Ho 80 Diusdag 3 Januari 192% 30e Jaargang UI! de Pers. FEUILLETON. Jo!m Wan! es zijne Vrouw. Drukkers-Exploitanten OOSTERBAAN LE COINTRE GOES Bureaux: Lange Vorststraat 6870, Goes Tel.: Radactie no. 11; Administratie imo. 58 Bijkantoor te Middelburg: Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259 CONCEPT-PROGRAM VAN ACTIE. XIII. De onder wijsparagraaf in het concept .program staat in het teeken der be.zui- "tiiiging, hetwelk niet wegneemt dat voor de stellers vaststaat, dat er, vocTT wat de vrijheid van onderwijs en de financieele gelijkheid aangaat, nog heel wat te wen- schen overblijft. Daarom vraagt ,zi) in de eerste plaats rekening-houding met den nood der open bare kassen, doch tegelijk eerlijke uitvoe ring der onderwijswet; en in de tweede plaats financieele gelijkstelling voor Mid delbaar en Gymnasiaal onderwijs, gelijk ■die thans aanvankelijk is verkregen voor het Lager Onderwijs; en, zoo het kan, ■ook meer steun voor het Hooger Onder wijs. De financieele 'gelijkstelling op het ge bied der lagere school is verkregen. Maar nu moet de Landsregeering toezien dat -die gelijkstelling eerlijk wordt uitgevoerd. Niet zooals in de laatste maanden door sommige gemeentebesturen is geschied, die aan de besturen onzer scholen eischen stellen in strijd met de wet, of aanbiedin gen doen, waarmee zij slechts hebben tevreden te zijn, of, erger nog, Botweg de aanvraag, zonder discussie afwijzen, terwijl zij zedelijk overtuigd zijn, althans behooren te zijn, dat de aanvraag in geen enkel opzicht de grenzen der billijkheid en bescheidenheid overschrijdt. Rn ook niet, .zooals in do tweede koopstad des lands door een sociaal-democratisch oud- wethouder is geschied, die zich tegen billijke aanvragen van besturen van vrije scholen verzette, omdat er niet tegelijk evenzooveel aanvragen vanwege 't Ge meentebestuur waren ingekomen tot stich ting van openbare scholen. Zie, tegen al dergelijke onbillijkheden behoort de Rijks regeering te waken. 'Natuurlijk, ligt in dezen wenk van hot ■concept program ook opgesloten dat do aanvragen der vrije'schoolbest'aren ge speend zijn aan alle weeldezucht. Er is, o.a. van Christelijk Historische zijde, dezer dagen geklaagd dat „velen, die vroeger steeds smaalden op de dure openbare scholen, nu zelf hunne sdhooi zoo mooi mogelijk trachten te maken". Dit is natuurlijk te laken. Maar hier tegen waakt een Koninklijk Besluit, dat ■de eischen, waaraan een schoolgebouw moet voldoen, heeft publiek gemaakt. Den minister Schijnen eenigie gevallen ter oore de yajii gekomen van aanvragen die de 'grenzen der bescheidenheid over schreden. Dat is 'natuurlijk jammer. Maar 't is ■goéd dat 't Program bescheidenlijk aan dringt op waakzaamheid aan de zijde der opvolgende regeeringen, opdat deze en kelingen, die uit den band sprongen, niet oorzaak zijn of worden van onbillijke be jegening der overigen, in strijd met de beginselen en de' bedoelingen der paci ficatie. Die beginselen moeten gehandhaafd blij ven, zij zijn in de wet vastgelegd. Voor hunne handhaving blijve men derhalve waken, natuurlijk met eerbiediging der vrijheid van richting. Wij hebben niet noodi'g een Chr. staatsschool, maar een vrije Chr. school, door den Staat onder houden, op voorwaarden die wel de vrij heid .©enigszins beperken dat kan nu eenmaal niet anders! doch in ieder geval niet vrijheiddoodend zijn. In de toekomst zij. 't al niet onder het bewind van den Christensbaatsman, dien wij nu 't genoegen hebben aan het hoofd van het departement van Onder- Naar het Engelsch van MARGARETHA DELAND. 58.) o „Ah zoo!" zeide Date; en een oogen- blik later, begon hij: „Welnu Denner zag naar zijn vriend, met oogien glinsterend van opgewondenheid, ,,'tls voor mij van groot gewicht, Ilenry," zeide hij stamelend. „Dat zul je zeker wel in 't oog houden. Zij zijn beiden zoo bewonde renswaardig en toch er moet een keus gedaan worden. Miss Deborah als huis houdster je weet dat er nergens in Ashurst zoo goed gekookt wordt; en spaar zaam dat zij is! Maar Miss Ruth is zoo ar tistiek, èh" hier overbodig; een lichte blos zijn gelaat zij is is zij is zoo- waardig', HenryEn het geld is gelijk verdeeld," liet hij 'er op volgen, met een zichtbare poging om tot het praktische te rug te keeren. „Dat weet ik. Ja, 'tis een lastig gieval' Over 't geheel, Denner, weet ik niet wat jk u raden moet." Denner scheen mistroostig te worden. „Maar, Henry," bracht hij met trillende vijs te zien, maax_dan toch allicht onder het bewind van zijn minder voor Vrij heid en Christendom voelende opvolgers, zouden wel eens Koninklijke Besluiten kunnen worden uitgelokt, die wel degelijk de vrijheid onzer scholen te veel aan banden zouden leggen. Reeds beeft een Koninklijk Besluit in zake de medewerking van den Inspecteur bij de benoeming; van personeel onzer scholen meerdere pennen in beweging ge bracht; cn al willen wij dit Besluit niet heoordeelen 't roept toch tot voort durende waakzaamheid op. Maar wij zijn '1 eens met het con cept men zij zuinig. Men hou de de aanvraag in als men zich nog een poos kan behelpen, en vrage niet meer dan het noodige, dan heeft niemand recht van afwijzen of beschuldigen. Dit nu vasthoudende, dringen wij er echter tevens bij on,Ze Kamerclub ernstig op aan, dat de bezuiniging niet alleen betreffe .de vrije school, maar ook de neutrale. Ook met voorstellen in zake stichting oi verbetering van openbare scholen zij een •gemeentebestuur Zoo bescheiden moge lijk. Elke bezuiniging voor de openbare school worde dan ook toegepast op de bijzondere; dat is billyk. Mogelijk zal er aan het Chr. middelbaar onderwijs voorloopig wel niets kunnen gedaan worden van Regeeringswege. Nu, hier hebben wij vrede mee, mits ook de openbare middelbare school en de openbare Gymnasiums niet worden be voorrecht, of geen nieuwe worden gesticht, tenzij de noodzakelijkheid dier stichting voor een ieder der autoriteiten vastataar, en er dus is' gevaar bij uitstel, i Bezuiniging in zake Hooger Onderwijs is een wensch die haast zoo oud is als de anti-revolutionaire partij. Maar wij heb ben nu drie rechtsche kdMietten gehad, en van bezuiniging vernamen wij niet. Waaruit wij besluiten dat 't niet gaat, ten zij kon overgegaan worden tot het op ruimen van een der drie hoogescholen. Maar steun voor ons Hooger Onderwijs zal op den duur niet kunnen achterblijven. Die is, wat de Vrije Universiteit aangaat, erger dan miniem. Men heeft 't dezer dagen hog in ons blad kunnen lezdn in 't verslag der voordnacht gehouden te Goes, door den heer J. van Oversteeg. Ook te dezen opzichte blijven wij ho pen op betere dagen. Wat wij aan onderwijs uitgeven, sparen wij niet 'uit op de gevangenissen, maar 't komt toch ten goed® aan het volksleven, aan de Cultuur en aan de mentaliteit der natie, en voor wat het Chr. Hooger Onderwijs aangaat, aan die kringen, waar men tot vooraan staan in den dienst des Lands of der Wetenschap of der plaatselijke Gemeente geroepen wordt. Zorgvolle tijden. In de „Chr. Patroon" bespreekt de heer H. Colijn den huidigen wereldtoestand. Hij wijst er op1 hoe sinds 1917, dus na genoeg twee jaar voor de o.orlog beëin digd weird, door hem herhaaldelijk in, woord en geschrift er op gewezen is, dat tijden als wij nu beleven, komen moesten. Dat ingrijpende dingen gebeuren moe ten vóór handel en bedrijf weer kunnen opbloeien, staat vast Daar zal zegt de Schrijver, om mij slechts tot deze drie te bepalen in Europa weer een stem uit, „je moet er toch ©en gevoelen over hebben." „Neen," antwoordde Dale 'ernstig, „ik kan niet zeggen dat ik dat heb. Ik vraag u> Denner, hoe kon ik nu over de betrek kelijke verdiensten van Miss Ruth en Miss Deborah oordeelen, aangezien ik voor geen van beiden eenigie genegenheid maar al leen achting gevoel? Genegenheid", daf moet uw richtsnoer zijn. Voor wie gevoel je de meeste genegenheid?" „Ja, wat zal ik u zeggen," hernam! Denner, „wat zal ik u zeggen" en hij hield op en keek naar den zegelring pan zijn linkerhand „als je 't genegen heid noemt, geloof ik dat het precies hetzelfde is. Zie je, daar komen we niet verder mee-'" Hij had Dale's belangstelling met zijn' eigen bezorgdheid vereenzelvigd, en zag deri ouderen man, die in gepeins verzon ken en zijn tegenwoordigheid vergeten pcheen te zijn, ernstig aan. Dienner bracht He eene hand aan zijn lippien en deed een kuchje hooren. Toen zeide hij1: „Er moest voor zoo iets een régel, ben aangenomen giebruik zijn; ©en spreek woord, bij voorbeeld; dat zou de zaken' zeer vereenvoudigen." „Dat is waar," beaamde Dale. „Ja," ging Denner voort, „in zulke al- gemeene zaken als het huwelijk zou men geordend financiewezen moeten komen; handel en bedrijf zullen 'bevrijd moeten worden van knellende banden en er zal vrede moeten worden gesloten, om nu maar de onjuiste, doch in den volksmond gangbare zegswijze over te nemen, tus- sclien kapitaal en arbeid. De schrijver wil aan deze drie hoofd zaken een korte beschouwing wijten en spreekt in het December-nómmer over: den finantiëelen toeétand. De grondslag, zoo zegt hij De grondslag van allen handel is. yC r e d i e ten de basis van crediet is vertrouwen. Maar nu is het vertrouwen in het financiewezen van verreweg de mees te Europeesche Staten volstrekt weg en het is zelfs een gewettigde vraagt of degenen, die het nog bezitten, het ook verdienen. In elk geval, het grootste deel van Europa is bankroet. Rusland is bankroet; de meeste der uit de voor malige Habsburgsche monarchie ge vormde Staten zijn liet; de meeste der Balkanstaten eveneens. En Duitschland is aan den rand er van. Een' Staat Iran zijn toestand van „bankruptcy" lang verborgen houden, vooral wanneer het bedrag van zijn verplichtingen aan het bhit -nland niet 'groot is. Ook is er niet zoo gemakkelijk een autoriteit te vinden om de insol ventie uit te s_pirekeu als bij een parti culier het geval is. Langen tijd help t de d r u k p e r s ijverig mee om den eigenlijken toestand te verhelen, maar eindelijk komt ©r dan toch een eind. Dat eind was e;r lang in Rusland, waar de buitenlandsche verplichtingen niet meer werden nagekomen en waar de boeren b.v. sinds lang reo^s wei gerden om hun bodemproducten af te 'staan tegen papieWen roebels. E,n als tegenwoordig een Pool in zijn eigen land, in een winkel van een landge noot, b.v. een p'aar schoenen wil koe- pen, dan vraagt ,die Poolsche winkelier van zijn Poolschen koop'e'r1 Amerikaan se he Dollar's in betaling en weigert de Poolsche Mark, muni van het land. Zoodra die toestand is ingetreden, is zelfs het land, dat geen of nagenoeg geen verplichtingen aan het buitenland heeft, bankroet. Zoodra de bevolking van het land weigert goederen af te geven tegen betaling in nationaal geld, dan is de eindpaal van den fi- nancieelen lijdensweg bereikt: het nar tioniale fiduciaire geld is w a ardeloos geworden. Nu zijn er in dezen zin natuurlijk graden van „bankruptcy". Dia toe stand is b.v. in Rusland, Polen en Oos tenrijk erger dan in andere landen, Duitschland is nu, waair Oostenrijk een jaar 'geleden was, maar het bewoog zich 'de laatste weken mot groote snelheid benedenwaarts en zal, indien er voot T 5 Januari a. s geen u i t k o m s t w o r d t gebod e n, met nog grooteren sp'oed tot. het Dostenrijksche of Poolsche peil dalen. Reeds nu valt hier en daar ook in Duitschland waar te nemen, dat goe deren in het binnenlandsch verkeer ver handeld worden tegen vreemde valuta. Midden Januari moet Duitschland wee'r 500 millioen goudmarken betalen, overeenkomend met 30.000 millioen p|a- piermarken. Dat kan Tiet niet. Doch als dat dan niet kan, welke zij'n dan meenen dat er zoo iets zijn moest. Als Miss Deborah en Miss Ruth nu eens nog éen zuster hadden? Wat zou dat iemand verschrikkelijk in de War brengen! Ja ,men zou veronderstellen, dat de wijsheid der ondervinding een vorm van ©en axioma moest aannemen. Maar zoo is het niet." Hij zuchtte diep, en stond op, want het was laat 'geworden en het vuurtje was uitgebrand. Dale boog zich voorover, met, zijn elle bogen op zijn magere knieën, en klopte zacht de asch uit zijn zilveren pijp. Toen stond hij op, en met zijn mg naar den haard gekeerd en de slippen van zijn gebloemden chambercloak onder den arm, zag hij den zaakwaarnemer aan, met het hoofd een weinig op zijde, alsof hij wilde, spreken. Dit merkte Dieuner op, v„En. weet je me niets aan de hand te geven, Henry" „Nu,", zeide Dale, „het kwafti mij' voor alsof ik een inval kreeg leen soort van spreekwoord, om zoo te zeggien inaar 't is mij weer ontschoten." Denner stond, metvzijn overjas hall aan getrokken, doodstil en luisterdie. ,,'tls zoo iets hoe men zijn besluit moet nemen," ging Dale langzaam voort; „laat zien". „Hoe men zijn besluit moet nomen?" riep Denner uit- „Dat is juist wat ik heb- de gevolgen? Zullen de geallieerden het insolvent verklaren? Maar dan gaat ook Frankrijk mee! Frankrijk heeft nu een buiteulandseho- en binnenlandsch© schuld van ongeveer 325 milliard francs. Haai' budget gewoon, b u i- t e n g e woon en speciaal sluit reeds met een tekort van vele milliar- den. En als nu Duitschland zijn be- talingen moet i'taken, wat dan? Zal Frankrijk dan het Ruhrgebied en wel licht nog andere doelen van Duitsch land gaan bezetten; zal het ertoe over gaan om op aan bijzondere personen tocbehoorende eigendommen beslag te leggen, waai' blijkbaar de Duitsche Staat in gebreke zal blijven om de hem op gelegde verplichtingen na te komen? Zoo rijzen er vragen zonder tal. En alleen dit eene weten w'e: niemand gelooft, dat Duitschland in staat is op 15 Januari zijn verplichtingen na te komenioder is overtuigd, dat een insolvent Duitschland de Insolventie yan Frankrijk beteekent; en indien dit een feit wordt, stort daarmee het ge. heel© gebouw van het Europeesche cre diet ineen. Welke gevolgen dat nu precies hebben zal voor landen als Nederland is niet zoo eenvoudig weer te geven. Of, juister gezegd, men kan er slechts naar gissen. De omvang van zulk een. ramp1 valt niet te J?epialen, maar dat het een calamiteit van eerste orde zijn zaJ, ook voor ons, staat wel vast. Ook wij worden er van alle kanten bij betrokken en het trooste- looze is dat wij Weinig of niets kunnen doen om zulk een ramp te voorkomen. Dé schrijver vervolgt dan: Alleen Washington kan helpen en het ligt op; den weg der daar vergaderde grooten om dit dreigend onheil van Europa, af te wenden; een onheil heel wat grooteï nog dan wiait m'en er zoekt te bestrijden. Het probleem van den financiëelen wereldtoestand kan eigenlijk alleen door de Vereenigde Star ten worden opgelost. Vat m;en daar de zaak niet aan, dan acht ik den toestand hopeloos en zal 1922 ons op het gebied van financieele catastrophen dingen te zien geven, die vooralsnog buiten ons bevattingsvermogen liggen. Want al zou het aan Duitschland nu nog gelukken om aan de Januari- en Febraai ivcrplichtingen te voldoen, dan komt de crisis toch in den zomer van dat 'jaar. Immers het gold voor die Januari- "en Februariverplichtingen is thans alleen maar te krijgen door het crediet van de Duitsche banken en Industrie in het buitenland te mobi- iiseeïien, maar dat kan men ook slechts eenmaal verbruiken en van Februari tot Juni is slechts vijf maanden. Vijf maanden - intusschen van wachten op het onbekende onheil. En hoe langer het gevaar blijft dreigen, hoe erger het feitelijk is. Want het is juist de on zekerheid, de onmogelijkheid om zich 'een heldere voorstelling te vormen van wat er geschieden zal, die de zenuw'- aclitige ongerustheid, de aarzeling, de terughouding verklaart die sinds eenige maanden in het zakenleven overal voel baar is. En daarbij komt dan ten slotte nog het geschokte vertrouwen in den finan- cieelen toestand'"'in het eigen land, zoo als die tot uiting komt In het beheer der publieke geldmiddelen. Terwijl men de kom mde catastrophe slechts dan met ©enig vertrouwen tege- ben moet! Ja, dat is het juist! En in spreekwoorden kunnen wij het grootste vertrouwen stellen. Zij zijn zoo waar! Zij zijn als 't ware de geconcentreerd© wijs heid der eeuwen.. Ja, ik zou de zaak gaarne willen beslissen door leien spreek woord." Hij zag Dale verlangend aan, maar dit bijzondere staaltje van wijsheid wilde zijn vriend maar niet invallen. „Het begint," zeide Date aarzelend, met zijn oogen op de zoldering gericht, het begint Iaat zien. „Ben je in twijfel !hm!" „Welnu?" vroeg Denner in grootte span ning. „Dat klinkt bekend, maar ik weet ook niet hoe het verder is. „Ben je in twijfel" wat dan?" „Neen," zeide zijn vriiand, op tern©erge'- slagen toon, ,,'tis toch het rechte nilet 't is niet 'geheel lein al toepasselijk. Ik vrees, dat het ons ook niet hlelpt. Jet weet het overigle wel. 'tls eenvoudig „haal den trek"!" HOOFDSTUK XVI. Den ochtend toen John Ward, na twe'e Weiken voor de Algemeen© Vergadering af wezig te zijn gewelest, terugkwam, viel het hem zwaar weer aan 't werk te gaan. Niet dat er juist zooveel te spreken was- VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG A b o n n e m e in t s p r ij s Per 3 maanden, franco per post, f 3.— Losse nummersf0,05 Prijs der Adviertentiën: 14 r,fegels f 1.20, elke regel meer 30 ct Bij abonnement belangrijke korting. moet kan gaan wanneer over groote kapitaalkracht kan worden beschikt, heeft het Staatsbeheer der laatste zes jaren ©en zoodanig beroep' op de be- 1 schikbare geldmiddelen der ingezetenen gedaan, dat het niet twijfelachtig meer is, dat de kapitaal-positie van Neder land thans eerdetr slechter dan beter wordt. De belastingen zij'n geen redelijke bijdragen meer in de kosten der pu blieke huishouding. Veeleer lijkt het er o;: of de Staat zichzelf tot deelge noot heeft gemaakt in de welvaart der ingezetenen; een deelgenoot nochtans die niet in do risico deelt, maar alleen in de voordeelen. M.a.w. de publieke kassen eischen in een ot' andeiren vorm zooveel van de gemaakte winsten in het bedrijfsleven op, dat er niet genoeg kan worden terzijde gelegd om de stor men te trotseeren, die nog over ons hoofd zullen gaan en waarvan de voor boden zich reeds hebben aangekondigd. Juist in den tijd dat een wereld- cata,strophe op financieel terrein na dert, is de belastingschroef ten onzent zóó aangezet geworden, dat bij velen de ondernemingsgeest er onder iijdt, terwijl het economische weerstandsver mogen er ernstige schadie van ondef- vindt. En te sterker jpaakt zich dit voel baar omdat terzelfder tijd van Staats wege andere maatregelen getroffen wér den, die de Vrijheid van beweging in het bedrijf zoodanig belemmerden, dat ook uit dien lioofdé verzwakking van positie tegenover anderen niet larger te ontkennen viel. Op een beteren toestand kan zeer stellig niet worden gehoopt, zoplang in den fi- nancieelen toestand van Europa geen grondige .verbetering is ingetreden. En die verbetering is alleen te wachten wan neer de eischen voor vergoedingen, in de vredestractaten gesteld, worden ter zijde gesteld. Ik zog niet voor goed, al dus de schrijver, maajr voor de eerste 10 jaren. i Ook in het gewone levon komt het voor, dat iemand onder zwaXe ver plichtingen is geraakt en dan staat men dikwerf voor de vraag welke houding- moet worden aangenomen. Men kan executeeren en dan is niet zelden het 'resultaat, dat men nagenoeg niets van de vordering- binnen krij'gt. Men" kan ook den schuldenaar op de been houden en hem helpen, opdat hij' later in staat zij aan zijne verplichtingen te voldoen. Eenmaal werd het crediet van Amerika gered door de Bank van Enge land, die van heinde en verre goud be trok om het uit te leen en daar waar het noodig- was. Amerika bezit n u het grootste deel van den goudvoorraad der wereld. Zij alleen bezit de middelen om weer een grondslag te geven aan het geschokte c'rediet van Europb, en heeft daardoor het middel in de hand om de natiën die nu óf aan den rand er van staan, op de been te houden. Tot verbetering van den f i n a n c i- ee 1 en wereldtoestand kan Ne derland Weinig j^jdragen. Maar Wij kun nen ©r wel ernstig naar streven onzen eigen financieelen toestand zoo goed' mogelijk te lnaken. Allereerst door ef voor te Zorgen, dat wij een sluitend budget verkrijgen, opdat het gei l, daf anders in vlottende schuld (nu reeds meerdere hondeTden millioenen gul dens) wordt vastgelegd, beschikbaar ko- me voor industrieel©- en handelsdoelein- want dagelijksche brieven haddien hem; van dagelijksche zaken op de hoogte ge houden, maar weder met Helena alleeU te zijn was ©en vreugde, waarvoor alles achterstond. Zij volgde hem zoodra hij zijn papieren weglegde, en hij, op zijn beurt, kwaan in den tuin bij haar, wanneer zij Alfaretta aanwees waar zij bloemzaden, moest zaaien. j ,Ko:m hier," zeide Helena, „en zie eens die viooltjes, onder den grooten olmboom! Ik heb er mij zoo op verheugd dat zij zou- jden bloeien tegian den tijd dat je terug- kwanr. Laten wij er eenigie plukken voor •het studeervertrek." Zij schoven de glimmende nattle bla- Heren ter zijde len vonden de bloemem en toen zag John hoe zijn vrouw ze op een bord o;p zijn tafel legde. „'tls eigenlijk niet goed van mij dat ik hier kom," zeide Helena glimlachend. „Ik weet diat je mioet wterken, en daar zit ik toch." ,,'tls Donderdag," antwoordde hij, „en ik heb mijn preek gistellen in den trein geschreven, dus als ik de verslagen heb geschreven, mag ik lui zijn. Ik kan u biel; uit mijn gezicht missen!" Hij trok baar bruingelokt hoofd op zijn schouder em. streelde haar glelaat. „Als ik niet hij u ben, Helena, is 'tmij alsof jk m ir half leef," (Wordt vervolgd

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1922 | | pagina 1