doen tegenspreken.
Eerstdaags zal een groep Amerika
nen naar Europa komen, om naar aanlei
ding van het jubileum van het 300-jarig
bestaan van New-York aan Koning Albert,
Koningin Wilhelmina en president Dou-
mergue den 50 cents jubileum gedenkpen
ning met de beeltenis van Willem den
Zwijger en admiraal de Coligny, benevens
een vel der verschillende jubileumpost-
'zegels van' 1, 2 en 5 cent te overhandigen.
Korte berichten.
De politie te Warschau had reeds ge-
ruimen tijd het vermoeden, dat het dage-
lijksch bestuur van de communistische
partij in Polen vergaderingen hield ten
huize van een bankdirecteur aldaar. Gis
teren zijn de leden van het bestuur inder
daad teu huize van Bucharski, directeur
van de bank voor de suikerindustrie, over
vallen. Met Bucharski zijn nog 15 com
munisten in hechtenis genomen en aan
de justitie overgeleArerd. Tevens zijn be
zwarende stukken in beslag genomen.
Naar men uit Weenen meldt, heeft
de regeering mr Zimmerman laten weten,
dat het vermoedelijk tekort voor Augustus
9 miljoen kronen goud zal bedragen. Voor
Juli was het 7 miljoen.
De politie heeft in de badplaatsen
Voeslau en Baden bij Weenen verschei
dene speelgelegenheden gesloten en het
speeltuig in beslag genomen. Ook het ste
delijk casino te Baden is gesloten.
De patroonsbond in het bouwvak in
het Rijnland en Westfalen hebben een
stemmig besloten de bedrijven met ingang
van 13 dezer stop te zetten. Dit besluit
is een gevolg van loongeschillen.
Volgens een bericht uit Mannheim
heeft de firma Benz in haar fabrieken
de mededeeling laten aanplakken dat zij
tengevolge van den ongunstigen toestand
gedwongen is voortaan slechts vier dagen
per week te laten werken.
Te Duimen keerde deze week de
arbeider Wilhelm Hundertmark na een
10-jarige krijgsgevangenschap uit Siberië
bij zijn familie terug. Hij beweert dat er
nog een 1000 Duitsche krijgsgevangenen
in Siberië zijn.
In de kolenmijnen van de Borinage
(België) is bekend gemaakt, dat de loonen
tegen 1 September a.s. met 5 tot 10 pet.
zullen verminderd worden.
De begroeting door den
Gouverneur van Antwerpen.
De Msb. schrijft nog in verhand met het
feit, dat bij de feestelijkheden te Middel
burg ook tegenwoordig was de gouver
neur der provincie Antwerpen, baron Hol
voet en zijn echtgenoote baronesse Hol
voet, die er mee belast was, uit naam
van koning Albert H. M. de Koningin
en de Koninklijke familie in Middelburg
te begroeten.
Daarmee is weer de schoone oude in
ternationale gewoonte bevestigd, welke
hierin bestaat, dat, wanneer een souve-
rein een zijner grensprovincies bezoekt, de
naburige monarch hem door een specia-
len gezant doet begroeten.
Over het herstel van dit gebruik mogen
wij ons des te meer verheugen, daar het
hier Zeeland geldt en het Koninklijk be
zoek aan deze provincie in het jaar 1919
voot de Belgische regeering blijkbaar on
opgemerkt voorbij ging.
De gelukkige verandering is van groote
beteekenis en bewijst eens te meer, dat
men ook in België ernstig streeft naar
nauwere betrekkingen.
Een Rijksreclame bureau.
Met ingang van 1 dezer is bij het de
partement van financiën, ressorteerend
onder de afdeeling generale thesaurie, in
gesteld het rijksreclamebureau. De bedoe
ling hiervan is een loonende exploitatie
van allerlei reclame, b.v. op rijksdruk
werken, telegramformulieren, schuttingen
en eigendommen en bouAVwerken en voer
tuigen te verkrijgen. Leider van het bu
reau is de heer De Graeff, Arroeger ver
bonden aan Calvé's Oliefabrieken. De in
stelling is zeer eenvoudig bedoeld, aan
gezien het hier een proefneming geldt.
De rijwielbelasting.
Dezer dagen deelden wij mede, dat het
Hoofdbestuur van den Alg. Ned. Bond.
van Arbeiders in het Land-, Tuinbouw-
ën Zuivelbedrijf een brief naar den minis
ter gezonden had, waarin het mededeelde,
dat in meerdere plaatsen de belasting
ambtenaren de bepalingen zoo uitleggen,
dat van kostelooze belastingplaatjes al
leen gebruik mag worden gemaakt voor
het gaan naar en van het werk.
Het antwoord van den minister, dat
