Kerknieuws.
Ouderwijs.
Wetenschap en Knust.
Uit de Pers.
theek in ©en der lokalen te laten plaatsen.
Een schoollokaal voor den cursus Land-
bouw-huishoudkunde wordt eveneens ge
weigerd. Ook wordt met 4 tegen, drie
voor, besloten |gleen gelden te voteereit
voor het verstrekken van lokaliteit voor
dat doel.
Ontheffing H.O- wordt verleend aan mej.
Adra v. Liere te Amsterdam- Dhr G. Leijs
verzoekt ontheffing schoolgeld. Wordt aan-
gehouden.
De heer A. Le Boeter wordt geplaatst
in de vierde klasse. Dhr Jac- Menheer©
eeraoekt vergoeding voor zijn leerplichtig
kind, dat R.K- onderwijs ontvangt te Hans-
weert. Met reclamant zal geconfereerd wor
den. Dhr Fraanje vraagt: moeten wij het
besluit van Ged. Staten inzake vergoeding
voor het kind van Vervaat maar aannemen.
Spr. is en blijft voor liet bedrag zooals
dit door hem is voorgerekend destijds.
Weth. Zagers ziet in, dat velen zullen
volgen en reageert tegen het besluit van
Ged. Staten. Met 6 voor (Weth. Zegers
tegen) wordt aangenomen om het besluit
van Ged. Staten te aanvaarden
De Baad gaat over in geheime zitting
nadat eerst was aangenomen om het stel
ling-materiaal gebruikt bij den toren te
Nisse, aan te koopen voor f550, met 6
st. voor (dhr v. Wingen tegen).
Nisse. Een 8-jarig dochtertje van den
metselaar B. alhier had dezen zomer het
ongeluk haar arm te breken, welke breuk
goed genezen was, maar thans had zij
het ongeluk over een steen te vallen
en brak weer denzelfden arm1. Als klein
kind heeft ze ook reeds een been ge
broken. Deze kleine weet er dus van
imee te spreken.
Driewegen. Maandag vergaderde de
raad. Alle leden present. De begrootingen
voor 1922 en 1923 werden gewijzigd.
Voor de vernieu wing der dorpsstraat werd
een annuïteitsleening aangegaan van
f 5700 ad] 5 pet. Een besluit werd genomen
tot het heffen van 70 opcenten op de
vermogensbelasting over 1923—'24.
's-Heer Arendskerke. Alhier is heden
morgen overleden de heer J. Smit. Sedert
1901 bekleedde de overledene het ambt
van raadslid, was voorzitter van het Bur
gerlijk Armbestuur van 's-Heer Arends
kerke en kerkvoogd en notabel der Ned.
Herv. kerk alhier, al welke functies door
hem met groote nauwgezetheid en toe
wijding werdeti vervuld.
Wemeldinge. Gisteren vierde de heer
'F. Wabeke, burgemeester dezer gemeente,
zijn 60sten geboortedag. Die dag is niet
ongemerkt voorbij gegaan. Tal van felici-
tatiën zoowel van den raad die hem
in den voormiddag een bezoek bracht, als
van de burgerij, mocht zijnEd.achtb.
in ontvangst nemen. De kinderen van de
openbare, bijzondere en bewaarschool
werden getracteerd. Des avonds bracht
het muziekgezelschap hem een serenade.
Wemeldinge. Zaterdagmorgen vergader-
Mo de Raad voltallig. Diverse ingekomen
'stukken worden voor kennisgeving aan
genomen. Behoudens goedkeuring van
Gedep. Staten worden de thans aan dhr.
'C. de Koeijer en mej. A. M. J. Zwitselaar
verhuurde gemeente-woningen aan dez©
huurders opnieuw verhuurd voor het jaar
1923 voor denzelfden huurprijs van f350
per jaar. Een adres van Joh. Traas be
treffende toelating van zijn kind tot de
bewaarschool wordt orerenvoveerd naar
B. en W.
t Aan dhr. J. H. Schenk wordt wegens
dubbelen aanslag in den H. O. voor dien
van deze gemeente ontheffing verleend.
Overgegaan wordt tot beëediging van den
gemeente-ontvanger, dhr. H. Dekker Pz.
Na het afleggen der vereischte eeden
wordt deze door den voorzitter gefelici
teerd met zijn benoeming. Spreker zegt,
dat de ;gemeentebeurs hem wordt toever
trouwd en acht dit vertrouwen niet ge-
ting. Dit moet den nieuwen titularis aan
leiding geven tot getrouwe plichtsbetrach
ting. Spreker hoopt, dat de verstandhou
ding tusschen hem en den Raad, B. en W.,
len den secretaris goed zal zijn en dat hij
zich ook tegenover de burgerij inschik
kelijk zal toornen, zoodat men zal kunnen
Zteggen, dat voor een goed ontvanger, dien
Wij verloren, een goed opvolger is ge
kregen. Dhr. Dekker dankt den voorzit
ter voor deze woorden en verklaart zijn
(uiterste best te zullen doen in zijn nieuwe
betrekking. Spreker doet een beroep op
de medewerking van den Raad, van B. en
(W. en den secretaris, 'en verwacht, dat
btet daaraan niet zal ontbreken.
De gemeenterekening, dienst 1921, wordt
thans ter voorloopige vaststelling ter ta-
|el 'gebracht. Dhr. A. Dominicus brengt
namens de oommissie van onderzoek rap
port uit en zegt, dat de commissie tot
voorloopige vaststelling der rekening ad
viseert indien ten genoege der commissie
toelichting kan wolden gegeven op de
met name genoemde posten van ontvang
)ön uitgaaf. De voorzitter verstrekt de ver
langde inlichtingen. De rekening wordt
daarna met alg. stemmen voorloopig vast
gesteld op een totaal bedrag in ontvang
Van f 86.418,02V2 en in uitgaaf op een
bedrag van f 77.498,41, alzoo met een
goed slot van f 8919,6l4/2.
Aangeboden wordt de begrooting dienst
1923, met een totaal bedrag in ontvang
|éh. uitgaaf van f 64.863,13, met een post
van f23000 aan plaatselijke inkomsten
belasting. Tot lid der commissie tot we
king van schoolverzuim en van de com
missie van toezicht op het 1. o. wordt be
noemd dhr. W. H. van Moort.
Vastgesteld wordt een verordening op
de heffing van leges en van rechten we
gens verrichtingen van den ambtenaar van
den burgerlijken stand, nadat met vijf
'tegen twee stemmen (die der heeren de
Bourgraaf en Hoogesteger) besloten was
lot schrapping der voorgestelde legeshef-
Ling op het verleenen van secretariehulp
bij het raadplegen van het kadaster.
Hierna sluiting.
8onbtirg Zaterdag 1.1- hield de Souburg-
sche Burgerwacht haar laatste schietoefe
ning' in dit seizoen, welke met een schiet
wedstrijd besloten werd. Voor dezen wed
strijdwaren de s chutters verdeeld in klasse
A en B. Als hoofdprijs was beschikbaar
'gesteld de wisselbeker met een medaille,
geschonken door den burgemeester. Deze
werden thans voorloopig het eigendom van
denh (eer W. Daniëlse met 84 punten.
Van de kunstvoorwerpen, die als prij
zen werden gesteld, behaalden in klasse
A de heeren G. Kruithof den eersten prijs
met 83 punten, A. C. Weeda, tweede prijs
met 80 punten, A. Dobbelaar derde prijs
tmet"78 p., A. J. de Visser, vierde prijs
met 71 p., Markusse, vijfde prijs met 70
p., A. Lorier, zesde prijs met 66 p
Klasse B: P. Meijer, eerste prijs met
61 p., J. Suurmond Jr, tweede prijs met
59 p., A. Arendse Sr, derde prijs met 45
p., J. Pieterse, vierde prijs met 27 p-,
J. van IJekeren, vijfde prijs met 23 p.,
J. van Soelen, zesde prijs met 21 p.
(„VI. Crt")
Souburg. Gisteren hield de raad een
voltallige openbare vergadering. Een ver
zoek van „Het Groene Kruis" om subsi
die werd afgewezen, evenzoo een adres
van de Politiehondendresseervereeniging.
Een verzoek van J. A. Tellier e.a. om
plaatsing van een lantaarn in de Berm-
weg werd' op voorstel van den heer
Holthuijzen aangehouden tot een volgende
vergadering. Dhrn. Jobse en de Pagter
stemden tegen. Een verzoek om steun
aan Intellectueelen in Oostenrijk werd
niet toegestaan, nadat dhr Holthuijsen er
op had gewezen, dat in ons eigen land
b.v. op de Arme Friesche Heide, genoeg
nood te lenigen is. Met algemeene stem
men werd besloten tot aankoop van eenige
vieik. M. grond aan het begin van de
Cevaalstraat.
Een verzoek van den Autodienst Mid
delburg—Vlisingen om een subsidie van
f300 werd na bespreking van het voor
en het tegen toegestaan onder de volgende
voorwaarden: Dat de tariefprijs bepaald
wordt op 25 cent per rit met 6 ritten
per dag; dat gestopt wordt Kanaalstr.,
einde Oranjeplein en Abeele en de Zon
dagsdienst zooveel mogelijk beperkt wordt.
Tegen dhrn. Jobse, Holthuijzen en Looise.
Omtrent het vervolgonderwijs op de
openbare school deelt de voorz. mede,
dat door het hoofd der school is voor
gesteld, om dit door één persoon te
doen geven. Meerdere leden vragen den
voorz. of het hoofd der school hier
over besprekingen gevoerd heeft met de
onderwijzers. De voorz. weet dit niet.
Na nog eenige besprekingen besluit de
raad, nijpt 7 (©(grin 4 jstejmjm'en, het vervolg
onderwijs te doen geven door het hoofd
met de 2 onderwijzers.
In behandeling' komt de begrooting 1923.
Dhr. de Pagter "verwondert zich, dat de
begrooting hooger is dan het vorig jaar,
vooral nu de inkomens verminderen. De
voorz. antwoordt, dat de teruggaaf der
forensenbelasting en de bouw vau de
school te W.-Souburg niet toelaten de
bagrooting te Verminderen. Dhr Arendse
wil de post salaris Burgemeester en
secretaris met 1 Januari e.k. met 10 pet.
verlagen. Na bespreking stelt dhr. Arendse
voor de salarissen boven f3000 met 1
Jan. 1923 met 10 pet. te verlagen. Dit
voorstel wordt met 10 tegen 1 stem aan
genomen, tegen dhr. Holthuijzen, die be
weerde, dat niet de raad, maar Ged. Sta
ten tot verlaging der hooge salarissen
moesten overgaan.
Dhr Holthuijzen vraagt of de post voor
de burgerwacht niet kan geschrapt wor
den. De voorz. antwoordt, dat de regee
ring nog niet tot opheffing der Burger
wachten heeft besloten.. Dhr Suurmond
stelt in het licht het noodzakelijke van
het bestaan der burgerwachten. Dhr Job
se betoogt, dat het leger voldoende is.
Dhr Holthuijzen stelt voor deze post te
doen vervallen. Het voorstel wordt ver
worpen met 8 tegfenl 3 stem'mén, die der
heeren Holthuijzen, Jobse en Looise.
Bij de rondvraag rapporteert dhr. de
Visser, dat na herstelling de brandspuit
in orde is. Dhr Melis wijst op de laks
heid van sommige brandspuitgasten bij' de
oefeningen. Dhr Cijsouw merkt op, dat
er een verordening bestaat en de on-
willigen kunnen vervolgd worden. Dhr
Suurmond vraagt of antwoord is ontvan
gen op het schrijven van den Minister
omtrent terugbetaling der forensenbelas
ting. De voorz. zegt, dat antwoord is
ontvangen, waarin de Minister bericht,
dat alleen noodlijdende gemeenten terug
betaling van het Rijk kunnen krijgen en
zegt, dat dit antwoord aan Ged. Staten is
verzonden met de vraag hoe nu de fo
rensen moeten terugbetaald worden.
Naar dit antwoord zal dan moeten
gehandeld worden.
Ned. Herv. Kerk.
Bedankt voor Sassenheim en voor Ben-
nebroek door W. J. Roscam Abbing, eme-
ritus-pred. te Baarn.
Aangenomen naar Eindhoven (2e pre
dikantsplaats) door W. J. Roscam: Abbing
te Baarn.
Geref. Kerken.
Tweetal te Wetsinge-Sauwerd W. v.
Gelder te Laingeslag en J. Gootjes te Sua-
woude.
Beroepen te Nieuw-Dordrecht G. J.
Goede te Westzaan.
Bedankt voor Zuid-Bejjerland door A.
Boekenoogen te Tienhoven.
Aangenomen naar Schiedam door G.
Kruyswijk te Oudega.
Chr. Geref. Kerk.
Bedankt voor Amsterdam door J. Jon
gsleen te Maarssen.
Te Gorinchem werd de vacature^
ontstaan door het vertrek van ds K.
Schilder naar Delft, Zondag vervuld (zij
had slechts veertien dagen geduurd!) door
de bevestiging van ds R. K. M. Humme-
len, overgekomen van de Geref. kerk van
Heerenveen, door zijn broeder ds H. Hum-
melen, van Bedum, met een predicatie
naar aanleiding van Jesaja 527. Des
'avonds deed ds R. K. M. Hummelen in
trede met de woorden uit Col. 1:27b.
De intrede van den nieuw benoem
den predikant der Waalsche gemeente, te
Amsterdam, ds C. L. de Cornu, heeft
in de Grande Eg'lise plaats gehad. De be
vestiging geschiedde door ds J. Amal,
naar aanleiding' van Hebr. 13:7.
Ds le Cornu, die vervolgens het spreek
gestoelte beklom, sprak een rede uit naar
aanleiding van I Cor. 9:16. Onder het
talrijke gehoor bevonden zich, behalve
de leden van den kerkeraad en de kerk
meesters, ook afgevaardigden van den
kerkeraad te Breda, waar ds le Cornu
vóór zijn beroep naar Middelburg werk
zaam was.
Het classikaal bestuur van IJzendijke
heeft besloten, het Provinciaal College
van 'Toezicht in Zeeland te verzoeken
de begrootingen der gemeenten voor 1923
terug te zenden aan de kerkvoogdijen,
indien daarop geen bedrag voorkomt voor
den aanslag van den Raad van Beheer.
Heinkenszand. Tot notabele bij de Ned.
Herv. Kerk alhier zijn gekozen de heeren
J. C. van Iwaarden en C. Ch. Cappon"
Bsna—awiwi i.n umww
Geslaagd te 's Gravenhage voor het
machinisten-examen voorloopig diploma de
heeren G. J. Contant te Veere en C. L.
v. d. Ploeg te Vlissingen. Voor het stuur
lieden-examen de heeren A. J. P. du Gardein
en P. Cupido. Te Rotterdam voor vrije en ordër
oefeningen de heeren W. J. Iluysse, II. Lam-
meree en H. P. de Looff, allen te Middelburg.
Te Amsterdam voor het doctoraal geneeskunde
de heer C. v. d. Harst.
- Op voorstel van het bestuur der Unie
„Een School met den Bijbel" heeft de school
raad voor de Scholen met den Bijbel, kennis
genomen hebbende van het ontwerp tot wij
ziging der L. O.-Wet met algemeene stemmen
besloten, eene commissie te benoemen ter
verzekering van de beginselen van de vrijheid
van het Bijzonder Onderwijs, tot versterking
van het particulier initiatief en ter opwekking
Van de in de maatschappij schuilende krachten.
Geslaagd voor propaedeutisch exa
men aan de Landbouwhoogeschool te Wa-
geningen de heeren P. Verhoeven, J. Roos
en L. de Rijke en voor het eerste gedeelte
van dat examen de heeren M. Blok Jr.,
H. J. Huisman, L. H. D. Mulder, J. G.
Ossiewaarde en J. M. Riemens.
Tot onderwijzer aan een Chr. School
voor U. L. O. te Amsterdam (hoofd dhr.
Drewes) is benoemd dhr. J. M. Roseboom,
thans te Apeldoorn, vroeger te Meliskerke.
De Unie-collecte te Biggekerke bracht
f 61,62!/2 op.
Vrijmaking en bezuiniging.
De heer J. C. Wirtz, oud-inspecteur bij het
Lager Onderwijs, schrijft aan de Rott.
Dit staat dus vast: ous Onderwijs moet
vrijgemaakt worden, het moet verlost worden
van de bureaucratie, waaronder het gebukt
gaat; de Minister van Onderwijs moet niet
tegelijk zijn Voorzitter van het Schoolbestuur
en Hoofd der School.
Maar ook dit staat vaster moet bezuinigd
worden, want we leven op dit oogenblik niet
slechts bij het Onderwijs, maar aan alle
Departementen boven onze kracht. Het zal dus
noodig zijn naar zulke bezuinigingen uit te
zien, die tegelijk de Onderwijswetgeving en
administratie vereenvoudigen en daardoor de
School ten goede komen.
Welnu, dan wijs ik allereerst op de Leer
plichtwet. Die bestrijdt het absoluut of vol
strekt schoolverzuim, alsook het betrekkelijk
of relatief. Nu wijst echter de statistiek uit,
dat er in Nederland geen absoluut school
verzuim bestaat: wie zijn kinderen naar
School kan sturen, die doet het ookwel
bestaat er relatief schoolverzuim, d.w.z. de
kinderen komen niet altijd geregeld ter School
en verzuimen wel eens zonder noodzaak.
Wanneer nu de Leerplichtwet zoo gewijzigd
wordt, dat alleen het betrekkelijk schoolverzuim
wordt bestreden, besparen we ieder jaar eenige
duizenden guldens aan papier; voorts kunnen
er aan Onderwijs-bureaux dadelijk dertig amb
tenaren ontslagen worden, die nu f 1200 tot
f 2000 per jaar ontvangen, of gemiddeld f 1600,
dus een bezuiniging van f 48.000 per jaar.
In de tweede plaats komt het School
toezicht aan de orde. Dit is helaas! in 1920
totaal in de war gestuurd door militairistisch
drijven. Vereenvoudiging daarvan geeft weer
besparing van dertig ambtenaren, die ieder
f2000 tot f3800 per jaar ontvangen; ge
middeld f3000; wordt een bezuiniging van
f 90.000.
Daarbij komt nog het salaris van tien
vrouwelijke Schoolopzieners, die in dit jaar
zonder eenige noodzaak nog gauw er tusschen
gevoegd zijn en wier toezicht op de Bewaar
scholen eiken wettelijken steun mist; dit
geeft met inbegrip van de reis- en verblijf
kosten een bezuiniging van ten minste
f50.000.
Wordt het Schooltoezicht vereenvoudigd,
dan komen eT ook een dertigtal huizen vrij,
die nu gekocht of gehuurd zijn voor de
Onderwijsbureaux. De gegevens ontbreken mij
om precies te zeggen, wat die bezuiniging
zal opbrengen; wel weet ik, dat er huizen
gekocht zijn voor f 37.000 of nog hooger prijs
en dat er bureaux gehuurd zijn voor f 1900
per jaar. Als de gekochte huizen verkocht
worden en ook het meubilair van .alle ge
kochte of gehuurde bureaux onder den hamer
komt, dan zal dit een hoog bedrag opleveren,
al moeten we er op rekenen, dat er zoo
ongeveer de helft van den kostprijs op ver
loren gaat, daar de koopprijzen veel te hoog
zijn geweest.
In de derde plaats komen in aanmerking
de stichtings- en exploitatiekosten der Scholen.
De Wet van 1920 geeft de beschikking over
de Gemeente-financiën vrijwel onbegrensd in
handen van particulieren. Dit gaat niet en
nu heeft men er dit op verzonnen, dat de
Minister gemachtigd is de Wet eenvoudig
buiten werking te stellen. Doch dit is nog
gevaarlijker. En daarom moet de Wet zelf
bepalen, waarop neutralisten en confessionee-
len om ze zoo maar eens te noemen
recht hebben. Dit kan heel wel en zal tot
enorme bezuiniging leiden.
Dan komen de Ulo-scholen aan de beurt.
De Wet en het Bezoldigingsbesluit hebben
geleid tot de stichting van heel veel Ulo-
Scholen, die groote sommen verslinden en
onnoodig zijn, omdat in de behoefte op
andere wijze kan worden voorzien. Die on-
noodige Ulo-Schooltjes kosten enorme be
dragen: voor 25 leerlingen een gebouw met
drie leslokalen en vaak nog een gymnastiek
lokaal. Dan een hoofd en twee onderwijzers
van bijstand, die alle drie boven hun salaris
de Mulo-marge van f 500 genieten. Daaren
boven de exploitatiekosten, maakt per jaar
een uitgave van ongeveer vijftienduizend
gulden voor Onderwijs, dat zonder schade voor
de kinderen ook wel voor één duizend of
ten hoogste f 1500 per jaar kan gegeven
worden
Deze bezuinigingen zijn gemakkelijk te be
werkstelligen. Moeilijker wordt het de ge
volgen van de echt Nederlandsche splijtzwam
te bestrijden. Wanneer mien voor b.v. 40
kinderen van neutralisten een School sticht
en ook voor 40 Roomschc leerlingen er
een geeft, kan men toch moeilijk voor 40
Hervormde of 40 Gereformeerde kinderen
weigeren, al is men overtuigd, dat die Her
vormde en Gereformeerde kindertjes heel goed
op dezelfde School kunnen onderwezen wor
den. Als men hier tegen in gaat, d.w.z.
met wettelijke middelen dit belet, ver
valt men in deze fout van de liberalen,
die steeds beweerden, dat onze Gereformeerde
kinderen uitstekend naast die der neutralisten
op de schoolbanken konden zitten. Toch zijn
er wel maatregelen te nemen door te zorgen,
dat de stichting van kleine schooltjes van
de voorstanders meer geldelijke opofferingen
vraagt dan die van groote Scholen. Worden
we dan ook niet onrechtvaardig Volstrekt
niet, want per leerling kan hetzlelfde
bedrag in beide gevallen worden berekend;
maar een kleine School kost naar evenredig
heid meer dan een groote, want, om slechts
één voorbeeld te noemeneen kaart van Neder-
derland, van Europa, van de wereld, van
Palestina, enz., kan volstaan voor een groote
School van b.v. 200 leerlingen; maar worden
die leerlingen over drie Scholen verdeeld, dan
heeft men voor ieder dr'ie exemplaren noodig.
Ter bestrijding van de splijtzwam kan dus
wel iets worden bezuinigd worden, maar met
overtuigende argumenten zal men hier meer
bereiken dan met wettelijke voorschriften.
En nu komen we aan de grootsteen
belangrijkste wijziging. Algemeen is de op
vatting geworden, dat onze kindertjes van
6, 7 en 8 jaar veel te intellectualistisch
onderwijs ontvangen. Er moet een overgang
komen van den speeltijd tot het leeren. De
Vereeniging voor Volksonderwijs, die nu het
initiatief genomen heeft tegen de verslechtering
van het onderwijs, heeft al vele jaren ge
leden een rapport de wereld ingezonden, waar
in werd voorgesteld de drie of vier laagste
klassen van de tegenwoordige volksschool
over te brengen naar de Bewaar- of Fröbel
school, natuurlijk met eenige wijziging. Over
de wenschelijkheid hiervan zijn de opvoed
kundigen het vrijwel eens en ook het rapport
der Amsterdamsche hoofden gaat in die
richting.
Iets dergelijks kan men ook vinden in het
meergenoemd Wetsontwerp der Christelijke
onderwijzers. Laat men dien weg opgaan en
die kleine kinderen toevertrouwen aan onder
wijzeressen, die een geheel andere opleiding
hebben genoten dan onze tegenwoordige on
derwijzeressen; die dus met de kinderen ook
kunnen, spelen, zingen, vertellen, vouwen,
kleien, enz. enz., en ze tevens de allereerste
beginselen van lezen, schrijven en rekenen
mogen leeren. Die opleiding kan eenvoudig
zijn en op achttien-jarigen leeftijd geheel
voltooid wezen. Daar dit onderwijs uitsluitend
opgedragen wordt aan meisjes, die dus niet
voor een gezin, doch slechts voor zichzelf
hebben te zorgen en wier opleiding niet veel
geldelijke offers aan de ouders heeft gekost,
kan het salaris met deze factoren rekenen.
Worden de tegenwoordige titularissen over
eenkomstig de wenschen van „Volksonderwijs"
vervangen door onderwijzeressen, die voor
de opvoeding van kleine kinderen meer
bekwaam zijn, dan kan hierdoor 10 a 15
millioen per jaar bezuinigd worden.
Al deze verbeteringen zijn tegelijk ver
beteringen voor het Onderwijs. Er is nog
niet eens geraakt aan het getal leerlingen
per onderwijzer en zelfs ook nog niet aan
het salaris der tegenwoordige onderwijzers.
Wordt er voor alle Rijks- en Gemetente-
ambtenaren tot verlaging der salarissen over
gegaan, dan spreekt het van zelf, dat de
onderwijzers ook daarin zullen deelen. Het
bovenstaande dient uitsluitend om aan te
toonen, dat een zeer groote bezuiniging bij
het Lager Onderwijs mogelijk is zonder dat van
verslechtering mag gesproken worden.
Ook de andere takken van Onderwijs, met
name het Nijverheids- en Middelbaar Onder
wijs, moeten een beurt hebben. Daar is de
verwarring, de vrijheidsbeneming misschien
nóg grooter dan bij het Lager Onderwijs.
Het omvat echter minder leerkrachten, zoodat
de bezuiniging niet zoo groot kan zijn; maar
de v r ij m a k i n g is er des te meer noodig.
Hoe Graaf Hendrik van Nassau in gevan
genschap geraakte en vrij kwam zonder
losgeld te betalen.
In een 17e-eeuwsch handsclirift troffen
wij 't volgende verhaal aan over graaf
Hendrik van Nassau, (zoon van Jan van
Nassau), broeder van graaf Willem' (den
vader van Willem: de Zwijger) die onder
Karei V tegen Frans I van Frankrijk ge
diend heeft:
„Grave Hendrick van Nassouwau, Heere
van Breda, synde in den Franschen oor
loge gevangen, moste an den coninck vor
syn rantsoen betalen 100 M. (100.000 gul
den); schreef derhalven an syn lieer lick-
heit va.n Breda, dat sy 't hem souden op
brengen, Sy brachten te Paris 2 tonnen
goits, hij liet strax den coninck de eene
toestellen en daechten den coninck uyt
'om met hem om de ander te spélen het
welcks geschiede, ende hy ge wan den
Coninck aff, d'erste tonne golts, ende noch
een daerby; sullende vertrekken. Soa wed-
do de coninck met grave Henrich, wie
eerst syn banket soude veerdich syn, want
sy ma lean deren hadden te ga: te geaodicht.
Den coninck gebode, dat m,en Graff Hen
rich van alles dat hij begeerde sonde laten
volgen van eetspijzen, maar hy en conde
nergens geen holt te coop crygen vor
'geit, 'twelck scheen die coninck verbo
den te hebben.
Soo gebruyete graff Hendricks ook dese
finesse, dat hy haele tonnen voll wallnoten
opcofte, daer hy met stoockto ende dat
seer heet, alsoo dat syn gastmaal eerder
veerdich was als dat des conincks, daer-
over, dan sichde coninck seer verwonderde
Wederom thuys, wilde hij den onderdanen
het geit wedergeven, dan sy vereerden het
hem daarvoor, Soo liet hy 't Gasteel te
Breda timmeren".
Ter nadere opheldering omtrent den per
soon van graaf Hendrik en het kasteel te
Breda, dien©, dat deze graaf Hendrik was
de 3e van zijn naam, hij werd geboren in
1483, volgde zijn oom Engelbert II, heer
van Breda als zoodanig; op in 1504, en
was driemaal gehuwd. Hij stond in hoog
aanzien bij Karei V en bewees groote dien
sten, niet alleen in de oorlog'en met Frank
rijk doch ook in 't bestuur zijner landen.
Hij overleed in 1538.
Hij maakte in 1536 een aanvang met
het timmeren van het kasteel, doch mocht
de voltooiing niet beleven evenmin als
zijn zoon René van Nassau, heer vaa Cha
lons, van wien prins Willem de Zwijger
alle goederen en dus ook de baronie van
Breda erfde. De algeheel© voltooiing vond
eerst onder het stadhouderschap van prins
Willem III plaats, hoewel het vóór dien
tijd al bewoonbaar was, immers Karei II
van Engeland heeft er in Ballingschap
vertoefd.
De bouwmeester van Prins Willem III,
Romans, volgde het plan van den Italiaan-
schen bouwmeester Boulogne, die door
graaf Hendrik met den bouw was belast.
Thans is in het kasteel de Militaire Aca
demie gevestigd. („Vad..")-
Ze weten het toch al.
De oproerige krabbelaar van het „Volk"
(aldus „De Rotterdammer") is niet onze
meest geliefde auteur.
Soms evenwel kan hij rake tikken geven.
Zoo in dit stukje over het adres Tan den.
Vrijheidsbond
Daar was ereis een jonge man, die
d-oor zijn heele omgeving voor een ezel
gehouden werd.
Deze jongeman werd verliefd e» zou
uit eten gaan bij de familie der be
geerde maagd. Zijn ouders zouden hem
vergezellen.
Zijn vader vermaande hem rooi" zij
vertrokken: „Zeg nou niks aa* tafel,
anders hooren ze dadelijk wat roer eea
(ezel je bent".
Dus zat hij aan den disch, tuaschea
de begeerde maagd en haar moeder in,
en zweeg halstarrig.
Toen dit eenige iRen geduurd had,
fluisterde het meisje, dat er genoeg
van had, achter zijn rug haar moeder
in 't oor: „Moeder, die ezel zeit heele-
maal niks".
Maar hij hoorde het en riep verrukt
luidkeels tot zijn vader:
„Pa, ik mag weer praten. Ze weten
't toch all"
De Haagsche leden van den Vrij
heidsbond hebben voor de e.r. verga
dering dit voorstel ingediend:
„den naam „Vrijheidsbond" te wijzi
gen in: Vrijzinnige Staatspartij". Uit de
rijke toelichting tot dit voorstel Citee-
ren wij:
„dat in weerwil daarvan alle geschrif
ten, waarin de grondslagen va» de
partij zijn neergelegd, de woorden „libe
raal" en „vrijzinnig" angstvallig ver
mijden en trouwens in heel den ver
kiezingsveldtocht, voor zoover die door
de voornaamste leiders werd be-
heerscht, het vrijzinnige beginsel in het
geheel niet werd besproken, laat staian
gepropageerd."
De uitkomst van dit hardnekkig zwij
gen is zoo geweest, dat het onnoozele
Haagsche jongetje, na de vergeefsche
vrijage, triomfantelijk tot den Bond
zegt: „Pa, ik mag weer liberaal hoe ten
ze weten 't toch al!"
Staat en Kerk.
Hot „Friesch Dagblad" merkt op:
Van wat verderfelijke invloed hot is
op de Kerk, indien de Staat zich te veel
met haai" bemoeit, haar bevoogt, ja koes
tert, en vertroetelt, blijkt thans in IMitsch-
land wel. 4
