IS
Maandag 16 October 1033
37e Jaargang
Buitenland.
Binnenland.
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE G0E3
Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes
Tel.: Redactie no. II; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel', no. 259
Stervend Rustend.
Mot haltelij ken dank ontvangen van:
M. H. te G. f5; B. N. te G. f5; X te G.
f 12.50; J. A. D. te G. f25.
Totaal met 't vorige f89.70.
Nood breekt
TNtood breekt wet. Nood breekt ook
traditie. Nood breekt ook dogma's,
als 'trnoet, ook bet. dogma van den
vrijhandel.
Dit is een waarheid, die van zeil:
spreekt, en die zelfs door de meest
vooraanstaande vrijhandelaars meer-
pralen is uitgesproken en metterdaad,
yoorzoover zij er de macht toe had
den, in toepassing gebracht is.
Dit mag vooral nu weer in herinne
ring gebracht worden, nu van sociaal
democratische zijde, gelijk vroeger van
liberale zijde plag 'te geschieden, tegen
een voorgenomen invoerrecht op siga
ren bereids geprotesteerd wordt.
Nood breekt traditie, en dan is iede
re met de traditie brekende noodmaat
regel tijdelijk. Zoodra de nood voorbij
is, vervalttoch het. raison voor den
maatregel, en zou hij derhalve kun
nen worden ingetrokken.
Trouwens wie het recht op' sigaren
verdedigt, behoeft daarom nog niet be
schouwd te worden als uit beginsel
protectie te verdedigen.
Er bestaat immers nog altijd een
tarief van invoerrechten, nat ten allen
tijde verdwijnen kan, en zeker ook
verdwijnen zal, wanneer ook de ons
omringende landen door hun protec-
tie-maatregelen ophouden elkanders en
ook onzen in- en uitvoer te drukken.
Ons tarief van invoerrechten be
schermt nog altijd de katoenfabrikan
ten in Twenthe met een recht van
vijf procent. Minister Pierson, een der
kampvechters in den strijd voor vrij
handel, stelde indertijd, dat wil zeg
gen, twintig jaar geleden, dat wil zeg
gen in normale tijden, voor dat recht
nog met een procent te verbaogen.
Toch (heette zijne 'Excellentie tot aan
zijn dood, en heeten nog steeds die
Twentsche fabrikanten vrijhande
laars.
De liberale heer J. van Dusseldorp
lAz. schreef in „Het Handelsblad" van
18 Mei 1901„De cijfers onzer statis
tiek van in- en uitvoer leeren ons dat
juist de beschermde industrieën ten
onzent in hoofdzaak krachtige, de ex
port-industrieën zijn, die haar produc
ten in groote hoeveelheden naar het
buitenland zenden, die onzen industri-
eelen roem in den vreemde handha
ven; terwijl de onbeschermde takken
van nijverheid juist veelal de artike
len voortbrengen, waarvan Sneer wordt
in- dan uitgevoerd".
Zoo schreef een liberaal in normale
tijden.
Nu is er noodstand; en kan der
halve verandering van standpunt tij
delijk' noodzakelijk zijn.
Natuurlijk niet voor die liberalen,
welke met dezen schrijver op hetzelf
de standpunt staan. Maar voor die
anti-revolutionairen, die uit beginsel
het vrijhandelsstandpunt verdedigen,
doch ter wille van de Nederlandsche
sigaren-industrie het invoerrecht op
sigaren toejuichen, en derhalve nood
gedwongen op het beschermend stand
punt overstappen.
Trouwens, dit overstappen uit
nood, en dat voor, naar wij hopen,
korten tijd, in deze abnormale jaren
van overgang, stempelt iemand' nog
met tot protectionist, tot voorstander
van beschermende rechten tot eiken
prijs.
Een politiek steekspel.
Rijk aan verrassende momenten en
spitsvondige voorstellen was de jaar
vergadering van Volksonderwijs.
Onder al die van scherp vernuft ge
tuigende adviezen was er een, dat
bijzonder de aandacht trekt vanwege
de eigenaardige consequenties, die
het met zich brengen zal.
't. Bedoelde niet meer en niet min
der, clan de ouderavonden dienstbaar
e maken ;aan bonte reclame en krach
tige propaganda voor de in het nauw
gebrachte openbare school.
Dit lumineus idee, opgekoinen in het
P/xrl n/ili a! Im,v-, I* -i
nen bijval.
Niet weinig zijn we benieuwd of het
nieuwe denkbeeld effect zal sorteeren
en eenige opluchting zal weten te bren
gen voor het geprangde gemoed der
strijders voor de openbare school.
In de 'grootere gemeenten, waar men
onder eigen kornuiten is, zal het nog
wel gaan.
Verwacht mag althjans, dat mén
Ve Zeeuw
„VERSCHIJNT ELKEN WERKDAGf.
A b oB n e m e n ts prijs:
Per 3 maanden, franco per post f 3.
f 0.0S
Losse nummers
Prijs der Advertentiën:
1—4 Iregels f 1.20, elke regel meer 30 cL
Bij abonnement belangrijke korting.
daar Van dergelijke propaganda ge
diend is, al is het niet onmogelijk,
dat deze verkwikking, zooals zelfs de
heerlijkste spijzen, op het laatst gaat
tegenstaan.
Minder gerustheid koesteren we ech
ter aangaande mogelijke winst voor
de godsdienstlooze school in plaatsen,
waar christenouders genoodzaakt zijn
hun 'kinderen zoogenaamd neutraal on
derwijs te doen genieten.
Daar kunnen de ouderavonden dan
een tooneel van heeten strijd worden.
Daar zullen we dezen winter hebt
ben te aanschouwen menig politiek
tournooi, waar de ridders der open
bare school voor hun hoogste goed,
hun lijfsbehoud in het strijdperk tre
den.
Dat ze daar echter steeds zullen
strijden met open vizier, is in verband
met menige uitlating van den laatsten
tijd niet te verwachten.
Wel te verwachten is, dat ze op
die ouderavonden onze mannen zullen
ontmoeten, die, ziende op een henar
den kamp van vele iaren en in den
strijd gestaald, "met kracht het goed
recht der Christelijke school zullen
verdedigen.
De voorstanders van de Christelijke
school zijn op ton hoede.
Wie het voor [liet besluit van „Volks
onderwijs" opneemt, rnlog'e dus wel
wikken en wegen alvorens te doen.
Nu de wedkamp tusschen openbaar
en bijzonder onderwijs de laatste jaren
weer gelijk op ging, moesten de voor
standers 'der school, waaraan de natie
heette gehecht te zijn, menige veer
laten.
Welnu, föok |den'strijd Van man tegen
man vreezen wij niet.
„Volksonderwijs" zij daarom ge
waarschuwd.
't Was juist in hangen strijd, dat het
Christelijk onderwijs groeide.
Liaten de mannen van „Volksonder
wijs" zich dan in acht nemen opdat
het wapen, dat zij hanteeren, zich niet
tegen henzelf keert.
A
Commissie van herstel.
De voorstellen van den Engelschen
zaakgelastigde, Sir John Bradbury, aan
de te Parijs vergaderde commissie van
herstel, ten einde Diuitschland in staat
te stellen tzijn begrooting in evenwicht
te brengen, en de mark te stabiliseeren,
zij'nl.o. De Duitsche begrooting bijna
geheel te ontlasten van de lasten, voort
spruitende uit bet vredesverdrag, gedu
rende twee, en misschien zelfs geduren
de vier jaren; 2b. de wisselkoers van de
mark te fineeren door middel van schik
kingen, waardoor de Reichsbank goud
zou verkoopen tegen papiergeld, tegen
een vasten prijs, vastgesteld door een
gemlengde commissie, .en 3o. de commis
sie van herstel te hervormen, en haar
naar Berlijn over te brengen.
De moord op Rathenau.
De rechtbank ,te Leipzig, heeft Zaterdag
de vonnissen -over de medeplichtigen aan)
den moord uitgesproken. (Gelijk toen ;weet
hebben de eigenlijke moordenaars Kern
en Fischer ,,zich door zelfmoord tijdens
hunne vervolging aan gevangenneming en
dus aan hun gerechte straf onttrokken.),
Veroordeeld zijn: Ernst Werner Techow,
medeplichtig aan den moord, tot 15 jaar
tuchthuis en 10 jaar verval yan burger
rechten Hans Gerd Techow, medeplichtig
aan het begunstigen van den moord: 4
jan1' en één maand gevangenis; Günther,
medeplichtig aan begunstiging van den
moord: 8 jaar tuchthuis, 10 jaar verval
van burgerrechtenSalomon, medeplichtig
aan den moord, 5 jaar tuchthuis, 5 jaar
verval van burgerrechten; Niedrig, mede
plichtig aan den moord, zelfde straf;
Tillesen, wegens vergrijp tegen de open
bare orde: 3 jaar gevangenis; Jlseman:
Wegens ,het bezitten van verboden wa
pens': 2 maanden gevangenisstraf; Schiitt
en Diestel, weg;ens begunstiging, elk 2
maanden gevangenis; .Plaas, wegens ver-
grijp tegen de openbare orde: 0 jaar ge
vangenis; Warnecke, Steinbeck en Voss
zijn vrijgesproken.
Het machinepistool is verbeurd ver
klaard.
De gevangenisstraffen voor Schütt en
Diesel zijn door de voorloopige hechtenis'
als uitgezeten beschouwd. f
In de motiveering! van het vonnis Wordt
ten aanzien van Ernst Wemer Techow
o.a. gezegd, dat hij rechtstreeks betrokken]
is bij de uitvoering, doordat hij de auto
met de .eigenlijke moordenaars bij het
slachtoffer heeft gebracht.
De veiligheidsmaatregelen der politie
hadden een .omvang aangenomen als nim
mer te voren. Zij meende n.l. grond
te hebben voor de veronderstelling, dat
nog op het laatste oogenblik een poging
zou worden g;edaan ter bevrijding van
de beklaagden. ,De officier van justitie
had verscheidene dreigbrieven ontvangen.
De recherche had daarom de laatste da
gen de hotels en particuliere pensions
zorgvuldig doen bewaken om te consta-
teeren of bepaalde personen, op wie ver
denking rustte, je 'Leipzig waren aange
komen. Met name had de gevangenis,
waar de beklaagden opgesloten waren,
buitengewone politiebescherming gekregen
en de gevangenwagen werd ditmaal door
een sterk escorte politiebeambten bege
leid.
Oo!k: in de rechtzaal waren speciale
voorzorgsmaah,egelen getroffen. De be
klaagdenbank was door een cordon van
politie omgeven -om elke poging tot be
vrijding of ontvluchting te voorkomen.
Teg,en Tillessen (begint thans de in
structie inzake do bevrijding der oorlogs
misdadigers, de .zeeofficieren Boldt en
Dittmar. Hij jvordt' verdacht in .samenwer
king met Kern de beide officieren uit de
g'e\ angenis te bobben bevrijd.
Bij het verdere onderzoek der arseni-
cum-pralines, die aan Günther geadres
seerd waren, is thans gebleken, dat enkele
daarvan met een zoo sterke dosis van
het vergif gevuld waren, dat zij volkomen
voldoende waren geweest om een imensch
te dooden. Door een toeval evenwel wa
ren de pralines met de kleinste dosis
vergif bovenopi gepakt, zoodat Günther
en de andere beklaagden behalve War
necke, die in den afgeloopen nacht weer
ernstig aan zijn hart heeft geleden, er be
trekkelijk goed zijn afgekomen.
Op 24 .October begint voor het S taats
gerechtshof het proces tegen den „Kapi-
tan-Leutnant" Dietrich (en den bewoner
der Burg ,Saaleck, dr Stein, in wiens
woning de beide moordenaars van Rathe-
nau den dood vonden.
Onlusten te Berlijn.
Gisteren (Zondag) hebben te Berlijn
weer ernstige botsingen plaats gehad
tusschen politie en communisten. Deze
laatsten wilden een meeting' van, 'den Bond
voor Vrijheid en Orde verhinderen||en had
den vooraf Circus Busch, waar de meeting
zou plaats hebben, bezet. De aanwezige
politie werd door hen ontwapend. iToen er
politieversterking kwam, ontstond er een
formeel gevecht. De communisten hadden
de hulp ingeroepen van dak- en werk-
loozen.
Een tweetal leiders der communisten
werd gearresteerd. Op "hen werden mes
sen, dolken en knuppels gevonden. Vele
personen liepen bij de ontruiming van
het plein verwondingen op. Van de po
litieagenten kreeg er één een messteek
in het onderlijf, waaraan deze reeds is
overleden. Een ander werd den schedel
ingeslagen en men vreest voor zijn leven.
Het is mogelijk, dat nog meerdere perso
nen inmiddels aan hun verwondingen zijn
overleden.
Het militairisme in Rusland.
Men scheldt onze regeering en de Chr.
Protestantsche partijen in Nederland rnili-
tairisten, terwijl er toch maar een dienst
tijd van zes maanden is, en er maar
19 duizend man jaarlijks onder de wape
nen' komen. En men roept als de
rooden maar eens baas worden!
Maai' lees nu 't onderstaande eens, en
zeg dan zelf: gaan wij! de roodsten onder
de rooden niet ver te boven? Wijl lezen
h|et in de Nieuwe Rotterdamsche Cou
rant:
Een wet is afgekondigd inzake den
militairen dienstplicht in de geheele sov-
jetfederatie. Alle burgers 'die Hen twintig-,
jarigen leeftijd bereiken, worden dienst
plichtig. Ziji moeten in Februari of in
Maart onder de Wapenen komen-i Personen
die, vanwege hun ambt of omi hun anti-
bolsjewistische gezindheid, niet voor den
gëwapenden dienst kunnen worden ge
bezigd, moeten volgens speciale regels
behandeld worden. De termijh voor ver
blijf onder de wapenen is vastgesteld!
voor de infanterie en artillerie op 1,5,
voor de cavalerie op| 2,5, voor de lucht
vloot op! 3,5 'en voor de marine opi 4,5
jaar. Als vrijwilligers kunnen ook bui
tenlanders in het Russische leger dienst;
hemen.
Vergeleken bij! de voor den oorlog gel
dende wetten brengt deze militaire wet
een korteren diensttijd, maar daarente
gen' voert ziji voor recruten, die wegens
overcompleet van den militairen dienst
vrijgesteld zouden zijn, een zesmaandschcn
diensttijd in bet najaar in. en verlengt
zij den termijn van beschikbaar zijh tot
den 40-jarigen leeftijd.
België ©n Italië.
De Koning van Italië heeft Zaterdag
het Yzer-panorama, het Museum van het
Jubelpark en den bolanischen thin be
zocht. 'Daarna zijn de beide koninklijke
paren naar Luik vertrokken. Te Ans heb
ben zij1 den trein verlaten en z'ij'n per
auto naar het Tort Loncin. gereden, dat
bekend is uit 'den oorlog en waaronder
thans nog 300 Belgische soldaten bedol
ven liggen.
Te Luik heeft de gouverneur van de
provincie de vorstelijke bezoekers mede-
deelingen gedaan omtrent de verdediging
van de stad. Vervolgens is een bezoek
gebracht aan het kerkhof te Robermont,
waar 170 Italiaansche soldaten begraven
liggen. D'c beide koningen hebben kram
sen neergelegd aan den voet van het
monument.
Om vier uur was er een receptie in het
provinciale paleis, waarbij verscheidene
ministers aanwezig Waren. De koning en]
de koningin van Italië zij[n op liet balkon
van het paleis door de menigte toege
juicht. Daarna bezoek aan het stadhuis
waarbij de burgemeester een toespraak
hield, die de koning van Italië beant
woordde.
Om half 6 zijn de vorstelijke personen
naar het station gereden, waar afscheid
genomen werd en van waar de Italiaan
sche gasten naar Rome zijh teruggekeerd.
Die koning en de koningip'der Belgen keer
den naar Brussel terug.
Korte berichten.
Terwijl de Engelsche (conservatieve)
Lloyd George te Manchester (zijn ge
boorteplaats) sprak, heeft de Engelsche
(liberale) oud-minister Asquith een rede
voering uitgesproken op een vergadering
te West-Hartlepool. Hij zeide, dat het
duidelijk was, dat er iets ernstig mis
was met de coalitie tusschen liberalen en
conservatieven indertijd wegens do tijds
omstandigheden aangegaan. De betrekkin-
kingen tusschen de samenstellende ele
menten worden gespannen.
'Het aantal echtscheidingen in
Duitschland heeft in 1920 36.550 bedra
gen, d.i. 591 per één millioen inwoners,
tegen 266 p. m. in 1913.
Te Bochuni is de communist Ecks,
die ervan verdacht woqdt de chef van
den generalen staf van Max Hölz ge
weest te zijn, door de politieke afdeeling
der politie in hechtenis genomen.
Horthy, de regent van Hongarije,
is een terugkeer van Hongarije tot de
monarchie aan het voorbereiden. Het
jong'ste katholieke, congres, waar behal
ve geestelijke hoogwaardigheidsbekleeders,
ook mevrouw Horthy, een aartshertogin
en drie ministers aanwezig waren, was
een manifestatie voor het 'huis Ha'bsburg,
met name voor ex-koningin Zita en haar
oudsten zoon Otto, die als koning van
Hongarije beschouwd wordt.
Die algemeene raad van de Unie
van Volkenbondliga's komt op ,29 October
te Boedapest bijeen. Tot dusver jhebben 19
staten gemeld, dat zij er aan zouden
deelnemen, w.o. .China, Japan en Ar
gentinië. De kleine entente en Polen heb-
-ben de hun uit Boedapest en Brussel
gezonden uitnoodigingen riiet, eens beant
woord.
De staking aan de particuliere
Zweedsche sporen .omvat, thans 5000 jm!an.
Dit is het langdurigste spoorwegconflict,
dat ooit in Europa is voorgekomen. De
regeering zal een nieuwe bemiddelings
poging doen.. -
In de Vereenigde Staten overweegt
president Harding ,het Congres tegen 20
October voor een buitengewone zitting
bijeen te roepen.
Antwerpen ,zal op den linker Schel-
cleoever worden uitgebreid. Een desbetref
fend wetsontwerpje is ingediend.
De Waalsche minister van spoor
wegen in België, Neujean, heeft het ver
koopen in de dagbladkiosken der sta
tions van het te Brussel verschijnende
Weekblad tot verspreiding van de Vlaam-
sche gedachte, Vlaanderen, ten strengste
verboden.
In verband met het voorval te
Obercassel, waar een jong turner uit die
plaats bij ,een vereenigingsfeest door een
dronken "Belgisch soldaat doodgeschoten
werd, heeft de Belgische gedelegeerde der
Rijnland-commissie uit ,Neuss, aan den
Oberbürgermeister van ,Diusseldorf en aan
de Duitsche regeering namens die com
missie deelneming betuigd.
In een vergadering, georganiseerd
door het katholieke comité van de
Duitsch-nationale Volkspartij, heeft de par
tijvoorzitter dr Hergt inzake de presidents
verkiezing verklaard, dat de Duitschna-
tionalen nooit eraan gedacht hebben Hin
denburg candidaat te stellen. Intusschen
zou de partij allerminst bezwaar togen
zulk een candidatuur hebben, maar eerst
moest Hindenburg zijn reserve verlaten.
Uit den boezem van het volk knoet een
steeds krachtiger bcroep> om hom weer
klinken.
Bij een dynamiet-aanslag op een
hotel te Bristol in Illinois is een man
gedood en werden 12 personen gewond.
De ontploffing had te middernacht plaats
en werd de geheele stad door gehoord.
Het Marine-monument te
He laeri
Tijdens den oorlog vielen als offer van:
hun plicht zeven en vijftig mannen onze*
marine. Deels rusten zij op den bodem'
der zee, deels liggen hun graven verspreid
over verschillende kerkhoven.
Op initiatief van luitetant ter zee P. J«
Jager constitueerde zich in het najaar van.
1919 een comité, waarvan H. M. de Ko
ningin als beschermvrouw optrad, met het
doel, gelden bijeen te brengen, ten eerste
om de nagelaten betrekkingen van de ge
vallenen zooveel mogelijk financieel te
steunen en ten tweede om te komen tot
de oprichting van een marine-monument.
Dat monument is Zaterdag door H. M.
de Koningin, vergezeld van Haar gemaal,,
in tegenwoordigheid van tal van autori
teiten, met groote plechtigheid onthuld.
Eerst had om 10 uur te Loosduinen na
een indrukwekkend woord van ds C. J.
Wamers, vlootpredikant, en onder zee»
groote belangstelling een kranslegging
plaats. Op het gezamenlijk graf vain de
zes slachtoffers van de „Naerebout" wer
den kansen gelegd namens het hoofd
comité, het gemeentebestuur van Helder,
Helder's Belang, de Kon. Ver. „Onze'
Vloot" en door de familieleden. Op dei
gezamenlijke graven van Pieter de Jong
en Havers werden kransen gelegd namen*
het hoofdcomité. Gedurende deze plech
tigheid luidden de kerkkloken.
Onder het donderen van het geschut
van de „Gelderland" kwam de Konink
lijke trein, precies op den. aangegeven tijd,
het station den Helder binnen. De Konin
gin was vergezeld van Haar gemaal en
was in 't zwart gekleed, terwijl Z. K. H.
de Prins de admiraalsuniform droeg. Op,
het perron werden de hooge bezoeker*
verwelkomd door verschillende autoritei
ten. Daarna trok de stoet naar het Raad
huis,. waar toespraken gewisseld werden
tusschen het hoofd der gemeente iën d«
Koningin.
Van het raadhuis reed men vervolgen*
naar het Havenplein, waar het monument
is opgericht.
Daar de voorzitter van het comité, lui
tenant ter zee P. J. Jager, door ziekte)
verhinderd was, verwelkomde de vice-
voorzitter, de heer K. F. Oortgijsen, dB
Koningin en den Prins, waarna hij de ge
schiedenis dezer huldiging releveerde. Spr.
bracht o.a. dank aan den beeldhouwe*
A. G. van Loon te 's-Gravenhage, die zoo
wel het Marine-monument als de beidai
grafteekens te Huisduinen en Vlissingea'
vervaardigd heeft.
Hierna was het woord aan prof. dr P.
J. Blok, geboortig van Den Helder, tot het
houden der gedenkrede.
Na deze rede werd door H. M., begeleid1
door den eere-voorzitter, den heer J. J.
Ramhonniet, oud-minister van Marine, het
monument, dat gehuld was in de vader-
landsche driekleur, onthuld. (Wij volgent
hier het verslag van „Het Handelsblad").
Op hetzelfde oogenblik dreunt het eer
ste schot van de „Gelderland". Ee*
tweede volgt tot vijf malen toe spreekt
het kanon, het saluut voor den hoogste*:
in rang der gevallenen, een luitenant ter
zee 2e klasse.
Een kort hoornsignaal, vóór het laatste
schot, herinnert eraan, dat, zoodra het ge
schut zal zwijgen, er één minuut lang aL-
geheele stilte zal heerschte'n.
Eén minuut zal alles in de gemeente
zwijgen geen geluid zal weerklinken'.
Dit zal de hulde zijn voor de gevallenen
Het kanon dreunde na, het geluid sterft
weg over de wijde zee. De menigte zwijgtl
Duizenden staan roerloos. De stilte wordt
voelbaar. Even, heel even, klinkt een kin
derstemmetje op; het doet vreemd aan,
maar het stoort niet; want juist deze
enkele klank doet beseffen bet machtige
zwijgien alom
„Stilte, die der goden groeten,
„Overbrengt naar lager wacht."
zegt Boutens in een liedje, dat nog niet
vergeten" is.
Zwaar dreunt bet geschut, teeken, dafe
de minuut is verstreken
