No 5
Donderdag 6 October 1021
36e Jaargang
FEUILLETON.
Mm Ward en zijne Vrouw.
Uitgave van
de Naawi. (Venn. LUCTOR ET BMBR90,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAK8E VORSTSTRAAT 70,
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan &LeCointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden £r. p. poet fS.
Losse nummersf006
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regri meer 30 ct
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 cent.
Het stopzet-ontwerp.
Er is ito het ontwerp van minister
de Visser tot fnuiking van bouwplan
nen voor scholen of schoollokalen, iets
dat den voorstanders der vrije school
teleurstelling en ergernis brengt.
Het ontwerp strekt om te voorko
men bet ..zonder noodzakelijkheid bou
wen van scholen voor lager onder
wijs"
'Deze strekking is te prijzen. Indien
er in een gemeente dergelijke jdiole
plannen mochten rondloopen, dan is
'tg©wenscht dat deze in bun loopl
wordein gestuit.
Maar wie zal dit au naar billijk
heid kunnen uitmaken?
Men kan wel aan elk uitbreidings
plan of nieuw bouwplan een idioten
schijn geven, doch daarmee zijn die
plannen tnog niet; da,t zullen in de
.meeste gevallen de aanvragers zeiven,
en de gemeentebesturen met hunne
raadgevers toch wel kunnen beoordee-
len.
Bovendien de wet sluit dergelijke
wijz'e van ingrijping buiten.
Wat de gemeenteraad van Kruinin-
gqn tot tweemalen toe bestaan heeft,
in zake de alleszins billijke aanvraag
van het bestuur der Chr. school al
daar', was kortweg onnoozel, daarbij
was 't ook onwettig.
En nu is dit 't hinderlijke dat derge
lijke gemeenteraden nu ongezocht van
den minister en van dit nieuwe wets
ontwerp gelijk krijgen.
Erger nog: dat het verzet van de
gemeenteraden nu een verzet zal wor
den van de hooge Regeering; dat die
nu bleslissen zal en rillen zich aan
-deze beslissing zich zal hebben te
onderwerpen.
Be vrije schopl gekneld in staats-
banden.
Plannen zelfs, als die van Kruinin-
gien, die al lang hadden mloie t e n wor
den uitgevoerd, worden nu veroor
deeld oni binnen den tijd van een jaar
nog onuitgevoerd te blijven, en dat
toog slechts in 't gunstigste geval wan
ne er de Kroon machtiging; verleent.
Krijgt 't schoolbestuur die machtiging
niet, dan is, voor wie weet hoe lang-,
het. heele plan van de baan.
En nog allermeest ergert ons deze
harde maatregel, dewijl z'eer vele Chr.
schoolbesturen jaren lang! hebben' ge
tobd met hunne ondoelmatige lokali
teiten, terwijl de openbare school, door
den 'Staat gesteund, daartegenover in
weelderig ingerichte lokalen, met keur
vain schoolbanken en leermiddelen als
reclame voorzien, en bij een zieer lage
schoolgeldheffing de vrije school een
onduldbare concurrentie aandeed.
Ergerlijk, te meer, omdat ito den
loop der jaren, zoo menige openbare
school is gebouwd, dieonnoodig en
oveirbodig was of in stand gehouden,
die overbodig was geworden. Lees
't maar 'in J. Kuipers „Geschiedenis
van het Chi*, lager onderwijs".
Te Doornspijk werd 17 Januari 1866
de Christelijke School geopend met
157 leerlingen. Op de openbare school
bleven négen 'kinderen over. Te
Wanswerd werd mtede de openbare
school bdjtoa ontvolkt.
Toch werden ook zulke ge
meenten verplicht tot de in
standhouding van de daar al
thans overbodige op'enbare
school!
Te Wotos wérd op 17 November
1869 -de openbare school geopend...;.
Naar het Engelsch van
MARGARETHA DE,LAND.
3) o-
Dö predikant gevoeld© .eigenlijk weinig
sympathie voor den bruidegom van zijn
nicht, en daardoor viel het hem moeilijk,
de vormelijke toespraak te laten varen en
hem als een lid der familie te beschouwen.
„Ik 'draag Ward achting toe,", zeide hij
tot zijn zuster, „en dat verdient hij ook;
maar zie je, ik wou dat hijj' meer zooalsi
andere menschen was." Zijn aanstaande
neef had iets over zich, Dr Howe wist
zelf niet wat, dat hem krieg©] maakte.
„Zijn ernst was bepaald ergerlijk", zieide
hij, „en in zijn openhartigheid scheen ctn
zekere onbeschaafdheid te liggen; zijn op
rechtheid. die van geen beleefd verbloemen
wist, was een soort van onwelvoeglijkheidL"'
Maai' John Ward had noch van het
icrspreken noch van de verontschuldiging
norit© genomen;.niemand antwoordde den
predikant, dus sprak' hij; alleen maar voor
de gezelligheid, voort.
„Ik heb Gifford altijd, toen hij nog
een jongen was, gaarne mogen lijden", I
zo n dter leerlingen.
Te Scibxaard werd bet openbaar on
derwijs bezocht door t w e e kinderen
uit1 Wiitmarsum. D e ouders
dier kinderen werden daar
voor beloond!
Den 29en Januari 1881 en den 22
November 1884 werden beide sclholen
opgeheven, na sedert hare stich-
ting ruim f40.000.te hebben
gekost!
Te Schettens had men een gemeen
teschool met v i e r leerlingen uitBols-
ward len Witmarsuni.
Te Lollum had de Staatsschool.....
één leerling uit... Arum!
En in onze provincie werd te Aag-
tekerbe de openbare school door de
stichting der Chr. school derwijs ont
volkt, dat 'de Raad meende haar te
kunnen opheffen. Het liberale college
van gedeputeerden belette dit echter;
en zoo werd jaren lang daar de open-
babe school op de beten gehouden met
teen leerlingental van ten hoogste acht.
Eto dit zijn nu toolg slechts enkiele
gévallen uit vele.
Ons dunkt,' onze tegenstanders moe-
te'n met ons al het smadelijke voelen
van een achteruitzetting als die wij!
nu taitet onze Chr. scholen moeten be
leven. 'tls waar, de toestand van
's Lands financiën maakt buitenge
wone maatregelen noodzakelijk. En
ook d!e openbare scholen vallen onder
't gewraakte beslag. Maar dat de be-
zluittiging allereerst mloet gevonden op
het onderwijs, en dat de Clir. scholen
in de .voornaamste plaats hiervan de
duple zijnen dat van liberale en
soicialis'tische zijde zloo hard en me
nigvuldig om dezen maatregel (na
tuurlijk voor beiderlei scholen!) door
woord en daad geroepen wordt, maakt
een droteven indruk. Het heeft iets
van 't geschreeuw der hartlooze pros-
tituéie in de historie van Salomo's
eerst© recht.
Ein de vrije school, zij 't ook
tijdelijk, te vaster in de greep; van
den Staat, 'tis o, ztoo jammier.
Nu is de minister, die te „ziorgen"
heeft, toog een broeder onder de broe
deren, maar wanneer straks wat
God verhoede! Ossendorp, Kete
laar, Ottoi of teen hunner roode kor
nuiten die „zorg" overneemt, wat
dan?
Het militaire voorstel.
Minister v. Dijk stelt voor een lichting
van 19500 man. Hiertegen wordt door de
sociaal-democraten luide geprotesteerd in
hun pers en in hun volksvergaderingen,.
Wat hunne leiders vroeger in verband met
de noodzakelijkheid der landsverdediging
hebben gezegd, wordt eenvoudig ter zijde
gesteld, en nu is de leus: geen man en
geen cent.
Hierin is taktiek.
Bedoeld wordt toch blijkbaar om in
1922 hun slag; te slaan „tegen het rnïli-
tairisme".
Maar dit ,zial hun niet gemakkelijk af
gaan.
Bereids izij onzerzijds teg;en al dat botte
geroep der Nederlandsche sociiaal-demo-
cralen de houding der buitenlandsche so
ciaal-democraten over te stellen, en wel
in de eerste plaats die der Belgen.
In België toch is de jaarlijkséhe lich
ting 75 duizend man sterkdat is heel
wat meer dan de 19500 van ons land.
En de oorlogsbegrooting; bedraagt daar
geen 75 miljoen, ,zooals bij ons, maar
circa 300 miljoen, namelijk 1250 miljoen
zeide hij; „hij was zo-o flink, en geen;
wi;sr.eus, die alles beter wilde weten dan
oudere menschen. Hij had nooit veel te
izieiggen, maiar als hij sprak, was het den
spijker op den kop geslagen. Ik herinner
mij dat ik hem eens gezien heb laat
Kien, hij kan toen nieit ouder dan vijftien
jaar geweest zijn 'terwijl hij bezig
was een paard in de weide af te richten'.
Het wan een veulen vtain Befe, koolzwart.
je zult het je nog wel herinneren, Louise?
een mooi dier. Ik kwam vroeg in dein
ochtend uit hef dorp-, waair ik een zieke,
bij wien ik .geroepen was, bezocht had;
het zal omstreeks zes uur geweest ziijn
en daar was Gifford in de wedde met
do jonge merrie aan 't vechten. Hij had
zijn jas uitgetrokken en haar bij' de manen
en een haster vast, ©n beproefde haar te
berijden. Zijn blond hoofd was tegen haar
nek gedrukt, en als rij steigerde, klemde
hij rich aan haar vast totdat zij hem van
de been tilde, en wip, daar was hij op
haar rug. Wat deed het dier zijn best
om hem er af te gooienMaar hij bleef
het meester; hij zat er prachtig op. Ik
zag toen, dat Gifford een mannenhart! had.
Hij heeft den moed van rijn vader geërfd.
Je weet, dat Woodhouse in den slag bij
Lookout Mountain het leven -heeft ver
loren."
fran-cs; en die begrooting en die gróote
lichting, en verdere plannen vaai den Bel
gischen minister van oorlog zijn aange
nomen niet de stemmen der sociaal-demo
craten in de Belgische Kamer, ten totalen
getale van 54.
Hier hoeft voorloopig niets hij.
Ter waarschuwing.
In Zweden hebben de verkiezingen voor
het Folkesthing (laat ons zeggen Tweede
Kamer) plaats gehad, met 't gevólg, dat
de liberale en conservatieve partijen saam
29 .zetels aan de gezamenlijke communis
ten en socialisten hebben verloren; de
meerderheid aan den rooden kant kwam
en de sociaal-democratische staatsman
Branting geroepen ,zaf worden een mi
nisterie saam te stellen.
Nu 'bestaat er in Zweden niet, gelijk bij
ons een afscheiding tussohen reohtsche
en linksche partijen; zoodat bijv. vele
Christenwerklieden, trouwe Luthersclie
kerkgangers, orthodox of belijdend op ker
kelijk gebied, stemmen op de meest voor
uitstrevende candidaten. Zoo is 't ook al
tijd in Noorwegen geweest.
Voorloopig schijnt- hieraan niets te doen
te izdjn.
Maar wat vooral de uiterste partijen zoo
gesterkt heeft is de steun der vrouwen.
De vrouwen, die voor het eerst mee ter
stembus togen, hebben aan den sociaal-
democratischen kant trouwer gestemd dan
bij de andere partijen.
Dit moge een waarschuwing zijn voor
1922.
Nog altijd staan vele vrouwen onder
ons schuchter tegenover het vraagstuk
van het vrouwenstemrecht. En ook vele
mannen in ouze partij sputteren er nog
tegen. De Staatkundig Gereformeerde lei
ders .zijn er vierkant tegen. Zoodat te ver-
wachten is, dat onzerzijds zeer vele vrou
wen niet .zullen stemmen; terwijl aan den
sociaal-democriatischen kant alle vrouwen
en dochters, nog wel met de noodige
drukte en daar hebben zij gelijk in;
't is trouwens hun plicht! wel dege
lijk zullen opkomen.
Dit kon wel eens een tegenvaller bren
gen.
Men .zij derhalve voorzichtig; ook in zijn
oppositie tegen. iets dat er nu eenmaal is
en waartegen nu eenmaal niets meer te
doen is. Wat meer is, dat, indien wij er
iets tegen doen, ons nog verder af helpen
zal van den weg naar de sloot.
Gemeenteraad van Middelburg.
In de gisterenmiddag onder voor
zitterschap van den burgemeester ge
houden vergadering van den gemeen
teraad was dhr. Vertregt afwezig.
Die voorzitter deelde méde, dat voor
de vleescitokeuringswet, welke waar
schijnlijk .op één Februari as. inwer
king zal trieden, Middelburg een groep!
vormt toilet de gemeenten Arnemuiden,
Nieuwland, Veere, St. Laurens en
Grijp'skërke. Het dag. bestuur heeft
reeds een bespreking gehouden met
de Dag. besturen dezer gemeenten.
Er is een plan om met den groep
Vlissingen te samen één veearts aan
te stellen.
Dhr. Onderdijk geeft antwoord op'
een paar vragen cfour den beer Mal-
jaars in de vorige vergadering gedaan.
1. Het büis M 64 aam de Sensstraat
is nooit te koop; geweest en is ook
nu niet te koop. 2. Slechts 2 van de
25 beurtschippers waren bereid een
vaste ligplaats te nemén, de overige
„Het heeft Gifford altijd gespeten", zei
Helena, dat hij toen nog; te jong was, om
soldaat t© worden."
„Ja, ..'hij is een echte veebfersfcjaas'V
hernam de predikant lachend. „Zijn tantes
moesten hem altijd bidden en smeekën
geen .vechtpartijen met de jongens yam
het dorp te houden. Ik heb hem er zelf
ook wel voor gewaarschuwd. „Vecht
nooit", zei ik, „maair als je 't doet, sla
er dan flink op lost!" Ja, 'tis jammer,
dat hij niet blij' het leger had kunnen
wezen."
„Ik twijfel niet", zei Louise, of Giff zou
dapper gevochten hebben, maar hij is zoo
tegenstrijdig. Ik heb hem hooren zeggen
dat die Zuidelijken wel niet anders konden
dan voor d© afscheiding vechten; het was
bij hen een beginsel, ©n er was geen ze
delijk kwaad in, zeide hij."
„Zottepraaitf!" riep de predikant uit.
„Geen zedelijk kwaad? Ik dacht dat Gif
ford wijzer was. Zij waren door God en
de menschen Veroordeeld."
„Maar, oom Archie", zeide Helena lang
zaam, „als rij meenden in hun recht te
zijn, kunt gij! toch niet zeggen, dat er
zedelijk kwaad in was."
„Kom, kom", voegde Dr Howe haar
op een toon van verontwaardiging toe,
„dat kun j© nog zoo niet begrijpen, mijn
zouden dit natuurlijk .noodgedrongen
ook doeto, maar beschouwden, hét als
een verboioging van liggeld. De heer
Maliaars meent, dat dit onderzoek niet
goéd is gedaan.
Ter tafel kwam nu d© mededeelingi
van B. ©n W. inzake reiniging. Dhr.
van Schouwen zegt, dat hij het geen
bezuiniging acht als B. en W. f 2000,
die vrij fcom'én voor een met noodige
vuilniswagen besteden voor een veeg-
machine én een sproeiwagen, die sa-
mén f 1050 kosten. En vooral keurt
spr. hét af, dat dit geschied is zonder
den raad daarin te kennen. De voor
zitter zegt, dat hét hier een zeer groote
uitzondering betreft, men moest èen
beslissing nemen over .aatok'oopi van
Roite'rdamsch materiaal, waar meintoit
aufiotraétie overging.
De heer Onderdijk zegt: Voor de
oprichtingskosten wias gevoteerd door
den raad f27830 en er is gebruikt
f23748. Bij de aanschaffing .van het
materiaal ïs voorzichtig te werk ge
gaan. Hét levend materiaal, de paar
den moesten wel vervangen, worden.
Eén sproeiwagen was vooral in den
drogen zomer te weinig bevonden, met
een tweeden kunnen ooik de Singels
én andere buitenwijken geholpén wor
den. Dat er vroeger 21 werklieden
warén en er nu 26 zijln is ooik niet
geheel juist, want vier werklieden, die
vroeger onder gemeentewerken vielen,
zïjto. overgegaan onder de reiniging.
Van de ingekomen stukken werden
die irnzake de; boomen te Middelburg
é!n de electriciteitsleveringi, en dat van
G. J. Lambertz voor kennisgeving aan
genomen. Bij dat inzakte net uitdie
pen der vesten, vroeg, dhr Ton of
niet bij het polderbestuur op spoed
kaïn wórden aangedrongen, gezien de
droogte van tegenwoordig en de kans
otol met het werk de werkloosheid
te helpen bestrijden. De voorzitter
zégde zulks toe.
De ingekomen stukken van de A.
C. O. P. en va,n den Alg. B,o|nd van
politiepersoneel in Nederland werden
als 'zijtode omgeztegeld ter zijde gelegd,
dat van. den Middelburglsciben be-
stuurdersbotod werd aangehouden tot
de behandeling der vragen vato den
heer Paul, die van dezelfde strekking
zijn. Nog waren ingekomen èen ver
zoek van het bestuur van het Mid-
de'lhurgsch muziekkorps ottn f 4000
subsidie voor 1922; dit zal bij de
begroeting worden behandeld, en 2
adressen van de afd. Middelburg" van
het Nationaal verbond van gemeente-
'ambtenaren, het eene om alsnog, over
een nieuwe wachtgeldregeling voor de
ambtenaren te beslissen en een om
de vaclatolie van gemeenteambtenaren
teverlengen van 2 weken op: 18 da-
glen, Beide verzoeken werden in han
den gesteld van B. en \V. om prae-
advies.
Aan de orde was de benoieming
van een seciretaris-pénningmr. van de
Godshuizen, waarvoor de voordracht
bestond uit: 1. den Neer J. W. van
Visvliet te Koudekerk©, 2. Mr A. J.
van der Weel te Middelburg.
Bij; de eerste stemming verkregen
beidé heeren 8 stemmen, bij de 2e
vrij© stemming de heer van der Weel
9 en van Visvliet 7, zloodat de heer
van der Weel, nummer 2 van de
voordracht, benoemd is. Overeenkom
stig het worstel van B. en W. werd
zijn salaris bepaald op f 1500 en de
borgtocht op f6000.
lieve daar ben. je nog te jong voor,
Helena. Zij waren door en door in 't on
gelijk; zwijg er dus maar van." En zich-
half verontschuldigend tot John Ward wen
dende, liet hij er op volgen: „Je zult heel
wat met) haar te stellen hebben om haar
Zulke gevoelens uit het hoofd te praten;
van mij heeft zij ze niet geleerd, dat ver
zeker ik u. Mjjnheer Ward zat wel den
ken, dat ik: je niet) goed heb opgevoed,
Helena. Beginsel? Praatjes! Zij dachten
aan hun zakken. Al dat gewauwel over
beginsel is zottiepraaitj."
De predikant was rood van opgewonden-
beid geworden, en hij sloeg met rijn vuist
op de leuning' van zijn stoel.
„En toch", zeide John Ward, zijn ern
stige .donkere oogen op Dr Howe's ge
laat vestigende, „heb ik altijd sympathie
gevoeld voor een verkeerd begrepen
plichtsbesef, en ik boud mij verzekerd, dat
vele Zuidelijken gevoeld hebben, dat zij
niet anders dam hun plicht deden, met voor
de afscheiding en de instandhouding der
slavernij te vechten."
„Dat ben ik niet met u eens, mijnheer",
zeide Dr Howe, wiens gevoel van gast-
vrijheid hem krachtiger taal verbood, maar
zijn ruige, grijze wenkbrauwen waren ge
fronst.
„Het zou onbillijk van u zijn, dat niet
Daar Net teekenen een verplicht
leervak op het gymnasium is gewor
den, werd tot tijdelijk' leeraar in dat
vak betooemd de heer L. Heijrnans,
onderwijzer aan de Rijkskweekschool.
Het voorstel van burg. en weth.
om tot splitsing van de gemeente in
drie fciesaistricfen in verband met de
annexatie, over fce gaan, werd aange
nomen.
De gemeenterekening over 1920
wordt onveranderd vastgesteld.
Idem rekening der Godshuizen.
Het voorstel tot wijziging der ge-
meentebegrooting over 1921 doet een
uitvoerig debat ontstaan, voorname
lijk een financieel dispuut tussohen
de heeren Roudewijnse en Van Schou
wen, leden der domlmissie van finan
ciën ©enerzijds én den heer de Veer,
wethouder vato 'financiën anderzijds.
Daarbij komt voornamlelijk de vraag
naai* voren of de ptost van f625.00u
voor H. 10. niet té hoog is en of
daarvan niet moeten worden afgetrok
ken de f24.000, die als opcenten op
dé vermogensbelasting zijn geraamd.
Téa slotte werd het voorstel met alge
meen© stemtonen goedgekeurd.
Ook was daarbij' ter sprake geko
men de kiosten van het sportterrein
en hét bepalen van salarissen voor
directeur ©n opzichter en de voor
waarden, waaronder vëreenigingen
vato Wét terrein gebruik kunnen maken,
zoinder den raad daarbij te kennen.
De voorzitter zeide, dat de com
missie van beheer werkt uit liefde
voor de sport, de raming is niet over
schreden en men mag de commissie
niet te veel aan banden leggen. For-
méel gaf spr. de genoemde leden ech
ten* gelijk. De heer van Schouwen is
tegen deze geheimzinnigheid. Wel
moet de raad beslissen over het in
gebruik géven van een vk. M. ge
meentegrond opi de Markt en waarom
dato niet als het Hectaren betreft.
't Voorstel tot regeling van de jaa'rw.
van den Concierge vain 't gymnasium
w©rd na eenig'e disclussie aangen. De
5 S. 'D. A. P'ers wensch'ten niet te
protesteeren tegen den dwang Van
den minister en wilden, evenals dhr
Adriaans© het weduwen- en weeze.n-
piensioen niet afgetrokken zien van
't salaris.
Bij het voorstel tot verhooging der
Marktgelden, deed dhr. Bouaewijnse
nog een poging om de Middelburgers
goed'kooper te helpen, hij acht dit geen
privilege. Dhr. de Veer en de voorz.
achten dit wel degelijk een privilege.
Dhr. van Schouwen zegt, dat dan de
uitdragers ook een privilege genieten.
De voorzitter zegt, dat dit iets an
ders is, omdat het een heele groep
omvat. Of het toelaatbaar is yan per
sonen van buiten meer te yragen dan
van sta dgenooten, zal nog na (ter wor
den onderzocht. Het voorstel wordt
aangenomen.
Het voorstel inzakte erfp'acihtsuit-
gifte van gronden aan den Nieuw-
landschen weg wordt op voorstel van
dén heer Boasson eerst in handen
gesteld van de commissies van finan
ciën en. fabricage.
Hierna was aan de orde de inter
pellatie van den heer Paul inzake de
werkeloosheid. Spr. en zijn fraetiie-
genooten meenen dat alles moet wor
den aangewend, om het werkloosheid-
monster zooveel mogelijk te bestrijden.
Volgens de opgaven van de arbeids
beurs te Middelburg waren opi 10
toe te stemmen", hernam John met zacht
moedige volharding, terwijl de predikant
hein met stille verbazing aanzag en de
twee jonge meisjes in het donker tegen
elkander glimlachten. („Vader tegenspre
ken,!" fluisterde Louise.) „Zij gevoelden",
ging hij voort, „dat riji voor de slavernij
gezag hadden gevonden In deu Bijbel;
wat kondein zij dus a/nders doen dan er
aan vasthouden?"
„Malligheid", zeide Dr Howe, die nu
werkelijk driftig werd; „de Bijbel heeft
nooit zoo ieits slechtte geleerd. Zij ge
loofden aan staatsrechten en wilden de
slavernij hebben."
„Maar", zeide John, „als zij .geloofden
dat de Bijbel de slavernij' vergunde, wat
konden zij dan anders doen? Wetende,
dat de Bijbel het Woord van God is, en
dat elke levensdag er voor beslist moet
worden, moesten zsj wel vechten voyr een
instelling, die zij -heilig achtten, aelfs al
was di© ook in strijd met hun eigen oer
deel en neiging. Als gij geloofdet, dat
d© Bijbel het geoorloofde van de slavernij
leerde, wat zoudt gij dan doen?"
(Wordt vervolgd.)
