No 158
Dinsdag 4 April ll)££
36e «laargang
Vlissingen in April 1572.
Buitenland.
Binnenland.
FEUILLETON.
A
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Langa Vorststraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. II; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
A b o n n e m e n t s p r ij 8
Per 3 maanden, franco per post, f 3.—
Losse nummersf 0.05
Prijs der A d ve r t en t i n:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 ot
Bij abonnement belangrijke korting.
Cijfers.
Prof. Fabius schrijft in zijn „Studiën
en Schetsen":
In 1910 gaf het Rijk voor het lager
onderwijs uit f 29 millioen; in 1917 was
dit cijfer gestegen tot 41 millioen; en
voor 1922 is geraamd 148 millioen.
Aan salarissen en pensioenen Wordt ge
zamenlijk door Rijk, provinciën en gemeen
ten uitgekeerd ongeveer f 441 millioen, of
ruim de helft van wat van hunnentwege
aan belasting wordt geind (841 millioen).
Beloopen de uitgaven voor het spoor
wegwezen f 200 millioen, daarvan gaat
f 120 millioen aan salarissen en loonen.
Te Amsterdam verdiende aan het einde
van 1914 een gewone bakkersgezel f 15
pes' week) en was de arbeidsduur op 66
uren bepaald, waarbij de schafttijd niet
meegerekend werd. Thans is het loon
van een gewonen gezel f 36 per week, en
de arbeidsduur 45 uren.
In het boekbindersbedrijf bedroeg in
1916 het gemiddelde loon per persoon en
pel" uur 172/5 cent; thans bedraagt dit
bij de contractueel bepaalde personeelver-
houding 534/a cent.
Volgens Patrimonium werd in 1920 door
ons volk aan sterken drank uitgegeven
f 280 millioen.
Taine meldt (Les origines de la France
contemporaine; La revolution (1881), dl.
II, blz. 96). ter kenschetsing van het
Jacobijnsche bewind, dat in Frankrijk voor
1792 werd voorzien een tek'ort van 400
millioen francs (f 200 millioen).
„Het Nieuws van den Dag" berekende
16 Maart 11., dat, indien men het aantal
arbeiders, dat onder de Arbeidswet valt,,
stelt op 900.000, die wet, .vergeleken
met de nieuwe voorschriften, aan ons volki
een verlies van vierhonderd millioen werk
uren heeft gekost.
Minister De Geer zeide 17 M&art 1.1. in
de Tweede Kamer der S.-G., dat er ge
meenten zijn, waar alles samen 75 pet. van
het inkomen aan belasting wordt betaald.
Tot zoover deze hoogleeraar, wiens stem
tot nog toe, steeds eene van een eenling
was:
WaaT moet dat heen? is zelfs de meest
ongeloovige geneigd te vragen.
Neen, waar zijn wij' al? dit is de
eenige nog gangbare vraag.
En het eenige antwoord vindt men in
Jesaja 21 11, 12.
En hieraan heeft als in Je sa j a's tijd,
elk sterveling schuld; 't Bondsvolk voorop:
Gelukkige groei.
Het jaarboekje van de Unie bevat een
Statistische opgave van de Scholen met
den Bijbel, die sinds 1857 gesticht zijn, of
althans bestonden.
Deze lijst toont ons de wonderen des
Hoeren, die onder begunstiging van zoo
kleine, zwakke krachten gewrocht zijn-
In 1857 nog slechts 58 scholen met
samen 10.000 leerlingen, en nu in 1922
1380 scholen met 211.000 discipelen. Toen
bijna enkel Diaconie-scholen, nu op kleine
uitzondering na alle geheel vrije scholen,
staande op eigen voetstuk-
De eerste groei ging langzaam- In bet
vierde ©ener eeuw waren wij, in 1882, nog
pas op 365 scholar met 57.000 leerlingen
gekomen. In de daarop volgende kwart
eeuw maakten we een spreng van 365
op 850, en van 57.000 op 134.000 kinde
ren ©en sprong die vooral door de wet-
Kuyper mogelijk was geworden- En sinds
1907, d-i- in vijftien jaren, wonnen we
Dry, die malkand'rèn helpen willed,
Zijn machtig zesmans wicht te tillen i
'Het gistte heftig onder de burgerij, der
goede stad Vlissingen begin April 1572.
De beruchte Diuc cl'Al be had besloten
haar met een geweldig fort te 'betoomen
en voor Fjlips II te verzekeren.
Reeds waren de fundamenten gelegd en
rees de geduchte sterkte symbool van
Spaansche overmacht en dwinglandij
in haren dreigenden omvang uit den
gnond, wat den haat der Vlissingers jegens
Alva dagelijks deed groeien. Aangezien
de onverbiddelijke meedoogenlopze hertog
nergens miinder acht op: Sloeg d;ui op
de klachten der ingezetenen des lands en
hunne privelegiën met voeten trad, was
hij voornemens de stad hij kende
hare strategische waarde met sterk
Spaanseh garnizoen onder den duim te
houden. Er lagen thans eenige vendels
Walen, doch hij zond reeds zijn fourierte
of kwartiermeesters om logies te bespre
ken voor de ongure gasten, die hem
op zijn meesterlijken tocht uit het Zuiden
hadden vergezeld.
weer zoo gelukkig aan invloed, dat we
in het eerste zevental naar boven gingen
van 850 op 1116, en van 134.000 op
177.000 discipelen; en in bet volgende
achttal van 1116 op 1380 scholen en van
177 duizend op 211 duizend kinderen. Dat
de aanwas gedurende bet eerste zevental
jaren honderd meer bedroeg, dan in het
tweede zevental, behoeft niemand te ver
wonderen. In het tweede zevental toch
schuilen de oorlogsjaren met hun nasleep
van duurte en malaise. De „was" was dan
toch nog 163. En in het laatste jaar alleen
101, te zamem in de laatste vjjftien jaren
niet minder dan 530-
Thans zijn er reeds weer nieuwe scho
len in aanbouw of voltooid, o. a. die van
Moriaanshoofd (Morjè'n) op Schouwen.
Houde men wel in het oog, dat dit nog
pas uitsluitend de Scholen met den Bij
bel zijn. Daarbij komen dan nog ten eer
ste aile R.-Kath. scholen, en voorts alle
particuliere scholen zonder eigen Christe
lijk karakter.
Niet warm genoeg kunnen we er ons
dan ook over verblijden, dat de behoefte
niet alleen, maar ook de lust en. zucht
om Scholen met den Bijbel te stichten,
nog steeds onverzwakt blijft aanhouden.
Van vertraging en van stuiting mag
geen oogeublik sprake zijn.
Vooral niet in die deelen van Zeeland,
waar wie nog zoo schuldig achterlijk
bleven
Zeeland staat in bevolking met Utrecht
bijna gelijk, en. heeft slechts 72 scholen
met den Bijbel, terwijl Utrecht er 98 be
zit. Alzoo 26 meer.
Tegenover deze getallen maakt Noord-
Brabant met zijn 37 Christelijke scholen
een schitterend figuur.
Zondert men toch Roosendaal, 's-Bosch,
Breda, Tilburg, Eindhoven en een paar
dorpen in de Langstraat uit, dan vindt
men die Chr. scholen, bijna alle in 't Wes
telijk deel dier provincie.
Zelfs Limburg heeft al acht Christelijke
scholen, waarvan zes te Heerlen, waartoe
ook Treebeek behoort, en een in elk der
■gemeenten Sittard en Venlo.
Nu de gelegenheid tot schoolstichting
zoo vergemakkelijkt is; zal de toeneming
o« heel liet land öp 1 Jan. 1923 nog wel
grooter blijken dan 't dooi- ons .genoemde
cijfer van 101.
Opzettelijk drukken wij ons hier uit in
de woorden van dr Kuyper op 4 Maart
191.4; teneinde er de opmerking aan loe
te kunnen voegen, hoezeer, kon hij nog
■getuigen, hij zich verblijden zou over zulk
een voortgang en zoodanig ©en uitslag.
Wij voegen er alleen nog de opmerking
aan toe, dat van 1914 tot 1922 het. aantal
scholen met den Bijbel in de provincie
Utrecht met 9 toe,nam, en in Zeeland
slechts met 4, zoodat de ongunstige ver
houding tusschen deze beide, waarop dr
Kuyper in 1914 wees, op 't oogenblik nog
verergerd is.
•X-
De Vlootwet.
De Vlootwet zal dus worden behandeld
tegelijk met de begrooting van Marine.
Eene oplossing, die voor de hand ligt,
maar waaraan in de Kamer heelwat strijd
voorafgaan moest.
Dat de socialisten en andere nihilisten
hieraan meededen, spreekt eigenlijk van
zelf. Het ligt voor de hand, dat men. in
de kringen, waar men ontwapening pro
pageert, en dit verhevene doel momenteel
nog niet voor verwezenlijking vatbaar acht,
het naastbijliggende grijpt en zich alvast
vermeit in het op de lange baan schuiven
Er ontstond eenig rumoer onder het
volk.
Wij worden in nog zwaardere slaven
ketens geklonken dan eenige natie ter
wereld, mompelden sommigen. Het onder
houd van het krijgsvolk en van dat der
kasteelbezettinig zal ons meer 'bezWaren
dan. eenige stad in cle Nederlanden, oor
deelden anderen.
Nu Was eenige dagen te voren in alle
stilte do stad binnengekomen Johan van
Cuijk, heer van Herpit, vertrouwde van
Lumey. Hij had een beduidende rol ge
speeld. bij de inneming van Den Briel en
verstond uitstekend de kunst in troebel
water te vissehen.
Hij- mengde zich dagelijks onder het
Volk en het door heni uitgestrooide zaad
viel in vruchtbaren bodem. „Spreekt met
den mond ©n neemt geen spekken in gar
nizoen. De Prins van Oranje is reeds
met een grooten hooipi volk op de been
om verlossing te brengen van de tir&n-
nye des hertogen van Alha, die niets'
anders zoekt dan uwte goederen in te slik
ken en u tot den bedelstaf te brengen
opdat gij macht nóch moed zoudt bezitten
tegen hem te rebelleeren", zei hij tegen
degenen, die tot verandering gezind wa
ren.
Zulke woorden werkten als de vonk
in deze met electriciteit zwaar geladen
atmosfeer, werden met bliksemsnelheid
der militaire aangelegenheden.
De houding van den Vrijheidsbond, die
zich uitsprak bij monde van den heer
Drion, doet eigenaardiger aan, al schrik-..
ken we thans al niet meer op vanwege
de gevaarlijke krachtproeven dezer partij
in bewapeningskwesties.
De S.D.AP,, we weten het, buit deze
gebeele zaak uit ten dienste der verkie
zingen.
Maar mede met het oog op die op handen
zijnde gebeurtenissen -rijst voor ons on
willekeurig de vraag, of wellicht de Vrij
heidsbond vreest met het oog op de ver
kiezingen om spoedig eene beslissing be
treffende het ontwerpfVlootwet te moe
ten nemen.
Het is voor de heeren ©en uiterst
delicate kwestie.
In marinekringen is het ontwerp met
ingenomenheid begroet.
De treurige houding van den Vrijheids
bond bij de behandeling van de Dienst
plichtwet wekte hevige verbittering bij het
officierencorps, wat er na het afdoen der
begrooting van Oorlog wel niet beter op
geworden zal zijn.
Zal de Vrijheidsbond het wagen, op de
zelfde wijze z.ijne aanhangers bij Marine
tegen zich in het harnas te jagen?
Onmogelijk is het zeker niet.
En vooral niet na het v'erkiezings-
spieeehje, dat de (liberal©) heer Bijleveld
vlak voor de eindstemming der begrooting
van Oorlog hield en dat onzie landsver
dediging w'enschte prijs te geven aan de
bezuiniging.
De heer Bijleveld behoeft in zijne ar
gumenten niet de geringste wijziging aan
te brengen om er eveneens de Vlootwet
mede in den grond te boren.
Wat Minister van Dijk zeer zeker niet
verdient.
Deze moge Zijn zegetocht voortzetten.
Na zijne successen met Dienstplichwet en
Begrooting van Oorlog moge hij1 ook de
Vlootwet en begrooting van Marine bin
nenloodsen.
Eene viervoudige overwinning zij zijn
deeL
Sneeuwstorm.
Een van de hevigst© sneeuwstormen,
dien men sinds vele jaren in het AVesten
van Engeland en Wales heeft beleefd,
woedde Vrijdag en duurde Zaterdag op
vele plaatsen voort, waardoor het mijn
werk onmogelijk gemaakt werd en de
mijnen moesten worden gesloten. De trein
dienst werd gestremd, waaitloor sport-
verbdntenissen niet konden wörden nage
komen ©n aanmerkelijk© schade werd ver
oorzaakt. Omstreeks 3000 mijnwerkers
werden lot werkloosheid gedwongen in
Rhondal. Het dal is geheel en al met
sneeuw bedekt.
Zes sterfgevallen wórden gemeld uit
Wales tengevolge van de Werkloosheid en
de koude. Gedurende den nacht van Za
terdag op1 Zondag is het Weder iets be
daard. -
De burgeroorlog in Ierland.
De officieel© vrede tusschen Zuid- en
Noord-Ierland is wel gesloten, maar de
burgeroorlog in dit zoD (zwaar beproefd©
land woedt onverminderd voort. Die vol
gend© dagen dreigen zelfs hoogst ernstig
te worden.
Gemeld wordt, dat er een geheime mo
bilisatie va.n hot leger van Die Valera)
uitgebazuind, naar. alle hoeken der stad,
terwijl de partijgenooten „da,er nog vele
meer bij hingen" en den 6en April, juist
op! Paaschdag, werden de Walen zonder
veel conplimenten de póórt uitgedreven
door het „gemeijri" (gewone burgerij), dat
nooit de draagkracht zijner daden angst
vallig berekent en sterk impulsief werkt.
De kogel was door de kerk en V,a,n
Cuijk trok handig partij van de omstan
digheid, dat juist dienzelfden dag het!
Spaansche gjamizoen voor den mond der
haven 'kwam, wat het tumult nog ver
grootte.
„Toont u thans mannelijk", riep hij,
„want laat gle de Spian jaarden binnen,
dan zijt ge „al 't samen om lijf en le
den" en zult als oproerlingen ©en gewckl-
dadigen dood sterven. Gij hebt er 'sko-
nings garnizoen uitgejaagd en behoeft
opi gpen genade of verontschuldiging, te
rekenen. Heeft Alba de graven van Eg-
mond en Hoorne, welke den koning zoo
veel diensten hadden bewezen, gespaard?
En meent gó dan, dat hij ulieden -zal
ontzien
Onder de menigte bevond zich een
persoon (Jan Alman?), die wat te diep
in 't glas had gekeken. Hij bood aan, voor
een paar „vanen biers" met zeker stuk
geschut, op de vesting liggende, een schot
'te zullen lossen op de Spaansche schepen.
Twee daalders gaf hem Van Cuijk, de man
tegen hedenavond is uilgevaaHdigd. De Va
lera bedreigt dus steeds meer de ver-
eenigde vredeskrachten van Ulster en den
vrijstaat. Toen aan Die Valera gevraagd
werd, of hij van plan was om de voor-
loopdge regeering te bestrijden, antwoord
de bij, dat hjj niet wist wfejt er zou;
gebeuren.
He scheuring van het Iersche repu-
blikeinsche leger is alzoo voltrokkken. De
muitende troepen te Dublin hebben gister
morgen hun betooging doorgezet, ondanks
de tegenorders van het hoofdkwartier van
het Iersche leger. Dit leger bestaat uit
32000 man, hoewel het kon bestaan uit
36.600 man, verdeeld in 5 bataljons.;
Gedurende het wieekend zijn twee po
litieagenten en vier burgers te Belfast
gedood. Eén der burgei's werd in zrjn
eigen huis. gedood, terwijl zijn drie kin
deren gewond werden.
Ex-keizer Karei.
De Hongiaarsche regetering heeft in de
staatscourant hot volgende officieel©
doodsbericht doen zetten:
„Zijne Keizerlijke en Koninklijke Majes
teit Karei IV is opt 1 April te Funchal
zalig in den Heer ontslapen". In de Kro
ningskerk te Of en heeft een rouwdienst
plaats gehad.
De beoordeelingen der pel's over dan
ontslapen ex-keizer loop'en natuurlijk zeer
uiteen. Wij plaatsen er hieronder twee,
om het contrast duidelijk te demonstree-
ren.
De „Reichspiost" zeg;t, dat er Wel geen
enkele klok zal luiden in het land van
den onttroonden vorst, maar dat duizen
den harten zullen treuren om de droe
vige majesteit van dezen dood. Laat ons
toch allen haat en hartstocht uitbannen.
Men zal het land een grooten 'dienst'
bewijzen door ©ere te doen wedervaren
aan de verzoenende majesteit 'van den
dood, zegt het blad.
De „Arbeiterzeitungi" verklaart, dat de
dood van den ex-souverein haar koud
laat. Diit sterven noemt het blad onbetee-
kenend tegenover den dood van millioe-
nen menschen, door de dynastie der Habs-
burgers veroorzaakt. D© val va,n het
Habsburgische rijk is de noodzakelijke ver
vulling van het noodlot.
Koninklijke geschenken.
De Belgische vorsten hebben de ,lta-
aansche Belgische geschenken vereerdDe
koning van Ilalië kreeg als blijk van
vriendschap, en van goede verstandhou
ding het vredelievende geschenk van een
volledig stel geweren, karabijnen en re
volvers van de nationale wapenfabriek
van Herstal. De koningin kreeg een met
schelpen ingelegden waaier; de pirinces-
sen Yolanda en Mafalda kantwerk; de
kroonprins een album met de wapens'
vain beide landen en een volledige verza
meling der Belgische postzegels, en het
jongst prinsesje Belgisch speelgoed.
Korfe berichten.
Een geweldige brand heeft gewoed te
Nassau, de hoofdstad van de eilanden
groep der Ca-hania's, ten Oosten van Flo
rida gelegen. Op zekere momenten drbig-
de het vuur de geheele stad aan te tasten,
men Wist echter tenslotte de vlammen
te bedwingen. De schade bedraagt millioe-
nen dollars.
Volgens de Petit Parisien is te Mainz
bericht ontvangen, dat in geheel Duitsch-
land meer dan 300.000 metaalbewerkers
hebben gestaakt als verzet tegen het-voor
nemen der patroonsbonden om den a.cht-
urigen werkdag af te schaffen.
spoedde zich henen, en „als1 ©en rollende
donder schalde eenige oogenblikken later
de metalen stem Va,n het kartouw de heug
lijke tijding over de wateren van den
machtigen Schelde stroom, dat zijn Koningin
het Spaansche juk had afgeworpen
De 'Spaansche schepen maakten in al
lerijl d© zeilen los, kapten de ankertouwen
en „sa.Iveerden" zich met bekwamen spoed
naar" Middelburg.
Antonius van Bourgondië, heer van Cat-
thern, Captelle enz., stadhouder van Zee
land, had nauwelijks vernomen, wat de
stoutmoedige Vlissingers hadden durven
bestaan of hij spoedde zich uit Middel
burg er heen om den storm te bezweren
en te trachten ze door zijn autoriteit
tot rede te brengen.
Klokgelui riep de „borgeren" samen
voor 't stadhuis en daar hij een zeel'
welsprekend man was, die het spreek
woord „men vangt meer vliegen met
honing dan met azijn", wist toe te pas
sen, begon hij ier in een oratie het
volk op te wijzen, welke grove misdaad
zij hadden gepleegd, door zich aan
Sp'aansch garnizoen te vergrijpen. Doch,
jals zij zicb op den rechten weg terug lie
ten brengen en het hoofd deemoedig in
den schoot legden, zou alles vergeten en
vergeven zijn, want de koning was „de
goedertierenste vorst der gansche Chriy
tenheid" en de gjouverneui' zelf zou hunne
Er zullen onderhandelingen gevoerd
worden tusschen het Vaticaan en Moskou.
Rusland zou de rechten der Katholieken
erkennen.
In Bervië neemt men voortdurend
aardschokken waar door het geheel© land.
Een honderdtal huizen is reeds totaal ver
nield, een groot aantal beschadigd. De
materieel© schade beloopt ruim dertig mil
lioen dinars.
Te Danzig heeft een gevecht plaatS
gehad tusschen Fransclre en Duitsche ma
trozen. Een Fransch matroos weid ernstig
gewond.
De N ederland sch- Be 1 gische
kwestie.
Verschillende Belgische bladen mel
den, dat do besprekingen, Welke te Liy
zem tusschen de ministers, Jasp&'i' en
van Karnebeek over de Nederiandsch-
Belgische kwestie waren begonnen, te
Genua zullen worden voortgezet.
V Le e s c h k e u r i n g s w t.
Do Mem. van Antw. is verschenen op
het voorloopig Verslag betreffende het
Wetsontwerp tot wijziging van de vleesch-
keuringsWet.
Do ministers kunnen zich zeer goed ver
klaren, dat het platteland hier en .daar
meer verlangt da.n het ontwerp biedt.
Reden om dat te geven, is er r niet,:
wanneer dat meerdere de belangen der
volksgezondheid in gevaar zou brengen,
maar er is evenmin reden voor hot
platteland het uiterste te blijven begeeren
ten af te Wijzen oen redelijke tegemoet
koming, die rekening lioudt met de be
langen der volksgezondheid.
Wanneer op ruime schaal van de vrij
stelling wordt misbruik gemaakt en met
name vleesch van ziek vee met behulp
van de vrijstelling der huisslachtingen
in consumptie wordt gebracht en wanneer
ilie misbruiken niet met kracht werden
tegengegaan door het gemeentebestuur
dan zal de vrijstelling nieten worden
ingetrokken al moge dit niet aangenaam
zijn voor gpedwilligen, die wonen in een
streek, waar wetsontduiking inheemsch is.
Worden huisslaehtingen vrijgelaten, dan
kunnen geen maatregelen worden geno
men tegen wreedheid bij liet slachten.
De gemeenten behoeven geen kosten
uit de belastinglponningen te betalen; de
kosten kunnen geheel worden gedekt door
een keurloon. De wét kost dus aan de
gemeenten niets.
De regeering ziet er bij nadere overwe
ging geen bezwaar in, het verboden ver
voer te stempelen tot overtreding. Het
wetsontwerp word,t daarom' dienovereen
komstig gewijzigd.
De kl© eren verkoop aan Polen.
Naar men aan d© Tel. uit parlementaire
kringen mededeelt, heeft de crisis-enquête
commissie besloten om gevolg te geven
aan de motie-Duys, welke door de Tweede
Kamer zonder hoofdelijke stemming werd
aangenomen. De commissie zal dus een
onderzoek instellen naar de geheele gestie
der Regeering en van den heer Herzberger
in zake den verkoop van Regeeringsklee-
ding aan Polen de daarvoor genoten pro
visie en de terugstorting van het bedrag
hiervan in 's lands kas.
'Overbodige k r ij' g s r a d e n<
Naar de Tel. verneemt, heeft men aan
liet departement van Oorlog plannen ge-
onschuld zoo roerend voordragen aan
Alva 1), dat hun geen haar zou gekrenkt
worden. Persoonlijk bleef hij daar borg
voor en schudde nog een vollen zak
mooie beloften leeg.
Doch bij rekende buiten den waard
oftewel Van Cuijk en zijn aanhangers,
die luidkeels schreeuwden„Hoort toch
goede lieden, wat middelen al aange
wend worden om u te vangen en te ver
strikken in de Spaans'che netten!"
Nu begpn 'het „gemeijn" Bourgondië
met „jou, jou" te 'bespotten, waarop deze
nog een laatste poging waagde en uit
riep: „Borgers, borgers, hoe luttel weet'
ge, wat ge doet. Het is geen kleine
sake des konings garnizoen buiten te
sluiten bn te verjagen, hoe wleinig zijt ge
bewust van 's konings macht, omdat ge
Zoo obstinaat blijft. Die koning; zal in dezen
toestand niet berusten en wat goeds hebt
ge dan te verwachten? Zoo, ge volhardt,
welke middelen bezit ge om oorlog te
voeren tegen een zoo machtigen poten
taat en zoo ge al over eenige middelen
kunt beschikken, w'cet ge dan niet, dat
de „uitgangen (uitslagen) des oorlogen
pericileus zijn en dikwijls oorzaak van de
destructie en ondergang der steden, ia
verwoesting der landen met zich slepen'"
Het was er echter verre van, dat hij;
ze met eenig© reden kon overtuigen öf
van hunne voornemens afbrengen, want
