!%T0 SM 4 Vrijdag 15 «funi 1928 W1<e
A
Onze Oorlogsverklaring aan Atjeh
Baitsnlanl
DUUViS'
Binnenlasl
GRATIS
Drukkers-Exploitanten
QOSTERBAAN LE C01NTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
-iKfrmum- WSSJWw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f 3.—
Losse nummers f 0.05
Zij, die zich met 1 Juli op ons blad
abonneeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nrs gratis.
Geslaagde actie.
De actie, vanwege den Bond tegen liet
vloeken gevoerd door in onze gemeente
raden de kwestie van het vloekverbod
aan de orde te stellen, mag voor ons
gewest zeer zeker geslaagd heeten.
Zelfs rneenen we, dat bij bet beschou
wen in welk dor provinciën procents-
gewrjzo de meeste gemeenten een vloek
verbod invoerden, Zeeland vrijwel boven
aan staat.
Dit resultaat is verblijdend.
Daarmede is tevens zeer duidelijk aan
getoond, dat vrijwel over de geheele
linie onze Raadsleden van meening wa
ren boe deze zaak niet ontijdig aan de
orde wordt gesteld, doch dat ze ac
tueel is.
Trouwens, met volledige erkenning van
het gewicht van den arbeid, die door de
vanwege het Centraal Comité ingestelde
commissie zal worden verricht, dient er
toch de aandacht op gevestigd, hoe we
in onze gemeentepolitiek telkens komen
te staan voor vragen van practische toe
passing onzer beginselen, die incidenteel
om beantwoording vragen.
Voorts lette men op de omstandigheid,
■dat ter Deputatenvergadering werd ge
vraagd om opneming van het vloekver
bod in de R ij k s w c t en daarbij al
werd uitgegaan van de g e m e e n t e i ij k e
verorden ing tegen liet vloeken, die
reeds Jijer en daar bestond.
Ook de lieer Colijn, toen liij voor en
kele weken sprak in de vergadering van
den Bond van A.-R. gemeenteraadsleden,
waarschuwde er weliswaar tegen deze
zaak rauwelings aan de orde te stellen-
in gemeenten, waar dit tot verwijdering
onder onze menschen aanleiding zou ge
ven, doch achtte voor invoering van bet
vloekverbod in gemeenten, waar zoodanig
gevaar niet dreigde, niet bet minste
bezwaar aanwezig.
Aldus de voorzitter zelf van liet Cen
traal Comité.
De meening, als zou het aan de orde
stellen van Jiet gemeentelijk vloekverbod
ontijdig zijn, dient dan ook bestreden.
Wij juichen deze behandeling toe, die
menigeen dwong kleur te bekennen.
En wij danken voor dit alles den Heere
onzen God.
En wij bidden erover Zijn zegen, opdat
Zijn Naam door ons niet worde gelas
terd, maar geëerd en geprezen.
Daar zit 't m.
In „Bergopwaarts" is een artikel op
genomen in verband met liet „te veel"
aan menschen, waarover in de laatste
tijden menig geleerde licht poogde te
verspreiden.
In dit artikel herinnert de schrijver
aan een vergadering van de Nederland-
sclie Genetische Vereeniging, waar men
sprak over groote bedreiging onzer be
schaving, indien de onderste lagen onzer
samenleving zich snel voortplanten.
Eveneens wordt aan der vergetelheid
ontrukt hetgeen in de vergadering van
de Vereeniging voor Staathuishoudkunde
en Statistiek besproken is aangaande dit
vraagstuk. Doctoren, menschen die in de
Staathuishoudkunde hebben gestudeerd,
sociaal-politici hebben hun meeningen uit
gesproken, tot een resultaat kwam men
niet. Men wist het niet: meer sterfte oi
raindeT geboorte, minder huwen of min-
FEUILLETO^i
(Slot).
Wilden we krachtdadig tegen Atjeh kun
nen optreden, dan was in de eerste plaats
noodig de clausule betreffende de eer
biediging van Atjeh's onafhankelijkheid in
het tractaat van 1824 te doen schrappen.
Dit werd bereikt door in 1871 met En
geland een conventie te sluiten, waarvan
artikel 1 luidde:
„Hare Britsche Majesteit ziet af .van
alle vertoogen tegen de uitbreiding van
het Nedi-rlandsch Gezag in eenig gedeelte
van het eiland Sumatra en mitsdien van
het voorbehoud in dit opzicht voorko
mend© in de nota's door de Nederlandsche
en Britsche gevolmachtigden uitgewisseld
bij het sluiten van het tractaat van 17
Maart 1824".
Atjeh, dodr deze overeenkomst beducht
voor het verliezen van zijn onafhankelijk
heid, trachtte zich in verbinding te stellen
met andere mogendheden en bescherming
te zoeken tegen Nederland. Dit strookte
allerminst met de bedoelingen, daar wij
juist de vestiging in Atjeh van Weemde
natiën niet wenschen.
Lang genoeg had de Sultan het met
der vruchtbaarheid van gehuwde mannen.
Men meent, dat er bij sterke uitbrei
ding van de bevolking niet voldoende
levensbehoeften beschikbaar zullen zijn en
zoo wordt men alras verleid den lieil-
loozen weg ïn te slaan het huwelijk te
ontwijden, door er van te maken een ge
legenheid om geslachtelijke behoeften te
bevredigen.
Het is bekend, dat in Roomsche krin
gen hiertegen mot kracht wordt opgetre
den. De schrijver van bovengenoemd ar
tikel verwijst naar het R.-K. Nederlandsch-
Vlaamsch Congres, waar men zeer bij
zonderlijk de behandeling van het be
volkingsvraagstuk aan de orde stelde. En
daar is betoogd, dat het stelselmatig be
vorderen van minder geboorten volkomen
in strijd is met Gods Voorzienigheid.
De schrijver besluit met de opmerking,
dat men klaagt over de toename van
Rome's invloed in ons land. Doch hij
meent, dat wanneer men het geloof in
Gods Voorzienigheid bij de Roomschen
stelt tegenover de wijsheid van veel dat
zich Protestantisme noemt hier, dan valt
het verwijt niet Rome toe, maar moet
men bij zichzelf beginnen. En dat is het,
juist.
ws?aK»a«t5i»v«a£a
Geen Vlaamsche Hoogeschool.
De Franskiljons in België kunnen weer
juichen. Zelfs aan liet water- en melk-
schooltje, dat de Belgische regeering den
Vlamingen geven wilde, wilde de Senaat
nog niet eens. Het gaat wel uiterst moei
lijk voor onze Vlaamsche broeders om
recht te krijgen, niettegenstaande de Vla
mingen toch in België in de meerder
heid zijn. It is a long way toGent.
In den Senaat ging het gisteren als
volgt toe: Het amendement Braun, dat
Dinsdag met 3 stemmen meerderheid bij
het tweede artikel werd aangenomen,
werd gister met 75 tegen 72 stemmen
verworpen, doordat een paar Waalsche
katholieken en een paar liberalen, bang
geworden voor de aanvallen van de na
tionalistische pers, hun vorige stemming
verloochenden en ditmaal tegen stemden.
Onm iddellijk daarop werd het geheele
tweede artikel verworpen, zoodat daar
mede liet wetsontwerp van zijn kern was
beroofd en daardoor vervallen was.
De Vlamingen in den Senaat bloven
zeer kalm.
De aftredende regeering, die, toen zij
tot stand kwam, geen bepaalde houding
ten opzichte der Vlaamsche boogeschool-
kwestie had aangenomen, heeft zich ge
durende al den tijd, dat zij aan het be
wind was, van een opvallende zwakheid
betoond waar het, gold de talenpolitiek.
Zij heeft nu haar ontslag den koning
aangeboden.
Over tfe Duitsclie nota.
De Engelsche regeering heeft, daar
zij, alvorens definitief haar houding vast
te stellen, nadere inlichtingen wenscht,
aan den Fransclien en den Belgischen
gezant te Londen een nota overhandigd,
waarin eenige vragen worden gesteld over
de bedoeling van den eisch, „dat het
verzet in het Roergebied moet ophouden",
alsook over de bedoeling van de verkla
ring der bezettende mogendheden, dat het
Roergebied zal worden ontruimd, naar
mate Duitschland betaalt.
Inmiddels hebben aan de grens van
het Roergebied vertegenwoordigers van
alle partijen en uit alle lagen der Duitsche
bevolking vergaderd. Eenstemmig werd de
hern in 1857 gesloten verdrag tot een
aanfluiting gemaakt; de tijd tot handelend
optreden was aangebroken. Met de voor
opgestelde bedoeling om een oorlog zoo
eenigszipg mogelijk te vermijden, werden
begin 1873 nog eens onderhandelingen
aangeknoopt met den Sultan om hem op
heldering te vragen over zijn trouweloos
gedrag. Toen geweigerd werd eenige op
heldering te geven, werd den 26-sten Mrt
1873 de oorlog verklaard, uit welke oor
logsverklaringen we de volgende zinsne
den aanhalen:
„dat de bestuurders van het Rijk zich
daardoor hebben schuldig gemaakt aan
schennis van het tusschen hetzelve en
het Ncderlandsch-Indisch Gouvernement op
den 30 Maart 1857 gesloten tractaat van
Handel, Vrede en Vriendschap, en het
mitsdien overtuigend is gebleken, dat geen
staalj kan worden gemaakt op de goede
trouw van die bestuurders;
dat het bestuur van Nederlandsch-Indië
onder deze omstandigheden het niet lan
ger mogelijk is, zonder krachtdadige mid
delen een zoowel door het algemeen han
delsbelang als de eisohen van hare eigen
veiligheid in noordelijk Sumatra gevor
derden staat van zaken te waarborgen;
enz. enz."
Een eenigszins overzichtelijk relaas te
'T FiJ^STE voor PUDDING, VLA'SM
j •■HEERLIJK - VOEDZAAM - VOORDEEÜG
■opvatting tot uiting gebracht, dat elke
bespreking over een eventueel opgeven
van den passieven tegenstand moest wor
den afgewezen. Onder geen omstandig
heid zal men in het Roergebied van den
passieven tegenstand afzien.
De „Morningpost" voorziet, dat er een
onderhoud tusschen Baldwin en Poin-
caré zal plaats hebben eer Engeland een
beslissing neemt ten aanzien van de
schadevergoedingskwestie.
Korte berichten.
Naar het oordeel van alle Duit
sche economische kringen zal de jongste
verhooging van den kolenprijs een nieu
we duurtegolf in Duitschland ver
oorzaken en over de geheele linie aanlei
ding geven tot nieuwe looneischen.
-Mevr. Herbert Taylor, die aan hef.
hoofd stond van een groote modezaak
welke haar winkels had in Parijs, Londen
en New-York, is overhoord geval
len van het s.s. Adriatic, aan boord
van welk schip zij den overtocht maakte
van New-York naar Liverpool. Niemand
heeft liet ongeluk zien gebeuren. Mevr.
Taylor was op een zakenreis; zij leed aan
flauwten en scheen overwerk!.
'Berichten over den toestand in
B u 1 g a r ij e maken melding van toene
mende reactie tegen de revolutionnaire
regeering. Van Bulgaarsche zijde wordt
de toestand als volmaakt rustig geschetst.
De kleine entente beraadslaagt over een
eventueels interventie.
Verschillende gebieden in Hongarije
worden door een sprinkhanen
plaag bezocht. Vooral het gebied langs
de Theiss word getroffen.
Tiet Berlijnsche gemeentebestuur
heeft aangekondigd, dat het de aan de
arbeiders uitbetaalde voorschotten thans
op de loonen zal beginnen af te houden.
Deze mededeeling heeft een geweldige
opschudding bij de gemeentelijke arbeiders
verwekt. Zij dreigen met staking.
In de rijke bosschen van Nieuw
Brunswijk beeft een brand gewoed,
die het bosch over een uitgestrektheid
van negen mijl heeft verwoest. Vele hui
zen en sportparken zijn vernield. De scha
de is zeer groot.
Volgens de „Deutsche Bergwerkztg."
bestaat er geen twijfel aan, of de arbei
ders in het Ruhrgebied zullen, indien de
Duitsche regeering ooit zou besluiten tot
het opgeven van het 1 ij d e 1 ij k
verzet, aan een desbetreffend verzoek
zoolang de bezetting duurt geen gevolg
geven.
In het Opper-Silezische industrie
gebied is de stakingsbeweging iets i n
Tracht verminderd. Terwijl in het
district Beuthen de bedrijven, met name
alle mijnen, nog geheel stilliggen, is in
het district Hindenburg het werk hier
en daar hervat.
Hef. regeeringsjubileum van
H. M. de Koningin.
Zooals bekend, is een Centraal Huldi-
g'even van den hardnekkigen, langduri-
gen krijg, die volgde, zou in dit bestek
te ver voeren. Volstaan worde met heti
vermelden van enkele hoofdfeiten.
De eerste expeditie had een zeer on
gunstig beloop. Talrijk waren de moeilijk
heden, die de troepenmacht op haren weg
ontmoette, temeer waar het te bestrijden
gebied nog geheel terra incognita was.
Een tweede expeditie onder generaal
Van Swieten verliep beter. De Kraton,
hoofdplaats van Atjeh en woonplaats van
den Sultan werd veroverd, de Sultan ver
dreven.
Toen eenmaal vaste voet in Atjeh was
verkregen, diende onze politiële© gedrags
lijn in dit land vastgesteld te worden.
Gehoopt werd aanvankelijk, dat na de
verovering van Koeta-Radja het overige
deel van Atjeh zich eigener beweging
aan ons gezag zou onderwerpen. Doch
daarmede kwam de regeering bedrogen
uit. Wel verre van zich te onderwerpen,
bestookte de bevolking buiten het bezet
te gebied voortdurend onze stellingen.
Tot het bereiken van het doel werden
verschillende stelsels gevolgd; nu eens
door hen krachtig optreden met de wa
pens, dan weer door een blokkade der
kusten, andermaal werd een afwachtende
houdingi aangenomen. Daar nagenoeg ie
dere bestuursverandering wijziging van de
gingscomité opgericht, dat een liuldebe-
tooging van afgevaardigden van vereeni-
gingen uit het geheele land aan de Ko
ningin ter gelegenheid van de herdenking
van Haar regeeringsjubileum voorbereidt.
Deze huldebetooging zal plaats hebben op
Donderdag 6 September des namiddags
voor het Koninklijk Paleis.
Gedurende het défilé zal aan de Konin
gin een oorkonde worden overhandigd
namens alle deelnemers, met een album,
waarin de namen van alle deelnemende
vereenigingen. Tevens zal dan het hoofd
comité voor bet huldeblijk aan de Ko
ningin het huldeblijk van het Nederland
sche volk aanbieden.
Wanneer alle deelnemers op den Dam
zullen zijn aangekomen, zal door de zang
verenigingen een buldigingslied van A.
C. Dudok van Heel worden gezongen. Aan
het slot daarvan zullen alle aanwezigen op
de wijze van 't oude Wilhelmus aan
heffen
Wilhelmina van Nassomve,
Vorstin van Nederland,
U zweer ik eeuw'ge trouwe,
U en het Vaderland!
In goede en kwade stonden,
Geleid door 's Ileeren band,
Blijf' vast en trouw verbonden,
Oranje en Nederland 1
ln alle provinciën werden provinciale
comitó's opgericht en in de gemeenten
Amsterdam en Rotterdam stedelijke co-
mité's.
Naar een raming zullen aan de betoo
ging 20.000 personen kunnen deelnemen.
De beer Fabius, oud-ritmeester van den
generalen staf, heeft de leiding van de
organisatie op zich genomen, die daarbij
zal worden bijgestaan door den hoofd
commissaris van politie te Amsterdam,
den heer A. J. Marcusse. Om alles goed
te kunnen regelen en om een regeling van
den loop der treinen te kunnen treffen,
is het gewensclil, dat het aantal deel
nemers spoedig bekend is.
R o o d e I a c ti e k.
Wij lezen in „het Volk": „Er is weer
groote werkloosheid te verwachten onder
de veenarbeiders in de Oostelijke pro
vinciën. Men vreest, dat de werkver
schaffing niet. van dien omvang zal wor
den, dat al de werkloozen spoedig ge
plaatst zullen worden. In verband hier
mede heeft het hoofdbestuur van den
Ned. Landarbeidersbond besloten de veen
arbeiders bijeen te roepen in drie groote
openluchtvergaderingen op Zaterdag 23
Juni."
Ziedaar weer een staaltje van echt
roode tactiek en bedrog der massa. Er
is nog slechts verwachting en vrees
en in plaats van ter bevoegder plaatse
mid delen en wegen aan te wijzen, gaat
men vergaderingen houden om het volk
op te hitsen, vergaderingen, die natuurlijk
niets uitwerken. Maar men heeft agitatie
noodig om zijn menschen hijeen te
houden!
De Landarbeidersstaking.
De strijd der landarbeiders op Flakkee
begint een al scherper karakter te krij
gen. De werkgevers hebben, bij pogingen
van derden om bemiddelend op te treden,
pertinent gezegd, dat zij onder geen be
ding meer iets met de organisaties te
maken willen hebben en de arbeiders
zijn vast besloten hun standpunt ten
koste van alles te verdedigen.
Nu er vreemde werkwilligen zijn aange
voerd wordt de toestand steeds erger.
Hardnekkig zitten meer dan 100 arbei
ders te Oude Tonge dag en nacht voor
bestuurspolitiek meebracht, was een goed
doorwerken van een eenmaal aangenomen
stelsel niet mogelijk "en bleef de onder
werping natuurlijk „peuterwerk".
In 1892 schreef de latere gouverneur-
generaal J. B. van Heutsz een brochure,
waarin hij duidelijk uiteenzette en aan
toonde: „dat de Atjehers zich nooit an
ders dan gedwongen zouden onderwerpen
en dat slechts hij, die toont macht te be
zitten om zijn wil te doen eerbiedigen,
de meester zal zijn, aan wiens bevelen Zij
zullen gehoorzamen".
Voorloo'pig zou die stem nog zijn als
die „eens roependen in de woestijn".
In 1893 toch ging de toenmalige gou
verneur zoover, den beruchten Teu-
koe Oema na zijn onderwerping en
het afleggen van een eed van trouw, ruim
schoots van wapens, munitie en geld te
voorzien, om met behulp van Atjehsche
troepen de nog opstandige troepen tot
onderwerping te brengen. Dit liep uit
op een pijnlijke teleurstelling'. Drie jaar
later toch pleegde Oema verraad en plaats
te hij .zich met zijn volgelingen aan de
zijde van de partij van het verzet, in
het bezit van een groote hoeveelheid door
ons verstrekte wapens en munitie.
Toen was het uit met stelsels en proef
nemingen en gold slechts een beginsel:
den vijand zoowel in Groot-Atjeh (d.i. de
Prijs der Advertentien;
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting.
een zakje A. j. GrcnasSine-Saus
in ieder pakje A. J. P's Aeaandeltjes-
PudcUng.
TJJöEl-SJKE RECLAME! 6
de boerderij waar 7 Brabantsche werk
willigen zijn. Toen deze laatsten Dinsdag
avond met een boerenwagen van het land
lerug kwamen, stonden vele honderden
vrouwen en mannen hen op te wachten
en weldra vlogen steenen door de lucht.
De vrouwen waren nog feller dan de
mannen. Toen de politie „vuur" comman
deerde, riepen de stakers: „schiet maar,
als je durft". Gelukkig is 't zoo ver niet
gekomen.
Ook te Ooltgensplaat worden elk oogen-
blik werkwilligen verwacht. Den heelen,
nacht was een aantal arbeiders op wacht
en om 3 uur in den morgen was bet aan
treden voor alle stakers, die verdeeld
werden in afdeelingen, ter bewaking van
alle mogelijke plaatsen aan don buitendijk,
waarvan de mogelijkheid ondersteld wordt
dat ze kunnen Tanden.
Huish. vergadering Chr. werk
gevers.
Omtrent de gisterenmiddag gehouden
huishoudelijke vergadering der Vereen, van
Chr. Werkgevers en Groothandelaren in
Nederland, ontvingen wij het volgende
communiqué
De vergadering werd op de gebruikelijke
wijze geopend door den voorzitter, den
heer F. L. v. d*. Bom, waarna hij een
kort openingswoord sprak. De jaarversla
gen van secretaris en penningmeester
werden vervolgens goedgekeurd. Bij de
bestuursverkiezing herdacht de voorzit
ter den heer Stans, bestuurslid der Ver
eeniging, die eenige weken te voren door
den dood werd weggenomen.
Tot leden van bet bestuur werden
daarna gekozen de aftredende bestuurs
leden, de lieeren F. L. van der Bom en
S. Bakker, terwijl in twee vacatures werd
voorzien door benoeming van 'de lieeren
M. Oostwoud te Francker, en B. van
Eesteren, te Alblasserdam.
Na breede bespreking werd inzake de
verhouding der vereeniging tot de Chr.
Middenstandsvereeniging besloten
1. Niet op fusie met de Chr. Midden
standsvereeniging aan te sturen.
2. Het Bestuur te machtigen, gezamen
lijk met het Bestuur der Chr. Midden
standsvereeniging propaganda te voeren
voor de beide organisaties, samen te wer
ken inzake verkiezingen van Kamers van
Koophandel, samen een betere indeeling
der leden ter hand te nemen, en zoo
mogelijk gezamenlijk een blad uit te geven.
De voorzitter gaf hierna een inleiding
over het vraagstuk der werkloosheidsver
zekering en deed verslag van besprekin
gen in den Ned. Werkloosheidsraad en
met andere werkgeversvereenigingen. D«
huishoudelijke vergadering werd hierna
met dankgebed gesloten.
Huishoudelijke vergadering Chr,
Middenstanders.
Omtrent de gistermiddag en hedenmor
gen gehouden huishoudelijke vergadering
der Ver. van den Chr. Handeldrijvenden-
en Industriëelen Middenstand in Neder
land werd ons het volgende communiqué
verstrekt
De voorzitter, de heer K. Meima, open
de de vergadering met gebed en sprak
een kort openingswoord. Aan H. M. de
Koningin werd een telegram gezonden.
Het jaarverslag van den secretaris werd
noordelijkste punt van Sumatra) als in
de onderhoorigtheden krachtdadig- aan te
vatten.
Hiermede werd het beoogde doel be
reikt, al was het ook na jaren van groo
te krachtsinspanning en vele offers.
In 1910 was eindelijk de volkomen on
derwerping een feit geworden. Wiel waren
vorscneidene onverzoenlijken uitgeweken,
doch het georganiseerd verzet behoorde
tot het verleden.
De toenmalige gouverneur, de generaal
Swairt, kon een aanvang .maken met het
eigenlijke pacificatiewerk, hetwelk de gou
verneur-generaal Van Heutsz aldus om
schreef: „Op ons rust de dure plicht, om
hot volk, dat zóózeer door den oorlog
geleden heeft, te doen beseffen, dat het
ons eenig doel, ons streven is, om rust,
orde, veiligheid en welvaart te scheppen,
en te handhaven, hoofden en bevolking,
te doen gevoelen, dat het kalme, vredige
familieleven, met rechtszekerheid voor al
len, zelfs voor den geringsten man tegen
over liet voornaamste hoofd, onder ons
bestuur verzekerd is en op deze wijze
allengs allerwege de diepgevoelde over
tuiging vestigen, dat ons bestuur hun allen
ten zegen strekt".
(„N. Rott. Ort")
