\o 273 IHaandag 21 Augustus 1923 36e Jaargansr Buitenland. Drukksrs-Exploitanten OOSTERBAAN LE COINTRE GOES Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes Te!.: Redactie no. 11; Administratie no. 58 postrekening No. 36000. Bijkantoor te Middelburg: Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259 De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WERKDAQ. ,1 Abonnementsprfa: Per 3 maanden, franco per port f 3. Losse nummers f 0.05 Prijs der Advertentiën: 1—4 regels fl.20, elke regel meer 30 et Bij abonnement belangrijke korting. dat het stadhouderschap zou worden afgeschaft, en stadhouderschap en ka pitein-generaalschap steeds gescheiden zouden zijn. In den aanslag van Wil lem II o'p Amsterdam had hij een «soort staatsgreep gezien en hij wilde iets dergelijks voorkomen. Daarom heeft hij dén tateren stadh Willem 111 wel' zorgvuldig -opgevoed, maar toch klein gehouden. O-m 'Cromwell te believen, die de Oranje's vreesde, o-m-dal zij aan de Stuarts verwant waren, dreef hij in Holland heimelijk door, de Acte van Seclusie, die de'Oranje's van het stad houderschap uitsloot en daarbij kwam de vrees, dat hij niet -meer de -eerste man in den -staat, zou zijn, als wij weel een stadhouder kregen. In het kleine Nederland is geen plaats voor twee gro-ote im-annen naast elkander. Voor jOldenhameveldt was er igeen plaats geweest naast Maurits, voo-r Jan de Witt zou er geen plaats geweest zijn naast Willem III. Het volk even wel was van zulke opvattingen niet gediend. „Ende al is- ons Prinsje nog zoo klein, „Allevel zal hij stadhouder zijn." Onder die leuze werd Jan de Witt op zijde gedrongen en toen de Witt was heengegaan, kreeg Willem III de plaats, die hem toekwam. Jan de Witt was niet eenzijdig ontwikkeld. Hij was een goed rede naar -en een goed schrijver. Hij hul veel menschehkennis, rnjajar ook' veel zaakkennis. 'Men noemde hem Hol lands wijsheid. Als mathematicus, als financier en als staathuishoudkundige heeft hij uitgemunt en hij wist niet alleen .snel te begrijpen, maar o-ok snel te bandelen. Ook zijn karakter mag toen eeren. Hij was rein van zeden, -een goed echt genoot -en een goed huisvader. Om koopbaar was hij niet. Het ontbrak hem niet aan too-ed. Zijn werkzaam heid was buitengewoon, maar h'.j was niet vrij van nepotisme. De grootheid van 'de familie de Witt ging hem niet minder ter harte dan de grootheid van zijn land en de Acte van Seclusie kan niet -als een eerlijke daad worden aangemerkt. Ons leger heeft hij verwaarloosd. Ook -o-p dat punt stond hij verre he neden (Oldenbarneveldt, De landpro vinciën voelden altijd meer V-oor de versterking van het leger maar als Hollander ijverde Jan de Witt aller eerst voor de vloot. Dat hing ook samen met zijn groo-te z-o-rg voor de handelsbelangen.Zijn poli lick was grootendeels handels- en koopmans- politiek. i, Onze Marine evenwel dankt, aan Jan de Witt de schoonste bladzijde uit hare geschiedenis. Hij ontdekte de Ruyter en wist hem in dienst te hou den, toen de Ruyter zelf zich wilde terugtrekken. Hij smeedde het wapen, dat de Ruytef z-oo meesterlijk hanteer de. Zonder hem had cle Ruyter niet veel vermocht. Hij was de beste mi nister van Marine, die wij ooit hebben gekend en nu nog noemen wij o-nze oorlogsmatrozen jongens Van Jan de Witt. Met de predikanten stond Jan de Witt niet op go-eden voet, evenmin als Oldenbarneveldt. Hij deed veel o-m hen te winnen. Hij zorgde, dat zij geregeld - - --iMuu-eii rc-pas1 men en een laatste handdruk té geven. T vuur geval, toen m-en op het idee kwam .A llPrPPPof Cnri ïv rl A "X"r/~\rV"r> r/i 11 at, Tlir, nm /l.A 1-,Arll'.nJn. 1 - 1 i 1 DE GEBROEDERS DE WITT. Zondag 20 Augustus was het 250 jaar geleden, dat de gebroeders f de Witt werden vermoord. 3 Wij willen dus enkele woorden wij den aan hunne nagedachtenis. Oldenbarneveldt en Jan de Witt zijn de grootste staatslieden geweest, die wij ooit. hebben gehad, indien wij o-nze Oranje-vorsten buiten rekening laten. Wij zijn op dat punt dus niet vooruit gegaan. Slingelandt, Van Hogen dorp Thorbecke -en anderen zijn staatslieden geweest van beteekenis, maar met het bovengenoemde tweetal kunnen zij niet worden vergeleken. Toch is Jan de Witt in de p-o-litiek niet altijd gelukkig geweest. -Zijn bin- nenland'sch'e politiek maakte fiasco •toen, ten slotte, toch het stadhouder schap werd hersteld en zijne buit'en- landsch-e, toen Frankrijk en Engeland zich in 1672 tegen -ons vereeniigd had den. Op de tweedracht tusschen die twee landen was heel de bui I onland- scire politiek van Jan -de Witt gebouwd Hij had alles op één kaart, gezet. Hij moest heers-clien d-o-or die twee lan den te verdeelen en -een tijd lang is "hem dat o-ok gelukt. D-o-or de Triple Alliantie van Nederland, Engeland en Zweden bracht hij Frankrijk to-t staan. Dat. was zijn meesterstuk, maar vier jaar later, in 1672, viel alles als een kaartenhuis -ineen. IKiarel II van Enge land liet zich Idoor Frankrijk -omlkloopen De vijanden van vroeger werden vrien den en ho-ndgen-optem De Witt had, .zich laten verschalken. Hij was te veel optimist geweest en had te stijf hoofdig a-an eigen plannen vastgehou den. Hij werd volk-omen d-o-or de ge beurtenissen verrast en overrompeld. Zijn politiek bleek een. volkomen (mis lukking en van dat oo-genb-lik was zijn lot bezegeld. Voor Hol land in de eerste plaats heeft Jan de Witt gezorgd. Hij meende dat Holland, desnoods, wel de andere provinciën missen kon. Hij kwam uit Dordrecht, de oudste Hollandsche stad en wilde als Hol lander 'de consolidatie der regenten heerschappij. Toch mag tóen -niet zeg gen, 'dat alleen Holland, en niet geheel Nederland, reden heeft, om hém te danken. Hij -maakte o-ns land tof. een gro-ote -mogendheid. Nooit was ons aan -fejen in het buitenland igroo-ter dan in zijn dagen. Hij beschermde ons tegen Engeland. D-e tocht naar Chattam was zijn werk. Aan hem danken wij de prachtige vlo-ot, die in 1672 -o-nze'red ding Avas. In o-nze financiën bracht hij orde. Ons credi-et werd door hem bevestigd. Men mag hem' evenwel ver wijten, dat hij de goede kansen heeft verzuimd, otó onze landgrenzen naai de zijde van Hannover, West.phalen en België uit te breiden. Tegenover -onze Oranje-vors- ten stond Jan de Witt vijandig. Reeds zijn vader had alk-eer tegen de Oran je's ingeboezemd, z-o-oals de v-ad-er van Hannibal 'dezen had geleerd de Ro meinen te baten. Hij was een echte republikein en wilde geen eminent hoofd, omdat de stadhouder toch eigenlijk het. monar chaal beginsel vertegenwoordigde. Cromwell had hem bewezen, ho-e gevaarlijk li-et is, als civiel en militair 'gezag in ééne hand komen en daarom m^og -beliT'^^i11Holland, door, ken' werden betaald en dat de achterstand werd aangezuiverd, maar de predi kanten vertrouwden hem niet,. De Witt was, even-als de regenten, meer Armi- niaansch en Iibertijnsch gezind en de predikanten waren bovendien wanne Oranje-mannen. Dat. verklaart hun tegenzin tegen Jan Re Witt en ten deele ook diens val. Cornells de Witt h-ad veel minder te beteels enen dan zijn broeder. Hij wordt hier dan -o-ok alleen ge noemd, o-m'-dat hij het lot zijns broe ders deelde. Als gedeputeerde ter zee had hij zich vo-oral in den stag bij Solebay onderscheiden. Op de pijnbank too-de hij o-ok veel moed. Zijn proces is nog steeds een schande voo-r ons land. Dat hij Willem III naar het leven stond, is noodt gebleken. Dat proces was een pendant van idat tegen Oldenbarneveldt. Hei valsch getuigenis van Tichelaar deed hem veroprdeelen, -maar latere geschied schrijvers hebben hem in zijn eer her steld. 1 ft 1 i. i De do-od van de gebroeders de Witt was niet zo-o-zeer het werk van het gepeupel \'an den Haag dan wel van de lm-eer gegoede burgerij, die bij de Schutterij diende. Het was een no taris. die -.aan Jan de Witt de eerste wonde toebracht. Hij en zijn broeder vielen als zondebokken voor de ram pen van 1672. Het volk geloofde he slist, dat Jan de Wilt ons land aan Frankrijk verkocht had. Het zag in hem o-ok Re personificatie van dë Re- gentenfcliek en wilde de verheffing van den Prins van Oranje. Jan de Witt was o-ok tro-tsc.li en hooghartig en weinig populair. Toen het.'laatste oogenb-lik naderde bedekte hij, evenals Caesar, zijn ge laat met zijn mantel. Gro-ote miannen gelijken elkander. De schending der lijken evenwel na den do-od schijnt -meer het werk te zijn geweest van het gepeupel. Toen Jan de Witt eens -een zijner (vrienden raadpleegde.' of hij hel aan geboden ambt van Raadpensionaris zou aannemen zeide -deze hem, dat het hem, als hij het aannam, niets in-oest kunen schelen, of hij ten slotte, heel 'o-f in stukken in de kist werd gelegd en die voorspelling is uitgekomen. ("Nederlander) bedden om -een schuilplaats te zoeken. Kogels drongen in d-e slaapkamers door, doch de bewoners bleven op wonderbaar lijke wijze vrij iran kwetsuren en den dood. De Vrijstaters beantwoordden bet vuur krachtig en sloegen de aanvallers af. De Vrij Staters t-ed-en -enkele verliezen. De burgeroorlog in Ierland. D.e rebellen worden, naar uit de be richten omtrent de gevechtsactie in Ier land valt op te maken, weer driester. Te Dublin zelf n.l. hebben gedurende twee uur gevechten tusschen de vrijstaat- troepen en de opstandelingen plaats ge had. Dm drie uur in den morgen heb ben de rebellen een aanval gepleegd op- 't hoofdkwartier der vrijstaaltroepen. Deze waren echter terstond in actie en open den een krachtige fusillade met hun ma chinegeweren op de opstandelingen, die zicli op de daken der huizen verschanst hadden. De bevolking werd door liet ge weervuur uit hun slaap gewekt. D-e a-rijstaattroepèn waren na twee uren meester van den toestand en patrouilleer den in pantserauto's door de straten. Die rebellen trokken bij het aanbreken van den da-g terug. Volgens andere telegrammen hebben de opstandelingen ook de stad Monaghan be stookt. Op verschillende banken werd een aanslag gepleegd. Een bedrag van 6000 pond sterling -werd 'buitgemaakt. Ten slotte moesten de rebellen echter ook hier te rugtrekken wegens een krachtigen tegen aanval van de burgers der stad, die zeven opstandelingen gevangen namen. Krijgsgevangenen-avontuur, derd, komt het èr op aan, de afkomst van het vergif en de deelneming of het medeweten van meerdere personen te ontdekken. Een benijdenswaardig land. Het gemeenebest van Australië kan zich beroemen op een begroeting, die een overschot aanwijst niet alleen, maar waar op bovendien rekening is gehouden met een vermindering der belastingen. De eerste, begrooting van den minister van financiën vermeldt n.l. een vermindering! der belastingen met 3.000.000 en een vermindering- tot hetzelfde bedrag van de uitgaven. Deze zijn geraamd op- 62.000.000, tegenover 65.000.000 ver leden jaar. De raming: der 'inkomsten, bedragen 62.500.000, een overschot der halve win 'een half millioen. De minister heeft verklaard, dat de regeering in ieder opzicht de beginselen heeft gevolgd van cle Internationale Fi- nancieele Conferentie, in 1920 te Brussel gehouden, met na mé wat betreft strikte zuinigheid bij de uitgaven. De wijnoogst in Frankrijk. Naar de Fransch© bladen melden, zal li-et jaar 1922 e-e-n uitmuntend wijnjaar zijn. Het „Petit Journal.", z-egt zelfs, dat het wellicht een herhaling wordt van 1.893, een jaar, dat -enerme hoeveelheden wijn. van uitmuntende kivalit-eit ople-verde. In de geheele streek nabij Bordeaux belooft de oogst, die omstreeks 15 September zal beginnen, overvloedig te zijn. Men schat de opbrengst op vijf millioen H.LV Deze prachtige oogst zoü een heugelijk Allereerst sprak de voorzitter, Ds Drost het vertrekkend H. der school to-e; herinnerde in -deze toespraak aan de vele toewijding v-oo-r zijn werk, steeds door den heer B. getoondvan ziin groeten werklust, en sprak de beste wenschen uit vo-or de toekoimst Van het heengaand hoofd der school en van diens gezin. Daarna kreeg de secretaris der schoolvereeniging, de heer J. A. Domi- tocus het woord, die in korte trekken ®en, en ander herinnerde in verband toet oprichting en uitbreiding der s-dhl, Waarvan nu juist de heer Brinkhuis Voltooiing noig k'an aanschouwen. Na den secretaris, sprak de heer van Koeveringe, le onderwijzer, na- toens het personeel, en dankte v-oo-rr jsamenwerking en vriendschappelijken om (te bedreigde houtstapels te be strooien met cement, waarvan groote hoe veelheden vlak bij beschikbaar waren. Door het water \mn de spuiten pakte het cement samen tot kleine stukjes, die be letten, dat zuurstof bij het hout kon ko men, zoodat geen nieuiv hout meer vuur kon vatten. Het cement, dat op h-et bran dende hout terecht kwam belette het weg vliegen van vonken en brandende stuk jes, terwijl het vuur eronder gesmoord werd. Bij dien brand werd ooh van ce ment gebruik gemaakt voor het blusschen van olie, waarvan -ongev-eer anderhalve- kubieke meter in een tank in vlam was geraakt en die1- tot overmaat van ramp overal been spatte, omdat nit het pak huis allerlei blikken in den tank vielen, die dan uit elkaar sprongen en de bran dende olie overal heen verspreidde-n. Men wierp -eenige zakken droge cement ia het uerna sprak -de heer F. Bruinooge, reservoir met de vlammende olie. De zak- dplne if comité van oud-leerlingen ken verbrandden natuurlijk oogénblikke- br" i 1en bankte thans den „mees- lijk, maar d-e fijn poedervormig© cement jtok nog gaarne voor het vroeger wsrd daarna over de oppervlakte heen nov°!u? °?derwijs. "En ten slotte sprak gestoven, waardoor weer door afsnijding og unr Li. J. Fl-o-russe, namens de van de zuurstof het vuur gebluscht werd. ,v?nn de nu" N[ wroeger-school- Het rapport over dien brand con sta- t^ae kinderen, en herdacht ook nog teert met. nadruk, 'dat zonder gebruik van wet ae hpehte vriendschapsbanden die het cement de houtvoori-aad °eheel ver- Een paniek te Dublin. Van vier uur 's nachts tot het aanbreken van den morgen w-erden d-e bewoners van Dublin Vrijdag ontsteld door een zwaar geweervuur en het geweld van een Lewis- g-ew-eer. Ongeregelde troepen deden een aanval op de door cle Vrijsta,ters bezette kazerne van B-eg.garsbush. De bevolking in deze ivijk vluchtte verschrikt uit haar in veiligheid en ging toen de Dure: meeren. Hi-eraan is het te danken, dat bij dezen feilen brand, m-iddan in een volk rijke buurt, waar de menscben dicht op een wonen, geen persoonlijke ongelukken zijn voorgevallen. Veertien woningen warden in alle haast ontruimd. De helft hiervan ging geheel in vlammen op. D© brandweer stelde alle pogingen in het werk om den brand te stuiten. Van alle zijden werd de strijd tegen het vuur krachtig aangebonden. Met vier stoombrandspuiten en acht handspuiten in totaal ongeveer 20 slangen werd -eer, enorme- hoeveelheid water in het brandende gebouw geworpen. Het geheele blok, de woningen incluis, was één vuur zee. Eerst tegen den morgen begon men te winnen -en pas om half acht was men den brand meester. In totaal zijn behalve het feestgebouw zeven woningen verbrand. 15 gezinnen zijn dakloos. Het feestgebouw, dat eigendom is van Mevrouw K,. M. Huys- senaar-D-esm-et, was voor f 35.000 ver zekerd. D-e inboedels der bewoners van de overige huizen zijn gedeeltelijk wel en gedeeltelijk niet verzekerd. De burgemees ter heeft faciliteiten toegezegd aan de daldooze gezinnen, die zoo spoedig mo gelijk geholpen zulliëin worden. 1 t.Courant") i l kit zijn voor dé wijnb'ou'wërS, ware hef Negen Diuiischers, Komende van kaap •:-i -1 - i--«-»«» Juby, zijn te Las 'Palmas ontscheept. Zij verklaarden vroegere soldaten te zijn, die door cle Franschen in Turkije gevangen Avaren genomen. Zij Avaren in Algiers geïnterneerd ge weest en naar het binnenland van Ma rokko gevlucht, waar zijtóloor onafhanke lijke stammen gevangen waren genomen, die hen aan clen Spaanschen commandant van den post Juby verkochten. Zij verklaarden vercler, dat andere Duitschers zich nog in handen van de zelfde stammen bevinden. De aanslag op Scheidsmann. Heistert en 'Oelschla-ger hebben voor den rechter van instructie hun bekentenis in alle opzichten gehandhaafd. Oel- schlager zeicle, dat hij, toen hij op den opperburgemeester Scheidema.im ivilde schieten, 'het pistool op' dezen gericht had, terwijl hij ongeveer vijftien passen achter hem stond. Hij ivas echter verhinderd te schieten 'door den stokslag van een man, die 'hem- en Hustert bewust of onbe wust reeds den gteheelen dag hinderlijk ge- Aveest Ava.s. Toen hij dezen man van zich af had 'geslingerd, hacl hij', Oelschlager, clen opperburgemeester zien neerzinken en .hem aroor dood gehouden. Zonderling genoeg heeft een persoon, die op' de cloor Oelschlagër geschetste wijze werk zaam is g-OAvcest, zich tot nu toe niet ge meld. Hustert heeft nog' op den dag zijner uitlevering den procureur-generaal de plaats in het bosch getoond, waar hij het bruine blikken omhulsel, hetwelk de giftspuit bevatte, en een doos en deksel aran de soort der gasgranaatdopp-en, heeft weggeworpen. Alle nasppringen in het bosch Avaren tot dien tijd zonder resul taat gebleven. Nadat de daad thans g-eheel is op-gehel- meisje na ^ngeveer een Week „niet steeds is de liefde bestendig van duur" tot haar eersten vriend terugkeerde. De verlatene daagde zijn ri vaal uit en het kwam tot een vechtpartij in de Houtmanstraat. De uitdager werd „-geschept" en viel. Later bleek het, dat hij een ernstige wond in het gelaat had, vermoedelijk toegebracht met een penne- mes. Aanvankelijk leek het zelfs of de hersenen geraakt waren, rndar later bleek, dat er geen gevaar voor het leven was. Of nü de wond is toegebracht door den tegenstander, dan wel dat de gewonde -zelf een -mes had getrokken en daarin is gevallen, valt moeilijk uit te maken. Ook getuigen konden geen zekerheid ge ven. In elk geval is de tegenpartij-, een glazen was sc li er, voorloopig d-oor de politie ingerekend. De gewonde ligt th'uis te bed. (Hbld.) Onhoudbare toestand. Men meldt g.an de „Maasb.": Een tuinbouwer uit Beemster voerde aan de veiling te Broek op Langendijk (N.-H.) 2000 K.G. roode en 5000 K.G. ■witte kool aan, beide' .soorten le kwa liteit. De heele partij- van 7000 K.G. bracht hem f43 op. Voor loon aan snijden en aanvoeren had hij meer dan dit bedrag nle', dat rij zich -ernstig bezorgd maken over Re vraag, Avaar zij 'n afzetgebied moe--" ten vindèri. Bordeaux is een Avijn, di© zich bij uitstek leiëilt voor export, maaü Amerika is „droog", cle invoer fiï Zweden' en Holland is sterk verminderd, Rusland blijft geheel buiten kwestie, Duitschland, Avoi'dt gehandicapt cloor zijn ged-eprecieerd g-eld, Engeland -neemt een zeer gereser veerde houding aan, en alleen België is- den Fi'nnSchen Avijn trouw gebleven, doch' m-en drinkt daar meer Bourgogne dan Bor deaux. Bovendien gaan cle wijnbouwers gebukt ond-ei' lal van bijzondere belastingen, o. m'. -een weeldebelasting van vijftien procent. Wat men voor 5 Mark kan koopein. Naar av-r in -e-e-n der buitenlandsche bla den l-ez-en, kan m-en op h-et oogenblik, on danks de drukb-esproken depreciatie vart de mark. m-et een bedrag van slechts 5 mark toph nog h-eel Aval do-en in Berlijn, Zoo kan mie-n m©t 5 mark op zak m-et d® „ondergro-nclsch'e" of d-e tram een reis- mak-en van. 'het -eene eind van Berlijn naar het and-ere. Ook 'kan men voor dit bedrag .drie ver schillende vrienden „opbellen" of aan vijf verschillende vrienden s-chrijven. Voorts kan men voor vijf mark tw-ee dagbladen' koop-en, ofw-ei -een kop soep of een glas spiritualiën. Een voldoende hoeveelheid aardappelen voor één p-ersoon, een stuk cake, of een. r-ae-p chocolade is ook al voor 5 mark l© krijgen. V-oor vijf mark rookt men voorts twe© tamelijk go-ede sigaretten of pen zeer slechte sigaar. Tenslotte kunt ge er een potlood voor koop-en, ge -echter niet moet gebrui ken omte schrijven, daar het zich aroor dat dool minder goed leent, vriend toe, het touw w-ee-r op te halen er ©en lus in te maken, en het dan weer t© laten zakk-en. Zoo gelukte het den man te bevrijden uit zijn beuarden toestand, waarin hij z-ek-er -een kwartier verkeerd had. moeten uitgeven, terwijl de kosten van Vlieg-en zonder motor. D-e student Martins, van de technische hoogte-- scho'ol te Hannover, heeft een praestatie volbracht, di-e in d-e geheele wereld nog niet haai' -gelijkenis vindt. Hij is n.l. met een door hem geconstrueerd motorloos ^eilvliegtuig ee-n uur -e-n z;es minuten on onderbroken in de lucht geweest. Schier den igeheelen tijd vlo-o-g Martins op een en dezelfde hoogte. Hij vloog niet minder 'dan negie-n maal boven d© plaats, waar hij was opgestegen onder stormachtige geest drift van alle toeschouwers. („Hbld") 40 graden koorts. Een medicus schrijft in „De Amsterdammer": Juffrouw Roos trok de deur van mijn spreekkamer wel ee-n beetje te hard achtr zich dicht. Het kan natuurlijk onwille keurig z-ijn, dat- -een deur wal hard achter je dichtvalt, maar meestal is ziooiets een teeken, een symptoom van de gemoeds gesteldheid, waarin iemand verkeert. We zlullen all-emaal wel eens een deur achter ons hébben, laten we 'tmaar zeggen, dicht- A inladen en vracht naar Amsterdam ook gesmeten, niet ómdat we ztoo° erg blij

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1922 | | pagina 1