Dinsdag 5 September 1922
36e Jaargang
No 2
Telegrammen.
Buitenland,
Binnenland.
A
Drukkers-Exploitanten
QOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorstsfraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. II: Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. TeF. no. 259
ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAQ.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden, franco per po«t f 3.
Losse nummers
f 0.05
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting.
EEN CHRISTELIJKE STAATKUNDE.
In Indië blijft de strijd tegen den Islam,
zij 'tdan ook langs den vredelievend en
weg! der zending, geboden.
Artikel 18 ',van ons A-R. Program van
Beginselen zegt onder meer:
Do kerstening van Indië blijVe roeping
van het Christenvolk in het moederland,
maar vinde, alsook uit staatkundig en
.maatschappelijk oogpunt van overwegend
belang, bjij de koloniale regeering, tege
moetkoming, beide in het verleenen van
volle vrijheid en in het geldelijk steunen
yan onderwijs en krankenverpleging. Ook
van de bestrijding: van het concubibnaat
en liet opium'irrisbruik worde niet afge
laten.
Op deze eerste woorden: de kerstening
van Indië, komt 't aan. Deze kerstening ge
schiedt, 'kan althans geschieden, door den
arbeid der Zending, welke behoort ge
steund te worden door de Reg'eering.
Dit is indirect bestrijding van den Islam.
Jaren aaneen heeft het Lands- en Gou-
vernementsbestuur de Zending tegenge
werkt en den Islam_ begunstigd. Ieder
moest maar op zijn éigen manier zalig
zien t© worden, deze leus van den vrijden
ker Frederik II, gold ook in onze Oost als
de hoogste wijsheid.
Men is hier echter van teruggekomen.
Men is langzamerhand ga,ain inzien dat
men met deze leer op een dwaalspoor
was.
Om van dit dwaalspoor af te leiden, dat
heeft strijd gekost. 'Het is meermalen een
bange worsteling geweest. Groen van Prin-
sterei' ging daarbij voor, later door Keu-
chenius gesteund. En toen onze Kcuchc-
nius minister iwerd, luidde hij de nieuwe
periode in, waarbij met den liberalen
sleur gebroken werd, en voor 't eerst
van Regeeringszij'de de Zending als bond
genoot tegen den Islam werd erkend en
aanbevolen.
Het is de onvergankelijke eer van den
heer Idenburg geweest, 'dat hij den Zen-
dingsarbeid, tijdens zijn gouverneur-gene
raalschap van Nedeilandsch-Indië zoo
krachtig gesteund heeft.
Hij heeft daarvoor wel smaad en laster
ondervonden van de zijde der liberale
grootmachten van dien tijd (19091.913)
doch hij heeft er den clank van duizen
den in den lande en in Indië bij 'geoogst,
en zelfs later van de zijde zijner tegen
standers er gelijk bij gekregen.
In die dagen gewaagde het Kamerlid
mr Marchant van ,,den 'huichelaar die op
den troon van Buitenzorg' zit", sprak
een andere vrijzinnig-democraat mï P'leyte
in kiezersvergaderingen van ,.den bezem",
die „in den mast" moest; en jubelde hun
geestverwant Walraven Boissevain bij den
val vati het rechtsche ministerie dat nu
„Indië bewaard (bleef) voor kerstening";
terwijl de vrijzinnig-democraat mir Van
Deventer in onze Tweede Kamer herhaal
delijk met de beschuldiging dat de Zen
ding lot Revolutie dreef, den gouverneur-
generaal bestreed.
Een van de schandelijkste leug'ens,
waarmee het kabinet-Heemskerk en de
gouverneur-generaal bestreden werden,
was, dat in Indië, door den dwang uitge
oefend op het geloof, een beweging' bezig
■was te ;ontstaan, die gevaarlijk was voor
ons gezag. De „Sareket Islam" was oor
spronkelijk, zei men, een economische be
weging, maar door het clericale drijven
werd zij revolutionair. Daarom mioest
Idenburg weg en moest een nieuw vrij
zinnig bewind vooral direct ingaan tegen
de 'zending. De zending, door de regee
rt' uu de andere richting nad Tien
erreden. Thans reed de tram naar
maar zonder het vrouwtje, dat
iaar reis naar Noordwijk aan Zee
HET Uitgezet. Had ze vooreerst genoeg
lectriciteit?
"(Vrij na© I
jmaskerd© bandieten. Za-
fcïMjagiiacht te ongeveer 1 uur, toen de
landbouwer Wermer te hooge Boeket, ge-
tneente Losser, zich nog niet te ruste had
begeven, kwamen door de voordeur twee
gemaskerde personen binnen, waarvan een
met een revolver dreigde. W., die juist
bezig was een kip te slachten, bleek niet
een van de bangsten te zajn, want hij ging
de indringers met een mes te lijf, waarop
dezen een revolverschot losten, en op de
vlucht sloegen. Bij de verdere achtervol
ging buitenshuis, werd W. in ©en zijner
beenen geschoten. De cordate landbouwer
die van de schotwond niet veer hinder had
ondervonden, spande het paard in en be
gaf zich naar een dokter te Glanerbrug,
die een verband legde. De inmiddels ge
waarschuwde marechaussee organiseerde
direct in vereeniging me tgemeentevleld-
wachters een inspectietocht in de buurt
schap, doch zonder resultaat.
"—Hollanders in Duitschland.
Vaderland" ontleent met rechtmatige
verontwaardiging aan een Duitsch blad,1 da
ring gesteund, was de hoofdschuldige.
Zoo spraken de vrijzinnigen in Indië,
on op hun voetspoor velen hier te lande.
Doch reeds voordat de kruitdamp van den
verkiezingsstrijd was weggetrokken, kwam
niemand 'minder dan het bestuur van de
Sarekat Islam zelf uitdrukkelijk verklaren,
en wel aan den gouverneur-gen. zeiven,
„dat de Christelijke regeering absoluut
geen invloed had gehad op het ontstaan
der vereeniging, en dat het het bestuur
gehinderd had, dat alle couranten zulke
onware artikelen tegten do regeering 'had
den geschreven, 'weshalve het er prijs opi
stelde te verklaren, dat niemand zich
ooit ongerust had gemaakt over de be
doeling der regeering, ook niet waar zij
de zending' bevorderde, en dat het nooit
ecnigen dwang had opgemerkt."
En toen de kruitdamp voor goed was
weggetrokken, het rechtsche kabinet door
een liberaal vervangen en de hier ge
noemde sprekers óf zelf in de regeering
kwamen, óf tot de regeeringspartijen ge
rekend werden, veranderde de situatie op
eenmaal zoodanig dat mr Marchant zijn
smadelijke betiteling van „huichelaar" in
trok, Plevte den gouverneur-generaal ver
zocht op denzelfden voet voort te gaan;
wijlen Van Deventer er het zwijgen, toe
deed; en het igansche liberale kabinet ver
klaarde, dat de Zending krachtig moest
blijven gesteund. En de pers, de Niéuwe
Rotterdammer voorop, die het hardst aan
de scheldpartij had meegedaan, zette dien
ommezwaai het zegel op, 'tloor in een
vleiend artikel „met verheuging" te con-
stat.eeren dat „de wijze, waarop (de lieer
Idenburg) zich ten opzichte van de moei
lijkheden, wélke in verband met de 'In
dische Partij en Sarekat Islam (waren)
gerezen, hééft gehouden, getuigde van zijn
inzicht, zijn tact en zijn bereidheid om,
waar 'het moet, krachtig te handelen,
terwijl de geest, welke uit dit optreden
spreekt, vertrouwen inboezemt." En nog
meer van dergelijke vriendelijkheden.
Het is dan ook gebleken, dat de staat
kunde van den heer Idenburg' de juiste
was, want zijn opvolgers, zoowel graaf
van Limburg Stiruiuil als mr Fock,> bewegen
zich in dezelfde lijn.
Wat nu?
Met belangstelling werd door ons
uitgezien naar eenig meerder licht..
over de samenwerking, clie door de
•Hoofdbesturen der vijf spoorwegorga
nisaties is aangegaan.
Hoezeer ook begeerd, moeten we
het tol. 'heden zonder zoodanige na
dere voorlichting te stellen.
Wat alleszins te betreuren is.
Vooral van den kant van Üen Pro-
testantsch Ghristelijken Bond van
Spoor- en Tramwegpersoneel hadden
we ten zeerste op prijs gesteld eeni-
ge nadere omschrijving van hetgeen
bedoeld wordt met „daadwerkelijk
verzet".
Nu eenige toelichting uitblijft, rijst
de vraag: Wat nu?
De leden van den P. C. B. hebben
er recht, op te weten, welken koers liet
schip houdt.
Onze spoorwegniannen dienen te
weten op welken grondslag er wordt
samengewerkt, niet andere organisaties
door het Hoofdbestuur, wien zij hun
vertrouwen schonken.
Daarom is het thans de tijd, dat
de voormannen klaren wijn schenken.
De Bond dient te weten, waar hij
aan toe is.
-«re*-—ui rennsyivanië. Men vreest, dat
er nog meer dooden zijn, wegens de
snelheid, waarmede het gebotav werd ver
nield.
Het voordeelige beroep
van bedelaar. Te New York is dezer
dagen aan het licht gekomen dat een
bedelaar die beide beenen mist en een
bekende „figuur" was van Fifth Avenue
(een wandelplaats) in het bekende Broad-
wayhotel zijn suite bewoont, er een glroote
auto met een eigen chauffeur op na
houdt en den winter in het zachte klimaat
van Florida doorbrengt. De arrestatie
van den chauffeur heeft het dubbele leven
van Horton Malone zoo heet de mon
daine bedelaar aan het licht gebracht.
De chauffeur kwam' vrij:, doch Malone
was ontevreden over de wijze, waarop
de rechtskundige raadsman bijstand had
verleend en weigerde het advocatenhono-
rarium te betalen. D'e advocaat maakte
er een proces van, dat hij' won. Toen
twee cheriffs Malone het vonnis kwamen
beteekenen, herkenden zij' hem als den
bedelaar van Fifth Avenue (de wandel
plaats), die bezig was met het rooken
van een dure sigaar, welke hij' tusschen
twee ving'ers met diamanten ringen vast
hield. Het bleek, dat Malone, die zes
jaar geleden zijn beide beenen bij een
spoorwegongeluk verloor, groote sommen
Dit staat wel vast, dat het gros
der leden van den P. C. B. nimmer
een „daadwerkelijk verzet" zal hegee
ren van het genre, waarop de 'Ne-
derlandsche Vereeniging gaarne zint.
Hiervan moge het Hoofdbestuur
zich goed rekenschap geven.
Welnu, laat het zich dan ook wars
betoenen van alle speculatiezucht en
démagogie.
Helderheid is thans de eisch.
Wordt dit niet vei kregen dan heb
ben onzes inziens de Afdeelingen in
dezen onmiskenbaar haar taak.
Zij dienen duidelijk en welomlijnd
uil. te spreken, dat zij zich niet wen-
schén te begeven, in een duister avon
tuur, op sleeptouw genomen door de
Nederiandsche Vereeniging'.
Zij dienen klaar en helder aan le
geven, hoe zij wars zijn van alle daad
werkelijk verzet, op 'wélke sophisti-
sche wijze men ten slotte ook deze
uitdrukking moige interpreteeren.
Dat zij, zoo het zwijgen van het
Hoofdbestuur nog langer Voortduurt,
het duidelijke antwoord op de bezorg
de vraag: Wat nu?
De Volkenbond.
Te Genève is cle derde bijeenkomst
van den volkenbond gisteren geopend.
Zondagavond was aan deze opening voor
afgegaan het optreden van den (Anglicaan-
schen) aartsbisschop van Canterbury, in
©en pi'otestantsche kerk, met een rede te
gen het militairisme. Deze bijeenkomst
van den volkenbond zal van groot belang
zijn, aangezien de toestand van Oostenrijk
zal worden behandeld. Mgr. Seipiel, de
Oos'tenrijksche bondskanselier, zal per
soonlijk een uiteenzetting komen geven
over de positie van Weenen en van Oos
tenrijk, waarschijnlijk i-eeds Woensdag a.s.
Ook'de aanvrage van Hongarije, om tot
ihet lidmaatschap te worden toegelaten,
zal ter tafel worden gebracht.
Er waren gedelegeerden van 44 staten
aanwezig. Da Gama, gezant van Bra
zilië te Londen, die voorzitter van den
Volkenbondsraad is. opende de vergiade-
ring. Tot voorzitter werd gekozen Ed
wards, gedelegeerde van Chili. E;r werden'
zes commissies samengesteld, namelijk
voor juridische, technische, militaire (be
perking der bewapening), financieele, so
ciale ten politieke quaesties.
Het is jammer dat Amerika .piet mee
doet. Men spanne dan ook de verwach
tingen niet. te hoog, al zal deze derde bij
eenkomst toch wel iels goeds uitwerken.
Immers '23 regeeringen hebben geantwoord
op bet verzoek der voorbereidingscom
missie om haai' meiening omtrent de
eischen van de veiligheid ter zee, in ver
band met de internationale toepassing en
de geografische ligging der landen, uiteen
te zetten.
Uit d©zie antwoorden krijgt men niet al
leen den indruk van een oprechten wensch
om d© nationale bewapeningen en de uit
gaven daarvoor tot een minimum te be
perken, maar ook van het belang der reecis
bereikte resultaten.
De burgeroorlog in Ierland.
Uit het hoofdkwartier der vrij sta atti'oe-
pien 'te Cork wordt gemeld: 300 man on
regelmatige troepen, die over 10 machine-
MIDDELBURG. De 16-jarige zoon van
W., wonende aan den Vlissingschen weg
alhier, had hedenmorgen het ongeluk zich
met ©en revolver door het hoofd te Schie
ten. Naar het Gasthuis vervoerd, Over
leed hij na 'eenige oogenblikken.
VLISSINGEN. De justitie uit Middel
burg heeft in samenwerking met den com
missaris van politie alhier gisteren den
geheelen dag zich bezig gehouden met
de droeve zaak die aller hart vervult; en
een nauwkeurig onderzoek ingesteld waar
om door de bemanning der „Zuiderdijk"
geen hulp verleend is aan de schipbreu
kelingen van de „Ezardian"; waar het
weer bij de aanvaring zeer goed was
en de zee als het ware spiegelglad, be
stond voor de bemanning niet het min
ste gevaar hulp te bieden.
Naar verluidt heefschfe aan boord van
de „Zuiderdijk" zulk een paniek, dat de
gegeven bevelen om de booten uit te zet
ten eenvoudig niet zijn opgevolgd.
Hedenmorgen is onder groote belang
stelling het lijk van een der opvarenden
'op het kerkhof alhier tér aarde besteld.
DEN HAAG. In de op 4 dezer gehou
den bijeenkomst van minister Ruijs de
geweren en 2 pantserauto's beschikten,
ondernamen Zaterdagmorgen om vijf uur
'n geconcentreerden aanval op Macroom.
De aanvallers werden in wanorde terug
geslagen en op ©enigen afstand achter
volgd. Gedurende den aanval, die lot half
negen duurde, verloren wij '2 dooden en
2 gewonden. De verliezen van den vijand
zijn zwaar. Zij vervoerden hun dooden
op ©en wagen. Alles is nu weer rustig.
Te Coi'k werd Zaterdagmorgen vanaf
daken een machiaegeweeiyuur op onge
wapende vrijstaattroepen geopend, die op
de betaling van. hun soldij stonden te
wachten. Twee vrijstaters werden gedood
en tien gewond. D.aar de rebellen ontplof
bare kogels gebruikten, zijn de slachtoffers
gruwelijk verminkt.
Een stoomschip uit Hamburg met oen
Iprting wapenen en munitie, waarschijnlijk
voor de rebellen bestemd, is door een
Engelschen. torpedojager ter hoogte van
de haven van Cork aaingehoiiden. Het
schip is naai' Dublin gebracht en ter be
schikking van de voorloopig© Iersche re
geering gesteld.
Korte belichten.
De bewoners van Opper-Silezië heb
ben bij volksstemming zich met groote
meerderheid verklaard voor aansluiting
aan Pruisen; «oodat Opper-Silezië, gelijk
te verwachten was, .een provincie van
Pruisen blijft.
De politie te Dresden heeft Zater
dag 413 buitenlanders aangehouden op
hel hoofdstation wegens ongeoorloofde
.overschrijding der grens en verboden uit
voer. Zij nam goederen in beslag ter
waarde van twee millioen mark.
Het geboorten-overschot in Duitsch
land bedroeg 6G6.358 in 1920. In 1919
bedroeg het 282.120. Op 8 October 1919
hacl Duitschland een bevolking van
59.857.283 zielen.
Een vreeselijke droogte heerscht in
geheel Oekraine, eenmaal R'uslands koren
schuur. In de meeste districten is de
oogst totaal verbrand. Men beschikt
slechts over een graanvoorraad voor en
kele weken. De hongersnood zal nog ver
schrikkelijker zijn dan het afgeloopen jaar.
Fon duizendtal deelnemers aan den
achtsten comnTu nistisc-hen je'ugddag trok
ken 'eergisteren als betooging door Char-
1 altenburg, zij zouden daar zijn uitge
scholden. Er werden door de menigte
steenen gegooid naar de politie en het
politiebureau.
De vroegere opper-hof'prediker Yon
Dryander is gisteren op 80-jarigen leef
tijd te Berlijn gestorven. Hij onderhield
nauwe betrekkingen met de voormalige
keizerlijke familie.
Te Brussel wordt voorbereid de sa-
menroeping in December vhn een groote
internationale 'conferentie tot regeling van
het vraagstuk voor het herstel en de kwes
tie der internationale leening.
Naar aanleiding van het resultaat van
de volksstemming in Opper Silezië heeft
de Pruisische staatsregeering een telegram
gezonden aan den regeeringscomniissaris
van de provincie Opper-Silezië te Opeln,
om de bevolking van Opper-Silezië harte
lijk te danken voor hun blijk van trouw.
Uitgebracht zijn 765.322 stemmen, van
welke 516.800 voor het blijven van Opper-
Silezië bij Pruisen, en 50.600 voor een
zelfstandigen bondsstaat Opper-Silezië.
Met mij, weloof ik, zullen vele ouders van
H. B. S.-Scholieren blijde geweest zijn, dat 4
Sept. .aanbrak en de jeugd, na een vacrntie
van lluim een week of zeven, weder naai
school kon. Doch wat een teleurstelling voor
vele ouders, toen de kinderen thuiskwamen
met de mededeeling. „Donderdagmorgen be
gint pas de school". De Goesch© H. B. S.-
leerlingen hebben dan acht, zegge acht weken,
vacantie gehadis dat volgens hét programma,
M. de R. en Commissie van Toezicht? Of
kunnen de diverse Directeuren en Leeraren
van dergelijke middelbaar-onderwijsinrichtingen
maai- raak doen.
In B. o. Zoom begon de vacantie enkele
dagen iater en begon de school vroeger dan
iin Goes, 't is toch beide R. H. B. S., nietwaar
Eer de geheele schoolmachine weder volledig
aan den draai is, zijn er 10 weken om,
zonder dat er nieuwe leerstof is verwerkt.
M. de R. Yv'ant een week vóór de groote
vacantie begint, is het ook maar rekken,
rekken, want dan hebben de Leeraren hun
cijfers ingeleverd en heeft voortgaan dus geen
zin meer. Het 'spreekwoord„Tijd is Geld",
past dat misschien niet op school?
Mij komt het voor, M. de R., dat één maand
zomervacantie voldoende was; de schoolgebou
wen kunnen dan best schoongemaakt zijn,
en leeraren en leerlingen voldoende op-
gefrischt zijn.
Het is geen kleinigheid, dat de kinders
Plaatsruimte "in krankzinni
gengestichten.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft, naar het Hbld. meldt, aan Ged.
Staten der Provinciën mededeeling ge
daan van een brief van de inspecteurs
van het staatstoezicht op krankzinnigen,
waarin zij erop wijzen, dat de sterkte
van de bevolking van de krankzinnigen
gestichten was: op 1 Jan. 1860 2070,
1880: 4216. 1900: 8139, 1920: 15.407,
192216.452. Daaruit blijkt, dat deze be
volking per tijdvak van 20 jaar steeg tot
ongeveer het dubbele. Met de mogelijkheid,
dat de bevolking' in 19201940 zal ver
dubbelen, moet rekening gehouden wor
den, en als de inspecteurs dan de vraag
stellen, of in dat tijdperk de geldmid
delen zullen toelaten voor nog 15 k
16.000 patiënten, door het zetten van
nieuwe gebouwen, plaats te maken, dan
zullen velen op die vraag een ontkennend
antwoord gteven.
Het maken van nieuwe gebouwen geheel
le voorkomen zal zeker niet mogelijk blij
ken, maar om deze tot het strikt nood
zakelijke te beperken, zouden, aldus de
inspecteurs, de twee volgende maatre
gelen in aanmerking kunnen komen:
le. Een vergrooting van het maximum)
aantal patiënten in de beslaande gebou
wen. Door lagere eischen te stellen wat
verplegingsruimte of oppervlak pter pa
tiënt betreft, kan het aantal patiënten
in de gestichten worden opgevoerd, maar
een zeer schromelijke overvulling, zoude
dan een behoorlijke verpleging onmogelijk
maken.
2e. Een beperking van de behoefte aan
plaatsruimte. Om' dit te bewerken, zal
het noodig zij'n: a. dat telkenmale, wan
neer plaatsing van ee np'atiënt in een
gesticht overwogen wordt, zorgvuldig na
gegaan worde, of niet op andere wijze
dan door gestichtsverpleging de belangen
van den patiënt op- bevredigende wijze
kunnen worden behartigd; b. dat de duur
van de verpleging van de rustig geworden
patiënten bekort worde, doordat alle be
trokken partijen zooveel mogelijk mee
werken tol het vinden va nandere minder
kostbare wegen om voor deze verpleegden
zorg te dragen, zooals in gasthuizen, ge
zinnen, enz.
Zij' ontveinzen zich niet, dat zoowel
bij strengere keur als bij bekorting van
den verplegingsduur groote moeilijkheden
ondervonden zullen worden, maar de tijds
omstandigheden dwingen nu eenmaal tot
het inslaan van nieuwe en zeer moei
lijke wegen. -
In dit verband geven zij den minister
in overweging, den brief te brengen onder
de aandacht van den minister van justitie,
zoomede van de .colleges van Gedep.
Staten en van de besturen der gestichten.
Een kennisgeving van het bovenstaande
zoju voor vele kantonrechters aanleiding'
kunnen zijn de vraag, of gestichtsverple
ging inderdaad noodzakelijk is, nog ern
stiger dan tot dusver te overwegen.
De officieren van justitie, inzonderheid
zij', in wier arrondissement een of meer
gestichten zij'n gelegen, zouden bij d®
plaatsing van een patiënt in een gesticht
en vooral, wanneer de vraag wordt over
wogen, of de termijn van de machtiging
moet worden verlengd, rntet de strekking
van dezen brief ernstig rekening kunnen
houden.
D© Colleges van Gedep. Staten zouden,
MJiUrui ui iiremg
eisoh van den schrijver, die zelve zich
bepaalde tot opbouwende critiek van
Christelijk; standpunt over een groote
rij hoeken en juist door de veelheid
en de bontheid Van het werk de
heerschende wanbegrippen niet over
wint. i
Ouders, opvoeders, onderwijzers
kunnen niettemin aan dit vlot geschre
ven boek zeer veel hebben, zij vin
den hier voortreffelijk onderricht in
bet kiezen van Uitnemende voorlich
ting, dank zij een belangrijk aantal
aanteekeningen van verklarenden
aard oif wel tot andere bronnen heen
leidend.
Het geheel is een krachtig pleidooi
voor religieuze gebondenheid. Het
dringt den lezer 'tot positienemen te
genover de vele verschijnselen, die
op ieder levensgebied rondom u zich
voordoen.
Diaarneven veroordeelt do schrijver
het zich in besef van eigen zwakheid
terugtrekken, aangezien roeping en
bewustheid, dat juist in zwakheid
krachten verkregen worden van Hem,
Die alleen krachten geeft.
Een Christen heeft zich onbesmet
te bewaren van de wereld en tege
lijk Imidden in die wereld getuigen
'van zijn geloof. Moeilijk: maar heerlijk