PAX
RITMEESTER
A J Pi
No 205 Maandag 2Juni !$I4 38e Jaargang
Éi
OCENTS
Buitenland.
Binnenland.
SUMATRA
SIGAAR.
LINOLEUM
WAS
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no.58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
iFirma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprij's:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losae nummersf0.05
Prijs der Advertentiën:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 et
Bij abonnement belangrijke korting.
JE FIJNSTE
ZANDBLAD
fabrikant:
N.V.CtBR» «HUPPEN
VltNtNDAAl'WACfRIRCEN
Onderwijs en Landsbelang.
Niet genoeg kan er op gewezen worden
dat do ministers minister De Visser,
de man van de finaneieele gelijkstelling,
voorop, in do droeve noodzakelijkheid
gekomen zijn om hun eigen werk stuk
te slaan. Vooral minister Dp Visser, die
in 1920 zulke schaone triomfen vierde
met zijn Lager Onderwijs-wet moet heel
wat aanhooren van de zijde der tcleur-
gestelden. Ook in de Tweede Kamer is
hij door vele leden in het Voorloopig Ver
slag wegens zijn „wanbeleid" aangeval
len.
Everwei terecht heeft de minister tegen
alle aanklachten aangetoond, dat de finan
eieele nood hem dringt. Het moet.
Het onderwijsbudget toch steeg tot 157
miljoen per jaar, of een vierde liefst
van het geheel der Staatsuitgaven, en
van dit bedrag wordt in totaal 112 mil
joen besteed aan salarissen. Zoadat re-
eele en afdoende bezuiniging slechts
te verkrijgen zal zijn door salarisvermin-
dering en door inkrimping van hel te
talrijk geworden personeel.
Een en ander wordt door den minister
in de Memorie van Antwoord gemotiveerd
met een overzicht van de wijze, waarop
dé minister getracht heeft zijn plan te
verwerkelijken.
Bij de „technische herziening" zocht
liij de inkrimping van het getal onder
wijzers in de vergrooting der klassen.
Dit vond bezwaar. Toch bleek, dat men
met de bezuiniging nog wel verder moest
gaan. liet korpis lagere onderwijzers, waar
voor het Rijk vergoeding moet geven, telt
toch nog altijd ruim 33 duizend personen.
Dit dient tot 26 a 27 duizend te worden
teruggebracht. Hij heeft toen, om hiertoe
te geraken, niet nog meer verhooging
van '1 aantal leerlingen per onderwijzer
gekozen, maai' verhooging van den leef
tijd van toelating en geleidelijke vervan
ging in de lagere klasse van onderwijzers
door lager te salarieeren „hulponderwij
zeressen".
Nu wordt dit middel weer door „vele
leden" afgewezen.
De minister merkt daartegen echter
zeer terecht op, dat men niet alles kan
afkeuren, zonder er iets voor in de plaats
aan de hand te doen.
Dat is zeer juist. Zoo ooit, dan zijn
nu Regeering en Volksvertegenwoordiging
op elkaar, aangewezen. W|ie nu alleen af
breekt en niet tevens materieel voor op
bouw levert, die bezondigt zich aan net
landsbelang.
De minister verdedigt zich ook tegen
het verwijt van onvastheid in zijn beleid
omdat hij, met loslating van zijn eerste
voornemens, andere plannen tot bezuini
ging heeft uitgedacht, zulks naar aan
leiding van cplgckopien verzet
Dit had de minister waarlijk niet be
hoeven te doen. Wlij zien hierin geen on
vastheid, veeleer spreekt er karakter uit,
dat hij niet stokstijf aan, eigen meening
vasthoudt, doch eeu beteren weg inslaat,
zoo die hem kan worden aangewezen.
De minister ervaart trouwens nu al,
dat zijn nieuwe voorstellen veel meer
instemming vinden dan de oorspronke
lijke.
De slaking in de Roermijnen.
In een gedeelte der bedrijven in Gelsen-
kirchen is de arbeid hervat. Andere be
drijven zullen vandaag weer in werking
worden gesteld. In verschillende mijnen
te Essen zijn de ochtendploegen wederom
opgekomen. Het aantal werkwilligen va
rieerde tusschen de 55 en 90 pet. In ver
band met de stopzetting van den kolen-
aanvoer zal waarschijnlijk de geheele kalk-
industrie van het Roergebied stopgezet
worden. De Stadtberger Hütte bij Dort
mund sloot gisteren het bedrijf, daar
ll tengevolge van den geringen brand-
stoltenaanvoer niet loonend meer is.
De stembuscampagne in Zuid Afrika.
j, verscheidene verkiezingsmeetings
er uud-Afrikaansche partij te Johannes-
an en Kaap Penixsula zijn wan-
e ïjke elementen op zoodanige wijze
pge reden, dat de vergaderingen uiteen
oesfcen gaan, en te Bloemfontein deden
°aiusten voor, welke $en vrij
TnoV^ ^akter aannamen. Een groote
e mg, die op het stadhuis vergaderd
wnmviTlgw 8eneraal Smuts aan 't
i e l a en komen, en er speelden
celiik wanorcl'elijke tooneelen af,
van dan r? „politieke geschiedenis
biiop 1 'lpriJstaat nog nimmer had
bijgewoond. Bijna een half uur lang deed
de eerste minister herhaalde pogingen om
zijn rede aan te vangen, en slechts een
paar bekende labour-mannen en natio
nalisten steunden den voorzitter, Chris.
Botha, toen deze een beroep op de verga
dering deed, ten einde fair play te verze
keren. Ten slotte riep de voorzitter uit:
„Zijt gij een troep Kaffers!" Daarop be
gonnen de wanordelijke elementen het
blaffen van honden na te bootsen, en
anderen zongen Hollandsche volksliedjes.
De stemming was van dien aard, dat het
een wonder mag heeten, dat hot niet tot
tragische incidenten kwam.
Volgens den correspondent van het na
tionalistische orgaan „De Burger", was
de menigte in woede ontstoken door de
ontdekking, dat supporters van de Zuid-
Afrikaansche partij in grooten getale door
zijdeuren in de zaal waren binnengelaten,
ofschoon in de pers was aangekondigd,
dat de meeting openhaar en vrij toeganke
lijk zou zijn. Groote menigten opgescho
ten jongens klommen over de daken of
bereikten door middel, van ladders de
vensters van de zaal, waarin velen hun
ner zich met levensgevaar neerlieten.
Toen ten slotte de deuren geopend wer
den, was de mensclienmenigte, die op
toegang wachtte, vele malen grooter dan
het aantal personen, dat de zaal bevat
ten kon. Wilde tooneelen speelden zich af,
en er ontstond een ontredderd gedrang.
Weldra was de zaal zoo volgepakt, dat
niemand zich meer bewegen kon. Gene
raal Smuts, die een weinig later ver
scheen dan was aangekondigd, en die
vergezeld was van den onlangs afgetre
den minister van spoorwegen, Jagger,
werd ontvangen met scheldwoorden en
beleedigingen. Hij bewaarde zijn gewone
kalmte en antwoordde slechts met een
glimlach. Toen hij bij de eerste poging om
aan 't woord te komen., overschreeuwd
was, trok hij zich rustig terug en praatte
met, zijn vrouw, die de vergadering even
eens bijwoonde. Van 't. eerste oogenblik
af scheen hij in te zien, dat de situatie
hopeloos was, maar niettemin zette hij
zijn pogingen om gehoord te worden,
voort. Ten slotte verwijderde hij zich
bijna onopgemerkt.
Blijkens een later verzonden telegram
droegen de onlusten een nog ernstiger
karakter dan men uil het bovenstaande
zou kunnen afleiden. De deuren van het
stadhuis waren in 't geheel niet geopend
geworden, daar de buiten wachtende me
nigte een te dreigende houding aannam.
De volksmassa verbrijzelde de deuren en
stormde de zaal binnen. Deze bood den
volgenden dag een tooneel va.n verwoes
ting: lieele rijen stoelen waren kort en
klein geslagen.
De haven van Gent.
De Belgische havens ontwikkelen sinds
den wapenstilstand een buitengewone uit-
breidings-activiteit. Wij herinneren aan de
kolossale vergrooting der Antwerpsche ha
ven, welke thans wordt uitgevoerd en
waarmee men binnen drie jaar hoopt ge
reed te zijn. Brugge, met zijn annexe Zee-
brugge, krijgt zijn vrijhaven en daardoor,
naar men althans verwacht, een grooter
verkeer. En Gent komt nu met waarlijk
verrassende plannen. Het gemeentebestuur
dezer stad heeft besloten een strook
grondgebied langs beide oevers van liet
kanaal GentTemeuzen tot Selzaete, d. i.
tot de Nederlandsche grens, te annexee-
ren. Deze stroken zouden varieeren tus
schen 100 en 1003 meter breedte en daar
de lengte 17 kilometer bedraagt zou Gent
ongeveer 858 H.A. grooter worden.
De redenen, waarom Gent deze plannen
heeft opgevat zijn verscheiden, doch
hoofdzaak is de toeneming van het scheep
vaartverkeer.
In het verslag van het gemeentebestuur
lezen wij„in 1899, toen het ontwerp
der havenuitbreidingen, welke thans vol
tooid worden, werd ingediend bedroeg de
jaarlijksche havenbeweging van Gent
617.276 ton. Ondanks de na-oorlogsche
moeilijkheden is dit cijfer nu verdrievou
digd. In 1923 beliep de havenbeweging
1.761.976 ton. Indien, zooals het zich
thans laat aanzien, de zeehandel in de
zelfde mate blijft toenemen, dan kan men
er zeker van zijn, dat in 't jaar 1924 de
2 millioen belangrijk zal overschreden
worden. Om later niet voor de onmoge
lijkheid te staan het hoofd te kunnen
bieden aan den groei van den overzee-
sehen handel, heeft het gemeentebestuur
thans een nieuw ontwerp tot vergrooting
van de haveninrichtingen uitgewerkt.
Het gemeentebestuur van Gent, dat
eenige dagen geleden de nieuwe plannen
goedkeurde, heeft thans verzoekschriften
gezonden aan den provincie-raad en de
regeering, opdat binnen den kortst mo
gelijken tijd een wet gestemd worde, waar
bij de nieuwe grenzen der stad Gent wor
den vastgesteld.
Deze Gentsche voornemens zullen ook
in Nederland met meer dan gewone be
langstelling gevolgd worden. Het lijdt geen
twijfel dat uitbreiding der scheepvaart en
industrie langs het kanaal naar Gent ook
de Nederlandsche plaatsen, zooals Ter-
neuzen en Sas van Gent voordeelen zal
afwerpen. Van den anderen kant echter
zijn de .gevolgen van een vrijhaven vlak
hij Sas van Gent nog niet te overzien,
terwijl men kan verwachten, dat België
binnen afzienbaren lijd weer bij Nederland
zal komen aankloppen voor verbeteringen
aan het kanaal.
Een bolschewistische samenzwering?
Ofschoon de berichten omtrent de ont
ploffing in het arsenaal te Catroceni,
hoofdzakelijk tengevolge van de strenge
censuur en de vernieling der telefonische
(verbindingen, aanvankelijk zeer schaarsch
Waren en bovendien met groote vertra-
iging aankwamen, gaan te Londen even
als in andere centra geruchten, volgens
welke de ramp is toe te schrijven aan
opzet en wel van de zijde der bolschewiki.
Dat de ontploffing plaats had op 't oogen
blik, dat er een Russisch-Roemeensche
crisis heerscht, was op zichzelf overigens
reeds opvallend genoeg.
Een speciale correspondent van de
„Daily Express" in Bessarabië brengt een
zeer uitvoerig en alarmeerend rapport uit
omtrent de spanning, welke tusschen
Roemenië en sovjet-Rusland heerscht en
«egt, dat alles wijst op een aanstaanden
oorlog, waarvan Bessarabië het tooneel
zal zijn. Daarbij komt, dat zoowel uit
Berlijn als uit andere hoofdsteden, be
richten binnenkomen omtrent een -wijd
vertakte bolschewistische samenzwering
op den Balkan. Deze verschillende be
richten en hetgeen te Boekarest gebeurd
is hebben bezorgdheid te Athene verwekt.
Gelijkt men weet besloot de Grieksche
regeering onlangs tot herstel van de nor
male betrekkingen met sovjet-Rusland,
waarop van uit Moskou een legatieperso-
neel van bijna 50 lpden naar Athene werd
.gezonden. Deze staf staat natuurlijk in
geen enkele yerhouding tol den betrek
kelijk geringen omvang van den Rus-
sisch-Griekschen handel en te Athene
meent men, dat een groot deel der dele
gatiebeambten geen andere taak heeft dan
liet voeren van bolschewistische propa
ganda. Griekenland met zijn overwegend
landelijke bevolking zal voor zulk een
propaganda weinig vatbaar zijn, ofschoon
.er reeds een kleine communistische groep
te Athene en te Pyraeus bestaat, maar
opvallend is het, dat er juist thans een
ernstige staking is uitgebroken onder de
dokwerkers en zeelieden te Pyraeus.
Korte berichten.
De verwarring onder de Fransche
linksche groepen wordt steeds acuter.
Volgens de Matin" zal Millerand slechts
heengaan na een „expleciet-stemming"
van kamer en senaat.
In Duitschland is de regeeringsvor-
miug evenmin een feit. Voortdurend nog
heeft tusschen de verschillende fracties
een passen en meten plaats.
Tmet A.J.D's FRAMBOZENSAUS
ave.ttHEE&ujn
Onze verhouding tot het
Tooneel.
In betrekking tot dit onderwerp zal
binnenkort verschijnen een extra-nommer
van het Chr. letterkundig tijdschrift „Op
gang". De volgende personen, allen var)
de geloovige richting, drs J. van Andel,
S. Anema, drs D. M. J. P. Ch. Breebaart,
H. Burger, Drs W. E. Engelkes, dr S.
Eringa, Ernst Groenevejt, dr J. H. Gun
ning J.Hzn., prof. dr J. H. Gunning Wzn.,
dr A. H. de Hartog, M. M. Havelaar-van
Beeck Calkoen, A. van Hoogstraten
Schoch, ds B. A. Knoppers, prof. dr G.
van der Leeuw, drs P. Minderaa, dr H.
T. Oberman, ds Jac. Petri, ds K. Schilder,
dr J. G. Ubbink, dr J. van der Valk en
J. M. Westerbrink-Wirtz, zullen een ge-
dokumenteerd antwoord geven op de vol
gende vragenHoe denkt u over het too
neel en over tooneellitteratuur als kunst
uiting? Acht u schouwburgbezoek door
Christen al of niet wenschelijk, toelaat
baar of verboden? Wat is uw meening
over wat we zouden kunnen noemen de
voorbereiding voor het „echte" tooneel,
zooals het instudeeren van samenspra
ken, enz.?
Opgeheven staking
Woensdag vond te Fijnaart onder lei
ding van den rijksbemiddelaar L. A. Fruy-
tier een bespreking plaats van de partijen
betrokken bij de dreigende staking van
landarbeiders in die gemeente. De aan
leiding tot die staking was de weigering
van de in de Landbouw-Vereeniging ge
organiseerde landbouwers om met de ver
tegenwoordigers van de organisaties van
de arbeiders te overleggen om te komen
tot een collectief contract. De bestuur
ders van de Landbouw-Vereeniging
w'enschten echter niet verder te gaan dan
de overweging van een vergadering van
hun leden, waarin clat. onderwerp bespro
ken zou worden. Aangezien 'de leiders
van de arbeiders met die toezegging niet
tevreden waren, brak Vrijdag jl. de sta
king uit.
Zaterdag is evenwel de bedoelde ver
gadering van de Landbouw-Vereeniging
gehouden, welke de heer Fruytier, op ver
zoek van het bestuur, heeft bijgewoond-
Met bijna algemeene stemmen is besloten
de besprekingen met de arbeidersorganisa
ties te openen, mits vandaag het werk
zal wprden hervat. In een onmiddellijk
daarop door den heer Fruytier met de
arbeidersleiders gehouden bespreking nam
men het besluit onder die omstandig
heden de staking op te heffen.
Een onzinnige belasting-
interpretati e.
Onder dit opschrift becritiseert het
„Handelsblad" de door verschillende ge
meenten toegepaste methode.ten aanzien
van de foren senbelasting.
Men betrekt directeuren van naamloo
ze vennootschappen in de forensenbe
lasting in gemeenten, waar bijkantoren
zijn gevestigd. D'e directeuren der Neder
landsche Bank zijn onlangs aangeslagen
in de forensenbelasting tc Middelburg,
waar de bank een agentschap, heeft, en
wel omdat, de directeuren, die natuurlijk
af en toe te Middelburg komen, voor
boekonderzock, etc. aldaar een inrichting
zouden hebben tot uitoefening van een
bedrijf. Deze maatregel is dadelijk ad
absurdum gevoerd, doordien daarna, ook
Deventer, waar de Nederlandsche Bank
eveneens een agentschap heeft, de loden
van de Amsterdamsche directie in de
forensenbelasting is gaan aanslaan, nog
wel over de laatste drie jaar tegelijk
en met den eisch tot onmiddellijke be
taling. Die Nederlandsche Bank hoeft in
het geheel 92 agentschappen, correspon
dentschappen, enz. In elk dezer vesti
gingsplaatsen kan thans hetzelfde geschie
den, en zal het inderdaad misschien wei
gebeuren.
Het resultaat kan dan zijn, dat de
leden der directie onzer circulatie-bank
voor vijftien a twintig maal hun totale
inkomen aan belasting zullen hebben te
betalen. D,a.t zou zelfs de Sovjet-autoritei
ten ongetwijfeld veel te bar zijn. Het be
hoeft geen betoog, dat, als. het dien weg
opgaat, op den duur de werkzaamheden
onzer centrale creclietinstelling volkomen
zouden worden verlamd, daar onder zulke
omstandigheden niemand zich voor de
leiding liarer zaken beschikbaar zou wil
len stellen, of wel tot opheffing van alle
vestigingen in de provincie zou moeten
worden besloten, teneinde te voorkomen,
dat de directieleden persoonlijk geheel
werden geruïneerd door hun werkzaam
heden in 's lands belang.
G o 1 ij n afranselen!
Te Arnhem is het congres van den
Oentr. Ned. Ambtenaarsbond gehouden en
natuurlijk werd er o.ok een motie, aan
genomen tegen de regeering.
Daarin werd gezegd:
„dat door de houding der regeering
het rijkspersoneel zal ga,an behooren tot
de slechtst bezoldigde ambtenaren in
Nederland";
„•dat andere maatregelen, om tot dat
doel te geraken, zeer wel mogelijk en uit
voerbaar zouden zijn, indien de reigeering
slechts wilde".
Mooier werd 'het nog, toen de. voor
zitter, dhr F. S. Noordhoff, aan het
woord kwam.
Hij gaf toe, dat de machtsverhouding
niet geheel in het voordeel is der arbei
dende klasse, doch voorspelde: Co lijn, als
vertegenwoordiger van de tot ondergang
gedoemde kapitalistische klasse, zullen wij
uit bet regeeringiskasteel wegiranselen.
(Langdurig applaus).
En dat zijn nu rijksambtenaren; in
dienst der (gevloekte) regeering.
Mooi Zeeland. .„Schouwven
ster" van de vorige week (uitg. E. J.
Bosch te Baarn) bevat een viertal mooie
photo's uit Zuid-Beveland; door een pak
kend vers besloten.
D;e Arrondissements-rechtbank heeft
naar de openbare terechtzitting verwezen
de strafzaak tegen P. D,., 27 j.. arbeider
en P. H. Dl., 62 j., werkman, beiden
te Middelburg, thans gedetineerd, ver
dacht van mishandeling, zwaar licha
melijk letsel ten gevolge hebbende, ge
pleegd te Middelburg op 24 Maart 1.1.
De gevangenhouding van beide ver
dachten is bevolen.
D.oor de politie te Vlissingen is In
beslag genomen een vermoedelijk valsche
gulden, dragende de beeltenis der Ko
ningin en het jaartal 1.923. Een onderzoek
wordt ingesteld.
Middelburg. Tentoonstelling. Dat
het Zaterdagmiddag druk zou zijn in den
Schuttershoftuin hadden wij wel verwacht
Die bijzondere aanleiding daartoe was het
matinée, dat gegeven werd door liet Har-
monickorps der Ned. Fabriek van Muziek
instrumenten van dhr M- J. H. Kessels
uit Tilburg. Onder leiding van dhr Kes
sels zelf, heeft dit korps, waaronder zich
ook verschillende leden van stafmuziek
korpsen bevinden, gedurende een paar
uren de aanwezigen vergast op bijna uit
sluitend werken van eerste componisten
waarvan de vertolking in uitstekende han
den bleek te zijn. Er is volop, genoten van
wat dhr Kessels met zijn mannen weet
te bereiken. Nadat de piauze geëindigd
was, trad de voorz. van het comité, dhr
O. A. Schulte, op1 de tent en bracht hij
dhr Kessels dank voor hetgeen hij met
zijn korps de aanwezigen heeft doen ge
nieten. Spr wees er opi, dat de komst van
dhr Kessels een tweeledig doel heeft,
ten eerste het brengen van de muziek,
ten tweede, om aan te toonen, wat uit
de door hem gefabriceerde instrumenten
is te halen. Na de klarinettensolo1, waar
aan 15 klarinettisten medewerkten, bood
de dochter van dhr v. d. Hooft, dhr Kes-
'sels een welverdiende bloemenhulde aan.
Ook des avonds hebben velen een be
zoek aan de tentoonstelling gebracht,
waar ditmaal „Ons Genoegen" uit Vlis
singen een afwisselend programma uit
voerde. De regenbuien deden wel velen
naar de zalen terugloopen, ten bate van
do standshouders aldaar, maar spoedig
was liet weer droog.
Vrijdag a.s., des avonds te 8 uur,
geeft liet Middelburgsch Muziekkorps weer
een uitvoering o,p het Molenwater.
Goes. Zaterdagmiddag omstreeks hall
vijf uur ontdekte de agent van politie
J. Saaman een begin van brand, tusschen
de op het terrein aan de Voorstad lig
gende telegraafkabels. Met eenige em
mers water werden de brandende krullen
waarvan de vlammen tegen de kabels
aansloegen, spoedig door genoemden
agent van politie en den. agent van po
litie A. Slotboom gebluscht en werd
hierdoor vermoedelijk een groote brand
voorkomen. Het spelen van kinderen met
lucifers is de oorzaak.
Vrijdagavond werd in eafó öentraal
oen vergadering gehouden van het plaat
selijk comité voor Oranjefeesten alhier,
ter bespreking der reeds gepubliceerde
plannen van feestviering bij het a.s.
Koninklijk Bezoek op Donderdag 7 Aug.
aanstaande.
Dhr P. G. Labrijn, vootrz. van het
comité, opende de vergadering met een
hartelijk welkomstwoord, zette het doel
dezer vergadering nog eens uiteen en
bracht daarbij een woord van hulde, en
dank aan de Vereen, tot Bevordering van
Vreemdelingenverkeer op Zuid- en Noord-
Beveland, die door het orga,niseeren van
een ringrijderij en een oud-Bevelandscne
reiendans aan de a.s. feestviering luister
bij wil zetten. Van de 21 plaatselijke
buurtvereenigingen blijken er 16 verte
genwoordigd te zijn. Geen afgevaardigde
zonden de buurtvereenigingen: De Ruy-
terlaan en omstreken, Bouwplan II, West-
wal, St Jacobstraat en gt Adriaanstraat.
Hierop wgrd het door het dagelijksch
bestuur ontworpen programma bespro-
