10 millioen gulden.
No 38
Dinsdag 8 November iHSIl
36e «laargang
Insulaire Hypotheekbank te Zierikzee.
Pandhrieven a B9°
Bnlteilaii.
Binnenland.
PANDBRIEVEN in omloop ruim
5-/
I
- Uitgave van
de Naam! Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRA AT 70,
(Telefoon No. 11).
Euxeau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Druikkers
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden £r. p. post f$.
Losse nummersk f 0.08
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 et.
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 cent.
BBCTotwwCTxiwBaHB%a5WKiBKgi\ii) i—i njy ui «mbos» iwiapr/tómMwnaw*»-
Mr9HtS04-<te»«!VMKMiMn
Dr. Kuyper en de letterkunde.
In een der laatste nummers van „De
Tijdspiegel" schreef mevr. KuyperVan
Oordt een artikel over Dlr A. Kuyper en
de letterkunde.
Zij wijst op het feit, dat in de letter
kundige bloemlezingen, op „neutrale" in
richtingen van onderwijs, weinig of niets
van Dr Kuyepr is opgenomen.
Echter deert dit niet, want niettemin
is groot geweest de literarische invloed
door dezen onvolprezen woordkunstenaar
geoefend.
Een volk, een geheel volk, de groote
en de eenvoudige van geest, heeft dezen
eik in zijn opgroei aanschouwd. De stroom
van Dr Kuyper's schitterend proza heeft
gevloeid tot dorpen op kilste klei, waar
't leven den mensch waarlijk niet aesthe-
tisch pleegt te verwennen. Niet alleen
op leestafels van geleerden, maar in de
woon kamér van den burger en op de
hofstede, diep in 't land, waar maar de
„Standaard" en de „Heraut" werden ge
lezen, heeft jaren lang, dag aan dag en
week aan week, een gulden taalschat ge
glinsterd in 'tvaak zoo eentonig levens
milieu.
Lieden, die niet veel la,zen, hebben
bewust of onbewust, éénmaal althans ge
zien wat deeg en pittig Hollandsch is,
en van statig-breede volzinnen den rhyth-
mischen gang gehoord. En de eenvoudige
vrome, die weinig andere lectuur onder
oogen kreeg dan de &eker leerzame en
degelijke, maar gezette langdradige, uit
een stylistisch oogpunt beschouwd nu juist
niet hoogstaande, predicatiën van een Van
der Groe of Smytegelt, heeft op zijn gees
telijken disch het kristal zien flonkeren
van Dr Kuyper's sterke, fonkelende taal."
Ook „zijn voordragen was iets buiten
gewoons, onvergetelijks. Wie hem, zoo
als hij bij de nadering van 't Kerstfeest
te doen placht. Vond el's: ,,0 Kerstnacht,
schooner dan de dagen hoorde voor
lezen met de wondervolle intonatie en
klankrijke warme stem, dien hij' bézat,
wist dat bewogen moest zijn wie zóó kon
bewegen."
De Rotterdammer noemt terecht in de
uitgebreide Kuyper-literatuur dit opstel in
de „Tijdspiegel" „een sympathiek nako
mertje".
Cijfers.
Mevrouw Pothuis heeft in de Eer
ste Kamer bij de behandeling der
Leerplichtwet «enige cijfers gegeven, wel
ke vrucht waren van ©en onderzoek doiok
liet Centraal Bureau voor Onderwijsadvie-
zen ingesteld naar het getal candidaat-
ondeTwijzers.
Hel; Us, zeide zij, „liet is aan bet
bureau gelukt om in tabellen te brengen
liet aantal Van iruim 70 pc't. van de
candidate» der verschillende opleidings
inrichtingen in Mei 1921. Daarnaast stelt
het bureau de officieels cijfers der vorige
jaren van dezelfde inrichtingen. In 1917
w:aTen er 861o; in 1921 6567; ©en vrij
gfoote daling derhalve. Op1 de Room'scli-
Kathlolieke oadétw^sinrichtingen is ©en
toenadering pp te merken, maar bij de
Christelijke en neutrale een vrij sterke
daling. Bij de eefete van 24 pet. onge
veer, 'bij de laatste zelfs van 40 pet."
Bij de Christelijke' een daling van 24
pet.].
Wij zeggen niet, dat dit een gevolg ia
van de stille kracht in de onderwijzers-
FEUILLETOK.
Mn Ward @n zpe Vrouw.
Naar het Engelsch van
MARGARETHA DELAND1.
261) o—
John had een drukken dag gehad, die
met de wekelijksche bid-meeting geëindigd
wasen nu, met Helena aan zijn zijde,
voor dien zachten gloed te zitten was
een welverdiende rust.
Des namiddags was hij met een twaalf
tal dorpskinderen naar een plek geweest,
waar klokjes groeiden, die de kleur van
de Octoberlucht opgevangen schenen te
hebben. Hij wilde Helena niet laten mee
gaan. „De wandeling zou u vermoeien,"
zeide hij; maar zelf scheen hij geen ver
moeidheid te kennen, hoewel hij meestal
een van de kinderen op zijn arm droeg en
hen telkens over hobbelige plaatsen hielp
en bloemen en varens voor hen plukt©.
Helena had hen zien vertrekken, ©n
volgde hen met de oogen, terwijl zij °vei
een grazige heuvelhelling liepen. Nog in
de verte 'hoorde zij hunne kinderstemme
tjes een hymne zingen, waarvan Johns
krachtige tenorstem den toon aangaf.
Nadat zij naar hartelust klokjes ge
plukt hadden, lieten zij John .niet mei
rust of hij moest hun een sprookje ver
tellen, want dat was altijd het grootste
•Wereld tegen de opleiding in werking
gesteld.
AVij gelopven eerder, dat biet vrucht
is van de tijdsomstandigheden. E|r was
onzekerheid; de toekomst lachte niemand
toe. Nu echter zijn de- toestanden anders;
de salarissen klinken als een klok; de
toekomst 'is 'rooskleurig voor' wie zijn
best doet.
Van daar, 'dat de minister kon wijzen
op een periode van vloed, die oip ver
schillende kweekscholen de periode van
ebbe is opgevolgd.
Wij verwachten steeds meerdere aan
vragen voor de opleiding tot onderwijzer
aan onze Vrije scholen.
Daalr komt een hoop! jubelde Lea bij
de geboorte va.n haren Gad.
Wij mogen dit woord overnemen.
Eir komt in ons en in velen een h'oiop1,
da,t ide opleiding Wedefr zal opbloeien;
en over epnige .jaren onze Christelijke
scholen zullen worden verrijkt met 'nieu
we, frissche, goed onderlegde - krachten.
z**
De oorlog en tie bevolkingscijfers.
■De oud-minister Treub schreef dezer
dagen van de wijzigingen, die de oorlog
bracht in het bevolkingscijfer van de voor
naamste Europeesche landen.
Verontrustend is de daling van het
geboortecijfer in schier alle landen, maar
het somberst is toch wel de staat van
zaken in Frankrijk. Daar was vóór den
oorlog de sterfte reeds ongeveer gelijk
aan de geboorte. En natuurlijk is het
lage geboortecijfer tijdens den oorlog nog
sterk afgenomen. De statistieken geven
het alleen aan voor de niet-bez.ette depar
tementen. En daaruit blijkt, dat, wannrer
men het Fransch geboortecijfer over 1913
op 100 stelt, het in 1914 98 wordt, in
1915 64, in 1916 52, om in 1918 weer
te klimmen tot 66. Wat 'tFransche sterf
tecijfer betreft, dit vertoont, wanneer men
het aantal sterfgevallen in 1913 op 100
stelt, voor "de oorlogsjaren het volgende
beeld: 1914 110; 1915 112: 1916 113;
1917 114. In 1918 was dde sterfte nog
hooger: 134, en wel als gevolg van de^
toen heerschende griep, die in de oor
logvoerende lalden veel grooter verwoes
tingen anrichtte, dan elders, en nog meer
slachtoffers eischte dan de strijd op het
slagveld.
Op nog een belangrijke passage in de
rede van Prof. T'reub vestigen wij de
aandacht:
Een ander verschijnsel is, dat in de
landen, die in den oorlog betrokken zijn
geweest, een wanverhouding is ontstaan
tusschen wat men in de statistische weten
schap het mannelijke en vrouwelijke huwe
lijksmateriaal noemt. Dit moet invloed heb
ben op de algemeene moraal. Als ree'ds
vóór den oorlog een overschot aanwezig
was van vrouwen boven mannen, en daar
bij komt een nieuw dergelijk overschot van
anderhalf millioen, dan moet dit "leiden
tot wijziging van de opvattingen over het
ongehuwdemoederschap.
De opmerking van den oud-minister
treft zeer door ha're juistheid. Ete nog meer
verslechterde wanverhouding tusschen de
aantallen mannen en vrouwen laat zich
in hare vrucht niet indenken.
Ook de jacht naar gelijkstelling van
de gehuwde en de ongehuwde vrouw,
in betrekking tot de bescherming dei-
moederschap, is in dubbelen zin een tee-
'ken des tijds.
genot van een namiddagwandeling mei
den predikant; en hoewel de aanmerking
voorafging dat zij wel moesten bedenken
dat het maar een sprookje en niet waai
gebeurd was, verminderde dit geenszins
hunne levendige belangstelling in aard
mannetjes e;n feeën en wonderpaleizen van
blinkende, .witte wolken gebouwd, mei
sterren .als lampen. Wel is waar, was er
een moraal in, maar die verzweeg John
soms, om het boeiende van het sprookje
niet te doen verloren gaan, en hij was
nooit recht zeker of zijn sprookjes wel
zooveel goed deden als hij er mee be
doelde. Maar zij deden goed op een amderp
wijze; de kinderen hielden van hem en hij
hield veel'van hen; zij roerden de tee-
derste snaren in zijn hart aan. Wat wacht
te hun hi de toekomst? Ellende misschien,
en zonde zeker, want hoe was er reinheid
en deugdzaamheid te hopen in zulk een
omgeving als de hunne? En de verschrik
king van die verdere toekomst, de zekere
eeuwigheid, die op de zonde volgt, wierp
een akelige schaduw over hen en dee<)
hem des te ijveriger streven om hunne
liefde te winnen, ten einde hen op het pad
dei-'deugd te kunnen leiden.
Maar het was zijn zachtmoedigheid en
een kinderlijke eenvoudigheid, die zij zei
ven spoedig moesten verliezen, wat de
kinderen aantrok en bekoorde, en hen
zoo gelukkig en tevreden maakte wanneer
zij bij den predikant konden zijn.
Ongaarne hadden zij hem aan het hek
VERKRIJGBAAR:
f f <*3 2 /o i S5.IMMI r^v^ib ea ,o
H51TLOÏII8SG ïra 25 jass- a pari.
Ds Directie
J. J. COCK. H. J. KORLVINKE.
De Pandbrieven zijn voor directe aflevering in voorraad bij het Bijkantoor der
Bank, Koepoortstraat 27 te Middelburg, beheerder de heer H. C. REIJERS.
Landru.
Gisteren Is te Versailless voor de
gezworenen fnet proces Landru begon
nen. Men denkt, dat het veertien da-
gjetn zal duren. Aan het einde daar
van zullen de gezworenen zich dan
de vraag hebben te stellen, de ©enige,
die geheel den omvang van hun plicht
inhoudt: Hebt g;ij een innige overtui
ging? (art.- 342 van het wetboek van
strafvordering). Dan zullen de elf
moorden, waar het in dit proces om
gaat, behandeld zijn, elf afschuwelijke
moorden, niet het minst afgrijselijk
om de eentonigheid, waarmee zü zijn
gepleegd, zoodat de eene moord als
een druppel water op de andere ge
lijkt. Wij willen nojg; iets ontleenen
aam bet artikel, waarin de Temps
de zaak-Landru aan haar lezers uit
eenzet.
Om zijn oogmerken te bereiken,
volgt Landru steeds hetzlelfde Stelsel:
een advertentie in een dagblad, ru
briek huwelijken: „Heer, ongehuwd,
45 jaar oud, inkomen van 4000 frank,
wtenscht dame van zelfde positie te
huwen." Hij ontvangt talrijke antwoor
den. De briefschrijfsters, zij, die, vol
gens de acte van beschuldiging, zijn
slachtoffers worden, zijn veertig; tot
vijftig jaar oudvrouwen van gerin
gen stand, arbeidsters of dienstbo
den, die een spaarduitib bezitten; we
duwen, of in den steek gelaten vrou
wen en "die, antwoordend aan den
„onglehuwden heer" een laatste kans
wagen om, zOo niet wat geluk, dan
toch 'n pnbeizoTigden ouden dag te ver
overen. Zij worden op haar leeftijd
gauw door Landru ingepalmd. In haar
oogen is hij een superieur, beminne
lijk, deftig en geleerd man. Hij geeft
zich voor ingenieur uit, hoewel hij
hooit m'eer dan werktuigkundige ge
weest is. Maar in ieder geval kent
hij genoeg vaktermen om op de vrou
wen indruk te maken. Hij is Pen han
dig zakenman (een geslepen oplichter,
heet het van hem iri het strafregister);
zij bewonderen hem,. Hij heeft onwe-
derstaanbaar fijngevoelige attenties.
Niet slechts brengt hij bloemen mee,
of zteindt hij bonbons (alle mannen
maken aldus het liof!) maar wat in
hem zoo- aantrekt zijn de fijne zor
gen, waarmee hij u omringt, de moei
te., die hij zich voor u geeft-, voor
der pastorie verlaten, na dringend verzocht
te hebben of zij weer eens met hem
mochten uitgaan, wat hun dan ook be
reidwillig beloofd werd. Toen had John
een stil half uur rijpelijk zitten nadenken
over de toespraak, die hij in de bid-
meeting zou houden en den vorigen dag
gereed had gemaakt. Helena had er om
gelachen, dat hij van elke toespraak zoo
veel werk maakte. „Je hadt eens moeten
zien hoe gemakkelijk oom Archie het met
zijne preeken opnam," zeide zij.
„Hij had niet met zulk slag van men-
schen te doen als ik," antwoordde John,
met vriendelijke verontschuldiging. „Maar
bedenk van hoe hoog gewicht hét is in
Christus' naam te spreiken I Wij preeken
voor de eeuwigheid, Helena voor de
eeuwigheid!"
Zij zag hem ernstig aan. „John," hernam
zij, „je neemt die dingen te veel ter
harte. Dat is niet verstandig, lieve."
Hij aarzelde, en zeide toen zachtmoedig
„Dat zijn de eenige dingen om ter harte
te nemen. Wij leven slechts om ons voor.
dat andere leven voor te bereiden. Kunnen
wij te ernstig zijn, 'lieve, wanneer
de eeuwigheid afhangt van het gebruik dat
wij va.n den tijd maken? Dat denkbeeld
is een gestadige spoorslag voor mij, om
ijverig mijn plicht jegens mijn gemeente
te doen."
„0, dat weet ik," antwoordde Helena,
haar hoofd op zijn schouder leggende;
„maar werk niet te hard."
uw familie; hij is uw vriend. Een van
de vrouwen, die hij tracht te verlok
ken, aarzelt uit medelijden om te
scheiden. Hij gaat met haar naar de
kerk, knielt naast haar neer om den
hemel te smeeken ,de toekomst yan
teederheid, die hij haar bereidt, te
ziegenen. Hij bekent zijn leed; hij "is
slachtoffer van den oorlog, uitgewe
ken naar Rijsel of de Ardennenhij
vertelt intiem verdriet, dat hij1 niet
verdiend heeft. Deze fabels roeren de
vrouwen. Zij nemen zich voor hem,
die haar tót zich zal opheffen, te
troostehHij kan ook vroolijk zijn,
wandelingen met haar doen, met haar
tiaar plaatsen gaan van goedkoop©
weelde, die haar verblindt. Hij heeft
een auto. Zij houden van hem en zij
verlaten alles voor hem, arbeid,
vriendschap, gezin. Zij vertrouwen
hem haar meubels, haar geld, haar
geheimen toe. Zij geven zich geheel
aan dezen gevoeligen, verliefden en
sterken man over, wiens leeftijd een
waarborg voor trouw is. Dan neemt
hij haar mee naar Gambais. Spaar
zaam 'en verstandig neemt hij voor
haar slechts een enkele reis. Hij .weet
wat haar lot zal zijn: zij zullen niet
terugkeeren. Een of twee dagen ziet
men haar, gelukkig in haar" gevoel
vain kleine rentenierster, in den tuin
bloemen plukken of dorre takjes: weg
knippend. Den volgenden dag ziet men
haar niet terug. Zij zijn verdwenen
voor goed.
Weer belastingen in Rusland
Om hun onmetelijk deficit wat te
verminderen, hebben de holsjewiki
thans.ook wöier het aanvankelijk door
ben verachte middel der belasting
heffing ter hand genomen.
DtrMosfcouscbe Prawda van 27 Oc
tober geeft ©enige beschouwingen
naar aanleiding van de thans in twee
maanden opgedane ervaring inzrike
de belastingen. De opgaven der ^ad
ministratie zijn nog onvolledig, maar
©r is ongeveer '100 milliard roebel
binnengekomen. Men hoopt, dat. bij
het begin van bet volgende jaar bet
ingekomen bedrag 400 milliard be^
dragen Zal. Volgens het plan van het
commissariaat voor financiën möeten
in 1922 de directe belastingen onge
veer 1500 milliard opbrengen, "de
monopolies en indirecte' belastingten
ongeveer 8000 milliard.
Korte berichten.
Het Fr,anschTurksche verdrag blijft
in de Engelsche pers ontstemming wek
ken. Men spreekt reeds v;an een aftreden
v,an den Engelschen minister van' buiten-
tandsche zaken lord Curzon. Een memo
randum der Engelsche regeering over de
verdr,ag-kwestie is aan den Franschen ge
zant te Londen overhandigd.
De kellnersstaking .te Berlijn is ge
ëindigd.
De ernstige indruk, dien de moord
op den Jap1 nsche premier gemaakt heeft,
kan .worden afgeleid uit het nieuws, dat
er een p,aniek zonder weerga op de effec
tenbeurs te Tokio is ontstaan. Zoo groot
schijnt het gevoel v,an onzekerheid in Ja
pan te zijn geworden door den moord op
H,ara,
-Tie Aberdeen (Engeland) werden
tna teen maaltijd 32 personen ongesteld,
vermoedelijk door het gebruik van
cornedbeei, waarin zich schadelijke
belstanddeelen bevonden.
Ter gelegenheid van den derden
verjaardag van den moord op graaf
Stefan 'Tlsz'a is, volgens berichten in
de bladen, in de vestibule van net
gebouw, waar de Hongaarsche minis
ter-president Zetelt, plechtig een ge
denksteen onthuld, welke het volgen
de opschrift draagt: „Ter herinnering
aan graaf Stefan Tisza, die voor zijn
vaderland geleefd heeft en den mar
teldood gestorven is." Alle leden van
de regeering waren bij de onthulling
tegenwoordig.
Uit Rome wordt
proeven met een parachute is een
vliegenier van ©en hoogte van 800
mieter neergestort. De parachute,
waapmjede de aviateur op die hoogte
uit zijn machine gesprongen was, wei
gerde.
Gisternacht is brand uitgebro
ken in de Radetzki-kaziern© te Boeda
pest. Er zijn, voor zoover bekend,
8 doodein.
De „Observer" is zleer optimis
tisch aangaande de resultaten der Ier-
scho conferentie. Het blad meent met
zekerheid te kunnen mededeelen, dat
in den loop der week zulk ©en wijzi
ging ten igoedk in de onderhandelingen
zal treden, dat het den premier mo
gelijk Zal zijn zich Vrijdag of Zater
dag naar .Washington in te schepen.
- Eleh .verschrikkelijke' storm heeft
gewoed over ©n rond Engeland en
veel schade werd aangericht aan de
kusten. De orkaan begon Zaterdag
nacht olm'strieieks "12 uur in het En
gelsche kanaal en ging 'hier en daar
gepaard met donder en bliksem.
Dtei uitslag der verkiezingen van
het storthing in Noorwegen heeft een
aanmerkelijke verschuiving der partij
verhoudingen bewerkt, doordat de
rechterzijde Met aanzienlijke win
sten, de linkerzijde daarentegen met
gevoelige verbiezen uit den strijd ge-
kolmieln is. In Noorwegen Zal dan ook
leen rechtseh© regeering komen.
gemeldBijl
Hij sloeg zijn arm om haar been, en de
opwelling die zooeven zoo sterk was ge
weest, om haar over hare eigene ziel te
spreken) was vergeten.
Die bid-meetings waren een kruis voor
Helena Ward; maar zij ging er toch altijd
been, want het was, ten minste, een ge
noegen met John naar huis te wandelen;
Bovendien was het haar door oefening mo
gelijk geworden er bij te zitten zonder
te luisteren, en op die manier 'bleef haar
veel ergernis gespaard.
Dien Woensdagavond was het haar ech
ter .niet mogelijk geweest hare ooren te
sluiten voor ailes wat er gezegd werd.
Zij was onrustig geworden, en zag de ka
mer met gewitte muren, waar de meeting
gehouden werd, rond, en verlangde naar
de plechtige avondstilte onder den ster
renhemel buiten.
John had de meeting begonnen met een
kort en eenvoudig gebed, zooals een kind
zijn vader iets verzoekt, en na een hym1-
ne sprak hij eenige woorden naar aanlei
ding van den tekst, dien hij gekozen had.
Toen w,as de meeting geopend, en
naar een en ander, dat gezegd werd,
luisterde Helena met verontwaardigde af-*
keuring. Onder het naar buis gaan, ver
kwikt door de frissche, koude avondlucht,
nam zij zich voor wat zij wilde doen,
maar zij sprak er niet van voordat zij
voor bun eigen haard zaten.
1 De kamer was in halfdonker; opflikke
ringen van het haardvuur en schaduwen
Een lief afschel d.
In de raadsvergadering der gemeen
te Leimui den deelde de locP-burge-
■aar.i-jKnr-v mm— i urnvjr
wisselden elkander af; de staande klok
tikte langzaam in den hoek, en de har
ten van die twee waren vervuld van die
tevredenheid met het leven en met elkan
der, die het biest wordt te kennen gege
ven door stilzwijgen.
John zat aan de voeten zijner vrouw;
zijn vermoeid hoofd rustte op hare knie
en hij kon tot haar kalm gelaat opzien,
terwijl hij eene harer handen aan zijne
lippen bracht. Het was een lief gelaat om
te aanschouwenhare groote, heldere brui
ne oogen, met lange wimpersteekenden
een uitdrukking van oprechtheid, die de
kindsheid niet dikwijls overleeft. Haar
bruin haar was laag in haar nek in eer)
vlecht gelegd en golfde in losse krulSietjtesi
over een effen blank voorhoofd. John
streelde zacht hare hand, en draaide aan
den eenvoudigen trouwring.
„Welk een lieve hand,' 'zeide hij; „wat
is die stevig en vastl"
„Zij is tenminste groot geno^," ant
woordde zij glimlachend. Hij mat ze met
zijne eigene groote, magere hand, die al
tijd een zenuwachtige trilling in de vingers
had. „Je ziet wel dat zij omtrent even
groot zijn, maar de mijne is zeker veel
witter. Zie eens die inktvlek; dat be toekent
dat je te veel schrijft. Ik heb niet gaarne
dat ge eiken avond zoo vermoeid zijt,
John."
vervolgd
