No 103 llonderdag 31 Januari 1934 38e «laargang ddelburg. "iees'de. ïstmeisje FEU L L ETORlV LEVE ISLE ÊFEL Buitenland. j Huisorgel nansknecht Knecht evraagd riSSE, 't Zand. isfbode, )ienstbode lienstbode, lishoudster, lg „»uid- Jan. 1ÖS4. f 21 f 16, E«ra sche Belle ;dhe Belle- f 18, Rei ms Albert f 15. BJei- lilen f IB, lger Kj-oou Reinette rde f15 fl8, Zoe- oete Belle- ie Hol nart .G. f27—£29, emev £26, -f26; alles f4.30£5, iruiten £18 iinpeeën f 1 Prei £10 L.50—f3.70 n per 100 flacon. terdamsclie 43), wer- oerd. Prijs ERICHT. en odhtend 1 door het De Bilt. 773.3 te 3 Ak'ureyri )nd van' 31 idelijkte tot dig tot be- een weinig ite Fokshond ineu kop. Terug j. MAAS, Oude Middelburg. mooie bruine ar (merrie), ook i voor iets der- STEE, Noordstr. clein te moeten ni end stoeltje. 3n. Te zien en sBureau dezer rg- 3H. VAN DER u, Ovezand. ig beschikbaar, G, Wilhelmina- soorten Erwten letter O Bureau Goes. PHUISEN, Rou- L24, Middelburg, lart v. g. g, v. Aan- avond en Vrijdag- jE DUC, Lange elburg. lei ij I. VAN DER irtsdrjksche Veer. ar overeenkomst, HUISE, Landb. Drukkers-Exploitanten ©OSTERBAAN LE COINTRE GOES Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58 Postrekening No. 36000. Bijkantoor te Middelburg: Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259 *De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. Abonnementsprijs: Per 3 maanden, franco per post, f3. Losse nummers f0.05 Prijs der Advertentiën: 14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ei, Bij abonnement belangrijke korting. Voor onze Hongaartjes. Wij ontvingen dankbaar f2.50 van mej. v. B. te S. Zouden wij mogen vragen of, zoo iemand in zijn (haar) hart heeft iets bij te dragen, dit nog heden te willen doen, dewijl het comité (ds Steinz-v. Melle- Wessels) reeds Zaterdag de giften wil afdragen. Red. Ontvangen tot en met 31 Jan.-: N. te Wilbelminadorp f 10L. v. E. te Arnemuiden fö; N. N. te Westka- pelle fl.50, J. W. te Middelburg f 1; dhr. H. te Sluis f5, dhr. R. te G. f2.50; K. te G. f2.50; N. N. te G. f2; Mej. R. S' te G. fl; F. B. te G. fl; E. N. te G.(?) f3.50; ds E. te B. f2; C. K. en J. K, te Krabbendijke f7; G. V. te G. fö; N. N. te 's-H. Il.kinderen f2; P. M. te 's-H. Arendskerke f 10. Door dhr. Dekker te Kloetinge van: N. N. fl: J. D. f0.50; J. M. f0.50; G. H. f 0.50; N. N. f 1. N. N. te Veere f2.50; N. N. te O. f2; A. M. te G. fl; dhr. It. te R. f2; J. K' te G. f2; A. v. L.-Gz. te K. f5; A. N' te K. fö; C. K. te G. fl. Totaal heden f85, maakt met de gisteren ontvangen f150 een bedrag- van f235. Met hartelijken dank en vriendelijke aanbeveling. Het Goesche Sub-Comité. NIET OPGELOST. Sedert meer dan een eeuw beheerscht velen het vraag-stuk der democratie. Reek sen van jaren hebben gestaan in het tee- ken der democratie. De Souvereiniteit zou aan de burgers van één land te zamen toe- behocren of op hen worden overgedragen. Allen maakten deel uit van éénzefde macht. De macht van allen om over allen te regeeren, het voortbestaan van de stam met de noodige regelingen te omgeven. Zóó zouden de eenvoudige plattelands bewoners niet achterstaan bij' de aanzien lijksten in de stad. Dwang zou tengevolge van de vrijheid van allen voor allen niet meer worden uitgeoefend. Alles zou vrij willig gaan. Uit liefde tot allen zou men arbeiden. Daar was dan verder het vrije spel van vraag en aanbod. In verschillende belangrijke vragen kwam de zucht om de Democratie er op te helpen naar beven. Daar waren het kiesrecht, het leger, de algemeene vrije ontwikkeling. Immers, naast de vrijheid van allen voor allen blonk de gelijkheid. Alle onderscheiding moest wegvallen. Zelfs onderscheidingen, vast aan ambt of be roep, moesten het ontgelden en bleven zij hit pure noodzaak behouden, de eerste titel was het allen gemeenzame: burger. Weg met den adelstand, weg niet de overheid, weg met de justitie. Allen ge lijk, allen broeders, alle dingen gemeen! Het is zelfs voorgekomen, da,t in Frank rijk, waar men aan de gelijkheidsziekte erg heeft geleden, de welsprekendheid van leden eener bepaalde staatkundige partij werd aangemerkt als 'autocratie; deze was dus uit den booze. Toen echter deze gedachten zich had den vastgezet in het hoofd van velen, kwamen andere denkbeelden van denzelf den aard zich opdringen. Politieke gelijk heid en sociale overeenkomstigheid diende gepaard te gaan met gelijkheid van ver mogen. Dut gevolg was niet te vermijden. Die jacht moest wel worden gemaakt op posities in de samenleving, waarin nie mand meer iets voor zal hebben bij! den ander en elk in zijn naaste vereeren zou een eerste onder gelijken. Eenmaal in deze gedachtenwereld aan geland kon het wel niet anders of men tintelde van leven, als men dacht aan de 37). Zfj keken elkaar strak aan en mevrouw Murray had de wenkbrauwen niet meer gefronst toen zij vroeg: „En wat moet ik tegen mevrouw Inge zeggen?" „D'at ik' haar dank voor haar vriende lijke uitnoodiging, maar dat ik het erg druk heb met mijn onderwijzeres-examen en dus geen tijd heb voor feestjes". Mevrouw Murray glimlachte veelbetee- kenend. „Dienk je, dat dit excuus je vriend Gor don zal^ voldoen? Hij zal naar Maud gaan die altijd glimlacht en hem vleit, om troost te zoeken". „Het kan mij niet schelen wat hij doet, als ik maar met rust gelaten word." „Stil, mijn lieve-kind. Je meent' niet wat je zegt. Je weet heel goed, dat je hoopt, dat Gordön aan de lievigheden van die malle Maud ontsnapt en ook aan de handigheden van haar lieve ma ma. En als jij 'tniet hoopt, dan doe ik het. Begrijp wel, dat je het kwaad van Susan Montgomery niet op Gordon mag laten neerkomen. Ik zal vroeg thuis toekomst. W-at grootsch was het verge zicht op het komende tijdsgewricht! He- melhcoige verwachtingen zijn door mïlli- oenen op aarde gebouwd aangaande te verwachten omstandigheden. Broeder schap, gerechtigheid, vrede op aarde! Met blijde hope werd aan den gezichts einder een sclioone dag begroet. Doch hoe pijnlijk zijn in ditopzicht voor groote scharen de ervaringen ge weest. Niet die betere toekomst, waar van ouden en jongen droomden en waar mede zij dweepten, werd bereikt, maar feiten heben zich voorgedaan, jammerlij'ker dan ooit menschen hadden kunnen denken. In den loop der negentiendé eeuw kwam het fabriekswezen in leven. Niet langer kwam het in de eerste plaats aan op kundig handwerk, zooals voorheen bij de gilden. Alleen lichamelijke kracht en een zekere handigheid als gevolg van veel hetzelfde verrichten, bleken in de eerste plaats vereischten te zijn. En be langrijke arbeid, tevoren noodzakelijk al leen -door zeer sterken te verrichten, kon door het machinestelsel doo>r zwakkeren verricht werden; zelfs vrouwen ^en kin deren hebben dit in ruime mate ondervom den. 't Kwam slechts aan op taaie levens kracht waarover men beschikte. De man werd vastgeketend aan het machinerad en met hem in vele gevallen zijn geheele gezin, zóó zelfs, dat de leden over zicb- zelven met betrekking tot den arbeid niet de vrije beschikking meer hadden. Lang zamerhand werd arbeidskracht en gezins geluk koopwaar. Er werd meer of minder voor betaald en daarmede uit. Allertreurigste toestanden van mensche- lijk machtsmisbruik over medemensciien zijn bij groote massa's aan het licht ge komen. De onafhankelijke positie van mil- lioenen arbeidersgezinnen werd eenvoudig misbruikt, daar 1 men tegenover d e pa troons meestal niets had in te brengen. In niets verschilden veel schreiende om standigheden van die, welke voorkomen bij slavernij. Overmatig lange werkdag, kinderen zelfs werden gedwongen tot 's nachts één a twee uur met andere af gebeulde arbeiders te werken. Men vroeg zich af in het Christelijk Europa, toen men van de vele treurige toestanden kennis nam of men nog leefde in een Christelijk werelddeel. Voorts plaagde de onzekerheid van be staan. Men ken onverhoeds Op straat wor den gezet. Eenerzijds zetten de patroons soms plotseling de fabrieken stil alsgel delijke onmacht dwong of slapte van het bedrijf er toe noopte. Geleidelijk kwamen de naanilooze ven nootschappen- den middenstand belagen. Grootbedrijven 'boden de waren aan voor een prijs waarvoor de werkman het niet geven kon. Duizende schoen- en kleerma kers verlieten de rijen der patroons en daalden af tot den rang van loonarbeider. Wanneer men let hierop, dat juist in dien tijd, tengevolge van het opgekomen bankwezen, gemakkelijke verplaatsing van en speculatie met geld, tengevolge van de geringe kostprijs welke- voor weeldearti kelen moest worden betaald, zoodat meer deren in toenemende mate van het leven konden genieten beter dan voorheen, ten gevolge van de zucht om de waren te betrekken uit het buitenland, altemaal •zaken, die voor menigeen, hoezeer op zichzelf verblijdend, ernstige, moeilijke da gen brachten, het levenspeil steeg, dan behoeft het niet te zeer te verwonderen, dat een groote groep' van menschen, die niet vooruit kwam, die niet meer dan te voren genoot van het leven, die niet fabel achtige winsten maakte, die niet reusach- kotmen en je naar bed sturen om negen uur, om je te straffen voor je koppigheid. Bovendien vertelde Hagar mij, dat je dikwijls tot drie a vier uur op blijft, gebo gen over die heidensche documenten van mijn zoon. Dat mag riiet,je vernielt er je gezondheid mee. Bovendien twij fel ik of het wel de moeite waard is wat je leert. Je moet niet langer opblijven dan tien uur. Geef mij mijn bant eens." Edna at alleen en ging naar de biblio theek om een moeilijke muziekoefening te probeeren, maar de bekoring van de documenten was grooter dan die van de muziek; zij sloot de piano en ging naar het „Egyptisch museum", zooals mevrouw Murray de zitkamer van haar zoon noemde. Dien vorïgen avond had ze een verhaal gelezen over de leerstellingen van Zoroaster, waarin al de hoofdlijnen van de Zendavesta geprobeerd werden terug te brengen ap het Oude Testament en de Joden. Nu begon Edna weer met 't ondeiwerp met onvermoeide belangstel ling. Ztij izette een stoel met 'kussens dicht bij het raam, deed de das goed om zich heen, legde haar beenen op een andere stoel om niet op dé" koude vloer te staan en begon het boek te lezen. De zon ging onder aan den winter hemel, haar raode licht stroomde de tige rijkdommen vergaarde, bedenkelijk ontevreden begon te worden over den gang van zaken. Zij juist gingen zich af vragen waar die schoone dag bleef. Want ook zij waren niet in alle oplzichten, in een verslechterde pioisitie geraakt. Zij .ontvingen kosteloos onderwijis. Die leer plicht was ingevoerd. Zij lazen voortaan couranten en andere litteratuur. Zijl oor deelden langzamerhand mee over de ptu- blieke zaak. Zlijl voelden zich eveneens als andere volksgroepen deelgenoot van wat er in de wereld omgaat. Tengevolge van hun beter begrijpen van den samengang der maatschappelijke ver schijnselen kwam de idee op', zich met alle latgenoo-ten te organiseeren. Krach tig nam het vereenigingsleven dienten gevolge in omvang en beteekenis toe. Zedelijk en geldelijk steunden zij elkaar. Zij profiteerden van hetgeen de besten onder hen aan organiseerend talent en helder inzicht bezaten. Nu organiseerden zich hiertegen de patroons evenzeer krachtig. En meerma len 'is het tusschen beide organisaties tot een ernstige botsing gekomen, tot schade der gansche maatschappij veelal, waarbij de middenstand in een niet gemakkelijke positie werd gebracht, waardoor ernsti ge verwondingen zijn toegebracht. Langzamerhand groeide de gedachte, dat het zwakke in de samenleving, inzonder heid waar het betrof het productie-pro- ces, de voortbrenging van waren, steun verdiende en geholpen moest worden. Al lerlei regel werd wettelijk en vrijwillig vastgelegd, waardoor de verschillende volksgroepen in de toekomst minder tot- schade van zienzelf en anderen, dus in het -belang der geheele samenleving, el kander zouden te lijf gaan en er aan wagen, Wel met somtijds ernstige schok ken, doch in hoofdzaak geleidelijke en rustige ontwikkeling schreed men voor waarts op het pad tot besnoeiing van on recht en verankering van wederzijdsche rechten. Het begon te dagen in de men- schenwereld en in rle arbeiderswereld met- het minst! Daar breekt de groote oorlog uit, die met één slag als het ware ten val brengt wat na moeiz&men arbeid in jaren is op gebouwd. Wat reeds accoord was gewor den werd verbroken, alles moest dienst baar zijn aan' de verdediging van den natïonalen bodem. Eindelijk, na lange, bange worsteling de vrede! Dan begeert men opnieuw zich te uiten voor voortschrijden op dén een maal ingeslagen weg. Men had geleerd! En menschelijke opvattingen braken zich baan. Dichter bij' wenkte het ideaal; Vrede op aarde allerwegen! Met het kiesrecht in de hand stonden millioenen gereed om mede over hun eigen lot te beslissen. Hoog gespannen waren opnieuw de ver wachtingen en de blik was gevestigd op een xonnigen levensdag. De draad der vensters, zonder gordijnen, binnen, be scheen den versierden gevel van de Tajalbahal, schitterde op den marmeren vloer en verwarmde en belichtte het kalme gelaat der ernstige, jonge studente. Toen de zon geheel onderdook in het Westen, waar twee sterren als parels fonkelden in de lucht, werd de fijne druk van Edna's boek onduidelijk en zij hield het ©enigszins omboog om het zilveren licht van de maan op te vangen, die laag in het Oosten scheen en een spook achtig licht wierp op de vreeselijke ge stalte en het golvende witte haar van een vrouwenbeeld aan den wand. Maar tus schen de wees en het licht stond vlak naast haar stoel, een lange donkere fi guur, zonder hoed en met uitgestrekte armen. Zij sprong op en gaf een kreet van schrik en vreugde, waut zij wist dat slechts ,één mensch die rechte statige houding had. „O, meneer Murray! Is het waar dat u teruggekomen bent bij uw bedroefde en troostelooze moeder? O, ik ben zoo blij' voor haar." Het eerste ©ogenblik klapte zij in haar handen en keek naar hem, half angstig en half blij, prebeerend de uitdrukking van haar gelaat eenigszins te beheer- schen. zoo droef afgebroken onderhandelingen werd weder opgenomen en met- groote geest-drift werkten volkeren met hun par lementen in de richting van het voorge houden indeaal. Totdat oeconomische inzinking en on gedachte nedergang ook den hardnekkig- sten leerde verstaan, dat niet te denken viel aan het verwezenlijken van wat men reeds hardop gezegd had. Dit nu bracht menigeen er toe te mee- nen, dat snelle teruggang op het terrein van den arbeid noodzakelijk was. Algemeen is dit inzicht niet en aller minst is dit in de arbeiderswereld gemeen goed. Het probleem, dat voor een eeuw om oplossing riep, is gebleven. Het is nog niet opgelost. Niet aan u, Heeren! Uit den mond van menig aanhanger der openbare school kan men nOgal eens de beschuldigende klacht vernemen, dat het bijzonder onderwijs te zwaren druk op de schatkist uitoefent- en meer dan één exces aanwijsbaar is. Daartegenover kan het zijn nut hebben om een onderzoek in te stellen naar de manipulaties der vrijzinnigheid, vooral ook in het verleden. Welnu, bij deze informatie naar de ges tie der liberale heeren bieden de laatste nummers van „De School met den Bijbel" welkom materiaal. In verschillende dorpen van de gemeente Wonseratieel werden voor een vijftigtal jaren Christelijke scholen gesticht en hoe wel alle leerlingen der openbare school naar de bijzondere overgingen, moesten nieuwe openbare scholen verrijzen. Protesten bij Ged. Staten, beroepschrif ten aan -de Kroon mochten niet baten: nieuwe openbare scholen zouden er zijn, al meldde zich bij de opening geen enkele leerling aan. Zoo zag de bevolking van Wionseradeel met leede oogen aan, hoe de belasting- schroef tot bloedens toe werd aange draaid ten behoeve der ledige openbare scholen. Toen de schuldenlast der gemeente schrikbarende afmetingen had aangenomen en eindelijk andere afgevaardigden naar den Raad werden gezonden, hief men in 1882 de openbare scholen van Schraard, Schettens en Lollum op; in 1884 die van Wions en in 1887, die te Gaast. „Met de scholen te Wons en Schraard alleen was een halve ton verspild, geofferd aan den haat van het toenmalig liberalisme tegen de Christelijke school". De herinnering aan dergelijke feiten kan haar nut hebben. Geenszins willen we ontkennen, dat ei na het tot stand, komen der financieele gelijkstelling door een enkel schoolbe stuur wel eens wat al te royaal gebouwd is van het geld der gemeente. Steeds echter bleef die beperkt tot een luttele uitzondering en dan was het buiten dien nog bepaald tot een te groote luxe in den bouw, hetgeen vermoedelijk was afgekeken van de openbare inrichtingen. Maai- dat, enkel uit baat tegen het Christelijk onderwijs, scholen werden ge sticht, die van te voren tot leeg staan w ar e n gedoemd en na ette lijke jaren dan ook werden opgeheven, blijft een schreeuwende aanklacht tegen het liberale fanatisme. Wüj erkennen volkomen, dat, nu de gel delijke gelijkstelling werd bevochten, ook door de vrienden van het Christelijk on derwijs een gepaste zuinigheid dient be tracht. „Edna, heb je geen welkomstwoord, geen vriendelij'ken handdruk voor iemand, die vier jaar lang oinder vreemdelingen in verre landen gezworven heeft?" Het was niet de harde, bittere stem, waarvan zij de echo steeds nog gehoord had gedurende zijn afwezigheid, maar het was een toon zoo zacht en diep en verdrietig en zoo onverklaarbaar tse- der, dat zij 'die stem niet herkende. "Zij was niet in staat iets te zeggen en legde haar hand in de zijne. Hij drukte die bijna pijnlijk en zijl sloeg haar oogen neer voor den onderzoekenden blik, waar mee hij naar haar keek. Gedurende een heele minuut stonden zij onbeweeglijk; toen nam hij een luci fer uit zijn zak, stak een gaslamp aan, die boven de Taj hing en deed de deur naar den koepel op slot. „Mijn moeder is uit eten, vertelde Ha gar mij. Zeg eens, maakt zij het goed? En heb je haar een beetje opgevroolijkt, terwijl ik weg was?" Hij kwam terug, leunde met zijn elle boog op de gebeeldhouwde rugleuning van den stoel en keek haar aan, terwijl zij de handen voor de oogen hield tegen het licht. „Uw moeder maakt het werkelijk heel goed, maar zij is een beetje angstig en bedroefd om u- Ik denk, dat u haar ma- Wlaar dat niet geschiedt, is critiek ge rechtvaardigd, is critiek in het belang zelfs onzier zaak. Doch die critiek verwachten we niet van uw kant, heeren liberalen Daarvoor heeft zich in het verleden te veel afgespeeld! A Mac Donald en Poincaré. De Daily Telegraph meldt, dat Ram say Mac Donald de nieuwe Engelsche premier, in een brief dien hij tot Poin caré heeft gericht, opmerkt, dat de Fransch-Engelsche betrekkingen clie zich vroeger door volkomen oprechtheid ken merkten, opgehouden hebben even vriend schappelijk te zijn als vroeger. Mac Do nald is bereid om met Poincaré te on derhandelen, ten einde tot een definitieve, volledige en nauwkeurig omschreven re geling te komen. Hij hoopt, dat Frankrijk denzelfden geest van verzoening zal too- nen, waarmee Mac Donald gezind is over de heel belangrijke kwestie van gedachtes te wisselen. De Daily Telegraph meldty dat Poincaré in sympathieke woorden op dezen brief geantwoord heeft. Korte berichten. Na een levendige beraadslaging heéït de Grieksche Nationale Vergadering met 208 tegen 59 stemmen besloten, dat de royalistische bladen weder kunnen ver schijnen. Volgens de Chicago Tribune heeft de Roemeensche gezant te Parijs ver klaard, dat Roemenië in plaats van de leening van 100 millioen frank, die het van Frankrijk zou krijgen, een leening van 100 millioen lire van Italië zal krijgen. In Griekenland blijft de hevige koude aanhouden. Meer dan 200 personen zijh van koude omgekomen. Ook zijn er he vige sneeuwvallen, waardoor de treinen loop gestoord wordt. In Engeland voelt men weinig of fiiets voor Poincaré's voorstel om de Paltz-kwestie aan den Gezantenraad voor te leggen. De uit het bezette gebied verdre ven Schupo zal vermoedelijk eerlang1 ver gunning krijgen terug te keeren. Te Boedapest is de verantwoorde lijke redacteur van de „Pester Lloyd" tot een boete van twee miilioen Hongaar- sche kronen veroordeeld, omdat zijn blad eenige dagen geleden den dollarkoers in particulier verkeer had vermeld. Teneinde de Belgische soldaten aan de gasaanvallen in oorlogstijd te gewen nen, moet iedere militair gedurende zijn effectief verblijf in 'het leger door een met vergiftigde gassen gevulde kamer passeeren, voorzien van zijn gasmasker. Een gevaarlijke proef! De directie van de Duitsche spoor wegen is van plan, de tarieven voor het reizigersvervoer in de derde en vierde klas met 1 Maart aanzienlijk te verhoo- gen, misschien zelfs met 50 pet. Een beslissing zal eerst in den loop wan Fe bruari worden getroffen. De staking in het Wupperdal heeft zich uitgebreid tot het personeel van den luchtspoorweg, waardoor het laatste ver keersmiddel tot stilstand gekomen is. Te Kowno is tijdens een operaver- tooning, welke door tal van hoogwaardig- gerder en bleeker zult vinden dan dén laatsten keer, dat u haar zag." „Dan heb je dus je plicht niet gedaan, zooals ik je opgedragen had?" „Ik kon uw plaats niet innemen, me neer en door uw laatsten brief dacht zij, dat u nog een jaar wegbleef. Zij denkt dat u nu in het binnenland van Perzië bent. Gisteravond, toen de meid van het postkantoor terugkwam zonder brief van u, dien zij stellig verwachtte, kwamen er tranen in haar oogen en zij zei: „Hij denkt niet meer aan zijn huis en hij reist liever, dan dat hij zijn moeder rust gunt." Waarom stelde u haar zoo teleur? Waar om maakte u haar niet blij door uw komst aan te kondigen?" Toen zij naar hem keek, zag zij de oude bitterheid weer in zijn gezicht en zijn stem was weer hard toen hij antwoordde: „Ik stelde haar niet teleur. Het kwam door een onverwachte omstandigheid, dat ik terugkeerde. Bovendien, zij had zich allang moeten wennen om haar geluk bij anderen te zoeken dan bij mij; want nie mand dan zij weet beter, boe ik het haat om steeds op dezelfde plaats te zijn." (Wiordt vervolgd). J

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1924 | | pagina 1