Maandag 13 November 1933
38e «laargang
n© 37
AART DE MESMAAKER,
Bnitenland.
BOKMA DE BOER's PEEKOFFIE
FEUtLLETON.
BE BUSSCHIETER VAN MIDDELBURG.
ONMISBAAR BIJ DE KOFFIE
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes
Tel.: Redactie no. It; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
De Antithese.
De antithese zou rui dood zijn. Als
zoovele malen voorheen, n.l. dood-v e r-
klaard. Wat gejuich ging op, toen de
stemming over de Vlootwet het resultaat
opleverde 5049. Wat verloor men be
slist in heel den linkschen hoek de lands
belangen uit 't oog vóór de stemming,!
JVat wist men goed, dat 't over de coalitie
ging bij de stemming en niet over de
Vlootwet. Zoo goed, dat men 't uitriep,
't luide verkondde. Nu wordt er gestemd
over de coalitie.
Er is dus niet over de Vlootwet ge
stemd. Wat maalt links, geheel links om
de belangen van het land? Waarom nog
ernstig over de Vlootwet gediscussieerd,
nu er over de coalitie tegen regeerings-
personen te velde getrokken kon worden.
Waarom zou men er de landsbelangen
niet aan wagen, nu er in slagorde weer
iets af te breken viel. In niets meer
onderscheidden de Vrijheidsbonders zich
Tan de Socialisten, Plattelanders en Mar-
chant. Ze bleken elkander overeenkomstig
bui) uitgangspunt werkelijk te willen ver
staan. De antithese. De coalitie. Wie zou
in het vrijzinnige kamp, het geheele vrij
zinnige kamp, daartegen bij zoo'n gelegen
heid niet 'n mannelijke houding aan
nemen?
En toch. De antithese blijft in weerwil
van alle juichkreten van de linksche poli-
tiekelingen. De coalitie stort niet in, on
danks de kinderlijke verwachtingen van
menschen, die zelfs niet met een been
op den beganen grond staan. De ver
schillen waren van meetaf onder de coa-
'liliegenooten bekend en meermalen ging
de botsing der meeningen met een ge-
duchten knal gepaard; de coalitie blijft.
Aan de eene zijde der antithese staan
zij die buigen bij hetzelfde kruis, aan
de andere zijde zij die gebukt gaan on
der den last van koning Demos. Dat was
zoo en dat blijft zoo. En de 10 dissidente
Roomschen? zal men vragen. Het ant
woord luidt: Hebben Roomsche kiezers
socialistische, eigendunkelijke en egoïsti
sche vertegenwoordigers naar het bin
nenhof gezonden, dan is daardoor geens
zins de antithese uit het volksleven weg
genomen.
Het ging niet meer om de vloot bij de
stemming over de Vlootwet. Het was de
strijd omtrent de richting waarin ons
volksleven zal worden geleid in de naaste
toekomst. Op- of nederwaarts. Hard is
geweest de schoolstrijd en nog is deze
niet beëindigd. Het kan zijn, dat een wor
stelstrijd staat aan te vangen, in verge
lijking waarmee al het voorafgaande nog
slechts kinderspel heeten mocht.
En de moed om aan te pakken is onder
ons gebleven; en de zin om den leider in
deze ernstige dagen trouw te blijven
bleek; en het vertrouwen in de zegepraal
onzer beginselen kwam reeds menigvul
dig uit. De antithese is en blijft de scheu
ring, die steeds bedenkelijker afmetingen
aanneemt in binnen- en buitenland. Mèt
ons staan onze Christelijk-Historische wa
penbroeders en de Staatkundig Gerefor
meerde karrpivechter en de Christenman
nen in de Roomsche Staatspartij.
En bij den vijand? Het begrip van
'n gebleven coalitie, van een blijvende
antithese, onzinnige critiek, allerdwaaste
raadgevingen, lafheid om eerlijk te aan
vaarden de gevolgen van misdadig spel.
Dresselhuijs en Troelstra, elkander onder
ling wantrouwend en achter hen de drei
ging van de karwats van Wijnkoop, door
beiden geminacht en gevreesd.
Het anti-revolutionaire volk kan dank-
Een vernaai tijdens het beleg van
Middelburg door de Watergeuzen.
(1572—1574).
door CHR. HONDIUS.
(Auteursrecht voorbehouden.)
27). -
„Ja", zeide Machielse, „ik kan mij den
toestand van uwe dochter voorstellen.
Wtelk een gezelligheid heerschte er vroe
ger in uwe woning".
„Alles is voorbij", zeide Geerts, „en het
wordt er met onze stad niet beter op,
nu ook Zierikzee door Rollé en De Rijk
tot overgave aan de Geuzen gedwongen
is.
Maar in Goes zijn ze minder gelukkig
geweest, gelijk mij werd medegedeeld.
Ten derde male is 'Tseraerts daarheen
getrokken met 3000 man en 12 stukken
geschut, maar zijn bestorming werd door
de Goesenaars afgeslagen.
Wel zond de Prins Barthold Entens met
2000 man hulptroepen, maar ook deze
hulp heeft den Geuzen niet gehaat, want
Alva had d'Avila en Mandragon met een
legermacht van 3000 man te Bergen op
baar zjjn. De beginselen zijn ongerept, de
leiders onversaagd, de banier onbesmet,
de eenheid ongebroken en nieuwe lich
tingen vullen steeds de armee aan; oude
ren worden afgeroepen van hun post en
jongeren nemen van de moede strijders
de wapens over, de antithese blijft. Daar
om ontzinkt de veerkracht niet, niet ver
vreemd van der vaderen moed, niet ont
aard aan den heiligen ernst van het voor
geslacht. Bijeen dan leiders en strijders
in uw vereenigingen om te bespreken wat
in deze dagen de aandacht boeit en bezig
houdt en wat in de toekomst bijkans
stellig wacht. Want de antithese een
wroc.iltscl niet van menschenhanden
blijft, ten spijt van inspanning der onge
loofsmannen.
Met teedere zorg.
Zoo luidde bet onderwerp van' een on
zer veteranen, toen bij in het hooge Noor
den dezer dagen de jongelingschap een
ernstig woord meegaf in deze ernstige
critieke dagen. Het grootere èn het klei
nere moet met teedere zorg worden be
handeld. Het grootere, de lijnen uitstip
pelen, leidersvergaderingen houden, orga-
niseeren, ook hel kleinere, het kleine,
dat zoo licht wordt over 't hoofd gezien,
voorbijgeloopen, buiten beschouwing blijft.
Te letten valt op, en te waken blijft tegen
het grootere kwaad; niet veronachtzaamd
het kleinere, liet kleine wild, dat veel be
derft. De kleine vossen moeten worden
verjaagd en nagezet zonder verwijl, zon
der ophouden.
Wanneer met teedere zorg wordt gear
beid in eigen kring aan de opbouwing en
de versterking van het partijleven, clan
zwijgt de critiek het wapen van den
ouden Adam, die zich zoo moeilijk ten
doode wil laten doemen en leeft het
gebed en blijft er die belangstelling voor
kleine en groote dingen, die het echte
kenmerk is van gezond en onverwoest
baar partijleven.
Waarom, zoo vroeg bovenbedoelde re
denaar, waarom was ons A.-R. volk niet
op de hoogte van het belang van den
strijd om de Vlootwet? Omdat, zoo be
antwoordde hij deze vraag, naast hun
kerkelijk blad zeer velen der onzen tot
heden een neutraal blad op tafel dulden.
Teedere zorg voor de kleine en groote
dingen in ons partijleven vereischt het
kennisnemen van den inhoud onzer eigen
pers
Bedenkelijk is het, wanneer men wel
telkens zegt alleen te staan op den bodem
van Gods Woord en'dat men in de practijk
meermalen daarom behendig ziet heen-
draaien.
Gods geest kan niet werken wanneer
de geesten niet scherp uitkomen, als het
geestelijke in een wereldsch kleed wordt
gestoken, als er niet gelet wordt op het
onderscheid tusscben het heilige en het
onheilige. Nog te veel wordt het briefje
„Christelijk" geplakt op iets wat niet van
Christus "is en daarom alle levenskracht
mist. Op al deze zaken moet door oude
ren en jongeren nauwkeurig worden toe
gezien en met teedere zorg moet men
elkander steunen en bijstaan.
De toestand.
Al is de putsch in München voor
'toogenblik nog niet gelukt, wordt toch
de toestand in Beieren voor zeer ernstig
aangezien, naar het „Hbld." meldt.
Zoom ingescheept naar men meende om de
Geuzenvloot aan te vallen.
Wiel werden zij door de Geuzen onder
Ewout Worst, Joost de Moor en Bouwen
Ewouts geducht bestookt, zoodat ze naar
Antwerpen moesten wijken, maar Mondra-
gón, die zich met 800 man in 't kasteel
van Saeftingen geworpen had, achtte zich
daar niet langer veilig na den aftocht
der Spaansche schepen en maakte zich
met achterlating van een ziwaai' stuk ge
schut, dat door de Vlissingers genomen
werd, uit de voeten.
Voorgelicht door een verrader, D'irk
Bloemaert, besloot hij over 't verdronken
land een tocht naar Goes te ondernemen
om dezie stad te hulp te 'komen, welk plan
gelukkig volvoerd werd.
Toen nu de Spanjaarden een uitval uit
Goes deden, zag Tseraerts zich genood
zaakt, de belegering van Goes op te ge
ven en naar Walcheren terug te trekken
met achterlating van 700 dooden.
Nog poogden Entens en Tseraerts Ar-
nemuiden te veroveren, maar ook hier
werd hun aanval afgeslagen.
Naar men mij nog meldde, is Entens
naar Westhove getrokken en na de Spaan
sche bezetting daaruit verjaagd te heb
ben, heeft men het kasteel in brand ge
stoken.
Wat zal de Bisschop woedend zijn ge
weest, toen hij vernam,'dat zijn fraai bui-
Het. was dan ook Zaterdag in de straten
van München zeer onrustig. Er heerscht
algemeen een groote verbittering tegen
Von Kahr. wien men verwijt, dat hij Hitier
cr in heeft laten loopen doordat hij hem
eerst aanmoedigde om een staatsgreep te
beproeven en hem daarna in den rag
is aangevallen.
De manifesten van de Beicrsche regee
ring en van Von Kahr zijn overal afge
scheurd of met procalmaties van Hitier
bedekt. Dai de Hitier-mannen den strijd
nog niet hebben opgegeven en zich door
het eerste militaire fiasco niet laten ont
moedigen, blijkt uit het feit, dat Zaterdag
ochtend tegen 12 uur een troep gewapende
llitlermannen in do drukkerij waar de
Rijksbankbiljetten voor Beieren worden
gedrukt, binnendrongen en daar twee
groote kisten bankbiljetten, uitsluitend van
een billiocn, hebben gestolen. De partij
van Hitier, welker geldmiddelen waren
uitgeput, heeft daardoor weer groote geld
sommen ter beschikking gekregen. In de
bosschen ten Zuiden van München ver
zamelt Hitier zijn troepen. Men verwacht
een herhaling van den Putsch.
In dit verband doet vreemd aan het be
richt, dat Ludendorff weer op eerewoord
is vrijgelaten. Waar Hitler zich bevindt,
weet men niet. Vermoedelijk is hij, hoe
wel gewond, toch nog ontvlucht.
Volgens de „Vorwarts" acht de Rijks.
regeerinw den toestand in Beieren nog niet
voldoende opgehelderd. De vrijlating, van
Ludendorff heeft verrassing teweegge
bracht in Berlijn en heeft zonder overleg
met de Rijksregeering plaats gehad. De
regeering wenscht evenwel nog geen oor
deel uit te spreken voor zij bekend is met
de motieven welke tot de vrijlating hebben
geleid.
Omtrent het verloop van den Beierschen
Putsch meldt het „Hbld.":
Op 8 Nov. had een bespreking plaats
tusschen v. Kahr, Ludendorff, v. Lossow
en Seisser, waarbij de eenheid van doel
werd geconstateerd.
Des avonds overvielen Hitier en zijn
aanhangers de Bürgerbriiü, waar v. Kahr,
v. Lossow en Seisser met het pistool
op de borst gedwongen werden mede te
werken aan de verwezenlijking der dicta
tuur Ludendorff-IIitler. Zij. legden de ver
langde verklaring af, overtuigd als zij wa
ren, dat slechts door eensgezind optreden
het Beicrsche staatsgezag; kon worden ge
handhaafd. Zij stemden evenwel slechts
schijnbaar too, om hun vrijheid van han
delen te herkrijgen. Het publiek bemerkte
van dit alles niets, daar het in een an
dere zaal voorviel.
Den volgenden morgen publiceerde v.
Kahr een manifest, waarin hij verklaarde,
dat door bedrog en woordbreuk van eer
zuchtige personen de demonstratie voor
Duitschlands nationale herleving een too-
neel van minderwaardige overweldiging
was geworden, alsmede, dat de afgeperste
verklaringen van nul en geener waarde
waren.
Ook in hel overig deel des rijks is
het zeer onrustig. Uit de omgeving van
Beriijn komen ook al geruchten van een
voorgenomen Putsch. En in verschillende
andere plaatsen is het tot werkloozen-
en hongerrelletjes gekomen. Zoo kon aan
de werkloozen te Kottbus geen onder
steuning worden uitbetaald, omdat men
niet over de noodige middelen beschikte.
Het voorstel van de stad om voorloopig
aan iederen werklooze een brood te ver
strekken, werd van de hand gewezen.
De werkloozen verspreidden zich daarop
in groepen over de heele stad en plun
derden vooral de bakkers-, slagers- en si-
tengoed in een puinhoop herschapen was".
„En hoe gaat het met Barte?" vroeg
Machielse.
„Ach, steeds somber 'gestemd 'tis
me niet mogelijk haar te troosten; ze
kan niet meer gelooven, dat Aart nog in
leven zou zijn en eerlijk gezegd, betwijfel
ik het zelf ook.
Indien onze stad slechts onzêt ware,
dan zou ik te Zoutelande nog een onder
zoek kunnen instellen, maar helaas, 't ziet
er niet naar 'uit, dat dit spoedig moge
lijk zal wezen.
Diat de stadsregeering nog steeds in
vreeze is, blijkt wel uit 't bevel aan des
landlieden in den omtrek der stad, om
hun gedorschen koren binnen de stad te
brengen".
„Ja", dat zal wel noodig zijn", zeide
Machielse, „want 't ziet er maar treurig
uit met den mondvoorraad en dat men
de burgers in de stad ook met vertrouwd,
blijkt duidelijk uit 't verbod van "Augus
tus, tegen de makers, stellers, zaaiers
en uitgevers of verspreiders van geprente
brieven, papieren en biljetten, waarin de
burgers tot verzet en ongehoorzaamheid
aan Al va worden aangespoord".
„Ja", zeide Geerts, „ik vond ook zulk
een geschrift in mijn schuit liggen er
schijnen er zeer vele van verspreid te
zijn.
En dat de schippers niemand, zonder
garenwinkels. De veiligheidspolitie werd
later de plunderaars baas. Tien zijn er
aangehouden, 's Avonds was de rust her
steld.
De betoogingen van werkloozen zijn ook
in verschillende steden van de Roer op
nieuw begonnen. Te Dinslaken heeft de
menigte de kolenvoorraden der mijn Loh-
berg geplunderd. De politie kwam tus-
schenbeide en vuurde op de menigte die
het vuur beantwoordde. Twee politie agen
ten en een arbeider zijn gedood en er
zijn tal van gewonden. De opwinding der
arbeiders tegen do werkgevers neemt toe
in het industriëele gebied. Te Gelsenkir-
chen' hebben mijnwerkers de directiege
bouwen bestormd. De politie vuurde op-
de betoogerser zijn tien do-oden gevallen
en eenige gewonden.
Te Essen is het Zaterdagochtend en
-middag weer op verscheiden plaatsen ge
komen tot plundering van de winkels van
levensmiddelen. De politie trok op vracht
auto's door de stad en herstelde de orde,
Een weigering van Duitschland,
De Duitsche zaakgelastigde te Parijs
heeft de nota van den Gezantenraad over
de hervatting van het toezicht door de
internationale controle-commissie beant
woord in dien zin, dat de Duitsche regee
ring, die er evenals vroeger niet aan denkt
haar verplichtingen te betwisten, werkelijk
niet in staat is op het huid'ige
o ogen blik deze verplichtingen
op alle punten na te komen, daar
op dit oogenblik de activiteit der com
missie aanleiding tot conflicten zou geven
en een verdere buitengewone binnenland-
sche politieke last zou zijn en dat de
verschijning van de intergeallieerde con
trole-agenten thans onvermijdelijke inci
denten zou uitlokken. De Gezantenraad
zal niet blind kunnen blijven voor het feit,
dat het huidige tijdstip met geschikt is
om van de Duitsche regeering stipte uit
voering der gestelde eischen te verlangen
en de Rijksregeering verzocht hem daarom
onder de heerschende omstandigheden van
zijn eischen te willen afzien.
Het reizen in Duitschland. Het leven
te München.
Een lezeres staat aan het Vad. een brief
van haar gewezen Duitsche dienstbode
af, die dezer dagen, in gezelschap van
nog twee Duitsche meisjes, naar München
waai' ze woont, is teruggekeerd. Ze
schrijft vandaar:
Onze reis van Bentheim naar
München kostte nog, in guldens, 45 gul
den, in het geheel van den Haag naar
München 60 guldenWe moesten in
Bentheim haast huilen, toen we al onze
guldens alleen voor onze reis naar huis
moesten afgeven.
We hebben groote oogen opigezet, zoo
als het er hier in Duitschland uitziet.
In één woord treurig. In ons eens zoo
mooie Duitschland hebben we al hon
gersnood. Het is vandaag Dinsdag (6
Nov.) en sedert Zaterdag hebben we
geen brood. De storm zal spoedig los
barsten. Het kookt in de menschen, ze
hebben geen brood en geen eten. Ik
ga het huis van mijn ouders maarliefst
niet uit, want ik schrik van de duurte.
Ik moet zoo noodig kousen hebben, maar
onmogelijk, ik kan ze niet koopen
Een paar voorbeelden van de prijzen
van levensmiddelenEen twee-ponds
brood 36 milliard, maar men krijgt het
niet; 1 pond meel 26 milliard, 1 Liter
melk 18 milliard, l pond vleesch 120
150 milliard, vet hetzelfde, maar er is
geen vet te krijgen, een rit met de tram
voorzien te zijn van een paspoort van de
Gouverneur buiten de stad mogen voeren
is ook een bewijs, dat men de inwoners
'niet vertrouwt".
„Ik weet niet, waar het heen moet,"
zeide Machielse, „naar ik met zekerheid
van een der stadsboden vernam, Is het
goud en zilver van onze drie Schutterijen
reeds opgevorderd door de Regeering.
In 't Barbara-gasthuis is de nood zoio
hoog geklommen, dat men zijn toevlucht
heeft genomen, om een aalmoes te vragen
aan de huizen der gegoede burgers; als
er geen uitkomst komt, staat ons een
hongersnood te wachten, want de voor
handen voorraad zal spoedig opgeteerd
zijn."
„Hoe .gelukkig is men te Vlissingen en
te Veere," zeide Geertse, „daar is ten
■minste brood te bekomen. Men zou haast
wenschen, dat de Geuzen ook hier de
haas werden."
„StilteVriend", zeide Machielse, „zulke
woorden zouden u het hoofd kunneul
'kosten, maar Machielse zal u niet aan
Due d'Alf verraden."
I
Lang had de winter, die reeds in No
vember met strenge vorst begonnen was,
"welke tot Januari voortduurde, ge-
heerscht, hetgeen de nood in 't belegerde
Middelburg niet weinig1 deed toenemen.
Het stadsbestuur nam daarom den
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
A bo n n e m e n I s p r ij s
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersf0.05
Prijs der Advertentie n
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 cL
Bij abonnement belangrijke korting.
2 milliard, 1 pond appelen 65 milliard, 1
pond suiker 90 milliard. Het is werke
lijk niet te gelooven, als men dat niet
ze.lt ziet en beleeft.
Het herstel van Petersburg.
In het afgeloopeu bouwseizoen (in Rus
land kunnen 's winters door de hevige
koude en de hardheid van den grond
geen grondwerken verricht worden, ter
wijl ook het metselen dan onmogelijk is)
heeft het herstel van Petersburg goede
vorderingen gemaakt, aldus de „Izwestia".
Er zijn 3000 vademen (1 vadem is plm.
3 el) afvoerbuizen gelegd en 289 nieuwe
betonnen putten gebouwd. De bestrating
van de in de revolutiejaren onberijdbaar
geworden straten en pleinen van de vroe
gere hoofdstad des rijks maakt ook goede
vorderingen: 28 bruggen, die dreigden
:in te storten, zijn hersteld en opnieuw
voor het verkeer opengesteld. Tevens rijn
aan vele huizen „die door verwaarlozing
onbewoonbaar waren geworden, de noodige
reparaties verricht, waardoor de beschik
bare woonruimte aanzienlijk vermeerderd
is.
Korte berichten.
Reuter verneemt, dat in gezagheb
bende kringen het gevoelen heerscht, dat
de Engelsche regeering besloten is voort
te gaan met het plan der schadevergoe-
dings-conferentie, ongeacht de terugtrek
king van Amerika,
Stinnes zou de bruinkolenmijnen van
de Bituma-maatschappij hebben aange
kocht, ,en hij zou voornemens zijn nog yer-
dere stappen te doen om de hand te leg
gen op andere onderdeelen van de Bo-
heemschë steenkool-industrie.
Tengevolge van een wilde drukkers
staking te Berlijn, zijn de middagbladen
en het grootste gedeelte der avondbladen
Zaterdag niet uitgekomen. Ook de bank-
biljettenpers en de Rijksdrukkerij staan
stil. 1
Acht autobandieten hebben gedurende
twee uur de stad Ogden (Kansas, Am.)
in bedwang gehouden, terwijl hun mede
plichtigen uit de Ogden State Bank 26.000
dollars stalen, waarmede zij ontkwamen.
Van Zaterdag af bedraagt de brood
prijs in Berlijn 120 milliard mark.
Be separatist Matthes wendde zich
tot den hoogen Britschen commissaris om
te protesteeren tegen schending der neu
traliteit door de Engelsche autoriteiten
te Keulen, die de Pruisische politie huis
zoekingen doen houden bij, en arrestaties
doen verrichten van personen, die er van
verdacht worden separatist te zijn.
Men schrijft aan de N. R. C.
Terwijl er zooveel te doen is over den
terugkeer van den ex-kroonprins naar zijn
vaderland, hoor ik toevallig van één van
mijn kennissen, dat de derde zoon van
den keizer, de marineman prins Adalbert,
sedert eenigen tijd Duitschland verlaten
heeft. Biet vrouw en kinderen is hij naar
Meran vertrokken. De treurige toestanden
in Duitschland en de donkere vooruit
zichten van den komenden winter zullen
hem wel 'tot het besluit gebracht hebben
voorloopig naar Italië de wijk te nemen.
maatregel om den prijs der eet- en drink
waren binnen zeker egrenzen te bepalen
en zette het vermunten van zilver met
alle kracht voort.
Den 13en December werd allen dekens
en beleeders der gilden bevolen al hun
zilver- en goudwerk in handen van daar
toe gelastigden te stellen, die gemachtigd
waren de onwilligen door gijzeling of
gevangenisstraf te dwingen.
Ook (het gasthuis maakte een deel
van zijn zilverwerk te gelde om de scha
lmeien en zieken te kunnen onderhouden.
Aan de Minnebroeders en Augustijhen,
'gelijik aan de zusters achter 's Gravenhof
werd van stadswege een milde gift ver
strekt, opdat zij voolr de verlossing der
stad naarstig zouden bidden.
Om in de noodige brandstof voor de
bakkers en de brouwers te voorzien, be
sloot men de hulken en andere vaar
tuigen, die gesleten konden worden, te
verkoop en.
De Regeering richtte zich inmiddels per
brief tot Alva om hulp in den zoo hoog
gestegen nood.
Dientengevolge was d'Avila voortdu
rend bezig om te trachten de stad te
hulp te komen en van uit Antwerpen van
leeftocht te voorzien, maar hij had daar
bij voortdurend van de tegenwerking der
Geuzen te lijden.
(Wordt vervolgd).
jftVM A.BOWMA DE BOER A° 1601 LEEUWARDEN.
