abdij-melange
HOFGERG
de KOSTER Co.
01 ILUMilii SrilOIEKEKOINE
H. H. Landbouwers, i. is Lcl
J. A. CLARIJS te 's-Heerenhoek.
ci. r.
'itmuM. uit m ana i
V
i. 1 SI 801.50 cl
91 1. 60 Cl
Leestafel.
Huissraoeders weef U waarom orsze omzet in
Intrestverjoedinjj voor Deposito's:
F. MALJERS ZOON, Vlissingschestraat 58. MIDDELBURG.
i n k hoest
„Pes-tolan"
L. B. VAN HOUTE, LAARZVnmVgazijn
,DE AREND"
Adverteert in dit Blad.
Bnit
ff
ff
De naam
geeft U echter een waarborg, daar de orgels van
dit fabrikaat aan de hoogste eischen voldoen en
door ieder worden geroemd om hun vollen toon,
solide afwerking en keurige kasten.
BANKIERS KASSIERS
met drie maanden opzegging 41/,
zes 4% °/o
twaalf 5
Langeburg B 12, Middelburg. Telefoon No. 517,
H. Hornstra, Meppe!.
Te pachten of
Te koop bfj Inschrijving
Nu het tegen het voorjaar gaat, ziet dan uw
HARNASSEMENT eens na. Hetgeen U dan
noodig hebt, bestel dat bij het vertrouwdste,
soliedste en meest concurreerendste adres:
De van ouds bekende Zadelmakerij van
met de Oppervruchten
Zaadhandel, Goes.
LAND- en TÜINBOÜWZADEN
GRAS- en KLAVERZADEN
- ZAAIGRANEN -
- ZAAILIJNZAAD -
- SUIKERRIETENZAAD -
Groote Nieuw-Houtveilingen.
1. op Dinsdag 23 Januari 1923,
2. op Woensdag 24 Jan. 1923,
3. op Zaterdag 27 Jan. 1923,
Tras hat beste middel om ze on<ler te
houden. Met meesterlijk sarcasme schreef
een criticus va,n dien tijd: „Sij mogten
naders de regenten in d' oogen vliegen
of in de consciëntie, en stellen hun zon
den voor oogen en Nathans stoutheid ge
bruiken en seggen tot een rijken dronkaard
of landdief: „Gij mijn heer sijt die manl''
Door den financiëelen steun hield men ze
kortgevleugeld, en dat, verklaart ook, dat
mem veel geestelijke afdwalingen liet pas-
seeren, dat verslapte de kracht van het
geestelijk levoin en opende de deur voor
veel daden, d-ie onvereenigbaar zijn met
een Gereformeerd levensprincipe. Zoo
werd de heerschende Kerk toch be-
heerscht door een macht, die haar van
haar glansrijk hoogtepunt deed afzakken.
De positie der predikanten was alles
behalve benijdenswaard. Ze werden op de
handen gedragen öf gingen door de spits
roeden. Noch bij den een noch hij den
ander vonden ze waardeering, maar veel
eer verguizing en smaad, vooral als ze
hinken op twee gedachten dorsten te
straffen. Een hunner klaagt: „Hoe komt
het toch, o Ileere, dat dit hoogwaardige
ambt zoo veracht wordt, dat men zich
voor ons verbergt als voor sprenkelige
vogels (Jer. 12 vs. 9); we zijn een gaap-
spel der wereld!" Was dat nu enkel Cal
vinistische bedilzucht der burgers of min
achting der rijken I Justus van Effen zegt
in zijn „Spectator": „Hun statigheid ont
aardde in pedanterie; ze beminden den
kamp en waren verwaand, waardoor ze
zich vervreemdden van de burgerij, die
hoewel schuldig aan vele zonden, toch
hun boetpredikatie met een ontroerd hai't
hoorde". En daarbij moet gevoegd wor
den het binnensluipend zedenbederf, waar
voor de grootschheid vies levens de deur
opende. In de gouden eeuw ging het goud
der beginselen schuil onder het stof der
wereldgezindheid.
In weerwil van de zuiverheid der leer
was het leven bij het gros der menschem
slecht. De kennis omtrent dogma's en de
kunst om de ingewikkeldste leerstellingen
te verdedigen was benijdenswaard, zóó
zelfs, dat de burgerman gaarne daarover
discussieerde met proponenten en dezen
dikwijls beschaamden, zelfs jezuïti che
Papisten,doorslepen Remonstranten of
slimme Wederdoopers. Doch wat baat
zoodanige kennis, die speelde in de her
senen, zonder reformatie van het hart»
dat leeft in de ongerechtigheid.
De Utrechtsche Kerkeraad klaagde in
het midden der 17de eeuw, dat er dagelijks
zooveel hoerenkinderen geboren worden,
voorts over verschrikkelijk overspel, dar
telheid, wuftheid, najagen van pleizier en
van alles wat afleidt van de ware vreeze
Gods, die de Apostel Paulus ons zoo
schoon beschrijft.
Wat de een menschelijk en dies wen-
schelijk noemde, achtte de ander duivelsch
en de Kerkeraden stopden er machteloos
tegenover en riepen vergeefs de hulp iu
van de Overheia, wier baatzuchtige be-
langenpolitiek er op gericht was om alle
stekelige kwesties niet aan te pakken.
De Kerkeraden, die niet. mee afdwaal
den, hadden den strijd te voeren tegen
velerlei superstitiën of bijgeloof, overge
bleven uit den Germaanschen tijd, zooals:
vastenavondpi'et, meiboomplanten, pink
sterbruid, St. Jansvuren en St. Maarten
avond, waarin veel overoude volksvoor
stellingen en handelingen voortbestonden
en waardoor aan het volksleven een kleu
rige verscheidenheid werd gegeven, en
waarvan de overleveringen, hoewel strijdig
met Gods Woord, toch met enthousiasme
en met stillen eerbied overgebracht wer
den op het nageslacht.
Dronkenschap was een algemeene zon
de; er werd veel gedronken, en hiertegen
kon de Kerkeraad en de predikant slechts»
slap optreden, omdat ook dezen er zich
aan schuldig maakten. Theologische stu
denten waren trouwe bezoekers van de
herbergen, en zij waren hel die het meest
dit liedje zongen:
„Sta vast mijn voet, en wankel niet,
Of deze straat wordt nog mijn legerstee".
Men moest voeren een hardnekkigen
strijd tegen kaart en spel, en dat niet al
leen om de winzucht zelve, die te ver-
oordeelen is, maar ook omdat het werpen
met troefblad en dobbelsteen de voor
zienigheid .Gods, die het lot bestuurt, er
door in verzoeking wordt gebracht. Ook
tegen het dansen, „het onvruchtbaar werk
der duisternis", werd de strijd aangebon
den, omdat men van den onschuldigen
dans gaarne overging in den ruwen, wulp-
schen, ergerlijken, eerbaarheid kwetsen-
den dans.
Met felheid streden zij, die harmonie
wenschten tusschen leer en leven, tegen
liet toomeel, zelfs tegen „de Lucifer", omdat
de acteur een andere persoonlijkheid aan
neemt, dan God hem gegeven heeft, en
omdat schriftuurlijke personages werden
voorgesteld door lichtvaardige comedian-
ten, en dat alles besloten werd met een
onzedelijke braspartij. Maar het verzet te
gen de uitspattingen des levens baatte
weinig, omdat de bestrijding meer dog
matisch dan zedelijk overtuigend was.
Rusteloos protesteerden de oprechte
vromen tegen de ontheiliging van den
Sabbathmen denke aan den gevaar
lijken twist tusschen Coccejus en Voetius,
welke strijd beëindigd werd met een zacht
optreden der Staten, die vreesachtig voor
een herhaling der geschillen tijdens het
Bestand, verboden den strijd op den kan
wei te ""brengen; en in contracten werden
bepalingen opgenomen, die den arbeider
waarborg gaven, dat hij door Sabbath-
heiüging niet achter gezet mocht worden
bij hen, die het gebod Gods niet achtten..
Uiterlijk werd alzoo de Zondag als feest
dag gevierd, maar door velen niet gehei
ligd; en die dag werd inzonderheid ge
bruikt om te pronken, want ook de pronk
zucht was in die dagen niet minder dan
tegenwoordig, zoodat we in dat opzicht
niet behoeven te spreken over „dien goe
den ouden tijd".
Zelfs was het noodig censuur uit te
oefenen op de drukpers, die ook toen
reeds zooveel kwaad zaad strooide, in
zonderheid in de jonge harten.
Maar toch, hoe veei gebreken het Ge
reformeerde volk ook aankleefden, alleen
de Calvinistische beginselen waren de
eenig hechte, onverbreekbare band, die
het. 'Nedeiiatidsche volk bijeen hield, al
volgde- er ook, evenals in Israels glorie-
tijdperk, een ballingschap onder het Fran-
sche juk, en een zuchten onder den Na-
poloontischen geesel dien God noodig
keurde, om het volk, eens zoo groot en
gevierd om zijn eeuwig schoone begin
selen uit den roes te doen ontwaken,
waarin overvloedig genoten zegen het
geestelijk had doeii insluimeren.
Er bleef, bij allen afval van den hoo-
gen God, een kern, die onvoorwaardelijk
boog voor de souverciniteit van het Woord
Gods, dat ons volk, hoewel klein in ge
tal, toch deed opklimmen tot een wonder
in het oog y,in alle volken.
't Moet onomstootelijk voor de kracht
der Gereformeerde beginselen pleiten, wan
neer een bevolking, slechts een half mil-
lioen zielen tellende en de meerderheid
vormende slechts in de Noordelijke ge
westen en Zeeland, het publieke leven
beheerschte, En schoon is het getuigenis
van William Temple, „dat men elders ter
wereld vrij kon eten, wonen en markten,
maar dat men in de Republiek kon bid
den met wien men wilde".
Teun de stro-oper. Een verhaal
uit de dagen der Afscheiding, door
dr C. M. W. Plet. Bruinisse
J. v. d. Wal.
De Afscheiding in de Neder-
landsch Hervormde Kerk der ne
gentiende eeuw, door ds J. C. Rull
mann. Amsterdam W. Kirchner.
Ongeveer gelijktijdig ontvingen wij bo
vengenoemd tweetal, 't zijn beide her
drukken; dat van Rullmann beleefde in
korten tijd zelfs al een derden druk. Het
is van beide te begrijpen; want er wordt
in heide boeken een belangrijk stuk Kerk
geschiedenis verhandeld; dat van Plet in
romanvorm, dat van Rullmann als zuiver
historie, en aan wien dan aan laatst
genoemde, historiekenner hij uitnemend
heid, kon de bezorging van het drietal:
Een nagel in de heilige plaats; De Strijd
voor kerkherstel; en de Doleantie beter
toevertrouwd zijn? Eerstgenoemde van
evengenoemd drietal uitgaven is nu ver
schenen onder den titel „De Afscheiding,
enz.", en behandelt, ook nog wel het Re
veil, doch alleen voor zoover het mede
de Afscheiding heeft voorbereid. Een
gansch ander boek derhalve dan dat van
Plet, het is er zelfs niet mee te verge
lijken, al zal ook dit zijn weg wel vin
den. De menschen lezen nog wel gaarne
verhalen uit de dagen der Afscheiding.
Het boek van Plet is een verhaal van
de ervaringen van ds S. van Velzen te
Drogeham en elders, wiens leven in het
boek van Rullmann, eveneens uitvoerig
verhaald wordt, doch dan in verbond met
de gansche voorgeschiedenis der Afschei
ding en de geschiedenis van 't verdeir
verloop der Scheiding in de verschillende
gemeenten, o.a. Ulrum; Genderen en Doe
veren; Almkerk en Ernmickhoven; Dro
geham, Hattem. Het doorloopend verhaal
begint met „Het Zwitsersch Reveil", en
vervolgt in korte hoofdstukken met pak
kende opschriften, door platen en por
tretten verlucht, de voorgeschiedenis, wijst
op do voorteekons van Afscheiding, brengt
verschillende voortrekkers in beeld, van
Bilderdijk tot v. Zuylen van Nyevelt, de
Cocks geestelijken vader, om dan den lezer
te plaatsen in het hart van den strijd:
de schorsing van de Cock. En dan volgen
reeksen van vervolgingen, gevangenzettin
gen, mishandelingen, afzetting. Sober maar
aangrijpend worden de zonden van de
kerkbesturen en van de wereldlijke macht
beschreven; en met piëteit daarbij her
dacht de vertroostingen, aan de vervolg
den toegekomen door v. Hall en de Clercq
en Groen van Prinsterer, den gewezen
Kabinets-secretaris, en van predikanten
als le Roy, Dermout, en anderen, die,
schoon 't vrijmoedig met hen eens, toch
niet vervolgd werden. Dan wordt ge
waagd van de „dwaasheden der jeugd"
die 't leven der eerste Gescheiden ker
ken ontsierden, doch ook van de eere
herstelling in de erkenning door de re
geering en de hereeniging met de kerken
onder 't Kruis genoten. Het is één lange
reeks van treffende bijzonderheden; als
bezaaid met photo's, 24 liefst in getal;
Zoo worden niet alleen de namen maar
ook de beeltenissen vereeuwigd van voor
lopers, vrienden, helden en martelaren
der Scheiding, als daar zijn: Malan, Merle
d'Aubigné, Fockens, da Costa, Groen v.
Prinsterer, Molenaar, Kohlbrugge, de
Clercq, Capadose, Van Hall, Chevallier,
Rutgers (den) vader van wijlen pi'of. F.
L. Rutgers, grootvader van ons Kamer
lid mr V. H. Rutgers), Scholte, v. Raalte,
v. Velzen, Brummelkamp, de Cock, Gezelle
Meerburg, le Roy, en nog eenigc vrou
wen, heldinnen in den strijd. Ook het
kerkje te Ulrum ontbreekt niet; 't is te
recht vóór den titel geplaatst.
Schrijver en uitgever beide hebben door
deze heruitgave het jonge geslacht, dat
de Afscheiding niet mee gemaakt, of
slechts bij overlevering doorleefd heeft,
zeer aan zich verplicht en zich weer een
nieuwen onbekenden kring van vrienden
geschapen, die in hun vrije uren gaarne,
etn telkens nog eens weer, naar dit boek
zullen grijpen; om, dankbaar voor het
geen hun vaderen onder tranen en ge
beden hebben bevochten, zich nog eens
in te leven in de interessante geschiedenis
der gezegende Afscheiding.
In 'l verhaal Teun de Strooper wordt
deze hoofdpersoon krachtdadig bekeerd
en loopt ernstige verwondingen op bij een
poging om te Tjalbird ds v. Velzen aan
mishandelingen te onttrekken, waaraan hij
sterft. Wij weten niet of dit een historisch
feit is, doch dergelijke voorbeelden van
krachtige werking van Gods Geest zijn er
uit die dagen honderden bekend, ook in
Zeeland. Jammer dat 't verhaal door zoo
veel taalfouten en door twee leel.ijko
plaatjes wordt ontsierd.
Uit der Hongaren land, door J. J.
Westerbeek van Eerten. Amster
dam W. Kirchner.
Ds van Eerten heeft in bijzondere mate
de gave van vertellen. Hongarije is 't land
dat in hooge mate de sympathie van
Hollandsche Hervormden en Gereformeer
den geniet. Hij heeft Hongarije bezocht
en van 't geen hij er zag en ervoer in
populniren stijl, vcrtellenderwijs te bock
gesteld; en mooie photo's er bij gevoegd,
opdat steeds meerderen Hongarije en zijn
geschiedenis en den strijd der Gerefor
meerden aldaar leeren kennen. Het is een
handig boekje, dat aangenaam leest, en
de belangstelling opwekt voor dit goede
land en zijn bevolking, die met zoo groote
kloekheid tie bittere vruchten van den
oorlog aanvaardt, en zich weet te buigen
onder de slagen van Gods gerechtigheid.
De Spiegel van deze week bevat
o.a. 't portret van prof. v. Dijk, ds
Bootsma; een a.nrdige photo: dr Folmer
te Driewegen met 'de wijkzuster en de
Drieweegsche meisjes onderricht gevende
in de zuigelingenopvoeding; en een paar
mooie reproducties, o.a. van de Hinde
loper kamer.
Timotheus van deze week bevat
o.a. een meditatie van J. Tiesema over
het Lam Gods. In de Wetenswaardigheden
illustraties met toelichting o.a. van £cn
postkantoor in nieuwen stijl, en een zak-
Lantaren zonder batterij. Een mooi stuk
van Brouwer over Luther, niet den doc
tor uit Eisleben, maar den doctor-ma
gistraat uit Essen. Een photo met bij
schrift van ter Becke van Diana en
Endymion, ngar een schilderij van Hans
Thoma. Een lief stukje met, plaat van
Mevr. Westerbrink-Wirtz „Afscheid aan
het Vaderland" (van Duitsche dienstmeis
jes, zooals er nu al tienduizend in ons
land een plaatsje in de keuken of aan
den huiselijken haard onzer huismoeders
vonden, naar wij tenminste hopen).
iedere week STIJGENDE is?
Waar in deze tijden maar al te vaak minder
waardige Orgels worden aangeboden, dient men
zich terdege van de kwaliteit der instrumenten
te overtuigen.
Viaagtaan ons hoofdkantoor te Goes catalogus en inlichtingen
zoomede afschrift der duizenden tevredenheidbetuigingen.
Betaling kan ook in termijnen geschieden. B
Gevestigd sedert 18S0
VLISSINGEN: Kantoor Wilhelminastraat 19.
MIDDELBURG Kantoor Langeviele 204.
TERNEUZEN: Kantoor Nieuwstraat 122.
Omdat ze door haar zorgvuld'ge prima bereiding in KWALITEIT en SMAAK iets beter is
dan de beste. Ze evenaart NATUURBOTER zeggen ons de verbruikers.
Bovendien krijgt U als attractie bij ieder pakje van een half pond eou bon Deze bons
geven recht op NUTTIGE HUISHOUDELIJKE CADEAUX, U krjjgt geen waardelooze dingen.
Behalve Glaswerk, als Botervlootjes, Suikerpotten, Peper- en Zout,stelletjes kunt U ze ook be
waren voor THEE- en ONTBIJTSERVIEZEN van hetzelfde mooie moderne decor, die speciaal
voor ons zijn vervaardigd, en U kunt de onderdeelen stuk voor stuk bij uw winkelier krijgen
Het is een sieraad op uw tafel. De prijs is slechts 80 cent per half pond dus gaan deze cadeanx
bij ons NOOIT ten koste van PRIJS of KWALITEIT. Onze ENORME en nog steeds SlIJGENDE
omzet stelt ons er toe in staat.
Vraagt ze nog heden Uwen winkelier. Ze is alom verkrijgbaar, ook op de dorpen.
Voor weder verkospers brj
Let op het merk „Abdij" dat op ieder pakje staat.
Zenuw-, kramp- en slijmhoest,
bronchitis, asthma en andere
hoestkeel- en luchtpijpaan
doeningen geneest men met
van Jacoba Maria Wortelboer
van Oude Pekela. Te bekomen
a f2.per flacon bjj de ver-
koopers van Wortelboes's
Artikelen.
OPGERICHT 1907.
Coöperatief Spaarsysteem met stortingen vanaf
f3,— per maand.
ingeschreven voor 25 Millioen Gulden.
Beleggingen uitsluitend in Eerste Hypotheken,
zoodat Koersverlies is uitgesloten.
is weer ruim gesorteerd in alle soorten Winterpanfoffels
van de goedkoopste tot de betere kwaliteiten.
Ook in luxe soorten - Alles prima kwaliteiten
in Heeren-, Dames- en Kindermaten.
Zie de Étalage Billijke prijzen.
RUIME KEUZE IN LUXE EN BURGER SCHOENWERK
Vraagt inlichtingen voor agentschap en gratis
brochure aan het BIJKANTOOR te
MIDDELBURG, Wagenaarstraat E 112.
Directeur C. C. MANTZ.
voor
winkels, kantoren enz.
Extra maten naar wensch.
Sterk solide - duurzaam
Leverancier v. vele gemeenten.
Vraagt Prijscourant.
van den beer J. A. TRIMPE BURGER
voor vijf of zeven jaren, ingaande
direct, onder 's-Heer Arendskerke,
aan den Blinden Weg:
(vroeger Oennenbosoh).
Inschrijvingen met opgave van
2 solide borgen in te leveren vóór
of op 25 Januari 1928, ten kan
tore van Notaris VAN DISSEL te
Goes, alwaar nadere inlichtingen
zijn te bekomen.
De deurwaarders ROSIER
VERVAAT zullen ten verzoeke
van „De Nieuwe Goesche Houthandel
F. C. A. HOORNICK"
veilen en verkoopenji
a. v.m 10 uur, op hot f dorp) te
Serooskerke,
b. nam. 1 uur op het dorp', te
Vrouwepolder.
nam. 2 uur op het dorp te Oost-
kapelle.
a. v.m. te 10'/, uur op het stations
terrein te Westkapelle,
b. nam. 2 uur op het dorp te
Zoutelande,
groote part ij
prima Vlotdelen, Dorschvloerdelen,
divers Ribhout, Latten, Schroten,
Tengels, Schalen, een mooie partjj
geploegd en geschaafd Deel- en
Kraalhout enz
Drukkei
OOSTERBAAN
Bureaux: Lange
Tel.: Redactieono.
Postreker
Bijkantoor
Firma F. P. DHU
Een ongenoode
Uien - mër'kWaa
lijkte ambtenaars
zich voor in he
'kieren Mr J. F.
«adoring van in
Watering; Bewcs
kfele dogen gein
Niet alleen wa
onze Hjaagsche
plaatsje wist te
langrijke samenk
funeste van alle
van elders het e
de en Van de
een dankbaar g<
stemming onder
invloeden en |zi
lloindliche denkb
En (het mag ge
die de verleende
■wist op prijs te
niet gemist.
Voldaan ton h
keeren oom (zijn
der per traim! of
voermiddel ook,}
gevende wetens
olm) Ehiet achterlni
in ztrjn jhistorisc
uitneimend was
In de jhoudint
cla.su Van den V
ireel vreemds.
't Is ongtehoor
tuurlijfc gaarne
in den Jliaag n
commissie verse!
ikte vergadering
krijgt orn) (zijn s
staander aan te
izlaak, die de ge;
beroert.
Of moet ook
anti-spoorwegma
In geheel deze
torie is gelukkig
We weten nu,
bezitten een bra
tonaal-
Een, die naar
den Minister g<
die door echten
den hoer op gaa
hezuinigingskb
dat ze door hem
worden meegeno
Een noodkreet t
De 'koene stor
ten muur va;
houdt aan.
In Tilburg .wei
ring gehouden vt
fabrikanten uit al
in op pen noodt
lende industries
onverwijld tij del i
gelen werden ge\
aende valuta-con
Te Amsterdam
denstandsbond
Bond van Vereer
deldrijvenden ei
middenstand, die
Kwestie aan de c
Het gelukkige
dit alles geconstt
en daar een af'
in de gelederen
delsdogmatici, d;
wiciht der feiten
kennen moet, Jlgc
handelssysteem i
dagen de industr
Van oppiervla
van koud dogm;
ons in 'de verk;
houden.
Voor alles is
is het vragen na
digheden gebiede
Welnu, wie d;
Koelbloedig gedoe
onzer vaderlands
lamgeslagen, dat
arbeiders tot w
gedoemd, dat de
den dag aangroe
Het is duideliji
daan.
Reeds wees (hc
werp-Fleskens eo
Docjh wat denkt
Arm
De Fransche sta,
•Tijger), Duitschlan
wel gelijk, toen 1
inluidde als de
oorlog niet anden
er dan ook pp a;
