BANK-ASSOCIATIE
Wally Sigaren,
Mo 61
Zaterdag 10 December 1921
36e Jaargang
njBH sS.
Kapitaal en reserves f 19,500,000
Buitenland.
Binnenland.
It de Provincie.
KANTOOR GOES.
GROOTS MARKT 24. TELEF. IAHTERC. No. 41 en 227.
Alle Bankzaken. Ltf i
Brand- en Snbraakvrije Kluisinrichting.
Loketten vanaf f 10,-- per jaar.
H O F B E R G
PETBOF
BLÜTHNER
ALOM VERKRIJGBAAR. I iff
N.V. NEBERL. SIG. FABRIEKEN
„GLOBE" - UTRECHT.
De Instrumenten met reputatie!!
Uitgave van
ie Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRA AT 70,
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG-
Drukkers
®osterbaan Le Cointre, Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden fr. p. post f3.
Losse nummersf0.03
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 cti
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 cent.
SYMMACHUS EN AMBR0S1US.
In „De Heraut" kwam onder boven-
staanden tilel het volgende artikel voor,
dat we van zooveel belang achten, dat we
het in a'n geheel overnemen.
[Wat hier ten opzichte van de Kerk
wordt gezegd, geldt ook voor andere le
vensterreinen.
Próf. ICuyper dan schrijft:
„Een der middelen, waardoor het Hei
dendom zich nog zoolang staande heeft
gehouden, zelfs toen de Christelijke Kerk
de overwinning had behaald op geestelijk
gebied, was, dat .(le Staat voortging met
de heidensche priesters hun salaris te 'be
talen.
'De heidensche tempels en priesters
hebben steeds van de staatskas geleefd.
De priesters waren staatsdienaren, die
daarom ook door den Staat betaald wer
den.
En zielfs nadat Keizer Konstantijn het
Christendom had aangenomen en de Chris
telijke Kerk nu de eereplaafcs kreeg, wer
den de heidensche priesters nog uit de
staatskas onderhouden en kregen de Chris
telijke geestelijken uit de staatskas niets.
Eerst Iteizer Gratianus besloot aan dezen
onhoudbaren toestand een einde te maken
en vaardigde een decreet uit, waardoor
aan deze heidensche priesters en tempels
de staatsinkomsten onthouden werden.
■Hij verbood echter de uitoefening der
heidensche religie niet, maar' wel wilde
hij, dat die heidensche godsdienst niet lan
ger 0(p staatskosten zou geschieden.
Yoorzoover er nog aanhangers van
dezen heidensehen godsdienst waren, had
den dezen zelf te zorgen voor het onder
houd van hun priesters en tempels.
Evenmin als de Christelijke Kerk voor
haar dienaren, zou de heidensche religie
voor haar priesters voortaan een staats-
tractement ontvangen.
Geen maatregel, zou men zeggen, was
billijker dan deze, want niemand kon toch
eischen, dat de Staat, die de Christe
lijke Kerk als de ware religie erkende,
voortging met de heidensche priesters en
hun eeredienst in de tempels der afgo
den te bekostigen.
Maar de mannen, die nog aan dit hei
dendom met hun hart hingen, dachten er
.anders over.
Ze wisten uitnemend wel, dat deze hei
densche religie geen wortel had in het
volksleven, dat zie geen opoffering van
geld en goed aan haar aanhangers ge
leerd had, dat ze leefde van dezen staats
steun, maar zonder deze ineenzakken zou.
Niet ten onrechte hadden de Apologeten
van het Christendom, zooals T'ertullianus,
deze heidensche religie met al haar uiter
lijke weelde en pracht, die z;oo scherp
afstak tegen de armoede der Christelijke
Kerk, een religio mendicans, een bede
lende religie genoemd, want Staatsgeld
alleen hield deze heidensche religie in
stand.
[Te Rome, waar het heidendom vooral
in den Senaat destijds nog zeer machtig
was, besloot men daarom een der hoogst-
geplaatste politieke persoonlijkheden, Sym-
machus genaamd, die aan het hof zeer
gezien was en bovendien voor den meest
weisprekenden redenaar van zijn tijd gold,
naar het hof van den keizier te Milaan
te zenden, om daar voor het behoud van de
staatsinkomsten der tempels het pleit te
voeren.
(Keizer Gratianus zelf weigerde Sym
machus te ontvangen, maar toen deze
Keizer vermoord was geworden en zijn
Veel jongere broeder Valentinianus II
hem opvolgde, die door zijn nog wankele
positie de heidensche partij te R,ome veel
meer te ontzien had, toog Symmachus op
nieuw naar Milaan en hield daar in het
Keizerlijke paleis, terwijl heel het hof
verzameld was, zijn beroemde rede, waarin
hij met klem van argumenten voor het
behoud van deZe staatstractementen op
kwam.
Het was onrecht, zloo zeide hij, dat
wat de eene Vorst gegeven had, door een
anderen Vorst weer werd teruggenomen.
Het ging hier om historische rechten,
die de heidensche religie zich wettig ver
worven had, en haar daarvan te ber'ooven,
was onrecht.
Hoe kunt ge het dulden, vroeg hij aan
den Keizer, dat in uw rijk men gemakke
lijker zijn levensonderhoud verdient doo'r
aan den dienst van menschen, dan aan
den dienst der goden zich te wijden?
[Bovenal, het staatsbelang zelf bracht
mede, dat de Staat voor den eeredienst
te Zorgen had. Want als de tempels leeg
stonden en de offeranden ophielden, zou
den de goden vertoornd worden en, gelijk
nu reeds geschied was, door hongersnood
de volkeren straffen.
Natuurlijk kon Symmachus, waar hij
voor een Christelijken keizer optrad, niet
beweren, dat de heidensche religie de
eenige ware was en dus daarom alleen
door den Staat moest gesteund worden
met geld. Een dergelijk exclusief standpunt
namen de intellect'ueelen onder de hei
denen ook niet meer in. Hij stelde zich
veeleer op het standpunt, dat ten slotte
alle religies niet anders dan verschillende
vormen zijn om den eenigen waarachtigen
God te dienen. Juist daarom moest de
Staat al deze religies beschermen, want
al deze religies konden dan hunne ge
heime krachten gebruiken om het Staats
gezag te bevestigen. Al spreekt Symma
chus het niet met ronde woorden uit,
er ligt hierin niet onduidelijk opgesloten,
dat hij er geen bezwaar tegen heeft, wan
neer de Staat ook de Christelijke Kerk
aan staatstractementen helpen wil, mits
de oude historische rechten van de hei
densche religie maar erkend werden en
de heidensche priesters hun salaris weer
ontvingen.
De indruk, dien deze rede op het hof
maakte, was geweldig. Heel de Keizerlijke
raad zonder onderscheid was van oordeel,
dat het beklag van Symmachus over het
onrecht, de heidensche religie aangedaan,
billijk was en dat de Staats-salarissen
aan de priesters weer moesten uitbetaald
worden. Alleen de jonge KeiZer bood nog
weerstand, en wilde, wat zijn broeder
had vastgesteld, niet te niet doen; maar
de vraag was, of de Keizier niet voor
den aandrang van het hof ten slotte be-
zlwijken zou.
Het is toen dat Ambrosius, de bisschop
van Milaan, een der edelste bisschoppen,
die de Christelijke Kerk heeft gekend,
openlijk den strijd tegen Symmachus heeft
aangebonden en door zijne redevoeringen
voor het hof de overwinning heeft be
haald.
Hier nu kwam in de Christelijke Kerk
in den meest stingenten vorm het vraag
stuk van de staatstractementen aan de orde
en daarom is het van Zooveel belang,
na te gaan, welk standpunt toen door Am
brosius is ingenomen.
Ambrosius nu heeft geen oogenblik er
aan gedacht tegenover Symmachus te be
weren, dat de Staat zeer zeker geroepen
was om de priesters te onderhouden, maar
dat deze roeping alleen gold ten opzichte
van den waren God en niet voor de pries
ters der heidensche afgoden. Nog yeel
minder denkt hij er aan, gebruik' te maken,
van de achterdeur door Symmachus open
gelaten, om staatstractementen te vragen
voor alle religies, onverschillig in
welken vorm ■God willen dienen.
Hij doet slechts één ding.
(Tegenover die heidensche religie, die
Zelf haar onmacht belijdt om te bestaan
zonder steun van den Staat, en die daarom
bedelende de handen uitsteekt naar de
Staatsschatkist, stelt hij met heiligen trots
de wondervolle ontwikkeling der Christe
lijke Kerk, die van den Stiaat nooit iets
gevraagd heeft om te kunnen leven en
die toch zoo groot en machtig gewor
den is.
Terwijl wij, zeide hij, ons beroemen op
het martelaarsbloed, dat door ons ver
goten is, hebben zij, de heidenen, slechts
gevoel voor hun geld, dat men hun ont
nemen wil. De armoede der Kerk, die
ons een eere schijnt, houden zlij voor een
beleediging. Wij zijn groot geworden door
de vervolgingen, die we te lijden had
den. Maar zijj erkennen, dat hun gods
dienst niet bestaan kan, wanneer die niet
door den Staat betaald wordt.
Niet ten onrechte teekent Gaston Bois-
sier in zijn bekende historische studie
over „Het einde van het Heidendom" bij
deze rede van Ambrosius aan: „Men ziet
wel, dat Ambrosius, ook zonder dit uit
drukkelijk te zeggen, dezen toestand van
de Kerk, wanneer zij onafhankelijk is
van den Staat, zichzelf in stand houdt en
aan niemand een aalmoes vraagt, voor den
beste houdt en dat hij niet van meening
is, dat zij' zich onder de macht van den
Staat moet stellen door diens weldaden
aan te nemen en dat hij zelfs angst heeft
dat zij dit geldelijke voordeel met haar
vrijheid zal betalen."
(Hoe scherp steekt tegenover deze kloeke
houding van Ambrosius de houding af
van hen, die ook in onzie dagen weer,
evenals Symmachus, om staatsinkomsten
voor de dienaren der Kerk bedelen. Hun
beginsel is heidensch. En het was
de glorie der Christelijke Kerk, toen zij
op het hoogtemat van haar bloei stond,
dat zij1 tegenovtr dat heidendom, dat al
leen door staatsgeld in stand werd gehou
den, roemen kon in de geestelijke kracht
der Kerk, die van den Staat nooit één
gunstbewijs ontvangen had.
Trouwens, wat Ambrosius zeide, geldt
ook nog voor de Kerk' onzer dagen en
wordt weer op schitterende wijze beves
tigd in RjÉland. Hier had men een Staats
kerk met-rijke staatsinkomsten, maar waar
het geestelijk leven steeds meer verslapte
en inZonk. Maar nu het Communisme ze
gepraalde, nu aan deZe Kerk niet alleen
de staatssalarissen, maar ook al haar
eigendommen ontnomen zijn, nu deze Kerk
doodarm is geworden en men meende, dat
ttfERTHEIW GOHBPERTZ 1834 EN CRED1ETVEREENIGING 2353.
zij ten doode was opgeschreven, nu, zoo
als uit Rusland zelf gemeld wordt, leeft
de Kerk weer wonderbaar' op, en ont
wikkelt zich hier een zoo machtig religieus
leven, dat zelfs de sovjetregeering hier
tegen niet durft optreden.
'Er is een oogenblik geweest, toen de
revolutie-storm over Europa woedde, dat
men dezie les der historie ook in ons land
scheen te verstaan, en Zelfs van die Ker
ken, die van deze staatssubsidie leefden,
de roepstem uitging om den financiëelen
band met den staat te verbreken.
Maar nu de storm zich legde, is het
doodelijke gevaar, dat# voor de Kerk in
dezen band schuilt, weer vergeten, en
wordt weer, vooral van Confessioneel©
Zijde, ieder, die voor de vrijheid der Kerk
opkomt, als een volgeling van Schleier-
macher, als een afvallige van het ware
Gereformeerde beginsel voorgesteld,
Zoo zal ook in Nederland de Kerk,
die Zich zelf met zekere voorliefde de nati
onale Kerk noemt, blijven voortbestaan
niet {loor inwendige geloofskracht, maar
door de gunst van den Staat. En de tijd
zlal komen, dat, juist omgekeerd als in
de dagen van Tertullianus, de heidenen
van deze dagen, spottend over deze Chris
telijke Kerk als over een Ecclesia mendi
cans, een 'bedelende Kerk, zhllen spreken."
Ten onrechte gefusilleerd?
Het blijkt dat het geval der „gefusileer-
den van Vingres", de ongelukkige sol
daten, die in den loop van den oorlog
ten onrechte van plichtsverzaking werden
beschuldigd en terechtgesteld (men her
innert Zich dat hun nagedachtenis onlangs
in eere is hersteld), niet op zich zelf staat.
Er wordt n.l. van een dergelijk geval ge
sproken, dat Zich begin September 1914
bij Sézanne zou hebben afgespeeld, waar
Zeven soldaten van het 327ste regiment
infanterie ten gevolge van een Duitschen
overval het verband met hun troep hadden
verloren, en door een officier werden op
gepikt, die hen zonder vorm van proces
liet fusileeren. Een van hen, Francois
Waterlot, simuleerde den dood, wist zich
te redden en het relaas van het voorge
vallene aan ziijn kolonel mede te deelen.
In 1916 sneuvelde hij in Artois.
Het ministerie van Oorlog is voorne
mens een onderzoek in te stellen.
Ellende in Weeinen.
Een Weensche dame, tijdelijk in Hol
land vertoevend, schrijft aan de „Msb.":
IHet jaar loopt ten einde, en het is of
de sneeuw, die voor kort in Weenen
is gevallen, al het leed van het bijna
verleden jaar zioekt te bedekken. Doch
niet alleen het leed, maar ook de hoop
op een beteren tijd.
'Schrijfster van deze regelen, die thans
tijdelijk in Holland verblijft, ontving daar
over uit haar vaderland meerdere berich
ten en in de brieven van haar kennissen
weerspiegelt zich vertwijfeling. Meest zijn
die brieven van weduwen van officieren,
die van een pensioen moeten leven. Wat zij
nog bezaten is meestal in vorige jaren ver
bruikt om niet te verhongeren. Gewoon, als
officiersvrouw, het decorum van de be
trekking van haar echtgenoot te bewaren,
zijn ze nu ongelukkiger dan de vrouwen
der armen, voor wie het niet beschamend
was er voor de huishouding wat bij' te
verdienen. Niet, dat ze het thans een
schande zouden vinden te werken, maar
Ze zijn dikwijls te oud, om iets te leeren,
om een betrekking te kunnen aannemen.
Bovendien zijn er in Oostenrijk genoeg
jonge krachten, die geen betrekking vin-
Graiis inlichtingen per brief aan
geboden voor de opleiding tot Politie
agent, Kommies, Bewaarder, Kulp-
keurineeftter door
P. BOER, Kieuw-Amsterdaini
den kunnen. En wat de hoofdzaak is, ze
zijn te zwak na al die hongerjaren. Het
zijn stille lijderessen, waar zooveel anderen
die hij een organisatie aangesloten zijn,
een hooger inkomen hebben. „Vroeger",
zoo schrijft een dezer weduwen, „hebben
we in Weenen met elkander honger gele
den, arm en rijk. Later wer'd het anders.
Nadat zich de uitstalkasten der winkels
weer gevuld hadden, waren de koopers zij,
die zich in en door den oorlog rijkdom
verworven hebben. Heden is het weer
anders. Slechts wij, middenstanders, ont
beren. Een gewoon werkman verdient in
een maand, wat wij in een jaar ontvangen.
Wordt het leven duurder, Zoo wordt zijn
loon verhoogd. Men ziet dan ook in Wee
nen in de winkels vrouwen van werk
lieden naast de rijken staan en daar buiten
op straat vóór de uitstalling de vrouwen
van den middenstand, in het bijzonder we
duwen, die vergeefs haar geld natellen
om te zien, of zij voor eenmaal eten per
f dag genoeg hebben. Te veel om te verhon-
I geren, te weinig om van te leven. Treurig
vragen we ons af, hoe het verder moet
gaan, als de duurte voortgaat."
De Iersche vrede.
Gistermorgen wend gehelel onverwacht
bericht, dat er in het kabinet van de Dail
EireOnn een hevig verschil van mleening
bestaat en dat de Valera niet bereid is1,
de aanvaarding van de overeenkomst aan
te raden.
Dit bericht heeft onder het BritsC'hlel
publiek groote teleurstelling lem verbazing
gewekt. Algemeen had mlein verondersteld,
dat de Valera en zijn collega's tijdens
de onderhandelingen door de Iersche gede
legeerden over den gang van zaken waren
ingelicht en dat het aanvaarden van .de
overeenkomst een zuivlere formaliteit zou
zijn. Deze verwachtingen werden niet ver
wezenlijkt Uit de discussies is gebleken,
dat de Valera en zijn aanhangers, hoewlal
zij in de minderheid zijn, geheiel ontoe
gankelijk zijn voor redeneering.
Uit bovenstaande blijkt nu wel duidglijk,
dat de scheuring, die reeds zoo- lang
dreigde te ontstaan in den boezem van
Sinn Fein, een feit is geworden. Van
de zeven kabinetsleden zijn er nu vier
voor het aannemen van de overeenkomst,
n.l. Griffith, Collins, Barton en Costrave,
terwijl De Valera, Stack en Brigha de min
derheid vormen, die zich tegien het Ein-
gelsc'h-Iersch verdrag kant.
Het enthousiasme van de Ierschle
vrienden bij het vertrek van de Sinn-
,Fein gedelegeerden, uit Londen, was zóó
'groot, dat 15 enorme politie-agenten zich'
als een lijfwacht rond de Iersche mannen
moesten houden en toch nog voor het gé
wicht van de menigte bezweklan..
Een jonge Iersche vrouw vloog Michael
Collins om den hals en kuste hem her
haaldelijk. In het gedrang raakte hij zijn
hoed' kwijt, die later door de menigte]
gevonden werd, en aan stukjes-souvenirs
werd rondgedeeld. Arthur Griffith's poog
de eenige woorden tie zeggen, doch hoe
wel izrjn lippen z,ich bewogen, kwam er
geen geluid hoorbaar uit zijn keel. Dia
menigte brulde overal het: „God savtq
Ireland!"
Korte berldrien.
Op Greta zijn onlusten uitgebroken.
Een aantal Creteuzers weigert dienst te
doen in het Grieksche leger. Zij bedreigen
Kandia.
In Adjara heeft Enver Pacha een
sovjet-republiek gesticht.
De bekende Zuid-Afrikaner Smüts is
ongesteld. Hij moet een maand rust ne
men.
Op voorbeeld van Nederland hebben
zich dn Spanje, Noorwegen, Zweden cn
Zwitserland commissies gevormd om op
onpartijdige wijze de porziaken van den
wereldoorlog op te sporen.
I Men gelieve onzen catalogus te vragen.
iwiui irinwM:ww>i»»UMirBVN''.'>neiffiimcin»^ji-. -■ "'«mi
'Uit Moskou wordt gemeld, dat
de raad van volkscommissarissen be
sloten heeft den gedwongen arbeid in
Rusland af te schaffen." Alleen inge
nieurs, geneesheeren en landbouwkun
digen zullen verplicht zijn op' de hun
aangewezen posten te blijven. De ar
beiders zijn weder vrij zelf overeen
komsten óver hun arbeidsprestatie te
sluiten.
Aangaande de opstootjes, die in
de buurt van de vleeschpakkerij te
Chicago- plaats 'hadden, wordt nog
gemeld, dat de ongeregeldheden zich
door de geheele stad verspreidden.
Ongeveer honderdduizend personen
namen er aan deel. Het getal der
dooden bedraagt, voor zoover kon
worden vastgesteld, neg(en. De politie
leed geen verliezen.
De Duitsche rijksraad (beeft de
verhoogin'g der tarieven Voor brieven
en telegrammen met 125 pcit. goed
gekeurd.
Gisteren zou de beslissing om-
treint een moratorium aan Duiltechland
vallen.
I bi de gisteren gehouden zitting der
j Tweede Kamer werd biet socialisatie-
j amendemeint Troelslra verworpiem miet 55
itejgen 13 steimmen en hlet amendement
1 inzake medezeggenschap dei- arbeiders met
57 tegen 13 stemmen.
Middelburg. In de Raadsvergadering van
Woensdag a.s. te 10 uuir, Voort te zetten
te ,2 uur en zoo noodig te 8 uur, wor
den behandeld onderstaande zaken:
1. Notulen. 2. Stukken. 3. Niet-eeirivol ont
slag onderwij'zer A. Pass-enier. 4 tot 13.
Benoeming Commissie V. d. Strafveror
deningen. Voorzitter -en- Commissies van
Financiën (en Fabricage. Commissies tot
onderzoek bezwaarschriften. Commissi®
volgens art. 22 Ambtenarenreglement. Id.
voor de oude gevestigde schuld. Voor
zitter en lid 'Burgerlijk Armbestuur. Lei
den Bestuur der Godshuizen. Onderwijj-
zéres schooi J. 14. Hernieuwde vaststel
ling vérordening vervolg-onderwijs. 15, 16.
Reo'rganis-atie Lager Onderwijs (centrale
7e klasse-school) en (iiandweik-onderwij-
zéressen en reserve-ondelrwijzers). 17. Sa
menvoeging Burgeravondschool en Avond
school Voor Handwerkslieden. 18. Toe
zicht op uitbestede kinderen. 19. Ver-1»
zorgipg politie-personeiel. 20. Beschikking
op adres inzake Kinderspeeltuin. 21. In
trekking besluit woninghuren „Volksbe--
lang". 22. E'ifpUchtsuitgifte gemeente
grond Noordbolwerk. 23, 24. Beschikbaar
stelling van gelden voor uitbreiding Ghr.
Burgerschool Singelstraat en Bijlz. school
Molenwater. 25. Uitvoeringsbesluiten
Vleeschfceuringswet. '26. Vaststelling Ver
ordening ingiev. art. 178 G-emeentowet.
27. Wachtgeldregeling lantaarn-opstokeiu.
28. Bezwaarschriften aanslag-en plaats:
inkomstenbelasting 1920/1921. 29. Ge-
meente-beg'rooting voor den dienst 1922
met bijbehooWende stukken en ontwerp
besluiten.
Middelburg'. Gaarne vestigen wij de aan
dacht onzer lezers op de lezing miet licht
beelden hedenavond door ds. Wieisz en
zendeling Bielke in de Bogardzaal te hou
den. 'tZal ongetwijfeld een belangrijke
avond worden.
Goes. Neerland-s volkslev-en in Ned.
Openluchtmuseum. Als aanvulling van ons
i ér-slag van gis teken vaïi bedoelde lezing,
waarvan wij: het slot niet gehoord hebben,
diene onderstaande, ontleend aan de Goe-
sche Courant:
Spïeker bracht meermalen de Lente
film, die we hier hebben kunnen zien,
in herinnering ook Voolr de zoimei'.
film zullen opnamen worden gedaan in
Z.-Beveland. Spreker komt zeker terug,
