'Ho 257
Zaterdag 4 Augustus 11123
37e Jaargang
~£ËRSTE BLAD.
,1ste Joeri Keti Broko".
Buitenland.
Binnenland.
FEUILLETON?
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
Dit nummer bestaat uit twee bladen
De vlootwet en de bezuiniging.
Liberalen sputteren tegen de vlootwet
en sociaal-democraten beleggen volksver
gaderingen tegen de vlootwet.
S Zouden vgij aan al die sputteraars mo
gen vragen waar hun verstand zit?
„De Minister van Financiën heeft er niets
aan, a.1 wordt morgen de vlootwet ingetrok
ken. Dat geefL geen cent meer in de schat
kist. Die 300 millioen is oen kapitaalsuitgave
voor Nederland én Indië, waarvan 99 mil
lioen komt voor rekening van Nederland en
dit bedrag is eenvoudig gekapitaliseerd wat
men ook nu jaarlijks voor dit doel uitgeeft.
De jaarüjksche annuïteit zat nog iets minder
zijn dan het tegenwoordig bedrag. Voor Indië
beleekent. de Vioolwei hoogere kosten, vooral
in verband met de daar in te richten steun
punten, maar voor ons land heteekent zij
niéts anders dan regel stellen op de tegen
woordige uitgaven, hel. daarheen leiden, dat
men niet lukraak uitgeeft voor nieuw ma
terieel, (erwijl men ten slotte niets dan oud
roest heeft. Vele malen is vroeger van zeer
onderscheiden zijden gezegder moet meer
continuïteit komen in de aanschaffing, er
moet een vast plan gemaakt worden, waar
aan een opvolgend Minister gebonden is: eerst
dén krijgen wij voor ons geld iets, dat waarde
heeft. Tot dusver ging de aanbouw stelsel
loos en telkens hadden wij oud roest. Nu is
de bedoeling van de Vlootwet om te maken,
dat wij voor het geld, dat wij voor de marine
uilgeven, iets van waarde krijgen. Het kost
geen cent meer op de begrooting."
Wij raden onze vrienden aan om dit
bovenstaande tusschen aanhalingsteekens
geplaatste uit te knippen, of van buiten te
leeren, en den sprekers-volksmisleiders
voor te houden, en het den dagbladschrij
vers als „ingezonden stuk" toe te zenj
den, mét de beleefde vraag er bij, waar
loeit hun verstand zit.
En als dan een zoodanige spreker of
redacteur hun opmerken zoiu, dat dit zeker
weer tegenwerpingen zijn van den een of
anderen rechtschen vlootwetdrijver en te
genstander van minister de Geer, laten
zij dan antwoordenneen, niet van een te
genstander van minister de Geer, maar
van.... minister de Geer zeiven.
Hij sprak deze 'merkwaardige woorden
(1 Juli 1863).
1 Jnii was het zestig jaar geleden, dat
in onze West-Indische gewesten de sla
vernij werd afgeschaft en ongeveer 40
duizend negerslaven tot vrije menschen
werden verklaard en gedurende eenige
dagen er feesten gevierd werden, waar
aan vrijgeborenen en vrijgelatenen deel
namen. Het „Este Joeri keti broko"
letterlijk vertaald: „Eerste Juli, de ke
tenen verbroken", ging als een dank
bare vreugde uiting van mond tot mond.
De afschaffing der slavernij1 had op dien
dag reeds een lange parlementaire geschie
denis achter den rug. Zij was begonnen
met de afschaffing van den slavenhandel,
die nog veel gruwelijker was dan de sla
vernij zelf. Engeland was daarin voor
tgaan: in 1806 had Wiilliam Wilberforce
nadat zeven maal zijn voorstellen verwor
pen waren geworden, de opheffing van
den slavenhandel in het Engelsch parle
ment weten door te drijven. Frankrijk was
m 1816 gevolgd en twee jaar later werd
mik t»n onzent de slavenhandel bij: de wet
lan 20 Nov. 1818 verboden. Die afschaf-
van de slavernij zelf liet echter nog
«mige tientallen van jaren opl zich
wachten. Ook hierbij deed zich dezelfde
olgopde voor: in 1830 werden door de
Dtscbe regeering alle slaven der Kroon
ri) verklaard, terwijl drie jaar later alle
aven in <je Engelsche kolonie burger
ij 5, dingen. Frankrijk volgde het
I tem To()rbeeld na de revolutie van
Voor Nederlandsch Oost-Indië werd
slavery met ingang van 1860 opge-
eJ en in 1862 eindelijk kwam de wet
ïfiCQ waai'bij met ingang van 1 Juli
in onze Wiest-Indische bezit-
mgen de slavernij1 tot het verleden zou
hooren. Twaalf jaar had men daarvoor
in Dien Haag gestreden. Voor 1851 was
'r niet aan te denken geweest de afschaf
ing der slavernij tot onderworp van dis
cussie te maken in het Nederlandsche
tenement: de benarde toestand van des
QEs schatkist zou geen uitgaven voor
e schadeloosstelling aan de slavenhou-
2Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
in de Tweede Kamer op 21 Maart 1922!
Sapienti Sat!
Hier boeft niets bij: voor „den wijze
genoeg"!
President Harding, f.
Gisteren meldden wij reeds onder tele
grammen, dat Harding, de president dei-
Vereen. Staten, nog onverwacht is over
leden. Harding's dood vond plaats, ter
wijl mevrouw Harding hem voorlas. Een
lichte schok voer door het lichaam en 'de
aanwezigen merkten terstond, dat de pre
sident gestorven was.
Dit overlijden is wel tragisch. De laat
ste' berichten luidden zoo gunstig. Maar
hij werd onverwacht, terwijl hij, schijn
baar* geheel aan de beterhand was, en
met zijn familieleden en dokter aan het
praten was, door den dood verrast en
tot rekenschap voor den Koning van
hemel en aarde, aan Wien staatshoofden
en onderdanen zonder onderscheid on
derworpen zijn, opgeroepen.
De herinnering dringt zich op aan het
tragische ongeval, dat president Wilson
in 1920 trof. Deze was, zooals men zich
herinneren zal, een .grooten „trip" door
de staten gaan ondernemen, om de zaak
van den volkenbond, die door zijn tus-
schenkomst voornamelijk te Parijs gesticht
was, te verdedigen en de volksopinie er
voor te winnen. Nauwelijks onderweg, of
een zware ziekte overviel hem, die hem
in een oogenblik tot een menschelijk wrak
maakte en waarvan hij' de gevolgen nu nog
niet geheel te boven gekomen is.
President Harding was op reis gegaan
om de zaak van een der belangrijkste
instellingen van den volkenbond, het per
manente hof van internationale justitie,
te verdedigen en er dé volksgunst voor te
winnen. De rede, die Harding Dinsdag
gehouden zou hebben, ware hij niet door
de plotselinge ziekte getroffen, was een
warm en geestdriftig; pleidooi voor de
dors hebben veroorloofd, manr bovendien
vreesde men toen nog algemeen zeer ern
stige gevolgen van een zoo ingrijpenden
maatregel, die de sedert eeuwen bestaande
verhoudingen tusschen planters en arbei
ders met één slag radicaal zou wijzigen.
Jaren en nog eens jaren waren er noodig
om de publieke opinie in het moederland
dusdanig te bewerken, dat de afschaffing
der slavernij met eenige kans van slagen
door de regeering aan de volksvertegen
woordiging kon worden voorgelegd.
En ook toen kon het doel maar met
'horten en stooten worden bereikt. Mi
nister Pahud de Mortanges zag tijdens
zijin ministerschap (18191856) een
schuchtere poging om trapsgewijze de
slavernij1 op te heffen mislukken, al mocht
hij als gouverneur.g;eneraal (18561861)
te Buitenzorg den grooten dag beleven,
waarop de Oost-Indischë slaven in het
genot -der vrijheid werden gesteld. Eerst
nadat het onderwerp der emancipatie eeni
ge jaren staatseommissoriaal was geweest
en minister Bochussen tot driemaal toe
een steeds weer omgewerkt wetsontwerp
had zien vallen, was het in Augustus
1862 aan minister Uhlenbeck beschoren,
zijn naam te verbinden aan een wet
met 47 tegen 11 stemmen in de Tweede
Kamer aangenomen waarbij ook in
de Wiest de slavernij afgeschaft werd en
waardoor de slaveneigenaars in het ge
not van 12 millioen gulden schadever
goeding werden gesteld, berekend tegen
f 300 per slaaf.
Die vrijverklaring werd te Paramaribo
luisterrijk gevierd. De eerste dag, Woens
dag 1 Juli, was door den gouverneur
Van Landsberg bestemd tot dank- en be
dedag en onmiddellijk, nadat de 21 saluut
schoten van het fort Zeelandia de bevrij
ding hadden aangekondigd, stroomden alle
vrijgelaten plantage- zoowel als stadsne
gers naar de verschillende kerkgebouwen
om Gode dank te brengen voor de verkregen
vrijheid. D'aarna begaven de geëmanci-
peerden zich naar het gouvernementsge
bouw om den landvoogd hun dankbaarheid
te betuigen. Dien geheëlen dag heerschte
er een plechtige stemming; voorafgegaan
door jongens en meisjes met palmtakken
in de hand, trokken de vrijgewordenen
door de straten, terwijl zich de muziek'
deed hooren, zoowel van het garnizoen
aansluiting van de Vereenigde Staten bij
het hof van Justitie. Maar evenals bij
Wilson, is nu ook aan Harding's propa-
ganda-tocht een plotseling einde gemaakt.
President Harding is de zesde president
der Ver. Staten, die gedurende de be
kleeding van het hoogste staatsambt is
overleden. Het waren Harrison (sterfjaar
1841, opgevolgd door vice-president Ty
ler), (Taylor (sterfjaar 1850, opgevolgd
door vice-president F illmore) Abraham
Lincoln (vermoord in 1865, opgevolgd door
vice-president Andrew Johnson), Gar
field (vermoord in 1881, opgevolgd door
vice-president Arthur), Mc Kinglev, (ver
moord in 1901, opgevolgd door vice-
president Roosevelt) en nu Harding, die
wordt opgevolgd door Calvin Coolidge.
Het is een opmerkelijk feit, dat de vo
rige vijf presidentiëele sterfgevallen alle
vielen in den aanvang van een presiden-
tiëelen termijn, zoodat de betrokken vice
president kans kreeg om zich als presi
dent nog terdege te doen gelden. Dit
is nu niet het geval. Hij heeft nog maar
een goed jaar te regeeren (tot Nov. 1924)
Dan blijft hij weliswaar nog aan het be
wind tot Maart 1925; maar na de uit
spraak 'van de kiezers in 1924, zal Coo
lidge rekening hebben te houden met die
stembusuitspraak.
De nieuwe president van de Vereen.
Staten, Calvin Coolidge, is pas 50 jaar
oud. Na zich op een advocatenkantoor
te Northapton (Massachusetts) pratisch te
hebben bekwaamd, aanvaardde hij in 1897
een eigen practijk, en spoedig werd hij
in de plaatselijke aangelegenheden een
man van beteekenis. Na achtereenvolgens
belangrijke ambten in de gemeenteadmi
nistratie en liet gemeentebestuur te heb
ben bekleed, werd hij in 1907 gekozen
als lid van liet Huis van Afgevaardigden
in den Staat Massachusetts. In 1900
1911 was hij burgemeester van Northamp
ton en van 1912 tot 1915 had hij zitting
in den Senaat van den Staat. Tot drie
maal toe in 1916, 1917 en 1918
werd hij gekozen tot onder-gouverneur
van Massachusetts, en daarna, in 1919
en 1920, tot gouverneur van dien staat.
.Uit het bezette gebied.
In het district Recklinghausen. sta
ken op verscheidene staats- en par
ticuliere mijnen de mijnwerkers, meldt
N.R.C., omdat, hun eisch tot 't ontvan
gen van duurtetoeslag niet is ingewil
ligd. Maandag willen zij ook de nood
zakelijke werkzaamheden in den steek
als van de negers zelf. In de straten werd
gevlagd, de huizen waren versierd, de
schepen op de roede gepavoiseord en jong
en oud gedroeg zich voorbeeldig, alsof
er een geheime afspraak was gemaakt
om op waardige wijze het nieuwe leven
der vrijheid in te zetten. De gouvermen-
teele voorzichtigheidsmaatregel om het
garnizoen en de bemannipg der oorlog
schepen te consigneeren bleek absoluut
overbodig. Dies avonds had in de kérk
der Hernhutters de algemeene herdenking
plaats. Het anders zoo eenvoudige kerk
gebouw was geheel en al met bloemen
versierd; boven het preekgestoelte waren
toepasselijke teksten aangebracht en een
paar duizend kaarsen spreidden een vue-
digen lichtschijn over de saamgestroom-
de menigte, waaronder zich de gouver
neur met zijn gezin en verschillende mili
taire en civiele autoriteiten bevonden. Op
de wijze van het „Wlien Neerlandsch
Bloed" werd in het neger-Engelsch een
danklied gezongen voor „Koning Willem,
dén Bevrijder":
Gi Konae Willem bigi nein
En tjari tangi kom.
Kom singi switi, spij'zi hem,
A doe wan bigi boem;
A poti alia ningre fri
A poeloe wi na sjem,
Dia diri Konae Willem dri,
O, Gado blessi hem.
De voorganger der zendelingen sprak
een feestrede uit en de Moravische broe
ders en zusters Zongen koralen, afge
wisseld door gemeenschappelijk gezang
der menigte. Na den kerkdienst ging
ieder onmiddellijk huiswaartsoveral
heerschte een plechtige stilte.
Gedurende de overige dagen der week
werd de feestvreugde opl meer wereld-
feche wijize voortgezet. Overdag hadden
optochten plaats en betoogingen van
dankbaarheid en hulde opi het Gouver-
nementsplein en des avonds werd de
i) De Ned. vertaling is ongeveer als volgt:
„Geef Koning Willem een grooten naam en
laat ons hem dank toebrengen. Kom, hef
een lied aan, prijs hem, want hij heeft een
groote weldaad bewezen. Al de negers heeft
hij de vrijheid' geschonken, hij heeft ons uit
de schande verlost. De dierbare Koning Wil
lem drie, o God, schenk hem Uwen zegen."
Abonnementsp rij s:
Per 3 maanden, franco per post, f 3.
Losse nummersf 0.05
laten als er geen overeenstemming
wordt bereikt. Ook op verschillende
mijnen te 'Gelsenkircnen wordt ge
staakt. De socialistische Arbeiterzei-
tung betoogt in een uitvoerige kant-
teekening, dat in tal van mijnen in
het bezette gebied de arbeiders lijde
lijk verzet plegen. Zij dalen wel in
de schachten af, maar werken niet,
doch twisten over den toestand. Men
verzoekt de regeering, spoedig maat
regelen te nemen om den nood der
arbeiders te lenigen.
Vijf soldaten van de Belgische be
zetting te Bottrop zijn te Alten-Essen
in eenige winkels binnengedrongen,
w,aar zij onder bedreigingen de ver-
koopers bestalen van horloges, por
tefeuilles en andere kostbaarheden.
Te Neuss bestormde een volksme
nigte eenige aardapp'elkarren en ver
kocht de aardappels tegen geringen
prijs. De politie verdreef de rustver
stoorders waarbij een arbeider ernstig
gewond werd.
Korte berichten.
De indruk te B e r 1 ij n der En
gelsche regeeringsverklaring is teleurstel
lend. De passages, in Baldwin's verkla
ring, over het lijdelijk verzet en de ver
wijten inzake de daling van de mark en
het gebrek aan evenwicht in de Diuit-
sche begrooting hebben vooral een pijn
lijken indruk gemaakt.
De Fransche pers wijst voornamelijk
op het „negatieve karakter" der Britsche
verklaringen, alsmede op> het feit, dat het
niet tot een breuk in de entente gekomen
is. De Britsche beschouwingen houden
zich meer bezig met de nadere ontwikke
ling der kwestie, als de documenten open
baar zullen zijn gemaakt.
In het district Soldin (Branden
burg) is 'n groote staking der land
arbeiders uitgebroken, die circa 4000
man omvat. Aangezien deze staking de
voorziening van Berlijn met levensmidde
len nog meer in het gedrang brengt, is
de technische noodhulp opgeroepen.
Het ongunstige weer der laatste da
gen heeft ten gevolge gehad, dat de be
zoekers der Duitsche b a d p 1 a a t s e n
vreugde voortgezet in den vorm van ver
schillende volksfeesten. Niet alleen te
Paramaribo, maar ook in de districten,
op de plantages had de vrijlating een
zeer ordelijk verloop. Bij de feesten in het
binnenland maakten het branden van
vreugdevuren een hoofdelement uit Aan
grijpend was daarbij het oogenblik, waar
op de .op iedere plantage aanwezige sla
venzweep aan het vuur geofferd werd.
De welbekende grootelange zwteep,
waaraan voor zoovelen zulke schrikwek
kende herinneringen verbonden waren,
werd, met bloemen versierd, uit de wio-
ningen der „basia's" (de mannen, die
in den slaventijd met het toedienen der
zweepslagen waren belast geweest) weg.
gehaald, en nadat er twee a driemalen
mede was rondgetrokken, Werd hij on
der een luid hoera aan de vlammein over
gegeven. „Maar hoe vreemd! -v- zegt een
ooggetuige op hetzelfde oogenblik dat
die versierde geeseltuigen in de vlammen
verdwijnen, verstomt het gezang, houden
de trommen op mlet slaan, en staan de
dansers stil. Het is alsof een machtige
hand op'eens aan allen het stilzwijgen
heeft opgelegd. Aller oogen zijin met aan
dacht gevestigd op het groote vuur, dat
knetterend die marteltuigen vernietigt.
Ongetwijfeld moet op dit oogenblik voor
al bij de ouden van dagen veel in het
gemoed zijn omgegaan. Wellicht hebben
enkelen in hunne jeugd die zweep'en,
onder hun angstig gleschrei, zien neer
komen op de ontbloote raggen van hun
vader, misschien van hun moeder. Na
dat de vlammen haar werk hebben vol
bracht, keerden de vrouwen zwijgend
naar hunne plaatsen.terug en de trommen
begonnen weder haar oorverscheurende
negermuziek
De mannen die vootr 1 Juli 1863 als
slaven geen andere namen gedragen had
den dan Kodjo, Akoeba, Kwamine, Kwas-
si, enz., en als zoodanig ook in de
slavenregisters genoteerd stonden, kregjen
thans allen een familienaam. Soinknigen
accepteerden als hun „van" den naam
van bekende personen uit de geschiede
nis één planter, een gewezen Zeeman,
begiftigde zijn geëmancipeerden met de
namen van sterren of sterrebeeldeneen
and-er gaf aan een vijlftal vrijgemaakte
negers de namen van do ministers die
zich voor de afschaffing van de slavernij
verdienstelijk hadden gemaakt, en een
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct
Bij abonnement belangrijke korting.
aan de Noordzee in grooten getale naar
huis gaan. Het aantal is zoo groot,
dat de spoorwegdirecties extratreinen heb
ben moeten laten inleggen.
De Duitsche regeering heeft ten be
hoeve van het Roergebied de beschikking
gekregen over 20000 ton Nederland
sche aardappelen, die Duitsche
kooplieden in Nederland hebben aapge-
kocht. en waarvan de verzending eerst
daags zal beginnen.
-Zweedsche bladen beweren, dat fca-
pitein Er hardt erin is geslaagd, naar
Zweden te ontkomen en te Stockholm
vertoeft. Op een vraag van Zweedsche
journalisten of de autoriteiten van plan
waren maatregelen tegen Erhardt te tref
fen, weigerde de politie elk antwoord.
Te Gelsenkirchen hebben de Fran-
schen één milliard mark loon-geld van de
Gussslahl-Werke iri beslaggenomen.
Het personeel van deze fabriek is in sta
king gegaan als protest tegen de inbeslag
neming.
De Duitsche regeering heeft met in
gang van 1 Aug. het tarief, dat artsen en
tandartsen mogen in rekening brengen*
bepaald op het. 40000-v o u d i g e van het
vredestarief.
Gisteren zijn de prijzen der levens
middelen te Berlijn opnieuw gestegen.
Een pond .margarine kostte 220 duizend
mark, een ej 15 tot 16 duizend mark,
vleesch 160 duizend tot 250 duizend mark
per pond. Kersen 35 tot 40 duizend mark.
Het verkeer opi de Berlijinsche tun-
nelspoor moest gisteren om 12 uur wor
den stopgezet omdat het personeel van
de werkplaatsen en van de electrische
centrale van de tunnelspoor onverwacht
den arbeid had neergelegd. Dit perso
neel stelde een ultimatum aan de directie
en verlangde een onmiddellijke uitbeta
ling van 900 duizend mark aan eiken1
arbeider.
Van gezaghebbende zijde verneemt
Reuter, dat Prins Paul van Servië i n h e t
h u w e 1 ij k zal treden met prinses Olga
van Griekenland, de' oudste dochter van
prins Nikolaas van Griekenland.
Ned. locomotieven na ar
Clhina.
De regeering van de Ghlineesche
republiek heeft aan de Nederlandsche
pöstoommandant gaf aan zijn vrijge
maakte pp,stroeiers de heldennamen van
békende generaals uit den Krim oorlog,
louter om zich het genoegen te piermit-
teeren de postcommandant was n.l.
'2e luitenant zich te kunnen laten
bedienen door mannen, die luisterden
naar de weidsche nanten van Canro-
bert, Todtleben, Pelissier, enz.
Het pleit voor de eigenaren der plan
tages, dat de feesten niet alleen ordelijk
verliepen, maar dat het middelpunt van
elke feestviering uitmaakte de toespraak
van den nestor der negers om den „gran-
maisra" (eigenaar) te bedanken voor de
goede behandeling, die zij als slaven had
den ondervonden.. Het lot der slaven
was in de laatste jaren al zeer veel ver
beterd, maar toch heerschten er nog
toestanden, waaraan de afschaffing ge
lukkig een einde heeft gemaakt. Zoo
mochten de slaven niet trouwen, geen
eigendom bezitten, geen erfenissen ont
vangen; zij moesten hun loon aan hun
eigenaren afdragen, zijl konden dolor den
verdumeester plubliek worden verkocht
en als het eten des namiddags aange
brand of niet gaar was, dan had de
meesteres de macht hare keukenmeid
wegens die overtreding naar het pialitie-
piket te zenden en haar daar eenige
zweepslagen te doen toedienen. Zelfs
met den dood' hield de ongelijkheid niet
op', want een slaaf mocht niet dan in
een kist met een plat deksel begraven
worden. Aan al deze onmenschWaardig-
heden die zoo nu en dan al te gemak
kelijk in wreedheden ontaardden, Werd
met de afschaffing van de slavernij voor
goed een einde gemaakt.
Voor West-Indië zelf is de vrijmaking
der islaven helaas, niet een begin gewor
den van 'n tijdperk van nieuw leven en
krachtige ontwikkeling. Toen de negers
geheel vrij waren hebben zij zich spoedig
her en der verspreid en sindsdien is
West-Indië steeds verlegen geweest om
werkkrachten, waarin zelfs niet met opu
offering van groote kosten door immigra
tie kon worden voorzien. Uit een men
schel i.jkh ei ds-oogpUnt echter blijft de
„Este Joeri" van het jaar 1863 een
gedenkwaardige datum, de dag w'aarop
voor duizenden menschcnzielen het „Keti
Broko" de langgewenschte verlossing
bracht. (N. R. Ct.)
,ii