Xo 67
Msiandag 23 Januari 11122
36e Jaargang
Reclames.
Buitenland.
Reclames.
Binnenland.
FEUILLETON.
John Ward en zijne Vrouw.
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE C01NTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes
Tel.: Redactie ino. 11; Administratie no. 58
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259)
CLERICAAL EN ANTICLERICAAL.
De eerstgenoemde naam wordt door
onze politieke tegenstanders nog, maar
al te dikwijls aan de antirevolutionairen
gegeven. En dat ten onrechte; needs de
afleiding van dezen naam, waariin 'men
den naam „clerus" (geestelijkheid) terug
vindt, doet al dadelijk gevoelen, dat niet
aan de Chr. Protestanten deze toenaam'
toekomt, wel 'aan de Chr. Roomscben,
en dan natuurlijk niet als scheldnaam,
wegens het gezag van den clerus, waaraan
de Room sch-Katholiek zich in geloofsza
ken onderwerpt.
hi de praktijk zijn trouwens veeleer
juist zij die ons clericalen schelden van
ouds clericaal geweest.
Wat toch is clericaal?
Clericaal, (in den teclmischien zin van
het woord) is elke poging van een groep
tijdelijke machthebbers hetzij geestelijke
of wereldlijke, hetzij op een volkskerk
dan Avel op een parlementaire meerder
heid steunende, om het inzicht van zich
zelf of van de meerderheid, die zij in
Werkelijkheid alleen vertegenwoordigt, te
handhaven tegenover, of op te dringen
aan de overige groepen der samenleving
met behulp van de financieele of macht-
middelen -die haar uithoofde van haar
fictieve respresentatie van allen ten dien
ste slaan.
De eerste soort clericalisme nueene
die op een parlementaire meerderheid
steunende, hare overtuiging tegen de his
torische overtuiging des volks in aan dat
volk wil opdringen, werd tot voor enkele
jaren ten onzent door liet. liberalisme in de
schoolkwestie, en door het verwante mo
dernisme (hoewel minder geprononceerd)
in vele kerkelijke quaesties tusschen 1830
1.870 vertegenwoordigd.
Toch noemen zich de liberalen in te
genstelling met qns anticlericalen. Het zal
bij de verkiezingen straks hunnerzijds
weer gaan tegen het clericalisme en het
socialisme.
Nu, wat het socialisme aangaat, in den
Wortel zijn liberalisme en socialisme een,
de strijd, tusschen deze beiden loopt dan
ook slechts over een verschil in graad j
een gradueel verschil.
Maar bij de bestrijding van wat men
aan dien kant noemt het clericalisme geldt
het een verschil in wezen: een essentieel
verschil. En in dien strijd staan zoowel
liberaal als democraat, zoowel vrijzinnig
nis sociaal-democraat, met vrijheidsbond'
en communist aan den links-chen kant
der scheidingslijn.
Dat is de antithese. Zoodat, al verwer
pen wij den naam, de tegenstelling door
de vrijzinnigen bij de naamskeuze bedoeld;
door ons aanvaard wordt.
Wie toch rijn volgens de vrijzinnigheid
deze „clericalen"?
De vrijzinnige oud-minister Gort van'
der Linden zegt
„Met clericalen bedoel ik allen die bij'
de beoordeeling van het publiek belang,
zich beroepen op den geopenbaarden wil
van God."
Of hieruit dan volgt, dat de vrijzinnigen
zich niet op dien Gods geopenbaarden
wil beroepen?
Niet wij zeggen het, maar zij zeiven
schuiven deze tegenstelling (antithe
se) naar voren.
Mr. Van Houten schreef (zie zijln Staatk-
opstellen p. 110); „Wij" (liberalen) „er
kennen noc.h een openbarmi als konbron
van Waarheid en recht, ïioch het gezag van
eenig kennelijk orgaan; ons staat slechts
de Rede t,ea dienste, bij wier licht
Naar het Engelsch van
MAEGARETHA DELAND.
73)r
Toen hij weer tot zichZelven kwam, en
een oogenblik de boomen en struiken zon
derling om zich heen zag dansen, bespeur
de hij dat hij naar het gras aan den kant
van den weg was gedragen en dat de
arm van Gifford Woodhouse zijn hoofd
ondersteunde. Toen het hem niet meer voor
de oogen dwarrelde, zag hij dat twee man
nen het bevende, dampende paard vast
hielden en dat er eene -groep menschen
om den.phaëton stond; maar de grijze ge
daante was verdwenen. Grifford drukte
hem met een zachte hand bezorgd iets
tegen de lippen.
„Gifford," zeide hij flauw „ach
wie?"
„Zij zjjn, Goddank, geen van beiden
bezeerd," antwoordde de jonkman, op eer
biedig, ernstigen toon, „maar zij hebben
haar leven aan u te danken, mijnheer
Denner."
„Ja maar" deed hij moeite uit te
brengen „wie 1 wie was het?"
wij de uitingen vaa den volkswil in
het heden en het verleden waarnemen,
■hare vermoedelijke gevolgen overzien, ge
luk en wélvaart trachten te bevorderen, en
leed af te wenden. Niet het zoogenaamde
„Woord Gods", om eens de taal der geloo-
vigen te gebruiken, het geschenk Gods ,dat
we in onze Rede bezitten, is de lamp voor
onzen voet."
En evenzoo Mr. Cort van der Linden
(Richting en beleid der liberale partij p. 2)
„De liberale partij is in tiaar wezen
leen tak van dein broeden stroom van het
RationalismeMet -clericalen bedoel ik
alleen die, bij de beoordeeling van het
publiek belang, zich beroepen op den ge-
openfoaarden wil van God"De libe
ralen moeten zich dan ook meer en meer
„scheiden van hen die een gezag bij do
regeling der staatszaken erkennen buiten
en boven den miensoh."
Een 'getuigenis dat geheel overeenstemt
met dat andere van den oud-professor
en liberalen oud-minister Treub:
„Liberalen van allerlei slag,
vrijzinnig-democraten en soci
aal-democraten hebben deze ne
gatieve eigenschap met elkan
der gemeen, dat z ij elke politiek
verwerpen, wel k-e haar uit
gangspunt neemt in eene godde-
1 ij k e openbaring, die h e t z ij d i -
■reet aan de personen velve, h e t-
zij aaai de kerk, waartoe deze
bph ooren, ten deel gevallen is."
Zoo ziet iedereen, die niet. willens blind
is, waarin het gro-ote, cardinale verschil
punt tusschen de „clericalen" en de „anti-
[clericalen" bestaat.
„De „clericalen" rekenen op staatkundig
fcm maatschappelijk terrein met, en be
roepen zich bij de bieoordeeling van de
publiekè zaak op den ge openbaarden wil
Van God: de „anti-clericalen" daarente
gen doen dit niet. Hunne eigene hoofd-
:manne,n hebben het zelf gezegd.
v
Deze tegenstelling (antithese) predikt
ook de oud-liberale oud-minister Van
Houten in zijn bovengenoemd boek.
Toen enkele jaren geleden prof. Van
der Vlugt ons wilde doen gelooven, dat
met den politieleen strijd de godsdienst
volstrekt niet gemoeid is. eu men dus
[heel goed een vroom christen kan zijn
ten tevens liberaal in de politiek kwam
Van Houten ons zeggen, dat de strijd',
die heden ten dage wordt gevoerd er een
is, waarbij de tegenstelling tusschen ka
tholiek en protestant gering moet worden
geacht. Hij erkent rondweg, dat liet is een
strijd tusschen geloof en ongeloof.
Als de volgelingen van Cort v. d- Lin
den, Treub en Van Houten toornden om
dat. dr. Kuyper hun verweet, dat hunne le
vensbeschouwing eigenlijk overeenkomt
met die vian Grieken en Romeinen en
dus in strijd is met de christelijke we
reldbeschouwing zteidie Van Houten zon
der er doekjes om 'te winden:
„De christelijke leer moge in het lij
den troost zoeken in de hope- op een
beter leven, een onbevangen nadenker
zal tot. het inzicht komen, dat het leven
pp, zich zelf. niet onder alle omstandig
heden waarde heeft en dat biet soms beter
kan zijn, aan het lijden een einde te
maken door zelfmoord.
„Weten en werken zijn de eigen
lijke pilaren van de maatschappelijke ver
houdingen gelooven, bidden en ho-
p e n behooxen slechts tot. de uiterlijke ven
sier Se len."
„Hij die de waarheid liefheeft, zegt
„Hij bedoelt wie het was," 'zeide de
predikant, die aan de andere zijde van
den gekwetste stond. „Het was mijne doch
ter, God zegene u, Denner! en mei
vrouw Forsythe."
■Denner kermde en deed zijne oogen
dicht. „O, het was .geen van beiden,"
mompelde hij; „zoo gaat het altijd."
„Het loopt er bij; hem door," .zieide Gif-
fond zacht. „Ik vrees dat het maar ernstig'
met hem is. Dunkt'u dat hij vervoerd
kan worden?"
.De zaakwaarnemer beproefde niet te
bewijzen dat het er niet bij hem doorliep;
hij kermde slechts maar ditmaal was het
gedeeltelijk van pijn. Men nam hem voor
zichtig op, en droeg hem naar zijn eigen
huis, dat hij nauwelijks 'bereikt had, of
hij bezwijmde.
De dames in het rijtuig: waren er bei
den uitgeworpen, maar Louise was in staat
te loopen, en voor zooverre men kon be
speuren, had mevrouw Forsythe gaan
ander letsel bekomen dan van den schok,
die haar tot laat 'in den avond van de
eene flauwte in de andere deed vallen.
Men had haar na-ar de pastorie gebracht,
en Louise hield eene van de slap neer
hangende handen in de hare en ri.ep ze
nuwachtig snikkend:
„O, zij zal sterven! Ik weet dat zij ster
ven zal; en dat is mijne schuld, dat is door
mijne onvoorzichtigheid! Gij moet niet zeg-
GRIEP/"
Als voorbehoedmiddel wordt geprezen
„Vul een glas halfvol met warm water
en roer daarin een eetlepel Abdijsiroop.
Hiermede vijf maal daags goed gorgelen.
Schopenhauer, haat de goden, zoowel in
'tenkelvoud als in het meervoud ei mei
ree htl"
Zie, in dien zin zijn de vrijzinnigen
anti-clericaal.
Maar hieruit volgt ni-et, dat wij dan
zijn '„clericaal".
Wij aanvaarden niet den naam, wel de
door hen ten onzen aanzien beteekendie
zaak.
En die vrijzinnigen, welke voor zich
wel den naam, niet. de heteekende zaak
aanvaarden, verwijzen wij naar de uit
spraken van bovengenoemde leiders der
vrijzinnige partijen.
Misschien doet hot, hen met schrik zich
afwenden van een partij die dus geteekend
wordt.
Idenburg.
Zoo .zal het dan naar wij vertrouwen
aanstaande Dinsdag voor onze geestver
wanten op Tholen een groote dag .zijn.
Ter ondersteuning en versterking in het
onverzwakt opkomen v-oor onze- beginse
len, ons ,zoo dierbaar, zal Zijne Excel
lentie om twee Uur des middags in het.
kerkgebouw der Gereformeerde Gemeente
te Poortvliet spreken.
In trouw opkomen ter vergadering ken
merken -zich over het algemeen onze men
schen. Trouwens waar leven is, daar is
behoefte .aan levensgemeenschap'. Toch
kon het wazen, dat de wintersche dag
en de minder gunstige weg, tot overdenken
zal stemmen hier en daar of men wet
gaan zal. Wij vertrouwen, dat bezwaren
en hindernissen zullen wijken dit keer
voor diepe belangstelling die uitdrijft ter
samenkomst.
Er is hope op een gezegend samenzijn,
dat versterkt en st'utse geeft en een bede
voor onze zieken thuis, die wel giaarne
wilden maar aan bun leger gebonden zijn.
f Paus Benedictus XV.
Wij ontvingen Zondag onderstaande te
legrammen
Ie.- Hoewel de voorzitter van den
Rijksdag te Berlijn in de zitting van Za
terdag de doodstijding mededeelde, blijkt
thans dat de Paus Zaterdagavond nog
in leven" was.
'2e. De Paus is heden morgen te zes
uur overleden.
Paus Benedictus XV werd 21 Nov. 1854
géboren te Pegli bij Genua Den 16 Dec.
1907 werd hij tot aartsbisschop van Bo
logna en 25 Mei 1914 tot kardinaal ver
heven, terwijl hij 3 Sept. 1914 reeds tot
Paus werd 'gekozen. Door de tijdsomstan
digheden heeft deze Paus ook een belang.
H'ijke politieke rol te vervullen giehad. Me
nigmaal verkeerde hij in de oorlogsjaren
in een moeilijke situatie, maar steeds wist
.gen dat het niet waar is, vader. Ik weet
het! 0, wat moet ik doen!"
'Maar er was niets te doen; en mevrouw
Dale, die in allerijl geroepen was want
de faam van hare bekwaamheid in het
ziekenverplegen was zelfs nog wijder ver
spreid dan die van Miss Deborah als huis
houdster bracht haar dadelijk naar
'bed „omdat zij maar in den weg was,"
zooals zij zeide, maar eigenlijk omdat zij
medelijden had met de wroeging van haar
nicht, en begreep dat de vergetelheid van
den slaap de eenige troost voor haar was.
„Ik zal u zeggen hoe het is, broeder,"
zeide zij zij had bedaard de teugels van
het gezag in de pastorie in handen geno
men, niettegenstaande Jeanne zich daar
over in hare waardigheid gekrenkt toonde
„ik geloof dat Arabella Forsythe wer
kelijk zeer ziek is."
|Maar die meening gaf zij niet aan Louise
te kennen, toen zij haar in bed toedekte,
en haar bij haar kalmeerend drankje een
hartelijken kus gaf, met de vermaning
verstandig te zijn en niet meer te weenen,
want dat mevrouw Forsythe morgenoch
tend wel weer heter zou iziijn. Maar de
o volgende ochtend bracht geen troost; de
dokter, die zoo snel als** de paarden van
mevrouw Hale hem brengen konden van
Mercer was gekomen, trok een zeer be
denkelijk gezicht.
„He schok van het zenuwgestel," zieide
hij de neutraliteit te handhaven en stel
de zelfs menigmaal vredespogingen in rt
werk. Onder zijn bewind hebben Neder
land en Frankrijk een gezantschap hij het
Vaticaan gevestigd.
De lersche quaestfe.
Die Valera heeft een manifest uitge
geven, waarin hij verklaart, dat de Sinn
Fein-o'rganisatie intact moet blijken ten
einde haat oorspronkelijk doel te blijven
nastreven, n.l. de erkenning van Ierland
als onafhankelijke republiek. P'e orga-ni-
satie moet deswege bij de komende ver
kiezingen alleen candidaton steunen, die
dit doel bcoogen, en beloven geen eed
van trouw aan den Britschen koning to
zweren.
Ex-Keizerin Zita in Ziirich.
Volgens berichten uit Weenen zou daar
dezer dagen in den Nationalen Raad door
een der leden mededeeling gedaan zijn
van het gerucht ,da,t do ex-keizerin met
haren oudsten zoon Otto, in Boekarest
bij een der koniugs-getrouw'e oud-adellijke
families aangekomen, en zich daar ver
borgen houden zou in afwachting van
een nieuwe poging, om den jongen aarts
hertog onder regentschap op den troon
te brengen.
Het Departement te Bern, waaronder
deze zaak ressorteert, heeft zich gehaast
dit bericht tegqn te spreken. He ex-keize
rin bevindt zich in Ziirich, en heeft do
kliniek waar het prinsje Robert verpleegd
wordt, sedert haar aankomst niet ver
laten. Ook heeft de keizerin geen enkel
bezoek ontvangen.
De bewakingsdienst, hoewel voor den
'buitenstaander niet opvallend, is zeeir
scherp. Ook werd reeds aan de keize
rin een limiet gesteld voor haar verblijf.
Zij ,kan de operatie bijwonen, .moet echter
Zwitserland verlaten binnen drie dagen,
nadat de- geneesheeren het prinsje bui
ten levensgevaar zullen verklaard hebben.
Korte berichten.
De aartsbisschop van Taledo is aah
de griep overleden.
Men meldt ,dat Petersburg en andere
Russische steden voorbereidingen treffen
tot een huldiging van Edison.
De universiteitsbibliotheek van Dor-
pat die ingevolge het vredesverdrag door
Esthland aan Rusland moest worden af
gestaan, is te Woronasj aangekomen.
Een Engelsch blad „Westm. Gazette"
verneemt op hoog', geizag. uit Washington
dat Amerika Poincaré ter conferentie te
GenUa of elders niet aal steunen in zijn
eisch betreffende de strikte toepassing van
het Verdrag van Versailles, en niet zal
deelnemen aan beraadslagingen, waarbij
de quaesties betreffende sancties of het
herstel en de vergoeding niet ter tafel
zouden komen, daar die quaesties in Ame
rika als fundamenteel worden beschouwd.
Bij den brand te Glasgow, waarvan
de schade op ©en millioen pd. st. wordt
geschat, zijn eenige schilderijen, o.a. een
Gainsborough ter waarde van 30.000 pd-,
verloren gegaan.
De brand in de Sarotti-fabrieken
te Berlijn heeft vreeselijke verwoestingen
aangericht. Alle voorraden zijn een prooi
der vlammen geworden. 2500' arbeiders
,zijn werkloos geworden.
Aan de Spaansche kust heeft een
hevige orkaan gewoed. ,Bij een schipbreuk
,zijn ,zes menschen verdronken.
hij ,,'t js niet te zeggen wat er het ge
volg van zal ziijn."
Louise was zoo overstelpt van droefheid
over den toestand van mevrouw Forsythe
dat niemand haar durfde zeggen dat Den
ner in onmiddellijk gevaar was. De rugge-
graat was belangrijk bezeerd, en de slag
van de hoefijzers was zwaarder aange
komen dan men aanvankelijk vermoed had;
het zag er ernstig voor hem uit. Hij was
flauw gevallen, toen hij over den drem
pel van zijne woning was gebracht, waai'
Mary handenwringend stond te wachten,
en toen hij weder tot (bewustzijn kwam,
lag hij op de glibberige paardenharen sofa
in zijne donkere boekerij. Dr. Howe stond
naast hem, en zag beZorgd op hem neder,
©n een buurman trachtte een kussen onder
zijn hoofd te schuiven. Gifford was Mary
gaan helpen om een bed beneden te ha
len, want de minste beweging deed Denner
pijn, en men durfde hem niet optillen,
zelfs niet om liem naar zijne slaapkamer
te brengen.
„Wat is er gebeurd?" beproefde Den
ner te zeggen. „Ik schijn moeite te ver
oorzaken."
„Ge zijt bezeerd, Renner," zeide de pre
dikant, die wijdbeens stond, met de han
den in zijne zakken en met zijne welge
dane gestalte, overvloeiend van levens
kracht, een 'treffend contrast opleverile
met den zaakwaarnemer, die daar zoo klein
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f 3.
Losse nummersf 0.05
P r Ij s der A d v e r t e n t i n
it—,4 regels f 1.20, elke regel meer 30 et
Bij abonnement belangrijke korting.
Waterzucht en de Nieren.
Waterzucht is ophooping van wiater in
het lichaam, doordat, de nieren niet in
staat waren om het 'af te voeren. Het
is niet een ziekte op zich zelf, maar
een verschijnsel van een organische ziek
te. Of gebrekkige nieren, of een hartkwaal
kunnen de oorzaak zijn, doch daar nier-
kwalen zoo vaak het hart aantasten, zijn
gewoonlijk de nieren schuldig.
's Morgens optredende verschijnselen
van waterzucht (pafferigheid onder de
oogen en in het gezicht) wijzen opeen
nieraandoening'. Zwellingen van de voe
ten en handen na inspanning, vooral
'savoncjs, kunnen aantoonen, dat het hart
is aangedaan.
Dikwijls treedt waterzucht door nier
zwakte tijdens zwangerschap op. Dit wordt
verklaard door het feit, dat de nieren
dan meer bloed te filtreeren hebben. Deze
overspanning' kan de nieren verzwakken.
Andere indirekte oorzaken van water
zucht zijn bloedarmoede, overwerking en
aorgen. In verwaarloosde gevallen kun-
nen de beenen en het lichaam enorm
opzwellen, en de buik, de borst en de
hersenen worden aangedaan.
Ileete luchtboden zijn nuttig, doordat
zij de huidporiën openen en reinigen,
en getegelde stoelgang is noodzakelijk.
Deze heide voorzorgen verlichten het werk
van de nieren. Maar gebruik om deze
organen te helpen en te versterken Fos
ter's Rugpijn Nieren Pillen. Duizenden
zijn blijvend gebeterd door dit speciale
niergeneesmiddel.
Te Goes verkrijgbaar bij de Paauw
Co. en te Middelburg bij fa. C. Sch'ulte
Co. i f 1.75 per doos. (40)
Te Reims heeft een ernstig! spoor
wegongeluk plaats gehad. Er zijn 51 gei
wonden. Dooden rijn niet te betreuren
Het Kamerlid Teenstra.
Op ons verzoek om inlichtingen over
het bedanken van den heer E. M. Teenstra
voor zijn candidatuur op de vierde plaats
van de lijst der vrijzinnig-democraten,
heeft mr. H. P. Marchant ons bevestigd,
dat de heer Teenstra, evenals de lieer
Van Beresteijn, ontevreden was over zijn
plaats op de lijst. De beschuldiging, dat de
heer Oud invloed sou hebben geoefend
op de volgorde der candidatenlijst, is ern
stig onderzocht en ongegrond gebleken,
aldus de heer Marchant. Desniettegen
staande heeft de heer Teenstra, wiens
grieven hiermede verband hielden, ge
meend te moeten bedanken voor ©en can
didatuur.
In een gesprek, dat we nog met den
heer Teenstra hadden, heeft deze ons met
nadruk verzocht bekend te maken, dat
niet hij een beschuldiging heeft geuit als
boven bedpeld. Die komt op rekening van
een ongenoemde „andere zijde»". Wel houdt
zijn besluit, om te bedanken verband met
„de oorzaken en omstandigheden, waar
onder de heer Oud op de derde plaats van
"de candidatenlijst is gekomen," aldus liet
de heer Teenstra zich voorzichtig uit. Zeer
feeker zal hij mettertijd op die „oorzaken
en omstandigheden" in 't openbaar dieper
ingaan. („Hbld.)
en zoo nietig lag, en wiens stem nauwe
lijks meer dan een gefluister was. „Ge
hebt een flauwte gehad en zult wel-spoe
dig weer beter zijn. Maar 'Giff zal hier
een 'bed voor ,u brengen, omdat het mis
schien wat moeilijk voor u zou Zijn de
trap op te klimmen, weet ge?"
Op dat gezegde Zag Dener ongerust;
Mary mocht het eens kwalijk nemen; maar
hij gevoelde zich te zonderling afgemat
om te spreken, en zijne kleine oogen waren
dof en beneveld.
Gifford en Mary hadden de vier giroote
stijlen van Denners ledikant, die veel vau
mahoniehouten obelisken hadden, naar be
neden gebracht, en begonnen het in el
kaar te zetten, waarbij Mary menigmaal
ophield om aan de slippen van haar voor
schoot hare oogen af te vegen, en de op
merking te maken dat het wel spoedig
met hem gedaan zou ziijn en zij niet wist
waar zij ooit weer zulk eene goede betrek
king zou krijgen. Eens keerde de predikant
zich om, en zeide haar dat zij haar mond
moest houden. Daarop opende D'enner de
oogen, 'hoewel hij haar nauwelijks had
schijnen te hooren. Ook wist hij niet waar
om Gifford en de predikant zoo lang met
den dokter in de avondschemering op de
stoep stonden te spreken. Later wenkte
hij Gifford bij zich.
(Wordt vervolgd)
