No 551
Donderdag $9 November 1023
38? Jaargang*
AART DE MESMAAKER,
Buitenland.
Binnenland.
FEUILLETON.
DE BUSSCHIETER VAN MIDDELBURG.
Brukkers-Exploilanten
©OSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f&
Losse nummers f#.05
Prijs der Advertentiën:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 3B ei
Bij abonnement belangrijke korting.
i mmgiii;ooyrii
VERSNIPPERING.
De verschillende politieke partijen
zien zich genoodzaakt met een pro
gram van bezuiniging te komen en nu
is het opmerkelijk, dat al wat links
staat, de schuld 'van de liooge onder
wijsuitgaven zoekt in de versnippe
ring op schoolgebied.
Men bedoelt daarmee, dat op enkele
plaatsen twee kleine, Christelijke scho
len naast elkaar staan: een voor de
kinderen der Hervormden en een voor
die der Gereformeerden.
Het geschreeuw van die zijde is
zóó sterk, dat ook mannen van rechts
helpen aan dwangmaatregelen om dia
versnippering te voorkomen en daar
door de stichting van nieuwe Chris
telijke scholen op dit oogenblik vrij
wel onmogelijk hebben gemaakt.
Nu stel ik'op den voorgrond, dat
ik, overa.i waar ik kon, dit splitsing
tusschen Hervormden en Gereformeer
den op kleine plaatsen heb tegen ge
houden. Ik deed dit in het belang van
het onderwijs, omdat één school met
drie of vier leerkrachten beter kan
zijn dan twee, die ieder twee leer
krachten hebben.
Maar als dit gezegd is, moet ut
toch op twee dingen wijzen. Ten eer
ste is het niet die versnippering, die
het onderwijsbudget zoo hoog opge
voerd heeft.'Laat men eens nauwkeu
rig uitrekenen, wat er bespaard kon
worden, wanneer Hervormden en
Gereformeerden op die kleine plaat
sen samenwerken tot in standhou
ding van één school en men zal ver
baas dstaan over het geringe bedrag.
Het aantal openbare scholen met min
der dam 50 leerlingen, is oneindig veel
grooter dan dat der bijzondere met
uil getal.
In de tweede plaats komt dereobts-
kwestie aan de orde. De feitelijke
schoolstrijd ging niet tusschen open-'
baar en bijzonder, maar tusschen neu
traal en niet-neutraal onderwijs. En
Wat ziet men nu? Op verschillende
plaatsen zijn neutrale bijzondere scho
len gesticht, naast, de neutrale open
bare scholen.
Ik zal de laatste zijn om dit te be
treuren: hoe meer' het onderwijs
wordt een zaak der ouders, hoe liever
ik dit zie.
Maar nu komt de vraag van het
recht.
Als de ouders in A. het.rechl heb
ben om naast de neutrale openbare
schooi' een neutrale bijzondere
school te stichten, zouden dan de
Hervormde ouders in B. het recht
niet hebben om naast de Christelijke
school een andere Christelijke school
ite stichten, waaroveï zij liet uitslui
tend' zeggenschap hebben? En zal
men aan de Gereformeerde ouders
in C. (biet recht kunnen ontzeggen
naast de Hervormde school een Gere
formeerde te stichten?
Nog eens: ik acht het in vele ge
vallen gewenscht, dat de ouders in
B. en in C. van hun recht geen ge
bruik maken; maar ik mag niet an
ders doen dan hun recht even goed
erkennen dan dat der ouders in A.
Maar kan er dan niet bezuinigd
worden op het onderwijs met behoud
der rechtsgelijkheid? Ongetwijfeld,
wanneer men den moed heeft van
.stelsel te veranderen.
Een vernaai tijdens het beleg van
Middelburg door 'de Watergeuzen.
(1572—1574).
door CHR. HONDIUS.
(Auteursrecht voorbehouden.)
39).
In de stad was 't gebrek zoo hoog
geklommen, dat men honden kakten, mui
zen en ratten als voedsel gebruikte.
Hoe dicht, men Walcheren had inge
sloten, toch vond een zekere Hans Kok
19 Januari gelegenheid om met een schuit
je van Antwerpen naar Middelburg te
komen met brieven van Don Louis de
Requesens, die hoop deden voeden op ont
zet, waarom de bezetting besloot nog eeni-
ge dagen geduld te oefenen, welk antwoord
door Kok den volgenden dag naar Re
quesens werd overgebracht.
Bijna zou 't gebrek van Middelburg nog
eenigermate zijn gelenigd door een schip
van Dantzig, welks lading bestond uit 14
last tarwe en 7 last rogge en een half
last haring met eenige vaten bier, ten
deele toebehoorende aan een koopman te
Brugge.
Ee schipper had plan naar Sluis te va
ren, maar door tegenwind daarin belet,
Wij, anti-revolutionairen, hebben
steeds geijverd voor décentralisatie en
we hebben gekregen een stelsel, dal
de centralisatie op alle wijzen in de
hand werkt. Wij hebben gevraagd om
een stelsel, waardoor langzamerhand
de openbare scholen bijzonder zou
den worden en we hebben nu een
stelsel, waarbij het omgekeerde plaats
vindt: a.1 onze bijz. scholen zijn fei
telijk openbare geworden, die be
stuurd worden uit Den Haag, terwijl
de bestuursleden in steden en dorpen
niet veel anders hebben te doen dan
de Haagscjhe bevelen en verordenin
gen uit te voeren.
We hebben geijverd voor een stel
sel, waardoor dé onderwijzers vrije
mannen zouden worden en we heb
ben gekregen een stelsel, waarbij do
onderwijzers der bijzondere scholen
semi-rijksambtenaren' zijn geworden.
We 'hebben gevraagd om een stel
sel, waarbij financiëei de bijzondere
school als uitgangspunt, als model,
zou genomen worden en we hebben
een stelsel gekregen, waarbij finan
ciëei 'de openbare school dén toon
aangeeft en de bijzondere even duui
moét worden alsde openbare.
Hier zit de fout: het stelsel deugt
niet en als men niet van stelsel durf!
veranderen, zal men de toevlucht
moeten nemen tot steeds meer dwang
maatregelen, waardoor alle vrijheid
zoo van het neutrale als het niet-
neutrale onderwijs teloor gaat, tot
groote schade van het onderwijs zelf.
Ons Unierapport en ook het gewij
zigd Unierapport wezen een geheel
anderen weg aan, die financieel heel
wat voordeeliger is, want clat stelsel
komt hierop neer: het Rijk betaalt
alleen het allernoodigste en laat de
onderwijszaak verder geheel over aan
particulieren. Nu is alle wedijver in
dit opzicht onmogelijk gemaakt, ter
wijl net Unierapport juist den weg
opende voor een gezonde concurren
tie, die ongetwijfeld aan het onder
wijs ten goede zou gekomen zijn.
'Al wat men nu in Den Haag Verzint
om te bezuinigen bij behoud van hel
stelsel, komt meer 'en meer neer op
dwang, op een aantasten van de rech
ten der ouders. Alleen verandering
van stelsel kan uitkomst geven.
Laat men hiertoe overgaan in het
belang van de schatkist en niet min
der in het belang van het onder
wijs.
N.' Leidsdhe Crt. ,1. C. WIRTZ.
Gelijk gekregen.
In 't officieel gedenkboek van de Am-
sterdamsche Huldigingscommissie, red.
prof. Brugmans, komt o.a. een artikel voor
van den (liberalen) heer Elout, die onder
anderen over het in 1904 door den toen-
maligen min. van binnenlandsclie zaken
dr A. Kuyper uitgelokte ontbindingsbesluit
der Eerste Kamer, na de verwerping van
diens Schoolwet-ontwerp (wet op het EI. O.)
het volgende opmerkt:
„De ontbinding der Eerste Kamer is
Kuyper door de oppositie zeer kwalijk
genomen als een daad van machtswille-
keur in strijd met de positie van den
Senaat in onze constitutie. Te betwijfe
len is echter, of Kuyper, terwijl tegen
de ontbinding formeel immers niets was
in te brengen, feitelijk daarmede een
wendde hij zich naar den kant van Vlis-
singen, in de meening, dat Middelburg
reeds was overgegaan en hopende zijn
waren aldaar met voordeel te verkoopen.
Maar de haven van Vlissingen voorbij-
zeilende, werd zijn schip door He Water-
Geuzen gedwongen te ankeren.
'Omtrent dezen tijd werd te Middelburg
een vierkante gouden noodmunt geslagen
met 't opschrift: „D,e Middelburgers ge
trouw aan God, Koning en Vaderland".
'0p He keerzijde stond;
„Doe ic was gesleghen,
Was Middelburgh beleghen,
Zoo dat het vqlkfat van hongerswege,
Peerden, honden, huiden door noot,
vatten, ratten en hjnzaatwaieren voor
broot".
Maar keeren wij terug' naar de Geuzen-
vloot, die zich gedeeltelijk in de Ooster-
jschelde bevond.
Door Requesens was opnieuw een tal
rijke vloot bijeengebracht met 't plan om
deze in twee smaldeelen, 't een langs de
Ooster- en 't andere langs de Wester-
schelde tot ontzet van Middelburg aan
te wenden.
Maar den Geuzen was dit voarnempn
niet onbekend gebleven, waarom ook zij1
hun vloot over de beide Schelde-armen
hadden verdeeld.
Die onder Boisot bevond zich bij Rei-
merswaal, terwijl de andere zich omtrent
Vlissingen bevond.
fout beging. Ontbinding van de Eerste
Kamer heeft, wegens het vooraf bekend
zijn van den uitslag, een ander karakter
dan die van de Tweede; ze is een machts
middel, dat de Grondwet in handen
geeft van de Regeering.
En nu werd wel gezegd, dat Kuyper
de periodieke verkiezing van de Eerste
Kamer had moeten afwachten en dat
het niet zeker was, dat dit College,
dat immers ook wel de L. O.-herziening
van het Ministerie-Machay had aan
vaard, de zijne zou verwerpen, doch in
dit laatste bleek Kuyper goed te hebben
gezien, toen ,in de nieuwe Eerste Kamer
de L. O.-herziening aan de orde kwam-
i Want toen verklaarde een zoo gematigd
liberaal als Van Weideren Rengers, dat
het hem speet vóór de wet-Mackay te
hebben gestemd. En alle liberalen stem
den met hem, tegen de L. 0.-wet van
Kuyper".
Zoo heeft dr A. Kuyper ook op dit
meest van links fel bestreden punt door
een man van links, en stellig niet den
eerste den beste, gelijk gekregen.
Zooals de geschiedenis dezen grooten
staatsman op nagenoeg alle punten van
zijn beleid gelijk geeft of geven zal.
Hadden wij hem nog maar!
Hoe hij, gelijk eenmaal voor Keuchenius
het ook nu voor Colijn en voor het recht-
sche (nu afgetreden) Kabinet, zou hebben
opgenomen.
Niet te vergeten.
Want welke fouten men het Kabinet -
Ruys ook moge aanwrijven, werkelijke of
vermeende, wij laten het voor 't oogen
blik daar! - - het is toch zoo waar, wat
bovengenoemde liberale schrijver zoo te
recht in bovengenoemd Jubileum-gedenk
schrift releveert:
„Dioch deze gebreken doen niets af
van het feit, dat het ministerie-Ruys,
van 1918 tot 1922 een historische rol
van beteekenis heeft gespeeld. L"e crisis
liquidatie, de belangrijke sociale wet
geving, voorts de Grondwetsherziening,
doch vooral het buitengewoon zware ge
wicht der Nederlandsclie aangelegen
heden, die minister Van Karnebeek van
óns wist af te wentelen, maken, dat ook
dit ministerie bij al de bescheidenheid
zijner allures, moet gerekend worden tot
de historisch meest belang-
r ij k e uit onze nationale ge
schiedenis. Al ware 't alleen maar
omdat het in 1919 door zijn buiten-
landsch beleid, een zoo groot gevaar als
dat ons uit België bedreigde, van ons
land wist af te wenden".
Tot de historisch meest belangrijke uit
onze nationale geschiedenis!
Wlij waren zoo vrij deze woorden te
Da Spaansche vloot zeilde den 24 Janu
ari van Antwerpen uit.
Bij 't afvaren gebeurden er verschei
dene ongelukken een zeer groot schip
dat door Gilles Hooftman, een vriend van
Oranje gebouwd was, maar door de Span
jaarden in beslag genomen, verloor zijn
evenwicht en geraakte aan den grond.
'Op een ander schip barstte een stuk ge
schut, waardoor- 30 man gekwetst werden
en sommigen gedood.
Het plan was, dat d'Avila zich naar
WSlcheren zou wenden, terwijl het andere
smaldeel onder Juliaan Romero, een land
rot, die, den' ongesteld geworden Beau-
voir vervangen zou, langs de Oojster-
schelde de stad zou te 'hulp komen.
Nadat hij te Antwerpen 't smaldeel had
zien afzeilen, ging Requesens zelf naar
Bergen op Zoom, om ook de afreis van
het andere smaldeel te 'bespoedigen.
Hij kwam er den 27en aan en den eigen
avond ging de vloot, ten getale van 54
oorlogs- en 29 voorraadschepen onder zeil.
Die bemanning was, naar hij den Koning
schreef, niet 'gelijk men had kunnen wen-
schen: want om de weggedroschte ma
trozen te vervangen, had men andere moe
ten pressen, die niet van de beste waren.
Eien 29en vertoonden zich gedurende
de ebbe 14 óf 15 zeilen der Spaansche
vloot nabij Vlissingen.
Die Prins, dit ziende, was ,zeer beklemd,
omdat zijn schepen slechts schaars van
volk voorzien waren, aangezien de beste
spatieeren. Zij bevatten een goede aan-
teekening van blijvende waarde!
Verbetering.
Onder Telegrammen meldden wij gis
teren, dat aan Stresemann de vorming
van een nieuw Duitsch kabinet zou zijn
opgedragen. Dit moet zijn Stegerwald.
Het weer in Engeland.
Londen heeft eenige dagen lang in den
mist gezeten. De dag veranderde in nacht.
In sommige van de donkerste wijken
moest het verkeer bij het licht van de
lantaarns zijn weg vinden. Do treinen
waren hopeloos in de war. Op de Sou
thern Railway had een lokaaltreintje dat
anders 20 minuten over zijn reis deed,
een uur en 20 minuten noodig, om Lon
den te bereiken. In Noord-Wales, de Mid
lands, op de vennen van Lincolnshire en
elders werd schaats gereden. Het New
Forest was veranderd in een sprookjes
bosch, inet zijn wit berijmde takken. In
Wales lagen de hoogste bergtoppen diep
onder de sneeuw. En op het Kanaal on
dervond de scheepvaart de grootste ver
traging en belemmering.
De nieuwe Duitsche regeering.
Bijgeloovige zielen zullen waarschijnlijk
de niet-geringe moeilijkheden, die presi
dent Ebert in Duitschland ontmoet, om
voor het wrakke hulkje-van-staat, dat
stuurloos nu rondzwalkt, een stuurman
te vinden, aan de omstandigheid toe-,
schrijven, dat. het nieuw-te-vormen ka
binet het elfde zal zijn, dat sedert de
revolutie aan het hoofd van het Duitsche
rijk zal staan, schrijft de Msb.
Het elfde kabipet in vijf jaren! Voor
degenen, die het interesseert zij het vol
gende staatje weergegeven:
lo. 9 Nov. '18—13 Febr. '19 Revo-
lutiekabinet-Ebert (28 Dec. '18 uittreden
van de onafhankelijken).
2o. 11 Febr. '1920 Juni '19 Ka-
binet-Scheidemann.
3o. 21 Juni '1926 Mrt. '20 Kahinet-
Bauer (21 Oct. '19 toetreden van de de
mocraten).
4o. 27 Mrt. '208 Juni '20 Kabinet-
Müller.
5o. 25 Juni '204 Mei '21 Kabinet-
Fehrenbach.
Go. 10 Mei '21 -22 Oct. '21 Kabinet-
Wirth I.
7o. 27 Oct.. '21—14 Nov. '22 Kabinet-
Wirth II.
8o. 22 Nov. '22—12 Aug. '23 Kabi-
net-Cuno.
9o. 13 Aug. '234 Oct. '23 Kabinet-
Stresemann I.
10o|. 6 Oct. '23-23 Oov. '23 Kibinet-
Stresemann IT.
Korte berichten.
-Een ondergrondsche trein van de
City naar Zuid-Londen is Dinsdagavond
te nauwernood aan een ernstig ongeluk
ontkomen. De machinist merkte dat er
steenen en zand uit het bovenste ge
welf van de tunnel vielen. Daarop joeg
hij den trein met groote vaart voort en
bereikte veilig het station, terwijl de tun-
nelwanden achter hem instortten.
De bevolking van Frankrijk toont
een lichte stijging, vergeleken met de ja
ren van vóór den oorlog. Dit is echter
manschappen zich op de vloot voor Ber
gen op Zoem bevond: hij zond terstond een
bode naar Boisot om hem vier van de
kloekste schepen te zenden en liet in
middels eenige zijner schepenvle vloot van
d'Avila tegemoet zeilen, terwijl hij zelf
zich "in de binnenkamer tot gebed begaf.
De schepen, die d' Avtfa tegemoet wa
ren gezeild, wisselden eenige kanonscho
ten met de Spaansche schepen, maar dewijl
't getij verliep, weken de Spaanschen te
rug om de vloot ,van Bergen op Zoom
af te wachten.
Toen den Prins deze tijding gebracht
werd, dankte hij God en begaf hij zich
naar 't Hoofd, alwaar hij de Spaansche
schepen ten anker zag liggen.
Toen Boisot 's Prinsen bevel, om vier
schepen naar Vlissingen te zenden, ont
vangen had, begreep hij, dit bevel niet
te kunnen weigeren, maar dat hij daar
door zijn eigen vloot in groot gevaar
bracht.
Daarom besloot hij, de Spanjaarden
eerst onmiddellijk aan te vallen, hopende
op de overwinning, om dan den Prins
dadelijk de gevraagde hulp te zenden.
Diaar klinkt 's namiddags twee uur een
schot, dat 't sein tot den aanval geeft;
onder 't geroffel der trommels ging de
vloot onder zeil.
Op 't admiraalschip van Boisot was "ka
pitein Schot bevelhebber, maar aangezien
deze zich door besmetting van pestziekte
eenigen tijd aan land had moeten begeven,
het gevolg van de aanhechting van EL
zas-Lotharingen. De totale achteruitgang
van 2 millioen inwoners wordt opgehe
ven door de 2 (4 millioen inwoners van
Elzas-Lotharingen. Het geboorte-overschot
daalde in 1922 tot 70.000, terwijl het
in het eerste kwartaal van 1923 slechts
ongeveer 6000 bedroeg.
- Dinsdag hebben weer groote betoo
gingen op verschillende plaatsen in Ber
lijn plaats gehad. Het kwam tot botsin
gen, waarbij de politie gebruik maakte
van revolver en gummistok. Drie agen
ten en eenige betoogers werden ge
kwetst. De politie heeft 77 personen ge
arresteerd, waaronder Wolffstein, het
communistische lid van den landdag.
Volgens de officieele opgave, eindi
gend 19 November, waren er dien
datum 1.234.000 personen ingeschreven
in Engeland als werkloozen. Dit is 9704
minder dan in de vorige week.
De onderhandelingen tusschen de
partijen over de vorming van een nieuw
Duitsch kabinet waren gistermiddag nog
niet afgeloopen. Volgens de bladen doet
men thans moeite om ook de democraten
bij de burgerlijke coalitie te betrekken.
Ook in België is er gisteren veel
sneeuw gevallen. Dientengevolge was de
verkeersgemeenschap tusschen een groot
deel yan het land en Brussel verbroken.
Men kon o. a. Luik, Verviers, Luxemburg,
Namen en andere streken niet per spoor
van de hoofdstad bereiken. Het spoor
wegverkeer met Nederland had ongeveer
3 uur vertraging.
Naar men te Brussel verzekert, zul
len de diplomatieke betrekkingen met
Berlijn onmiddellijk hervat worden, zoodra
het nieuwe Duitsche kabinet gevormd
zal zijn.
Het rijksindexcijfer voor de kosten
van levensonderhoud in Duitschland be
droeg op 26 dezer het 1535 milliard-vou-
dige van dat voor den oorlog. De stijging
bij de vorige week vergeleken bedraagt
mitsdien 84,7 pet.
Volgens een medewerker van de
Times is in Rusland de zaai-campagne
van dezen herfst zeer slecht uitgevallen
en heersclit er in een aantal districten,
reeds gedeeltelijke hongersnood. Re volks
commissaris voor landbouw heeft dan ook
bij den raad van volkscommissarissen
een rapport ingediend, waarbij betoogd
wordt, dat het noodig zal zijn de reeds
gemaakte regelingen voor den uitvoer van
graan te herzien. Anders zouden verschei
dene districten geheel van graan ver
stoken worden.
.Volgens bericht uit Weenen zijn de
daders van den bomaanslag, onlangs op
de Fransche legatie gepleegd, opgespoord
en gearresteerd. Naar uit het onderzoek
is gebleken, behooren de daders tot de
organisatie der „ontwakende Hongaren".
Het m;a,r i n e s ta ti o ïi in
Z ee Laind.
Het comité tot behartiging van de
algemeene belangen van bet marine
personeel beneden den rang van of
ficier beeft aan de Tweede Kamer
een verzoekschrift met bijlagen ge
richt, betrekking hebbende op de voor-
was zijn plaats ingenomen door Glaes
Glaasz.
Toen nu Schot zijn plaats wederom had
ingenomen, had dit schip feitelijk tw.ee
kapiteins.
Beiden raadden aan, de Spanjaarden
onmiddellijk aan te tasten, maar waren
't niet eens over de wijze van handelen.
Claasz oordeelde 'tbest, om 't volk be
neden te houden tot de eerste losbranding
van vijandelijk geschut voorbij jvas,
maar Schot ried, alle man op 't boeven
net te stellen om de Spanjaarden schielijk
te- overvallen.
Dit gevoelen had de overhand, maar het
whs zeer noodlottig, want toen de Span
jaard. ai 't volk zich aldus zag bloot
geven liet ,hij zijn twee metalen boeg-
stukken, igeladen met schroot, lossen,
waardoor velen der Geuzen gedood, en
gewond werden.
Claesz zelf verloor beide beenen. Boisot
één zijner oogen.
Terstond poogden de Spanjaarden het
admiraalschip te enteren; reeds was ad
miraal Glimes meester van Boisots schip
en gereed dit te 'enteren.
Maar daar nadert de vlieboot van Adri-
aan Cornelisz van Vlissingen en klampt
het Spaansche admiraalschip van Glimes
aan; nog pegen andere Geuzenschepen vol
gen dit voorbeeld en nu volgt een barbaar
se he strijd van man tegen man.
(Wordt vervolgd).
