No 179
Donderdag 1 Mei 1934
38e Jaargang
levensleed.
7
FEUILLETON.
102).
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 3870, Goes
Tel.: Redactie no. II; Administratie no.58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
Ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersfO.OS
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct
Bij abonnement belangrijke korting.
DE VISSERS NIEUWE VOORSTELLEN.
De nieuwe bezuinigingsvoorstellen van
minister de Visser in zake het Lager
Onderwijs mogen ook door ons blad even
bezien worden in het licht van de Me
morie van Antwoord omtrent het wetsont
werp tot wijziging der Leerplichtwet en
de Lager Onderwijswet; en van het ont
werp van dezelfde strekking, op 22 Ja
nuari j 1. ingediend.
In beide ontwerpen was (is) de be
doeling dat zij slechts tijdelijk zouden
(zullen) werken. Zij zullen slechts gelden
tot 31 Dec. 1929.
Waarin zit nu het verschil?
In Januari ging het om opschorting
van den leerplicht gedurende het ze
vende leerjaar.
Nu, in het ontwerp van 20 April, gaat
liet daar nog om.
In Januari ging het om beperking van
het aantal leerkrachten.
In het nieuwe ontwerp gaat het hier
ook om.
In Januari ging het om beperking' van
den leertijd tot zes jaren.
In het nieuwe ontwerp is die cisch
vervallen. Hij is vervangen door
de vrijheid voor de schoolbestu
ren om assistenten bij het onder
wijs aan te stellen.
We hadden dus in Januari: lö. opschor
ting van het verplichte zevende leerjaar;
2o. beperking van den leertijd tot zes
jaren; 3o. beperking van het aantal leer
krachten.
Het tweede punt is vervallen.
In plaats daarvan wordt nu punt 3
punt 2, en is als punt 3 er bij geko
men: de vrijheid voor de schoolbesturen
dat geldt derhalve de bijzondere scho
len om assistenten aan te stellen.
De zaak komt dus zoo te staan dat
gelijk het trouwens in het oude ontwerp
al stond dat de leerverplichting zal
eindigen, als het kind zes leerjaren heeft
doorloopen, en bij het eindigen van het
leerjaar, waarin het kind geplaatst was
hij het bereiken van den twaalfjarigen
leeftijd in het jiiterste geval dus
hij het bereiken van den dertienjarigon
leeftijddat de vermindering van het
aantal onderwijzers, welker salaris uit
"s Rijks kas wordt vergoed, van kracht
blijft; en dat van de vechooiging van
den leeftijd tot toelating van kinderen
tof de Lagere school wordt afgezien. In
dien de voorgestelde wetswijzigingen wor
den aangenomen, zal het desbetreffend
Kon. Besluit van 19 Januari 1924 worden
teruggenomen.
De noodzakelijke bezuiniging zal der
halve uitsluitend worden verkregen dooi
de voorgemelde beperking van de leer
verplichting tot zes jaren en door even-
genoemde vermindering van het aantal
verplichte onderwijzers.
Wat dit laatste betreft, springt in het
oog dat er een aanmerkelijke bezuiniging
uit volgen zal. Immers het aantal leer
krachten was in de wet van 1920 aldus
Ulo school
geregeld
i
i::ii
r.*|
i 'ii
Lagere school:
LJ
2 1 1
1 op
32
leerlingen,
nu
1
op
48
•2
72
yy
yy
2
yy
96
116
yy
yy
3
yy
144
4
160
y
yy
4
yy
192
■5
210
yy
5
yy
240
■6
260
yy
yy
6
yy
288
315
yy
yy
7
yy
336
370
yy
y
8
yy
384
425
yy
9
432
10
480
yy
yy
10
yy
480
Hettie kwam dicht naar hem toe en
ging op den vloer zitten en legde haar
hoofdje op zijn knie-. Haar oom Grey had
haar den vorigen dag een mooien ring
gegeven, en nu nam zij dien stil en
zachtjes van haar vinger en schoof hem
-aan haar broertjes vinger.
Edna maakte .een eind aan het tooneel
door -zich voor de piano te plaatsen en
het bekend kinderlied voor haar leerlin
gen te spelen.
Hettie klapte vol blijdschap in de hand
jes en Felix vergat gedeeltelijk zijn ver
driet en narigheid.
„Nu moet jullie beiden het leeren zin
gen en dan zal ik Hettie leeren het te
begeleiden. Jullie kunt dan op Pelix
jaardag' je vader en moeder 'ex mee ver-
rassen, dat duurt niet zoo lang meer.
Hettie, het is nu al -elf uur en tijd om
je muziekles in te studeeren. Het kleine
meisje klom op de pianokruk en begon
hardop te tellen en na een poosje boog
Edna zich over Felix heen en legde haar
-hand op zijn schouder.
„Je hebt je moeder vanmorgen veel
1 op
23
leerlingen,
nu
1
op
30
2
40
2
60
3
70
yy
yy
3
90
4
100
4
120
5
130
5
150
6
160
6
180
7
190
7
210
8
210
8
240
9
240
9
270
10
270
yy
10
yy
300
Door
deze
wijziging
zal in
de
kleinere
scholen voor gewoon lager onderwijs een
behoorlijke klasseindeeling zeer bemoei
lijkt worden. D|aar krijgt het hoofd dei-
school inderdaad een zware taak. Onze
rustende hoofden van scholen die alleen
gestaan hebben voor een dergel ijken ar
beid kunnen er van mee praten. Zij heb
ben echter getoond dat het kan. En nu
liet, helaas ter bezuiniging moet, zal liet,
zij 't met. opoffering, ook kunnen, althans
moeten kunnen.
In de grootere scholen zal een onder
wijzer twee klassen moeten nemen; ook
dit eischt een groote opoffering. Wij on
derschatten de bezwaren niet; doch ho
pen en vertrouwen, vooral van hen die
zoovele jaren getoond 'hebben in 't be
lang der school en der leerlingen wat, ja
veel te willen opofferen, ook nu niet
zullen achterblijven om den minister in
zijn plannen te steunen.
Trouwens er wordt de mogelijkheid van
ecnige tegemoetkoming geopend door de
introductie van een nieuw stelsel, dat
van de assistenten; dit zijn geen
kweekelingen, gelijk men die had onder
de wet van „57", maar men zou ze eenigs-
zius kunnen vergelijken met de vierde-
rangers uit de wet van „zes".
Nu kan men we' lang en breed redenee
ren pver de nuttigheid en bruikbaarheid,
vooral in onzen tijd, die steeds meer naar
kennis-uitbreiding vraagt, van het insti
tuut der assistenten, liet zal toch niemand
haten, omdat men op elk gebied, en der
halve ook op school, van den nood een
deugd moet maken.
Uit 't salaris van den onderwijzer kan
het toch verder ook niet meer komen. Het
is waarlijk al erg genoeg dat hij na de
twee of drie vette jaren door hem, hetzij
alleen, hetzij met zijn gade doorleefd, de
minder vette jaren met een tot vijf zesden
verminderd salaris zal moeten zien rond
te komen.
En het is ook al erg genoeg dat hij, die
vroeger voor een klasje van 32 of 23 kin
deren zat, voortaan, zij 't ook voor kor
ten tijd, zal moeten staan voor een klas
van 48 of 30 leerlingen.
Zelfs wat dit laatste aangaat zou men
geneigd zijn deze assistenten-instelling nog
zoo kwaad niet te vinden. Bij een geluk
kige keuze zal in menige school dc assis
tent zijn of haar taak aanmerkelijk kun
nen verlichten.
Begonnen zou kunnen worden, gelijk
liet voor jaren in onze vrije scholen ge
woonte was, met de(n) assistent te be
lasten met toezicht bij schriftelijk werk,
overhooren, voorthelpen, schriften corri-
geeren, leiding geven bij het spelen, enz.
om hem (haar) daarna van lieverlee te
doen voortvaren tot de taak van zelf
standig onderwijzen.
Wie mogen die assistenten zijn?
Het mogen jongelieden zijn van min
stens 16-jarigen leeftijd, met diploma
mulo, driejarige H. B. S. of 3 jaren gym
nasium, of onderwijzersacte; menschen
met eenige wetenschappelijke kennis.
Er moet natuurlijk een 'regel gesteld
worden, doch 't zou ons meer toelachen,
verdriet aangedaan door zoo oneerbiedig
tot haar te spreken. Ik weet, dat je er
spijt van hebt en dat moet je haar nu
vertellen en haar vergeving vragen. Je
zult je dan veel gelukkiger gevoelen voor
heel den dag, als je slechts je fout zou
willen bekennen. Ik hoor, dat je moeder
in haar eigen kamer is; zou je niet naar
haar toegaan en haar een kus geven?"
Hij wendde bet hoofd af en mompelde:
„Ik heb geen behoefte om haar een
kus to geven".
„Maar je behoort een plichtsgetrouw
zoon te zijn, en dat ben je nu niet; en
jo moeder heeft reden om verstoord op
je te zijn. Als je ooit zoo ongelukkig zou
zijn haar te verliezen en moederloos op
de wereld te staan, evenals ik, dan zou
je berouw hebben over het verdriet, dat
je haar veroorzaakt hebt. O, als ik nog
eens liet voorrecht kon hebben, mijn moe-
der een kus te geven, ik zou bijna elk ver
driet geduldig kunnen dragen. Als het
je moeite kost jezelf te overtuigen van
je slechte handelwijze, dan is het te meer
noodig, dat je je trots leert buigen. Felix
somtijds denk ik, dat het meer grootheid
van ziel van ons vraagt vergeving te
vragen voor onze misdragingen, dan de
verleiding te weerstaan ze te volvoeren".
Zij wendde zich af, en begon een La-
tijnsche thema van hem te corrigeeren
indien niet dat diploma, maar de door
het hoofd der school opgedane ervaring
en hierop berustende aanbeveling van de
gediplomeerde (en ook ongediplomeerde)
jongelui besliste. Te meer omdat die as
sistenten niet behoeven bezoldigd te wor
den. Worden zij evenwel bezoldigd, dan
behoort dat te geschieden door 't ge
meentebestuur of, zoo 't een bijzondere
school is, door het schoolbestuur, met
dien verstande dat, wanneer de gemeente
haar assistenten salarieert, ook die voor
liet bijzonder onderwijs zal te betalen
hebben.
Niemand bewere nu, dat dergelijke zes
tienjarigen niet zelfstandig voor een klasse
kunnen staan. Onze onderwijzers en oud
onderwijzers van vijftig jaar oud en daar
boven zullen u dit bezwaar op grond van
eigen ervaring uit de hand slaan. Ook wij
hebben ze gekend, knapen van 16 en 18
jaar, die wel voor grootere klassen hebben
gestaan, en hun best deden en voor hun
Werk stonden en succes hadden, en
daarbij stilte bij 't onderwijs, een stilte,
die menige onderwijzer met acte(n) hun
benijden moest. Bovendien deze assisten
ten kunnen (niet moeten immers onder)
toezicht van den onderwijzer hun werk
doen. Wij gelooven dan ook dat in me
nige bijzondere school men die assisten
ten, natuurlijk als zij maar komen, met
open armen zal willen ontvangen. Men
heeft daar nooit uit den korf zonder zorg
geleefd, men heeft daar geleerd zelfs uit
de schijnbaar zwakste krachten 'flinke
Werkkrachten te slaan, behulpsels die best
een ondorwijzer(es) mot weinig of geen
ervaring kunnen vervangen.
Moeten wij dan weer terug naar de da
gen van het oude lcweekelingenstelsel uit
de dagen van Prinsen, of het nog onge
lukkiger monitor-systeem of naar de pae-
dagogiek van .Bell-Lancaster?
Maar waren die Jijden, schoon onbe
geerlijk, dan zoo slecht? Dateeren uit die
?dagen niet de menschen die over 't al
gemeen beter konden lezen en schrijven
dan het tegenwoordig geslacht? Zou 't nu
zoo erg zijn, dat tot 1929 deze Pestalozzi-
periode herleefde? Maar dit zal niet ge
beuren. De assistenten mogen slechts in
scholen met niet meer dan drie leer
krachten te werk gesteld worden, en dan
alleen in scholen voor gewoon lager on
derwijs. Bovendien zal in meer dan een
van dergelijke scholen de onderwijzer het
wel liever zonder assistentie doen en iet
wat meer van eigen krachten vorderen.
Niemand zegge nu dat de plattelands-
scholen zoo weer het kind van de reke
ning worden.
Het zijn juist de plattelandsonderwij
zers, die tegen de verhooging van den
toelatingsleeftijd der kinderen bezwaar
maakten.
Wij voor ons hadden het liefst nog de
zen maatregel, tol 1929, doorgevoerd ge
zien. Met bewaarschoolonderwijs en der
gelijke had men de bezwaren voor een
deel wel ondervangen. Doch nu men dit
niet wilde, is een andere maatregel ter
bezuiniging noodig. Mooi is hij niet, maar
nood breekt wet en wanneer men niet
heeft wat men lieft, moet men lief heb
ben wat men heeft.
en de jongen bleef daar een poosje stil
en schijnbaar verlegen zitten.
Eindelijk begon hij hevig te zuchten en
zijn krukken opnemend, kwam hij naar
de tafel waar zij zat.
„Zou u mijn moeder niet willen ver
tellen, dat, ik berouw heb, dat ik zoo
'oneerbiedig tegen haar geweest ben".
„Fclix, heb je er werkelijk berouw
over
„Ja".
„Wel, ga dan zelf naar haar toe en
vertel het haal', en zij' zal nog duizend
maal meer van je houden, dan zij tot
nu toe deed. D|e belijdenis moet van je
eigen lippen komen".
Hij stond daar besluiteloos en zuchtte
opnieuw:
„Be zal het doen, als u met mij mee
gaat".
Zij stond op en zij gingen naar moVrouw
Andrews kamer. Die moeder was prach
tig gekleed in visitecostuum, en was
haar hoed aan het opzetten, toen zij'
binnenkwamen.
„Mevrouw Andrews, nw zoon wenscht
iets tot u te zeggen, waarover u heel
blij zult zijn, naar ik vermoed".
„Inderdaad! Wel Felix, wat is dat?"
„Moedor ik geloof ik weet, dat
ik erg 'ruw en oneerbiedig tegen u
geweest ben vanmorgen en o, moe-
Eerste Kamer.
Die socialistische advocaat mr Mendols
die straks bij de rechtbank zal optreden
voor de ambtenaren, die den Staat oen
proces zullen aandoen wegens de toege
paste salarisvermindering, sprak gisteren
niet minder dan drie uren over de ka
binetscrisis, artikel 40, de houding der
S.D'.A.P- tegenover de landsdefensie, enz.
Ondanks zijn glossen op allen en een
iegelijk, vermocht deze veelprater over
de genoemde, vrijwel uitgeputte onder
werpen weinig nieuws te zeggen. Hij
gaf natuurlijk baron De Vos van Steenwijk
de volle laag. Immers deze' was nu niet
bepaald democratisch in zijn sproken ge
weest. i
Dat dhr. Colijn bij zijn intrede in het mi
nisterie als Kamerlid werd vervangen door
een veehouder, wat dan een gevolg van ons
huidig kiesstelsel zou zijn, parodieerde
mr Mendels met een geval onder het
meerderheidsstelsel toen graal Van Bij-
landt, de chr. hist, staatsman, als op
volger kreeg een wijnkooper (dhr Snoeck-
Henkemans). En dan do boutade, dat
Abraham toch ook een groot veehouder
was en niettemin een eminent staatsman
immers 'hij sprak tot Lot: gaat gij rechts,
dan ga ik links. (Prettig voor den rooden
exegeet, dat Abram ook het omgekeerde
voorstelde, zegt de „Msb.!")
De heer Verkouteren (G-H.) bestreed het
betoog van den heer Van Embden voor
de weerloosheid Nederland moet artillerie
hebben om op allo eventualiteiten voor
bereid te zijn; het wil er geen kwaad mee
doen. Chemische strijdmiddelen had men
vroeger ook. Spr denkt aan den oorlog
tegen de Wialdenzen. EnMozes heeft het
heele Egyptische leger laten stikken in
de Rooide Zee(Algemeenc vroolijkbeid).
Wiat arbitrage betreft, in den strijd tegen
Spanje zouden we geen gelijk hebben ge
kregen. Dan zou het Hof tegen Filips
hebben gezegd: „Je hebt groot gelijk,
dat je ze allemaal van kant maakt 1"
Spr adviseert de redevoeringen over de
weerloosheid bij de grens aan te plakken
dan lacht de vijand zich misschien wel
dood! (Groote vroolijkheid). Met aanne
ming der motie-v. Embden zouden wij ons
onsterflijk belachelijk maken. Laat de
professor adhaesie aan den vijand vragen
Mr A. A. de Veer betoogde, dat een
uitkeering van het Rijk aan de gemeenten
een zekere nivelleering zou hebben kun-
hen bereiken in de belasting der gemeen-
tenaren, die thans voor verschillende ge
meenten zeer verschillend is. Het inhou
den van de Rijksuitkeering aan de ge
meenten bereikt niet, dat die gemeenten
zuiniger beheer voeren, maar alleen dat
'de inwoners nog zwaarder worden belast
De wijziging der forensienbelasting juicht
'spr toe, mits deze de gemeentefinanciën
niet in de war stuurt.
Minister Ruys toonde zich weer in be
perking de meester. Binnen het uur was
Z.Exc. klaar met zijn rede. Even stellig
als de bewindsman tegenover prof. Van
Embden volhield, dat de weermacht van
ons land de voornaamste factor was, die
het buiten den oorlog hield, even beslist
wees hij ook af diens meening, alsj zou de
der, ik hoop, dat u mij vergeven wilt 1"
Hij liet zijn krukken vallen en strekte
zijn armen uit, en mevrouw Andrews
wierp haar diamanten speld neer, waar
mede zij de linten van haar hoed wilde
vastmaken en trok het jongetje tegen zich
aan.
„Mijn dierbaar kind, mijn lieveling. Na
tuurlijk wil ik 't je graag vergeven. Mijn
lieve jongen, als je maar wist, hoeveel
ik van jo houd, dan zou jo mijl niet zoo
dikwijls bedroeven door je opvliegende
natuur. Mijn lieveling
Zij hukte zich om hem te kussen en
toen zij omkeek om naar de gouvernante
te zien, die op zoo kiesche wijze deze
verzoening bewerkstelligd had, was deze
al verdwenen; moeder en zoon waren
alleen
HOOFDSTUK XXVI.
Een onverwachte ontmoeting.
In 't eerst na haar vertrek naar New
York ontving Edna geregeld brieven van
mevrouw Murray en meneer Ham
mond, maar toen de winter begon voort
te schrijden, werden de berichten zeld
zamer en ten laatste verliepen er tel
kens verscheidene weken eer er weer
eens een schrijven van „Le Rocage"aan.
kwam. Norman Arthurs naam werd nooit
genoemd en hoewel haar hart schrijnde
verdediging van ons grondgebied een
hopelooze zaak zijn. Die verdediging van
hetgeen haar door God werd toevertrouwd
acht de regeering een prima,iren plicht.
Met prof. Van Embden erkent de minister
dat de toekomstoorlog met zijn chemische
strijdvoering uitermate wreed zal zijn en
zware verantwoordelijkheid zal dan ook
rusten op de staatslieden, die hem ont
ketenen. Edoch, het is niet juist, dat
daarom van verdediging zou moeten wor
den afgezien.
Omtrent de omstandigheden, waaron
der het Kabinet opnieuw is .opgetreden,
had de minister niets toe te voegen aan
hetgeen hij daarover reeds hoeft merfo
gedeeld. Het Kabinet heeft het niet ge
waagd, de verantwoordelijkheid voor een
langer sleepend houden van de crisis
op zich te nemen, toen anderen, na een
waarlijk niet kort toegemeten tijd, niet
bereid waren bevonden zijn taak over te
Ucmon. Spr waardeert zeer den steun, wel
ken de lieer Rink heeft toegezegd aan het
Kabinet. Maar al sta,at bezuiniging op
den voorgrond, kan van het Kabinet niet
anders worden verwacht dan dat het re
geert overeenkomstig dc beginselen did
in de partijen der rechterzijde leven.
Minister Colijn ruimde alvast enkele
punten van ondergeschikten aard op, om
morgen ©en schoone lei te hebben voor
de uitstippeling der groote lijnen in zijtn
beleid. Spr. dankte de sprekers die hem
hebben gesteund of hem lof hebben toe
gezwaaid. Spr. heeft zich onder de re
devoeringen nu en dan in den arm ge
knepen en zich afgevraagd of hij wel goed
wakker was. Spreker dankte den heer
Rink voor diens oppositioneele rede in
voornamen stijl. De heer Wibaut heeft
spreker verrast door zijn waardigen toon.
Een wetsontwerp tot wijziging der fo
rensen-belasting heeft spreker's departe
ment reeds weken geleden verlaten en zal
binnenkort bij de Staten-Generaal inko
men. Een wetsontwerp tot wijziging der
Pensioenwet is gezonden aan de com
missie voor georganiseerd overleg.
De electrificatie van de middengroep.
Tot een© bespreking van bovengenoemd
onderwerp waren gisteren uitgenoodiigd
de burgemeesters van de gemeenten op
Noord- en Zuid-Beveland en Walcheren,
besturen van waterschappen en polders,
aan welken oproep velen gehoor hadden
gegeven. De Slatenzaal was grootendeels
bezet. Aanwezig waren ook de leden van
Ged. Staten en de heer Streefkerk, di
recteur der P.E.Z.M.
Be Commissaris der Koningin, jhr mr
J. W. Quarles vair Ufford, heette de aan
wezigen welkom. Spr. ging de geschiede
nis van het electrificatievraagstuk vanaf
1917 na, toen een besluit van de Staten
genomen werd, waarbij besloten werd de
voorziening in Zeeland ter hand te ne
men vanwege de Provincie. Eenigen tijd
daarna werd toen de P.E.Z.M. opgericht.
In ZeeUwsch-Ylaanderen werd de cen
trale te Westdorpe opgericht. Over deze
jeugdige maatschappij moet geen oordeel
worden geveld alleen naar de resultaten
van het eerste boekjaar. Die zijn boven
dien ook niet zoo ongunstig. In Januari
1923 ontvingen Ged. Staten van de
P.E.Z.M. de imededeeling, dat commissa
rissen niet tot overeenstemming zijn kun
nen komen over den aankoop der Vlis-
singsche Centrale. Ged. Staten antwoord
den, dat zij het niet in het belang der
provincie achtten de centrale aan te kooi-
pen, waarhij nadere voorstellen werden
gevraagd. Korten tijd daarop kwam och-
van pijn, onderdrukte zij dag en dag met
groot geweld het steeds inniger wassende
liefdegevoel, en legde zich met des te
meer ijver toe op het werk des\verstands.
De heer Manning had haar tweemaal
vergezeld naar de bibliotheken en kunst
tentoonstellingen, en zoo nu en dan had
hij haar nieuwe boeken gezonden en En-
gelsche en Fransche tijdschriften. Maar
zijn kille, ondoordringbare kalmte drukte
Edna ©enigszins en bracht haar in de
war, zoodat het een scheidsmuur vorm
de tus'schen alle warmte van gevoel in
hun omgang. Hij overschaduwde haar
in die mate, dat zij in zijn verheven tegen
woordigheid niet in staat was tót haar
recht te komen, en zoo voelde zij telkens'
weer meer grond te verliezen in zijn
waardeschatting. Die peinzende kalmte,
die op zijn ernstig gelaat lag gespreid,
werkte niet kalmeerend op haar; en zij
had steeds een gevoel van vage on
rust over zich, als zij in zijn gezelschap
was en zijn koude, onaandoenlijke oogen
op haar rustten.
Op een morgen in Januari, toen zij
zat te luisteren naar de verhalen van
Felix, kwam mevrouw Andrews de leer
kamer binnen met een open briefje in
de ©ene hand en een prachtig bouquet
in de andere.
(Wiordt vervolgd). s
