ESANI1" ASSOC I ATI E
Wally Sigaren,
Zaterdag I October 1011
36e Jaargang
Kapitaal en reserves f 19,500,000
Buitenland.
[\o 1
FEUILLETON.
De grootste verkwister uit de wereld
geschiedenis.
J Wij vragen dit evenwel niet omdat wij
bezuiniging zouden zoeken in ongemo
tiveerde loonsverlaging. Wij vragen alleen
een onderzoek naar die gevallen, waarin
herstel van het evenwicht noodzakelijk is,
om daardoor te kunnen ontkomen aan
den vicieuzen cirkelgang: loonsverhooging
en prijsverhooging, tot in 't oneindige.
KANTOOR GOES.
GROOTE MARKT 24. TELEF. INTERC. No. 41 en 227.
Alle Bankzaken.
Brand- en Inbraakvrije KSuisinrichting.
Loketten vanaf f 10,-- per jaar.
P. BOER, Niéuw-Amsterdam
ALOM VERKRIJGBAAR. J
N. V. NEDERL. SIG. FABRIEKEN
„GLOBE" - OTREGHT.
1
Uitgave van
de Kua*l. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 70,
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
Onze tijd en onze roeping.
Te luidden ran deszelfs droefheid over
de verliezen, den 'laatsten tijd geleden,
wordt ons Christenvolk een niet geringe
bemoediging in de hand gegeven, in den
vorm van een vlugschrift, met den titel
die hier boven staat, zulks van de hand
van een onzer jongere hoogleeraren, pro
fessor mr. Anne Anema, van de Vrije
Universiteit.
Dit boek van tachtig bladzijden, uitge
geven bij de drukkerij Libertas te Rotter
dam, is een poging om, na de beproe
vingen der jongste maanden, hun, die nog
gebukt gaan onder het gemis van dr"
Kuyper en dr. Bavinck, een hart onder
den riem te steken, omdat er bij 'tgroote
gemis nog zóóveel is, dat dankbaar stem
men moet.
De .schrijver zegt geheel voor zichzelf
te spreken; maar het zou ons zeer ver
wonderen, vanneer niet al zijne collega's
en allen die in het staatkundige en sociale
leven leidinjj geven, het met hem eens
waren.
Het is eer\ populair geschrift, dat men
iin een theeriurtje, in éónen, gemakkelijk
en aangenaara uitleest. Niet dat men al'les
precies navejtelt, maar dan leest men
'tin een voljend verloren avondje nog
eens over. Wint bij iedere lezing of her
lezing opent óeze brochure nieuwe licht
punten, en geut zij aanleiding tot leerrijke
gesprekken.
Mr Anema jiet in het volksleven me
nige donkele vfek, doch ook bij deze waar
neming blijft hij optimist; hij ziet nog
zeer veel goedó en wieet u dit als met den
vinger zoo duicblijk aan te wijzen, dat wie
eerst het tegenïeel dacht, al spoedig zijn
ongelijk moet «kennen.
Maar hoofd/.alk in zij nbetoog is dat wij
vooruit moeten. Mjn collega Fabius, helaas
eveneens aan de Vrije Universiteit ontval
len, schreef eemiaal „Voortvaren"; en
dit roept hij' ma ook ons weer toe, zij
't ook al in ander woorden.
Voortvaren, en de vraagstukken onder
het,oog zien. Vbeger loste dr. Kuyper
die voor ons op.1 Nu moeten wij or zelf
op uit. En dat jan: want er zijn drie
voordeelen: lo. Verschillen van centraal-
principieelen aard zijn onder ons niet
aanwezig. 2o. God deed ons dr. Kuyper
tot in- zijn hoog©» ouderdom behouden,
behouden, waardóór de overgang tot den
nieuwen (Kuyper-loozen) toestand zeer ge
leidelijk plaats had 3o. De liefde voor
onze beginselen is onder ons volk on
verzwakt.
En na dit met dank aan den Heere te
hebben vastgesteld, ceelt deze hooggeleer
de 'in een zestal jaragrafen „aan ons
gereformeerde volk" wijze lessen uit, niet
a!ls een Jupiter ton ais van uit de hoogte
zijner geleerdheid, naar als een broeder
tot de broederen (ei zusterem), in een
taal die zelfs de eenvoudigste verstaat
en in een stijl die, allen boeien moet-
De nieuwe tijdgeest. Onze houding tegen
over andersdenkenden Inwendige verhou
dingen. De Vrije Universiteit. De Kunst.
Slotwoord.
Onze plaatsruimte kat niet toe, op dit
oogenbliic ook maar e«n enkele gedachte
aan deze opstel) enreks te ontleenen-
Trouwens er is inderdaad „embarras du
ehoix" (de keuze is te moeilijk vanwege
het vele).
K. schrijft in. bet HM.De spilzucht
van de oiorlogs- en vridewinstmakers
geeft aati b,en, die doder den nood
der tijden gebakt ga», ergernis. En
die ergernis is gerechVaardigd. Maar
deze zucht opa tot ieoirén prijs geld
uit te geven, zonder vragen wat
mi wel eigenlijk de Vaarde is van
datgene wat imen er V)W terugkrijgt,
lieert toch zijn diepend psycnologi-
schen ondergrond. Eehnzijds zijn er
altijd elementen, die dt waarde van
het geld niet kennen, d'ordat zij zon
der «enige moeite of inspanning aan
bun kapitaal zijn gekomen; anderzijds
beeft de geweldige hoeveelheid baar
geld, voornamelijk papieren geld, dat
thans overal, en in het bijzonder in
de landen, die den ootlog verloren
hebben, in omloop is, een soort geld-
rausch doen ontstaan, daardoor de
feitelijke waarde van geld niet
duidelijk meer wordt beseft. Wel is
die xausch" aan bet afnemen, maar
zo speelt nog altijd een rol, en zal
dat 'blijven doen, zoolang de betalings
middelen in zulke overstelpende quan-
tums in circulatie blijven.
Zij, door wier banden die massa's
papieren geld gaan, beginnen er dik
wijls een soort bevrediging in te vin-
dén. dat geld te aanschouren en te
betasten, evenals kinderen) die graag
Ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDA*.
Maar wij hebben goeden moed, dat ve
len dit geschrift zullen lezen; en dat de
lezing er van vruchtdragend zal zijn.
Daarom zoo was na de lezing onze
slotsom richt weder op de trage |handen
ten zet de wankelende knieën vast. (Hebr.
T212).
Bezuiniging.
Nu in de Troonrede zoo duidelijk is
uitgesproken, dat het publieke Jeven op
meer bescheiden voet moet worden inge
richt; en de Miljoenennota eenzelfden
toon laat hooren, zal het zaak zijn dat
ook de gemeenten zichzelven herzien; in
zonderheid op bet punt van de loonre-
geling.
De vraag blijft gewettigd: zijn de loo-
nen hier en daar niet te lioog opgevoerd?
Zoo .ja, moet dit dan zoo blijven?
Aan deze laatste vraag zit weer deze
andere vast: Indien de hoogere loonen
in gemeentebedrijven tot gevolg hadden
de evenredige stijging van loonen in
particuliere bedrijven, wordt 'tdan ook in
het particuliere bedrijf niet gewenscht in
dit opzicht tot het normale terug te kee-
ren?
En nu vragen wij slechts. Hoe staat
'tmet de exploitatie van gemeentebedrij
ven?
Een heclen tijd geleden maakte de
Amsterdamsche wethouder De Miranda
dezelfde opmerking. Hij wees er zijn (so
ciaal-democratische) partijgenooten op, dat
in den strijd der arbeidersklasse geen
oogenbük het verband tusschen loon en
prestatie uit het oog mag verloren worden-
Er is, zoo sprak hij, of liever: zoo
schreef hij in De Socialistische
Gids, „er is thans een aantal overheids
bedrijven, dat, zoo niet met verlies, dan
toch stellig zonder winst werkt. Het
meest essentieele van een kapitalistisch
geleid bedrijf het scheppen van
meerwaarde, zooals Marx dat leerde
is hier niet aanwezigbehalve dan het be
talen van rente van de in het bedrijf
gestoken kapitaal. De bevolking ontvangt
dus aan producten na aftrek van .deze
rente, uit het bedrijf evenveel als aan
arbeidsloon, materiaal, en onkosten er in
is gestoken.
Steek de hand in eigen boezem, zoo
roept hij de arbeiders toe, en hij vervolgt:
De techniek van ons toonstel
sel houdt veel meer verband
met de techniek der vakorgani
satie, dan met de belangen van
de be d r ij v en.
In Nederland kent men het stelsel van
„vak"organisaties van personeel in over
heidsdienst. Zij dragen daarvan het ken
merk en vertoonen alle nadeelen, die aan
personeelsverenigingen kleven, waarom
j dan ook in het. particulier bedrijf deze
vorm van organisatie nimmer genade in
onze oogen heeft kunnen vinden.
Nu behandelt deze schrijver nog slechts
een zijde van de quaestie: de te hooge
loonen; maar de andere zijde is er ook
hun spaarpot eens omkeer en, de
muntstukken tellen, sorteeren en op
stapeltjes leggen. Daarna komt de be
hoefte'al dat geld nu ook e-ens nit te
geven, bij de kinderen, die hun spaar
pot „eens leeg willen maken" (niet
om wat zij er voor koopen kunnen,
maar om bet genot-van-het-uitgeven
alleen)bij' volwassenen wanneer zij
veel met geld omgaan, waardoor het
soms voorkomt, dat kassiers fraude
plegen, alléén wijl zij zooveel geld
door bun banden zien gaan.
De moderne kapitalist neigt in het
algemeen reeds daarom niet tot ver
kwisting, wijl bij gewoonlijk geen baar
geld in groóte hoeveelheid onder ziijn
oogen krijgt, en van een betalings
verkeer zonder baar geld gaat dan
ook groote opvoedende kracht uit.
Vandaar dat bet inburgeren van het
giro-verkeer ook nog zekere ideëele
waarde heeft.
Aain den anderen kant kan de aan
blik van zeer veel baar gield ook in
omgekeerde richting groeten invloed
uitoefenen op den geest. Er bestaat
een aardige anecdote over Isabella,,
de uit Spanje gebannen koningin, die
groote sommen gelds naar de banken
te Parijs bad opgezonden en, uit baar
land verdreven, te Parijs een weelde-
leventje ging leiden. Haar zaak waarne
mer spoorde haar herhaaldelijk tot
meerdere zuinigheid aan, maar zij wil
de niet luisteren en lachte hem uit.
Op zekeren morgen kwam zij in baar
boudoir en vond op de tafel groote
WERTHEIM GOSJPERTZ 1834 EN CREOIETVEREENIGING 1853.
Hoe word ik POLITIEAGENT of
KOMMIES Dat kunt ge gratis gewaar
worden bij
nogde prestatie, dat wil zeggen de nood
zakelijkheid van productieverhooging. Wat
dezer dagen in de bladen stond van een
paar gemeentewerklieden in Den Haag,
die uren werk hadden om een oude lan
taren voor een nieuwe te ruilen; of van
die andere in Amsterdam, die zelfs de
soc.-dem. raadsleden ergerden met hun
niets-doen, zijn staaltjes die in 'toog loo-
pen, maar in meer dan één gemeente kan
men er waarnemen, die wel minder erger
nis geven, doch tevens de vraag wettigen
of 'tniet vlugger en toch even goed zou
kunnen.
Het zal weer moeten worden in de
overheidsbedrijven en in 't particuliere be
drijf: loon naar prestatie.
Telkens uit den koers.
Mr Treiib, die rang Beeft onder onze
beste ceconomen, en als zoodanig een
kracht vair, beteokekis fc in ons Parle
ment, gaat .hief Parlement weer verlaten.
Terecht hieefti men zich hierover ver
wonderd en toch ook weer niet ver
wonderd.
Zijns is de qualifioeering vain de Unie-
liberale partij als de oude jongejuffrouw
«in welke, hóe men zie ook aait, geen leven
meer te brengen is.
Maar zijns is ook de wèl geslaagde
poging om deze zelfde parij, tot Vrij-
Liheraail verkleurd, in combinatie met an
dere partijen om' te kneden tot oen Vrij
heidsbond. Tusschen eerst bedoeld zieggen
en laatst bedoeld doen ligt' echter een
tijdperk van ©en kwarteeuw; zoodat wij
dezen terugtred den staatsman T'reub niet'
al te zieer mogen toerekenen.
Maar nu liggen er in die periode enkele
momenten, die veel meer nog gewagen van
de beweeglijk© natuur van dezen staats
man.
Liever dan jnet de door hiem gescholden
„politieke slimmelingen" zijn standpunt in
zak© vrijwillig© verzekering te verlaten,
gaf hij er in 1913 zijn Kamerzetel aan,
een daad, waarin hoog© moed sprak, met
vastheid van overtuiging.
Hoogst sympathiek was ons destijds zijn
koen Verzet rtegen de Beerschende moessoni.
stapels vijf framcistukken, en op den
grond potten en korven vol met de
zelfde muntstukken.
Zij liet baar zaakwaarnemer roepen
en 'vroeg hem wat dat beteiekenen
moest.
„Ocih", antwoordde hij, „dat. is al
leen maar het geld dat u over de
laatste zes maanden aan uw hand
schoenen-leverancier moet betalen."
„Wat?" riep Isabella uit, „al dat
gield alleen- voor handschoenen?"
Het lesje had uitwerking, en aan de
verkwisting kwam voortaan een eind.
Wanneer men in de geschiedenis
teruggaat, kan mén tallooze voorbeel
den vinden van 'koninklijke verkwis
ters, als George IV van Engeland,
wien bet parlem'ent steeds opnieuw
gelden m'oest toestaan, die dan op de
renbanen en in de speelzalen verdwe
nen, of Lode wijk XIV en Lodewijk
XV, die hun land ruïneerden, maar
wier prachtige paleizen thans nog' hét
onvervreemdbaar bezit van de Fran-
schte natie zijn.
Lodewijk XV vooral haalde nu en
dan dwazie streken uit, hij' liet bij
voorbeeld eens den weg van Parijs
naar Versailles mét zout bedekken,
opdat één zijner iriaitressen midden
in den zlomer de sensatie van een
sledevaart zlou Kunnen ondergaan!
De grootste verkwister van alle
eeuwen zal echter wel de Rotaeinsche
keizer Caligula zijn (geweest.
Alles werkte samen om beta ver
kwister te maken; zijn karakter en
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden fr. p. post f 1.
Losse nummersf006
Prijs der Advertentiën:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 cent.
üiotwjiusn
Dir Kuyper schteef er van: „Liever trad
'hij terug, dan op zoo slecht geplaveiden
doolweg mee te drentelen".
Dan zie, ©en maand, daarna, op Cort
van der Lindens lokstem1, maakte hij ©eni
„(zloo plotseling© zoo complete ommezlwaai
op het linkerbeen. Men stond er voor."
'En .niet lang daarna diende lijj, die den
staatsp'onsioneeringszwendial der concentra
tie zoo meesterlijk gehekeld had, een ont
werp in dat stalafepensioneering bracht.
In 1916 verliet hij 't kabinet Cort van
der Linden en in 1917 liet hij' 'er zich
weer in opnemen. In 1918 richtte hij
den Economisohen Bond op, en in 1920
liet bij dit zijn kindeke opgaan in den
Vrijheidsbond. In 1921 neemt hij Van
dez©n -B.ond de leiding en het Vaderschap
op zich, en nog is 1922 niet daar, of hij
'zegt de politiek vaarwel, ieu laat ook
zijn tweede politiek© kindek?; aan deszelfs
lot over.
Verandering v!an inzicht kan wel eens
blijk Van beginselvastheid zijn. Groen van
Prinsterer is 'er het voorbeeld van. Maar
hier schijnt toch wel iets anders aan het
woord te zijn.
Toch ziende men hem geen pijl na; want
niemand weet Vooruit, of deze hoogst
bekwam© staatsman niet nog eens in d©
politiek .terugkeert
Het whisky-schandaal.
Het whisky-schandaal te Chicago
neemt steeds grootere afmetingen aan.
Het is thans geblekén, dat de poli
tiebeambten, die zich aan h'et staok-
kelen van whisky schuldig maakten,
daarvoorgievanigeniswagéns ge
bruikten. Het komische van het geval
was, dat men andere politieiriannein
d© aldus vervoerde whisky na afle
vering weer in beslag liet némen, ziooi-
dat 'bet verboden goedje een ontelbaar
de omstandigheden. Op 25-jarigen
leeftijd, en zonder voorbereiding op
de plichten, die hij als keiizler méést
nakomen, werd bij van eenvoudig spl-
daat eensklaps héersch'er over de ge-
beele toen bekende wereld. Bovendien
deden zich, hoewel Caligula niet van
intelligentie ontbloot was, spoedig
symptomen van geesteskrankhéid bij
hém voor.
Zijn voorgangers waren spaarzaam
geweest en hadden 's Rijks schatka
mers met. ongehoorde schatten gevuld.
Dit alles stond Caligula ter beschik
king, (en weldra greep de begeerte hem
aam, al die rijkdommen op- t.e mafcén.
Hij liet zlij'n b'ad klaarmaken met par
fums, waarvan een enkele druppel
een edelsteen waard was. Iedere maal
tijd kostte een vermogen. Koeriers te
paard haalden verscine oesters voor
'hem uit Britannië, schepen voeten de
Middellandsche Zee over met. ladingen
tropische vogels, waarvan de keizer
alleen de tongen at, visschen werden
voor hem uit de Zwarte Zee gehaald.
Bij zijn maaltijden dronk hlij den k'os-
telijfcstem Grieksdhen wijn, en in iede-
ren beker werd éen in azijn opgeloste
parel gedaan, wat weliswaar den
smaak niet ten goede Kwam) maar Ca
ligula bet zeldzame genotbereidde
telkens kostbaarheden tpr waarde van
duizenden oip te slokken.
Vaak ook' gaf hij een gastmaal,
waarbij geen echte spijzen werden
rondgediend, doch in go'ud en zilver
nagemaakte, waarvan zijn gasten na-
aantal malen verkocht, in beslag ge
nomen en weer verkocht werd "door
dezte „onkreukbare" dienaren der wet,-
totdat bet tenslotte tegen de hoogste
te Imakén prijzen aan de rijkste' hande
laars voor goed werd afgeleverd.
Opgepast met die heeren.
Die Finscihe regeering heeft abso
luut betrouwbare berichten ontvangen,
volgens welke 80.000 K.g. kaas, welke'
ten bate van de Russische honger
lijdenden door hét Finsché Iloode
Kruis naar Rusland waren gezénden.
van Petrograd zijn doorgestuurd naar
Archangel, ten einde te worden ge
bruikt voor de in die provincie gele
gerde roiode troepen.
Voorts wordt uit Reval vernomen,
dat zich bij de levensmiddelentrans-
Kortem talrijke spoorwegongelukken
ebben voorgedaan. Een ingesteld on
derzoek heeft uitgewezeni, dat het per
soneel en den soldaten in dezien schuld
treft. Zij maakten n.l. gebruik van
deze „ongelukken", om de treinen te
plunderen.
Vier agenten van de buitengewone
controlecommissie, die zich verstout
ten, teglen de gïuwielen te protesteeren
en dreigden er ruchtbaarheid aan tó
geven, werden ptp een rijtje tegen een
muur gezet en neergeschoten.
De ramp te Oppau. J
Het aantal do,oden, dat aan de ex
plosie te Oppau ten offer gevallen
is, is thans tot 428 gestegen. Het
aantal der nog niet herkende dooden
bedraagt. 67.
De directie van de fabriekten is
niet in gebréke gebleven, al bet mé-
gelijke te doen, om den nood der door
de ramp getroffenen te verzachten.
Zij heeft de Kosten gedragen van de
begrafenis der slachtoffers én aan
ieder gezin, waarvan de kostwinner
bij de ratap doodeliik gewond werd
2000 mark uitgekeerd, terwijl den an
deren gewonden één verzekéringissom',
overeenkomende met het. normale
loon is toegekend, benevens een kin
dertoeslag.
Aan de weduwen der verongelukten
is een rente van 50 procent, van het
normale loon toegekend, benevens kin
dertoeslag.
Verschrikkelijke toestand in Armenië.
Telegrammen door het Britsch-Armeen-
sche comité uit den Kaukasus ontvangen,
verhalen, dat de woning-toestand door ge
heel Armenië nu inderdaad verschrikke
lijk is, tengevolge vooral van de verwoes
ting van de dorpen verleden winter. De re
geering van Armenië schat het aantal
dakloozen op 'n half millioen. De chole
ra verspreidt zich als een loopend vuur
door het land. Het gebrek aan levens
middelen is ,zeer groot; de bevolking is
te zwak, om aan de besmetting weerstand
te bieden. Circa 25 personen, kinderen
en volwassenen, sterven dagelijks in de
straten van Alexandropol. De lijken wor
den op groote wagens geladen en de be
grafenis geschiedt dan zonder eenige cere
monie in de groote kuilen, die in dö
nabijheid van de spoorlijn tot dat doel
gegraven zijn.
tuurlijfc niet Konden eten. De keizer
stond dan op, zei: „die spijizen zijn
slecht toebereid, want niemand u,wer
eet ervan", en liét alles wegwer
pen, tot groote vreugde van hét Ro-
rneinséhe gepeupel.
Hiji had 'echter nog andere middelen
om aan 'zijn spilzucht, te voldoen. Zoo
liet hÜii twee schepen bouwen, grooter
dan de grootste van onz,e modern©
oicieaato-stoo'mers. Baden, tuinen, fon
teinen en Koepels liet hij op die sche
pen bouwen, de boegen waren met:
robijnen en smaragden versierd, ste
zeilen waren van purperen zijde, de
riemen met goud en zilver ingelegd.
Caligula gaf bij zijn bonwen bewij's
van goeden smaak, maar blij bouwde
alleen om geld Kwijt te raken.
Ook gaf bij wel bevel midden in
een vlakte pen berg op te richten, of
een berg, die hieta niet beviel, met
de aarde gelijk te doen maken, waar
voor duizenden arbéiders nood.ig wa
ren, die dan totaal onnut werk ver
richtten.
De keizer werd langzhmérba nd vol
slagen waanzinnig, maar alleen op het.
puntgeldverspillen.
Op ziekeren morgen klom hij naar
het dak van ziijn paleis en rijen van
slaven moesten hem van uit de soj^t
kamers emmers vol goudstukken <6 I-
reifcen, die hij dan onder het kolk
wierp. Drie dagen hield hij zich hier
mee bezig en er was toen geen
laar of straatslijper in Rome,
zakken niet vol geld had.
mj zacn mer-
n geen be<J
ome, di^
