86e Jaargang !\o 308 Maandag 35 September 1033 Buitenland. A FEUILLETON. KERK EN TOREN TE KAPELLE. A Drukkers-Exploitanten OOSTERBAAN LE COINTRE GOES Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes Tel.: Redactie no. II; Administratie no. 58 Postrekening No. 36000. Bijkantoor te Middelburg: Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel: no. 259 De Zeeuw Voor Rusland. Bij 't needs on tv,an gene bezorgde ons de lieer ,M. C. J. L. f 2.50. Hartelijk dank. Wie helpt ons verder de 25 -zoo spoe dig mogelijk vol maken? Red. de Zeeuw. Zij, die zich met ingang van 1 October «p ons blad abonneeren, ontvangen de vóór dien datum verschijnende nummers gratis. Werkloozenzorg. Buitengewoon groot is de zorg, belang rijk zijn de fmajncieele offers, die de werk loosheidsverzekering aan de regeering oplegt. i Toch zijn we oprecht dankbaar dat deze verzekering stak, die pas in de oorlo'gs. jaren bij voorloopig© regeling haar beslag kreeg, werd ingevoerd. In d© wierkloozenzorg, zooals die zich bij ons uit in de werkzaamheid der parti culiere kassen met subsidie van Over heidswege, begroeten wij een%lleszins ge lukkige actie van het particulier initiatief, waarvoor het Rijk door bijdragen zijner zijds belangstelling toont. Niet d© weg naar de Diaconie o£ liet Rurgerlijk Armbestuur dient van Christelijk standpunt den arbeider in de eerste plaats aangewezen te zijn, doch jn eigen zorg voor "dagen van werkloosheid dient hij zijn eer te stellen. Begrijpelijk, dat de regeering zoo nobel pogen zal aanmoedigen en hier schragend te hulp komt. .De bij vélen in discrediet zijnde werk loosheidsverzekering komt dan ook in gun stiger licht te staan wanneer men over weegt, dat in het verloopen jaar 1921 de eigen bijdragen der organisaties niet min der dan 3 én een kwart millioen heliepen. Natuurlijk schonk het Rijk hier bij stand. Ma;ar het blijft de niet te loochenen verdienste van onzen arbeidenden stand, dat hij voor bange dagtem van gedwongen ledigheid zich ruime geldelijke offers te getroosten wist. Daarom blijven w© dit systeem van eigen zorg van harte toejuichen. Weer een machtsgebaar. Dat de werkloozenzorg juist om haar aard van zelf-hulp der arbeiders dient ■gehandhaafd, is nog niet aan een ieder duidelijk. Het aantrekkelijke lag voor ons juist hierin, dat de werkman toonde zooveel zelfrespect te hebben, dat hij niet terstond van de genade van anderen, 'hetzij dan particulieren of vereenigingen, wenschte afhankelijk te zijn. .'mwnmin i nwixu W—I J» 11 i'i n i mil Op i'uim 'een uur afstand van Goes ligt het dorp Kapel Ie, aan het station Kapelle- Biezelinge van den Staatsspoorweg. De welvarende en nette plaats is schilder achtig gelegen -tusschen het zwai'e ge boomte en uit de verte reeds kenbaar aan 'haar 65 Meter hoogen toren, die zich statig boven het groen verheft. De kerk vormt met den toren één ge- hteol en is een der fraaiste en merkwaar digste monumenten van dien aard van -Zeeland; dagteekent uit het begin dei' XVe eeuw, zooals blijkt uit een opschrift boven den hoofdingang, aan de vooi'zijdé van den toren. Dit opschrift luidt aldus: 1427. Heinrjch van abeele Jacob Wil- lemsz. Pieter govertsz. Lein Stüt An-dries Willemsz. Tusschen 14 en 27 van het jaartal treft men een monogram, hetwelk zeer ondui delijk is en waarvan de beteekenis onbe kend bleet. Vermoedelijk hebben wij hier het merk- teeken van den bouwmeester voor ons, zooals men dit meermalen bij middel- ©euwsche gehouwen aantreft. De mede- deeling daarvan kan misschien voor an deren een opwekking zijn om dergelijke monogrammen, dié nog op vele plaatsen Van ons land aanwezig zijn, bekend te maken. Door onderlinge vergelijking zou den ongetwijfeld belangrijke bijzonderhe den aan het licht komen omtrent de wer king der bouwhutten en de namen der bouwmeesters uit dien tijd. Het weinige dat men daaromtrent weet, is nog van vreemden oorsprong; hier is aan dat on derzoek bijna niets gedaan. De kerk' is jjelegen op een ruim ter rein der voormalige begraafplaats, met de richting der lengteas naar het Oosten; zij is dus, evenals bijna alle Katholieke kerken van vroegeren tijd, „georiënteerd". Het geheele gebouw is in Baksteen uit gevoerd met Spaarzaam gebruik van zand steen; het heeft een binnenwerksche lengte van 50 Meter, bij een breedte van 17 Me- Juist deze persoonlijke zorg, waarin uit straalt het zelf respect, interesseert menig een minder. Althans de heer Stenhuis, voorzitter van het N. V. V., stakingsmaniak bij uit nemendheid, toont zich vrij koud voor dit alles. Op het Dinsdag te Utrecht gehouden congres van den Ned. Bond van arbei ders in het landbouw-, tuinbouw- en zui velbedrijf veroorloofde deze demagoog zich weer eens tal van schampere opmerkin gen aan het adres der regeering, die zoo onnoemelijk veel ten bate der werkloos heidsverzekering deed, maar volgens Sten- huis steeds bezig was de organisaties on der den druk te houden. Als de regeering met de voorsliellen van den Bond betref fende de maximum-contributie geen ge noegen nam, dan de geheele werkloos heidsverzekering maar opgedoekt I Dan zou het Rijk immers toch moeten helpen l Ziedaar een proefje van paedagogische wijsheid bij den voorzitter van het N.V.V. Zóó voedt dit heerschap als zorgzaam leider de moderne landarbeiders op. Met 'n terroristisch machtsgebaar, dat als éen snorrende vuurpijl een daverend applaus uitlokt. En dit alles geldt dan de „bewuste arbeiders". Dermate bewust, dat als de regeering niet gauw bakzeil haalt, zij de werkloos heidsverzekering maar moeten laten va ren om bedeeld te worden uit de Staats- armenkas! Maar voor Stenhuis is niets te dol. Op het congres tegen de reactie was het: „Vqor mij zou het daarom bet meest vreugdevolle oogenhlik zijn als in. '1922 het hoofdbestuur der landbóuwarhei,Iers- organisatie in den drukken tijd van het seizoen Nederland zetten voor de keus: vernietiging van den oogst of de inwilli ging van cl© rechtmatige eischen". In beide uitspraken openbaart zich' een schijn-machtsgebaar, dat inderdaad niet anders is dan vooze machteloosheid. Maar ook: uit beide spreekt een vol slagen minachting voor de ware belangen der arbeiders, een demagogisch' gedoe, dat enkel op een vergadering'sapplausje mag aanspraak maken, maar in practijk ge bracht, de blinde volgelingen in het ver derf stort. De crisis in het Oosten. De Levant-conferentie te Parijs is 'Zater dagavond geëindigd. Een gemeenschapje- IIIIWUIlll—lll JIIIMUHI'WI Ml in» 11—11 M» T"1 I Will■II' ■'IH iH ter. De inwendige ruimte dei' kerk is ver deeld in drie schepen of beuken met veel hoekig .gesloten koor aan het midden schip, waaraan door latexen uitbouw eener kapel schijnbaar een verdubbeling is ten deel gevallen. Het middenschip is h'-'eed, van as tot as gemeten, 8.60 M. en de zij - schepên ieder 4.20 M. Een fraaie houten kap dekt als ton- gewelf het kerkruim; de geprofileerde rib ben zijn bij hun geboorte versierd met rijk gebeeldhouwde figuren, vermoedelijk voorstellingen cler apostelen, onder bal dakijns en steunende op karakteristiek ge houwen di'aagsleenen. De kapiteele'n in de kerk zijn eenvoudig, die in de koren rijker met fijn gebeeldhouwde koolblade ren voorzien. Alles is echter overdekt geweest met een dik lijkkleed, ontstaan door het on telbare malen overwitten, zoodat de fijn heid en rijkdom van het beeldhouwwerk bijna g©h©el verborgen zijn geworden, evenals het schilderwerk, dat ongetwijfeld eertijds de kerk versierde. Het is slechts door ouden van dagen, welke bij de dor pelingen nog in het geheugen zijn, ver haald van een lichtblauw geschilderd pla fond m)et gele (gouden?) sterren, Die steenon vènstertraceeringen aan de Zuidzijde zijn nog alle aanwezig; die in die koren en aan de Noordzijde zijn ech ter jammerlijk uitgebroken en vervangen door houten stijlen, terwijl de uitmuntend geprofileerd© raamlijstingen eenvoudig vlak zijn weggehakt 'en in plaats daarvan een dikke laag cement is aangebracht, die nu reeds, niettegenstaande haar kort bestaan, scheuren vertoont en een spoedigen on dergang tegemoet gaat. De beeren of contrefort-en der muren waren vroeger afgedekt met pinakels van natuurlijken steen, die toen zij voor en kele jaren in bouwvalligen toestand ver keerden, zijn verwijderd om plaats le ma ken voor afschuwelijke klompen van ge goten cement. Van. de oude' beschilderde kerkramen zijn ia de koren nog enkele brokstukken aanwezig, die ons helaas npg slechts een flauw denkbeeld kunnen ge ven van het schoone geheel, dat vroeger daardoor, werd gevormd. De toren, waarin zich de vroegere hoofd- lijk© uilnoodigimg der Geallieerden aan Turkije, g-eteekend door Poincaré. Curzon en Sforza, is onverwijld, verzonden. In de uitnoodiging wordt, onder voorwaarde dat de Komalistische legers de neutrale zone niet zullen overschrijden, de Maritsagrens erkend, met inbegrip van Adrianopel en de Turksche souvtereiniteit over de zee- engten met toezicht op haai' onzijdigheid. Tegelijk werd te Londen een Kabinets raad gehouden om het verslag te over wogen van de besprekingen die Curzon Vrijdag te Parijs met Poincaré en Sforza voerde. Na afloop der Kabinetszitting heeft Lloyd George Aan de vertegenwoordigers dei' Engelsche pers eon uiteenzetting (ge geven van de houding van Engeland. De toon van den eerste-minister was zieer ernstig, ieder woord was weloverwo gen en herhaaldelijk raadpleegde hij mi nister 'Home, die naast hem zat. Ook ChuJ'chill was tegenwoordig. Terwijl de toon van de mede dee lin gen' sterk anli-Turksch was, liet de inhoud geen twijfel bestaan,- of Engeland is bereid ver schillende Tui'ksche eischen niet alleen met betrekking tot Konstantinopel, maar ook tot Oostelijk Thfacië in te willigen. Doch terzelfder tijd wil Engeland de vrij heid van de zeestRaat handhaven en zich niet tevreden stellen met papieren 'waar borgen, die alleen beteekenis hebben hij de genade van de regeering, die toevallig in Konstantinopel op het kussen zit. Lloyd George wenscht, dat de zeeëngten onder toezicht van den Volkenbond zulten korpen. Hun vrijheid is niet alleen voor ons als- maritieme -en handelsnatie van belang, zedd-e hij, doch voor do geheele'beschaaf de wereld. Wij kunnen dit punt niet op geven en d© strijd, dien wij voeren is een strijd om dit te verzekeren. Wat ook .'.in de vredesconferentie zal worden besloten, wij zullen, die politiek niet opgeven; er moietien deugdelijke waarborgen worden gegeven. Voor 1914 hadden wij ook een it'aetaat, dat de vrije doorvaart op papier handhaafde-, doch Duitsche intrigues maak ten het waardeloos, zoodat in Weerwil van de eigen belangen der Turken de zee- engten voor ons worden gesloten. De aan staande vredesconferentie moet zooiets on mogelijk maken. ingang der kerk bevond, heeft een vier kanten vorm, is afgedekt met een ge metseld© spits die in de laatste weken van een zware loodbedekking van pl. m. 5000 kilogram is ontdaan en versierd met vier, mede gemetselde hoektorentjes, cc-n constructie die in ons lancl nog slechts eenmaal voorkomt en wel bij den toren van de Oude Kerk te Delft. Omtrent de beteekenis dezer vier to rentjes, di-e men vroeger meer aantrof, loop-en verschillende lezingen; volgens sommigen zou h©t -een te-eken zijn v'an een „moederkerk", volgens anderen van. een „Kapittelkerk". De geleerde Jab. Dresselhuis ontdekte uit een testament van het begin der vijf tiende -eeuw dat Kapelle de oudste hoofd plaats is van het dekenaat van Zuid- Beveland -en komt daardoor tot het be sluit dat de kerk als teeken dezer 'waar digheid vermoedelijk die bekroning draagt, na eerst aangetoond te hebben dat de beide vroegere rne-eningen daaromtrent on juist war-en. In d-e kerk treft men, behalve een fraaie schepenbank, van het jaar 1641, nog éen gedeelte der gothische koorban ken aan, die zeer waarschijnlijk dagteeke- n©n -uit den tijd dat de kerk werd ge sticht. Het onbeschadigde, doch vroeger dik geverfde voorstuk dezer banken is ver sierd met fijn gesneden traceeringen. Dte zitplaatsen, bestaande uit opslaande zittin gen met kraagstukken aan de onderzijde, zijn door leuningen van elkaar gescheiden; het beeldwerk der leuningstukken is ech ter zeer beschadigd- Aan de wanden vindt mien thans in verticalen stand dé vroe ger op- den vloer gelegen mooie hardstee- nen grafzerken, die uitstekend zijn ge graveerd en door hun artistieke behande ling een duidelijk bewijs geven van de ontwikkeling en van de kunstsmaak in vroegere eeuwen. Bovendien vormen zij' een belangrijke bijdrage voor de kennis der toenmalig© kleederdrachten. Onder de fraaiste noemen wij1 een zerk, vroe ger in de nabijheid van het noorderkoor, waaronder een naamgenoot rustte van een der stichters van de Kerk, blijkbaar uit de volgende geplaatste inscriptieHier ïèit begrave Jacob van Abele, die stierf Wij wensch-en den vrede en stro ven er naar hem fe verwezenlijken, oök omdat wij den oorlog als ©en ramp beschouwen. De Volkenbond moet de vrije doorvaart garandeeren, in het belang van alle na ties. D-e Prtïmier zette verder uileen welke pogingen -er in het werk zijn gesteld om een buitengewoon vreeselijken oorlog, die naar Europa zou kunnen overslaan, te ver mijden. Hij laakte d-e Turksche moorden en de vernieling van Smyrna en zeide, dat hij alles zou doen om te voorkomen, dat het Tui'ksche leger, welks officieren blijkbaar niet in staat waren hun man schappen in bedwang te houden, naar Europa komt, tot de regeling behoorlijk getroffen en bindende waarborgen zijn ver strekt ter voorkoming van dergelijke uit spattingen. ïj« Intussch'en komen, naar 't schijnt, ge- i"uststellende tijdingen uit Tsjanak, het EngelschJe hoofdkwartier in de Dardanel- len in d-e neutrale zone. De Turksche bevelhebber te Biga, dat naar men weet vlak bij de neutrale zone ligt, heeft ee-a onderhoud gevraagd met Engelsche offi cieren, wien hij om nauwkeurige inlich tingen vroeg omtrent het verloop van de zonegrenslijn. De Grieken trachten hun leger te re organiseer en voor een verdediging van Westelijk Thracië, maar hun geldmidde len maken het onmogelijk om nog eenige poging te doen ter verdediging van de zeeëngten. Minder geruststellend is evenwel het gerucht, uit Batoem overgewaaid, dat twee Russische divisies-, de voorhoede van leen groot leger, in den Kaukasus klaar staan om in het Grieksch-Turksche con flict in té grijpen. De commandant van het Tui'ksche leger in den Kaukasus heeft ■een gewichtige bespreking gehad met twee leden van 'de Sovjet-regeering te Batoem. Op grond van deze inlichtingen be schouwt mén het ingrijpen van Sovjet- Rusland als -onvermijdelijk. De Fi'ansche 'en Italiaan.sch-e detache menten, die uit Klein-Azië zijn terugge trokken, kampeeren thans bij GalÜpoli, maar dte Engelsche versterkingen te land en ter ze© komen ijlings aan.. Tntusschen blijkt meer en meer dat Frankrijk aan geen enkele vijandelijke be weging tegen Turkije zal me© doen. De rogge-sfarïdaard. Men heeft i-n Duitschland naast het rijksgeld nog tal van landelijke en zelfs gemeentelijke betaalmiddelenDe minister president van Old-enburg heeft daar, naar aan het Berliner Tageblatt gemeld wordt, int j,a©r 1466, acht dagen n.a Bamiss-e (d.w.z. 'na dien feestdag van St. Bavo ((1 October) of op 9 October) 4) Hier is hogxave joncfr Mechtelt van Bruelis Jacobs wijf sterf anno 1473 tevvijt- gjhange Mei (d.vv.z. op den 31 Mei). Een zerkje waarop- in krachtige trekken een kinderfiguur is weergegeven, draagt het volgende opschrift: a Hier leet Aechte 'Claris dochter. Sterf int jaer 1469. 24 dagen in oegst ((24 Augustus). God heb de ziele. Hede leeve. En merg© doot. heb dat voor oogen. tes een wij'sheid groot. In het Zuiderkoor bevindt zich het mausoleum of praalgraf van Philibert van Tuyl van S-erooskerke, waarop1 le vensgroot zijn uitgehouwen een edelman in Eidderkleeding en een vrouw in lang gewaad. Van boven staan de wapens van Van Tuij'l en Heer Jansdamj en daar nevens zestien kwartieren. Het onder schrift luidt: „Hieripyt begraven de Weledelen Heer Joncheer Philibert van Tuyl van Seroos- kerke, Ridder, Vrijheer van Tienhoven, Heer van Maalstede, C'apelle, Biezeling'e, Gecom'mitteerde, raad van de Ed. Mog. Heeren Staten van Zeeland en raad ter admiraliteit; die sterf 1639 den 25en April en Jonckvr. Anna van Heer Jans- dam, zijne huisvrouw, die stierf den 23 Febr. anno 1643." Die Kerk te Kapelle als-mlede de toren hebben in de laatste jaren veel verloren, dat met betrekkelijk geringe 'kosten had behouden kunnen worden; het geheel blijft echter nog ;,ütijd een merkwaardig •gebouw, dat -een bezoek overwaard is en er bestaat gegronde ,hoopi, dat hetgeen oor spronkelijk bleef, voor verderen ondergang zal worden behoed. Als algemee'nen reg-el worden de daden van vandalisme, zooals die hier zijn ge pleegd, gaarne op rekening gesteld van i) St. Bavo is de beschermheilige van Gent, waarvan het oudste religieuze ge bouw was de St. Baafsabdij (abdij van St. Bavo). Onder de uitgestrekte goederen de zer abdij behoorden ook de landen die later Noord- en Zuid-Beveland (Bavo- land) zijn geworden. VERSCHIJNT JELKEN WERKDAG- Abonne mentsprljs: Per 3 maanden, franco per post f 3. Losse nummers f 0.05 Prijs der A d v ert e n t i n: 1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 et. Bij abonnement belangrijke korting. besloten in plaats van gewoon papieren giekl een s-oort van rogge-bons uit te ge ven. Iedere bon geeft recht op een zekere hoeveelheid rogge, vier jaar na de uitgifte. Men krijgt aldus geld van den rogge- slandaard. De zeemansstaking in Frankrijk. De bemanning van liet stoomschip Lu- tetia waar het nieuwe arbeidsregiem zou worden ingevoerd, is aan land gegaan toen het schip te Marseille zee zou kie zen met bestemming 'naar Zuid-Amerika. De sleepbootondernemingen hebben allé sleephooten onttakeld. Voor 17 stoom schepen is dit eveneens het geval. De zeelieden zeggen, dat er geen schip de haven van Marseille verlaten zal zoolang de achtuursdag niet weder ingevoerd is. Opstand in Mesopotamië? Berichten uit Bakoe van 20 dezer mel den, dat in Mesopotamië -een opstand zou zijn uitgebroken legen het Engelsche be stuur. Een boetedag was aan den opstand voorafgegaan, die een godsdienstig karak ter schijnt tte hebben. De opstand moet onder leiding van den' Koerden-hoofdman Abdo-el Kerim Bey, een grooten omvang hebben aangenomen, zoo- clat het Engelsche garnizoen in Mesopo tamië feitelijk reeds geheel zou 'zijn af gesneden, terwijl de ontruiming vón Me- soel vo-or de deur heet te staan. Kortte berichten. Te Ebbvale in Wales liggen belang rijke ijzer- 'en staalfabrieken, in welke het grootst© gedeelte der bevolking van die streek haar bestaan vindt. Het voort durende geharrewar met het personeel over loong-eschillen heeft de directie doen; hesluiten die fabriek stop te zetten. Daar door komien 25.000 personen zonder werk, Die Griek sche regeering heeft den staat van oorlog afgekondigd voor Mace donië len de eilanden in de Egeïsche Zeel Te Konstantinopel beeft de Engelsche Ad miraal het scheepsverkeer tusschen deze stad ten alle havens in de Zwarte Zee, Zoé van Marmora ten Bosporus verboden; hjj zal bij overtreding geweld gebruiken. Het pnderzoek, ingesteld naar aan leiding van het incident te Ober-Cassel heeft bewezen, dat geen Duitscher in 'deze iets ten laste gelegd kan worden. De Bel gische minister Ja spar voegde aan de me- dedeeling toe, dat hij gelukkig is, deze verklaring te kunnen afleggen. Kapitein "Apalhy, die deelgenomen: bad aan den opstand in West-Hongarijtei •en daarom door de regeering gevangen! gehouden werd, heeft zelfmoord gepleegd. de betrokken besturen; het Gemeente en Kerkbestuur te Kapelle mag daarom trent echter niet hard worden gevallen,, want waar honderden guldens door het Kerkbestuur beschikbaar werden gesteld om een oude wening aan' te knopen en af te breken, ten einde een ruimer gezicht op het gebouw te verkrijgen en het oude kerkhof in een fraaien aanleg werd her schapen, geh-eel omgeven door een ijzeren hek, daar meen ik, -dat biji juiste voorlich ting, genoegzame medewerking zoude ver kregen zijn om het fraaie bouwwerk, de rechtmatige trots der inwoners: van Kapelle zooveel mogelijk in zijn o-orspronkelijken toestand te behouden. Zij: dan ook thans 'hulde gebracht aan het Gemeente- en (Kerkbestuur van Kapelle, die na verloop van vele jaren besprekingen en onder handelingen mtet hoogere Colleges hebben "gevoerd er thans in geslaagd zijn, de res tauraties van beid© gebouwen ter hand te nemien. Gelijk velen onzier nog in het geheugen ligt, werd in het jaar' 1894 onder architect J. H. Hannink uit Goes en bouw meester wijlen P. Dironk-ers, da geheele indeeling der zitplaatsen uitgebroken en vervangen -door in het middenschip een ongeveer hellende brug met- zijbetimmieTing te plaatsen, welke na twee jaren geheel onpractisch in gebruik bleek te zijn. In 1896, onder architect J. Verheul D'z. uit Rotterdam' en bouwmeester wijlen D'. V. Maris wederom werd uitgebroken en ge bouwd werd in den trant waarin hij zich thans bevindt. Aangezien wat de laatste ombouwingen betrof behoorde tot het in wendige der kerk, thans is men druk) bezig met kerk en koor1 van buiten te res- taureeren, hetwelk geschiedt onder archi tect Herm. v. d. Kloot Meyburg en bouw meester d© firma D. van Maris. Wat de toren betreft, deze is in restauratie onder architect Ir. Joseph Cuijpers. C. R- Ir en bouwmeester M. K. Jeras Zonen te Middelburg. Naar het zich laat aanzien, zal vermoedelijk de tijd weheien paar jaar ouder geworden zajn, alvorens het geheele 'werk is ten uitvoer gebracht. Kapelle, Sept. 1922. H. P. GANSEMAN.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1922 | | pagina 1