i\'o 51
Woensdag 28 November 11123
38 e Jaarlaag
A
■rukkers-ExploitantcH
18STERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux:, Lange Vorstsiraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie mo. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
firma F. P. DHU1J, L. Burg. Tel. no. 259
1"kZeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummersfO.BS
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meelr 3# «i.
Bij abonnement belangrijke korting.
Een laatste vermaan.
Men heeft slechts een blik te slaan op
den internationalen politieken toestand om
tot de overtuiging te komen, dat 'het bui-
tenlandsch beleid momenteel voor een land
één der gewichtigste aangelegenheden is.
Een algemeen verschijnsel, dat ook voor
ons land geldt.
Zóózeer zelfs, dat de schrijver van een
artikel in het laatste numrtier van „Onze
Eeuw" trachtte aan te toonen, hoe ten
onzent in het Kabinet allengs het zwaarte
punt zich verplaatst had naar Buitenland-
sche Zaken.
Over de juistheid van deze stelling moge
wellicht worden getwist, moeilijk kan daar
entegen worden ontkend, dat de verhou
ding van Nederland tot de vreemde mo
gendheden, de positie van ons land te
midden van de omliggende rijken is een
der subtielste factoren waarmede de regee
ring dient rekening te houden.
Wie kennis nam van de jongste opdracht
aan Jhr mr F. Beelaerts van Blokland
tot Kabinetsformatie, moet wel tot de er
kenning komen, dat ook H. M. de Koningin
ten volle doordrongen is van de gewich
tige eischen, die thans aan ons buiten-
landsch beleid worden gesteld.
Wij zien geen bloote toevalligheid of
onbeteekenende bijkomstigheid in het feit,
dat H. M. zich wendde tot iemand, wiens
loopbaan ligt op het gebied van het buiten-
landsch beleid en die zich daar treffend
wist te onderscheiden.
Voer wie geen struisvogelpolitiek'
wenscht te voeren, is het nog de tijd om
het hoofd op te heffen en de oogen te
openen.
Het mandaat aan den Chef der Afdeeling
Diplomatieke zaken van het Departement
van Buitenlandsche Zaken houdt in een
laatste waarschuwend woord aan het adres
van die breede, bont geschakelde massa
van obstructionist-en tegen de Vlootwet.
Een laatste woord van vermaan: dat de
veiligheid van ons land, dat dierbare
goed van God en onze Vaderen,
•op het spel staat.
Thoolsche Waterleiding.
(Vervolg).
Zooals wij gisteren reeds koirt meldden,
brachten wij gisteren een deel van den
morgen door op het circa 11 H. A.
grocte terrein der waterleiding-Mij Tholen
gelegen onder Halsteren. In deze eenig
mooie omgeving, rijk aan bosch en heu
velen, maar ook aan bodemwater, heeft de
Mij haar prise d'eau. Hier bevinden zich
-de bronnen en waterkelders, hier is het
nette machinegebouw verrezen, waarin
de reeds beschreven twee motoren. In
-den ontijzeringskelder zagen wij ook het-
nog ongezuiverde bodemwater aangevoerd
waar het door toevoeging van lucht ge
deeltelijk ijzervrij gemaakt wordt, waarna
het naar de op een kleine afstand gele
gen verdere f.Iters gevoerd wordt- om
tenslotte in de ruime reinwaterkelders te
recht te komen, vanwaar het verder zijn
weg vindt naar het afzetgebied.
't Was een frissche ochtendwandeling,
■die wij maakten en we kwamen wel zeer
onder den indruk, dat het een flink en
praktisch opgezet bedrijf, is, dat in wer
king werd gesteld.
De autobussen en particuliere auto's
brachten ons van Halsteren naar het in
winterkleed getooid stadje aan de' Een
dracht.
In het „Hof van Holland" was de koffie
tafel aangericht, waarbij de heerlijke
Thoolsche bot niet ontbrak. Onder de
„bedrijven" door bracht Jhr v. Vreden-
burch dank aan de genoodigden voor hun
belangstelling en aanwezigheid op dezen
vreugdevollen dag. Sprdeelde mede, dat
dhr v. Nift-rik (wiens aanwezigheid wij'
gisteren abusief meldden) verhinderd was
en las diens telegrafische gelukwensch
voor. „Met vertrouwen", aldus spr, „gaan
we de toekomst tegen. Alle gemeenten op
Tholen hebben tot verplichte aansluiting
besloten. Ook Halsteren heeft zich niet
onbetuigd gelaten. Het aantal aansluitingen
is bevredigend. Spr hoopt, dat deze wa
terleiding gevolgd wordt door vele andere.
De commissaris der Koningin bracht
dank voor de ointvangen uitnoodiging.
Ieder, die met de Thoolsche waterleiding
bekend is, weet, wie het is, die deze
motor in beweging heeft gebracht en ge
houden, n.l. Jhr v. Vredenburch. Zij ech
ter, die meer op den achtergrond heeft
gewerkt, kan spr niet in het openbaar
huldigen, n.l. mevr. v. Vredenburch. Daar
om wil spr haar hier noemen en stelt voor
een kop koffie op haar gezondheid te
drinken.
Dhr v. d. Weijde, lid van Ged- Staten
en van den Raad van Beheer, sluit zich
bij deze laatste hulde aan en op zijn voor
stel wordt een telegram van hulde en
dank aan mevT. v. Vredenburch gezonden
Inmiddels was de maaltijd beëindigd,
voorafgegaan door het muziekkorps ging
het nu naar het pittoreske marktplein,
waar bij de muziektent een fraaie rots
partij1 was aangebracht.
Het muziekkorps nam op de tent plaats
en blies den „Van Vredenbureh-marsch".
Dhr W. Moelker, voorzitter der nniziek-
vereeniging, droeg daarna den marsch o-p
aan Jhr v. Vredenburch, waarvoor deze
vriendelijk dankte.
Vervolpens beklom Jhr v. Vredenburch
het. spreekgestoelte en sprak de rede uit,
waarvan wij gisteren reeds uitvoerig ver
slag gaven. Zijn rede werd levendig toe
gejuicht.
Daarna verkreeg de Commissaris der
Koningin het woord.
Spr herinnerde er aan, hoe nog slechts
enkele maanden het geleden is, dat ons
land het zilveren jubileum van de Konin
gin heeft gevierd. Het eiland Tholen is
'in het brengen van hulde aan zijne Vor
stin niet achtergebleven.
Er moet, volgens spr, nu wel een bij
zondere reden zijn, dat slechts korten tijd
na die zoo welgeslaagde Septemberweek
andermaal de driekleur van den toren wap
pert en de klaroenen hun welluidende feest
liederen doen weerklinken. Aanleiding voor
een feestelijke stemming bestaat er op
den dag van heden in zeer ruime mate.
In hoofdzaak als gevolg van zijn ligging
is dit eiland van velerlei bronnen van wel
vaart verstoken gebleven. Een dier bron
nen, welke de ontwikkeling' der welvaart
krachtig zal kunnen bevorderen, zal heden
worden geopend.
Reeds jaren zagen velen uit naar een
waterleiding. Spr acht het. oegrijpelijl* dat
de raad van beheer dit keerpunt in zijn
beslommeringen op eenigszins feestelijke
wijze heeft willen inluiden. Spr kan zich
niet voorstellen, dat er op het eiland per
sonen zouden zijn, die van oordeel zijn,
dat de uitgaven, aan de waterleiding be
steed, niet loonend zouden zijn en dat-
het beter ware, om den huden toestand
te handhaven. Mochten er onverhoopt nog
zwartgallige, kortzichtige pessimisten zijn
spr kent ze gelukkig op het eiland niet
een koude douche uit buurman's leiding
zou wellicht tegen hun kwaal een goed
heelmiddel kunnen zijn.
De aanleg van drinkwaterleidingen ten
platte lande is een aangelegenheid, welke
fcoowel van overheidswege als van parti
culiere zijde zooveel mogelijk moet wor
den bevorderd. Men beseft allen, dat de
tijden van thans de uitvoering' van vele
goede en nuttige werken in den weg
staan. Zuinigheid en soberheid blijven ons
aller eerste plicht-, ook der overheid.
Daarop kan niet yoldoende worden ge
wezen.
En toch, juist in deze sombere tijden
mag volgens spr. het treffen van produc
tieve maatregelen niet afstuiten op schriel
heid of op een onjuist toegepaste spaar
zaamheid.
Maar bovendien, het geldt thans een
werk, waarvan de financieele resultaten
zoodanig kunnen zijn, dat er van risico
of offers voor provincie en gèmeénten
nauwelijks sprake behoeft te zijn, indien
de aansluiting aan het leidingnet maar zoo
algemeen mogelijk wordt. De tarieven be
hoeven volgens spr daartegen geen be
zwaar te vormen. Die (foor deskundigen
uitgebrachte en geenszins te rooskleurig
getinte rapporten toonen aan, dat de
financieele opzet op gezonden basis be
rust.
Die voordeelen van een waterleiding re-
sumeerend, wijst" spr op het groote hy
giënische belang van zuiver drinkwater,
dat gelukkig schier algemeen erkend wordt
De ouderwetsche begrippen, dat een dronk
minder welriekend slootwater, misschien
zelfs brak of zout, niet alleen niet scha
delijk, maar ook, wat smaak betreft, boven
'het flauwe, smaaklooze leidingwater te
prefereeren zou zijn, vinden niet meer
den aanhang van voorheen. Naast het be
lang der volksgezondheid bij' goed drink
water staat het groote gemak, dat de
aanleg der leiding in huis en stal of waar
ook zal brengen. De Thoolsche mannen
moeten na eenige maanden maar eens aan
hun vrouwen vragen, of zij den toestand
van vroeger terugwenschen, maar zij moe
ten dan oppassen, want in antwoord op
hun vraag, zouden de vrouwen misschien
de slang, waarmede zij: de vensterramen
bespuiten, op de mannen richten, teneinde
hen duidelijk te maken, dat zij niet in hun
werk met zulke dwaze vragen willen, wor
den gestoord.
Het nut der waterleiding voor de vee
teelt, de zuivelbereiding, de zuivelwinning
en voor den landbouw in het algemeen,
zal wel eenstemmig worden erkend, zoo
dat spr daarover niet behoeft uit te wei
den. Die droge zomer van 1921 zal bij
velen nog wel minder aangename herinne
ringen voor den geest roepen. Bekend is
het ook voldoende ,dat in vele streken
van ons land de industrie zich niet heeft
kunnen vestigen door gebrek ter plaatse
aan zuiver water, een eerste vereischte
voor het drijven der machines. Als spr
tenslotte nog het nut eener waterleiding
biji beveiliging van gebouwde eigendom
men noemt-, dan meent hij een verdere aan
prijzing van het artikel, dat de vennoot
schap zal leveren, achterwege te mogen
laten. Trouwens goede wijn behoeft geen
krans en nog veel minder goed water.
Spr wijst nu op den verkregen Rijks-
steun. Het Eugelijksche bestuur der pro
vincie was vóór 1912 van oordeel, dat er
geen aanleiding was ogi plannen als de
onderhavige, ook maar in eenigermate fi
nancieel te steunen, maar achtte de drink
watervoorziening in hoofdzaak een hygi
ënisch belang, waarvoor uitsluitend het
Rijk had zorg te dragen. Genoemd jaar
bracht echter een wijziging in de zienswijze
van Ged. Staten. Op hun voorstel besloten
de staten f 2250 toe te kennen als bijdra
ge in de kosten van de voorbereidende
maatregelen voor het onderzoek op Tholen.
In 1914 ging het Provinciaal bestuur nog
een stap verder in de goede richting
en op voorstel van Ged. Staten, die in
middels van een andere samenstelling wa
ren dan in 1912_, werd door de Staten
besloten tot een risico-garantie ten gunste
der Thoolsche plannen, ten bedrage van
een maximum van 5 pet der kosten. Naar
zich laat aanzien, mag met- gegronde hoop
op succes worden gerekend, want ook
de burgerij gaat flink medewerken en
het aantal aansluitingen is voorloo-pig be
vredigend. Spr meent, dat er gemeenten
zijn, waar reeds '70 tot 80 pet- der aansluit-
bare perceelen zijn aangesloten.
Spr bracht dank aan allen, die mede
werkten aan de voorbereiding en uitvoe
ring der plannen. Zich richtende tot den
heer Van Vredenburch, sprak de
commissaris ongeveer als volgt: „Wat gij
ten bate van dit eiland, alwaar ge vele
jaren van uw leven hebt doorgebracht-,
hebt gedaan, is meer, dan zich in enkele
woorden laat zeggen. Wat alleen reeds de
waterleiding betreft, zijt gij het, die den
groeten stoot tot het plan hebt gegeven,
die aan de voorbereiding met hart en ziel
hebt gewerkt, en die uit oprechte liefde
en sympathie voor dit eiland met stoere
volharding en krachtige energie dit werk
hebt gewrocht.
Gij toondet u niet alleen een jman van
durf en aanpakken te zijn, maar ook
iemand, die met groote volharding, geest
drift en doorzettingskracht streefdet naar
het doel, hetwelk uw optimistischen, voor-
uitzienden blik voor oogen stond. Niets
was u te veel, wanneer het deze goede
zaak betrof, onophoudelijk, wekelijks, ja,
van tijd tot tijd dagelijks zijt gij naar hier
overgekomen om u persoonlijk op de
hoogte te houden van den gang van zaken,
tot het voeren van besprekingen met de
directie en veelal ook met de niet altijd
gemakkelijk te overtuigen raadsleden, tot
het leiden van vergaderingen, enz. enz.
Ik stel u allen voor met mij' dien dank' te
uiten door mede aan te heffen een hartelijk
„Leve Jonker Jan!" (Toejuichingen).
Spr brengt vervolgens dank aan dehee-
ren Van Niftrik, Dl L. H- van Raalte,
bouwdirecteur, K. Wagtho, directeur; Avé,
administrateur; den hoofdopzichter dhr
H. Marius Nieuwenhuis, de opzichters de
heeren J. Goossen en Lombaard; de
aannemers L. v. d- Valk 'voor het buizen
net; N. Hoogendoorn voor de bronnen;
N. V. Ned- Huis Tel. Mij voor de Electr.
Installatie; N. V: Intefn Gew. Beton-Mij.
voor filters en kelders; Walpot Blaas
voor de gebouwen te Halsteren; R. S.
Stokvis Zn Ltd voor de machines en
(la (Zuid Ned. Beton IJzerb'ouwmij, voor
den watertoren.
Dank brengt spr aan de autoriteiten,
die de meest mogelijke medewerking aan
de hoofdingenieurs, ingenieurs en opzich
ters van den Rijks- en den Provincialen
waterstaat in Zeeland en Noord-Brabant
alsmede aan den ingenieur en den_.tech-
nischen ambtenaar der telegrafie. Ten
slotte moet spr met eere noemen den di
recteur van het Rpksbureau voor drink
watervoorziening, dhr Krul, met zijn staf
van ambtenaren, alsmede zijn voorgangers
dhrn Van Oldenburgh en Hanegraaff. Van
harte hoopt spr., dat ook in Schouwen en
Zeeuwsch-Vlaanderen weldra zal mogen
blijken .hoezeer op de juistheid en dege
lijkheid der adviezen van dat bureau staat
kan wobden gemaakt.
Nadat de Commissaris de beste wen-
schen had geuit voor de waterleiding en
het eiland Tholen, haalde Z. Exc. een han
dle over, waarna terstond een machtige
fontein, midden uit de rotspartij haar wa
terstralen de lucht inspoot. Een mooi ge
zicht! Geen wonder, dat de toejuichingen
van de autoriteiten en het talrijk publiek
opklonken. Tholen had zijn waterleiding!
Al ^poedig vulden de genoodigden weer
de autobussen en in vluggen rit ging "het
via Poortvliet naar den Watertoren te
Scherpenisse, inderdaad een mooi bouw
werk. Daar aangekomen riep Jhr v. Vre
denburch, staande in de deuropening, ho
ven welke een mooie steen is aangebracht,
waarin zijn naam en werk is yereeuwigd,
aan de aanwezigen het welkom toe. Hier,
aldus spr, „klopt een der polsslagen van
het bedrijf'.
Daarna voerde dhr Krul, directeur van
het Rijksbureau voor Euinwatervoorziening
namens -den Minister van Arbeid (die door
de politieke omstandigheden van het oogen-
blik was verhinderd) het woord.
Spr. wilde er den nadruk op leggen, dat
evenmin, als het water uit den Rra-
bantschen bodem naar Tholen kan war
den gevoerd, zonder „de Eendracht" te
passeeren, ook alleen eendracht en sa
menwerking van de bevolking en meer in
het bijzonder - van hare voorgangers, dit
werk mogelijk maakten
Van hoeveel belang een goede drink
watervoorziening is voor de veeteelt en
het zuivelbedrijf, Is reeds overtuigend
gebleken, in Zuid-Beveland en Noord-
Holland, Waar het vee dat eenmaal lei
dingwater gedronken heeft, geen ander
'Water meer wenschf, en een glanzender
welvarender uiterlijk verkrijgt.
Men d-enke verder aan de levering
van landbouw- en zuivelproducten. Wat
baat den grooteren steden een geper
fectioneerde watervoorziening, indien de
rauwe groenten, de melkbussen, enz. die
dagelijks worden aangevoerd uit. de omge
ving, zijn gespoeld in besmet slootwater?
Spr. richtte een bescheiden woord van
hulde tot het Provinciaal bestuur van
Zeeland dat door het verleenen van een
risico-garantie de totstandkoming van
deze waterleiding bevorderde en nadien
steeds bereid was, door zijn invloed bij
de gemeentebesturen den bloei der onder
neming te bevorderen.
Het moet voor U, mijnheer de Com
missaris der Koningin, een streelende ge
dachte zijin,dat na de eerste groepswater-
leiding ffi onS land, de Zuid-Beveland-
sche, en na de tweede,, n.l. het Pro
vinciaal Waterleiding bedrijf van N.-Hol-
land, de derde heden wordt, geopend,
wederom in Zeeland.
Die steun van Provincie en Rijk was
echter slechts een secundaire factor. De
primaire wasde samenwerking der ge
meenten.
Hoe ware die mogelijk geweest zonder
de stuwende kracht, het optimisme, de
volharding, van den ptroinator, die ieder
op dit eiland, en ieder daarbuiten, die
van. de waterleidingptlanneii afweet, be
kend is? Jonkheer van Vredenburch, ik
weet, dat de grootste voldoening en be
looning voor al uw werken is de ge
beurtenis zelve, die wij heden vieren.
Sta. mij toe. nog een woord van harte-
lijken dank daaraan toe te voegen, va*
bewondering voor uwe greiizenlooze toe
wijding. Waarlijk, gij huldigt wel een zeer
breede opvatting van het „noblesse obli
ge". 'Niet alleen dat deze watertoren
een monument voor uw arbeid gewor
den is door den zoo- spontaan versche
nen gedenksteen boven den ingang, die
-u dezen, zomer zloo verraste: ik ben er
zeker van dat de toekomst zal leeren
dat gijl bereikt hebt het ideaal van Louise
uit MultatUli's Vorstenschool„ik wensch
een monument in 't hart mijns volks".
Een woord van grooten dank past ook
heden aan de leden van het voormalige
.waterleiding-comité, thans leden van de*
Raad van Beheer der WaterleidingmaaL
schappij.
Uwe namen zijn in dezen steen gegrift,
om de herinnering aan uw persoonlij
ken arbeid voor alle- toekomst te bewa
ren doch tevens zal deze steen voor
ieder van u een blijvende aanmoediging
vormen om UWe beste krachten voor
den bloei der waterleiding in te span
nen.
Die naam van den ijverigen, trouwen
secretaris van den Baad van Beheer is
mede op dezen steen vermeld. Ongetwij
feld zal het voor u, mijnheer Avé, een
schoone dag zijn, nu eindelijk het water
vloeit, waarvoor gijl zooveel inkt hebt
moeten plengen
Nadat spr. den directeur en de aanne
mers had toegesproken, outhulde hij na
mens den Minister van Arbeid, Handel
en NijVerheid den gedenksteen in den
watertoren.
De vlag vóór don steen (rechts van
den ingang) werd weggetrokken en we za
gen een fraaien, eenvoudig bewerkten
gedenkstéen, waarop vermeld: „Waterlei
ding Tholen. Officieel geopend door den
Hoog Ed. Gestr. Heer Jhr mr J. Wl.
Quarles Van Ufford, Commissaris der Ka
ningin In Zeeland op 27 Nov. 1923."
Verder worden vermeld de namen van de
leden van den Raad van Beheer, van de
Bouwdir-ectie, directie, vertegenwoordigers
der gemeenten en aannemers.
De aanwezigen gingen daarna den to
ren van binnen eens bekijken, maar vóór,
de tijd van vertrek er was, sprak de heer
mr P. Dieleanan, namens de Z. L. M.
een woord van dank voor de uitnoodiging
ep. uitte zijn beste wenschen voor het
welslagen der onderneming. In 't bijzon -
der bewondert de Zeeuwsohe Landbouw
dit in moeilijke tijden verricht werk.
„Zon en zout, alles behoudt", wordt
■wel gezegd. Maar toch zijn we van zóut
water niet gediend dan alleen in de
Thoolsche -Oesters. Voor drinkwater moe
ten we zoet water hebben. Welnu, het
wordt uit Brabant aangevoerd. Met een
variatie opi Smallegange's„Brabantsche
locht en Z-eeuwsche rente" hoopt spr. dat
het Brabantsche water aan de Zeeuw-
sche rente ten goede mag komen.
Hiermede was het officieele gedeelte
der opening afgeloofpen. Per autobus Wer
den we naar Bergen op Zoom gebracht,
waarna ieder zijns weegs ging-
Onderweg werd schertsend gevraagd,
wanneer de bru,g over de Eendracht nu
zou worden gebouwd. Verschillende ver
moedens weiden daaromtrent geuit. Wig1
zullen die niet publiceeren. Maar wel
spreken we de hoop' uit, dat we spoedig]
voor de openstelling der brug over de
Eendracht naar Tholen ons moeten be
geven.
Provinciale Staten van Zeeland.
Subsidie Autobusdiensten.
In verband met verschillende aanvra
gen om subsidie voor autobus- of omni
busdiensten merken Ged. Staten het vol
gende opi
De dienst van de N. V. Automobiel- en
Rijtuighandel, te Neuzen, loopende van
Axel naar Hulst, en de gemeenten Zuid-
dorpe, Koewacht en St. Jansteen van
haar eerste openbaar vervoermiddel voor
ziet, komt h. i. in aanmerking voor sub
sidie.
Hetzelfde is het geval met den dienst
van Graauw op Hulst van A. Poppe te
Graauw, die Graauw en Langendam een
openbaar vervoermiddel brengt.
Ook stellen zij voor, subsidie te ver
leenen aan C- v. d. Klundert te Oud-
Vossemeer, voor een dienst van St. An-
naland over Oud-Vossemeer naar Tho
len, waardoor het isolement van Sint
Annaland wordt opgeheven.
Afwijzend stellen Ged. Staten vooi te
