Dinsdag 24 Mei IDS 35 Insulaire Hypotheekbank te Zierikzee. Pandbrieven a 98% 6 Pandbrieven a 100 feuilleton. Humor in de geschriften van Israël. PANDBRIEVEN in omloop op «sj 4 Uitgave van VaAml. Venn. LUCTOR ET EMERGO, &i N gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes (,ANGE VORSTSTRAAT 70, (Telefoon No. 11). Bureau te Middelburg: g[RMA F. P. DHUIJ L. BURG, Drukkers jj09terbaan Le Cointre, Goes. revolutie en vrijheid. Ons onschuldig artikel „Onze Naam" in ons no. van Zaterdag heeft de redac tie van de N i e u W e ZeeuWschc uit haar tent gelokt. In een hoofdartikel, met scherpe verwijten aan ons adres over onze domheid en onkunde en onze slor dige historieschrijverij' hangt zij een som- her tafereel op van de schandalen in do 17e eeuw in Engeland jegens. Room'schen uitgehaald, te weten „godsdiensttirannie" en slavenmishandeling, „menschonwaar- dige knevelarij en onderdrukking, die 'in de Geschiedenis nauwelijks haar wederga vindt", allegaar staaltjes „van de gods dienstvrijheid, die Willem III aan het Vereenigde Koninkrijk bracht". De Nieuwe ZeeuwSche heeft, dit schrijvende, den goeden naam van een onzer grootste Oranje's aangerand. Nu nemen wij haar dit niet kwalijk. Ieder loch heeft zijn eigen stijl, zijn eigen kijk op personen en feiten, gelijk ieder zijn eigen neus heeft. Het sptreekt vanzelf, dat een Roomsche, Vooral wanneer hij tot de geleerde Jezuïtenorde behoort, op stadhouders als Willem -en Willem III, op Hervormers als Luther en Calvijn, op antirevolutionaire staatslieden als Burke en Groen van Prinstei'er, .een heel an deren kijk heeft dan wij; Anti-revolutio nairen. Een Nuijens beoordeelt nu eenmaal onze 'Oranjevorsten en de revoluties, door ons in ons opstel van j.l. Zaterdag ge noemd, heel anders dan een Bilderdijk. Dat is nu eenmaal .zoo. Men kan daar lange, en .soms grove, artikelen over schrijven, de Roomsche lezer blijft ge- looven aan de waarachtigheid van het geen zijn pastoor, zijn leerboek, .zij'n blad zegt, en de Anti-revolutionair, al mist hij 't dwingend kerkgezag, en ook al ont gaat hem 't voorrecht diat een ander voor hem denkt en decreteert, zal toch meestal geneigd zijn, voor waar te er kennen wat hem in B'chool en catechisa tie, en in het blad zijner partij als zoo danig is voorgehouden. Deze laatste ziet Calvinisten als Wil lem III en Cromwell, Groen en Kuyper; instellingen als de „H." Inquisitie, aan slagen als die van den Bartholomeus- nacht, karakters als van de Stuarts en de Bourbons, de kettervervolgingen, o.a. in Engeland onder Maria (de bloedige Mary!) en hare opvolgers met een heel ander ,oog dan wij. Lohman en Schaeplman dachten over deze dingen verschillend, evenals ZeeuW en Nieuwe Zeeuw; en bijv. "de Koningin en haar eerste-minister. Maar dit behoef den en behoeven zij toch niet telkens mal kaar onder de aandacht te brengen? Wil de N. Zeen wis,ch e 't toch, wan neer wij 't in 't belang va,n onze lezers, achten er op,in te gaan, hopen wij den strijd niet te ontwijken, in weerwil even wel en wij vragen bereids' verschoo- ning er voor! van onze door de „Nieu we Zeetiwische" gesignaleerde „onkunde aangaande de historische feiten". Dioch dan onthoude de redactie zich van aardigheden, die een ernstig debat bemoeilijken. Wij hebben namelijk be weerd, dat de anti revolutionair is tegen de Revolutie en toch niet tegen alle revoluties. Wij gelooven nog altijd met den groeten "Engelschen geschiedkenner en staatsman Edmund Burke, dat er zijn destroying en preserved revo lutions; en dat de EUgelsche revolutie een preserved (behoudende) wUs. Een op vatting, die door alle anti-revolu:tionairen van naamGuizot, Stahl, Groen Van Prin- sterer, De Savomin 'Lohman, Kuyper, 1 abius wordt gedeeld"en welke ,niet verdient de ojp'merking van de Nieuwe ®,eu wfeche, „dat je zoo ook anti-alco- ™>hst kan VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. Abonnementsp.rjjsi Prijs per S maanden fr. p. post f3,- Losse nummersfO,C Prjjs der Advertentïëui 14 regels f 1.20, elke regel meer 30 eest Bij abonnement belangrijke korting. Bewijsnummers 5 ceuL zijn, Wanneer het een slappe !;'e jjMidrash" komt een gesprek voor value en„ '^izor Hadrianus en den vrouw1 amad^ 0Ter de schepping der zphio .^e|?er °Pende het boek Genesis en "Maar uw God wordt daar voor in ?ii iS een Hij verraste Adani ïün« 'u i1 ea °ntnam hem een van i'jne ribben". ,vader nog kon antwoorden, Suntün» n6 +0C van den ra1313!!!1 ver" Verleend sPreken- Heze werd haar nun^L"!™ )k iej-szeg, de bescher- tigc K"m uwe Majesteit inroepen, o mach- gedaan!" bitter 0nrecbt is ons het hniifUldde ziin ilan<f opheffen tegen n,, van onzen vriend?" taal van %rhfnK dlef' 0 ,Keizer> die bru' en die uit t i1J 0ns eeft ingebroken nze kast een zilveren drink4 catz of een glaasje anisette geldt". Wat nu aangaat de door opsomming van feiten gestaafde klacht van de N. Zce'u wsche Co'urant over „de gods dienstvrijheid, die Willem III aan het Vereenigd Koninkrijk bracht", en over het optreden van „den fanatieken Crom well" en de „hatelijke, vernederende, on rechtvaardige uitzonderingswetten tegen de Katholieken sinds do regeering. van Elizabeth", deze feiten, die wij gaarne als waar aannemen, slaan veel minder de door de Nieuwe Z e e u w s c h e ge signaleerde delinquenten dan Rome zelve in het aangezicht, dewijl zij toch bewij zen, dat zelfs in hun tijd en onder hun bestuur de Roomsche zuurdeesem nog lang niet uitgedreven was. Het dwangstel- sel in geloofszaken toch is een systeem van Roomsche vinding, door dr. Kuyper in De Stand aard van 6 Juni 1878 aangeduid als een „door Rome uitge dacht, door Rome ingevoerd en tot op den huidigon dag door'Rome ingevoerd systeem".- Nu zullen wij 't voor Cromwell en Elisabeth niet opnemen, al is onze kijk pp; den „fanatieken" protector allicht een eenigszins andere dan die van de N. Zeduwsch'e, en al valt er pp1 de beschul diging van de Madenqueen, als zoU zij persoonlijk den bedoelden zuurdeesem hebben aangehouden, wel wat af te din gen; maar 'ten aanzien van onzen Stad houder moeten wij onze geachte op'po- nente bepaald tegenspreken. Niet hij maai' het door hem en bepaaldelijk op dit punt tegengestane, parlement is de schuldige. In Engeland toch zijn de he vigste vervolgingen bijkans altijd van par lementen uitgegaan; zoo ook deze. Wil lem III heeft tegen de beiide groot- machte n parlement en volksstem in, de geloofsvervolging zooveel mogelijk trachten te werendoot' zijne sanctie aan desbetreffende wetten 'te weigeren. Maar den Stuarts, Karei II en Jacobus II het meest, was het niet in de eerste plaats te doen om de handhaving van het aloude recht of van den bestaanden godsdienst, maar om hun dynastiek belang, waar onder zij een van elke medewerking en beperking bevrijde macht verstonden. Zij juist waren revolutionair in den meest slechten zin. Hunne leerstellingen stem den overeen met die van Rousseau. En wat Cromwell aangaat, wel verre van Engeland aan do heerschappij der kerk te onderwerpen, waren het juist hij en zijn Puriteinen, die het beginsel van godsdienstige verdraagzaamheid invoer den, en hoezeer ook hun de tijdsomstan digheden de consequente toepassing er vin belet hebben, werden toch de sinds 300 jaren uit het land verbannen Joden teruggeroepen en de Roomsch-Katholie- ken zoowel als de Protestantsche secten geduld. Dat de Room'schen Cromwell ha ten (ofschoon ook wij zijn misslagen niet wenschen te vergoelijken) vindt zijn oor zaak hierin, dat onder zijn bestuur het (Barebone-) parlement een wetsvoorstel aannam tot afschaffing va.n eiken religie dwang en een ander tot afschaffing van noodelooze ambten en bezoldigingen. Im mers onder Karei I, den vertreder der volksrechten en den vervolger der Angli- cOansche kerk, waren talloos vele geeste lijken en 'Roomsche „leeken" in Staats betrekkingen geplaatst en de niet-Room- schen geweerd 'geworden. Redenen ge noeg meldt ons mr. A. F. de S. Loh man in zijn „Gezag en Vrijheid", waaraan wij een en ander antieenen „redenen genoeg om zich voor eeuwen lang den haat (o.la.) der geestelijken op den bals 'te halen". „En zoo uitstekend wgren de door Cromwell gedane benoemingen, dat zelfs tijdens de felle reactie onder Karei kan stal en in plaats daarvan een gou den achterliet". „Ha! ha! wel dat is een dief, die mij welkom ,zou zijn. Ik wilde, dat z'ulke dieven nacht op nacht bij mij kwamen inbreken I" „Welnu", zoo ging de dochter van den geleerde voort, „zal het Adam niet even aangenaam geweest zijn, dat hem een rib, welke hij zeer goed ontberen kon, werd ontnomen en hem daarvoor eene liefhebbende, zorgende gade in de plaats werd gegeven?" „Maar", zoo sprak de Keizer weder, „waarom heeft God het dan niet gedaan, toen Adam waakte?" „Laat mij", zoo ging de dochter des geleerden voort, „een stuk rauw vleescll brengen". Zij nam het vleesch en begon het toe te bereiden en te braden. Toen het gebraden was, nam zij het en zette het den vorst ten eten voor. „Het is mij volstrekt onmogelijk", zeide de Kei zer, „er iets van te nuttigen, omdat ik bij de toebereiding tegenwoordig was. Daardoor heb ik er een tegenzin in ge kregen". II geen der door hem aangestelde rech ters ontslagen werd".* Achteruitzetting van Katholieken door Willem III, klaagt de N. Zeeuwsche. Wan neer zij in plaats van „door" ondanks schrijft, dan stemmen wij 't haar toe. Maar waarom zwijgt zij van de gruwe lijke vervolging van de Puriteinen (onze Gereformeerden) door Karei II? Wij kunnen verder niet over deze din gen uitweiden. Maai' wij bevelen De Nieuwe Zeeuwsche Courant ernstig aan de lezing van Lohman's „Ge zag en Vrijheid", blz. 57 tot 77. Zij zal flan verstaan oip welken „goeden grond" Vvij de Engelsche revolutie nebben geze gend; en op welken „goeden grond" wij onderscheiden lusschen de destroying Fransche revolutie van 1783 en de Rus sische van 1918; en de preserving (be houdende) Engelsche revolutie van 1689 en de Amerikaansche van 1774. Mocht zij evenwel na lezing van 'dit artikel ons blad onbevredigend ter zijde leggen, zij het dan sine ira et studio, dat wil zeggen onbevangen. 31 December 1905 f 313.550 31 December 19102 700.350 31 December 19154 828.200 15 Mei 19219.455 000 UITLOTING in 25 jaar a pari. l 7 C A De Directie J. J. COCK. H. J. KOKLVINKE. De Paodbiieven zijn voor directe aflevering in voorraad bij bet, Bijkantoor der Bank, Koepoortstraat 27 te Middelburg, beheerder de heer H. C. REIJERS. De Rijksmiddelen. De maand Apiril w'as niet ongunstig voor 's Rijks geldmiddelen. Bedroegen de ontvangsten over A.ptil 1920 f 36.262,729,88, die over d'o afge- Joopen grasmaand waren f 39.473,366,28, dat is ruim drie miljoen meer. Het meerendeel dei" middelen droegen ban dezen vooruitgang bij. Den grootsten splrong deden de Regis tratierechten ruim een miljoendan vol gen de Inkomsten- en de Vermogensbelas ting, elk nagenoeg een miljoende Divi dend- en tantièmebelasting bijna een half miljoenSuiker BrieSuccessierechten 21/2; Invoerrechten circa 2; Gedistilleerd anderhalf; Statiisliekrecht ruim een toiri Bier bijna een ton. Die Loodsgelden ver toonden weer een mooie avans; zij zijln in vergelijking met April 1920 bijna ver dubbeld; zij klommen van 87 duizend tot ver pver de 170 duizend. De pp'- brongst der mijnen klom van 5000 op! circa 13 duizend. Hier tegenover staat een mindere op brengst van do Grondbelasting'; deze daal de met circa een miljoen, het Geslacht en de Zegelrechten elk met ongeveer drie ton. De overige hier niet geraamde middelen gingen ook wel achteruit, doch niet noemenswaardig. Dat de drankaccijns nagenoeg "vier-en- een-half miljoen opbracht, dat is ruim driemaal zooveel als in April 1917, schijnt een treurig bewijs yan herleving der oude drankzucht. De Ooriogswanstbelasting bracht drie miljoen minder op; de Verdediging'sbelas- tingen daarentegen acht ton meer. De totale opbrengst der 'Rijksmiddelen is nog ruim elf miljoen hoog'er dan in April 1920. De toestand. Het wordt werkelijk een fraaie bewe ging in de Opper-Silezische kwestie. Men kent de onwettige en zeker voorbarige! handelwijze der Polen in Opper-Silezië. Eveneens is men hekend met de lakschp houding der Fransche troepen, die dooi! hun niets-doen de opstandelingen natuur lijk in de hand werkten. En nu Duitsch,-' Iand tegen al dat gekuip en geknoei zichi verweert, krijgen we de poppen aan he't dansen. Te Parijs is n.l. het bericht ont vangen ja 'tis vreeselijk schrikaanja gend dat goed gewapende Duitsche korpsen, voorzien van artillerie en aan gevoerd door officieren van de Rijksweer „Juist", zeide de jonkvrouw lachende, „zoo zou het Adam gegaan zijn, indien hij de schepping zijner vrouw had gezien". „,Goed zoo", sprak de Keizer, „maar waarom was de schepping uit een rib?" „Laat mij", zoo begon de wijze, „op de,ze vraag het antwoord geven. God koos tot schepping der vrouw een rib, om aan te duiden, wat de vrouw zijn en wezen zal. Niet uit een deel van het hoofd, omdat zij zich niet voor voornaam zou houden; niet uit den mond, omdat zij niet praatzuchtig zou zijnniet uit de oogen, opdat zij niet nieuwsgierig naar alles zou zien, niet uit de ooren, opdat zij niet alles zou hooren; niet uit de hand, opdat zij niet naar alles zou grij pen, niet uit de voeten, opdat ze niet steeds zou willen uitloopen, maar uit een rib om aan te toonen, dat zij den man bescheiden ter zijde moet staan, en stil, binnens huis werkend, de steun des hui zes zal _?ijn". De opperrabijn geeft ook eenige voor beelden uit de predikatie der Mnggidim, de predikers uit later tijd, die evenmin als Spurgeon, Van Koetsveld,, Gispen, er het sedert langen tijd voorbereide offen sief tegen de Poolsche opstandelingen be gonnen hebben. De Matin zegt: het gevaar komt niet langer van de Poolsche opstandelingen, die gehoor gevend aan de aansporingen van Parijs en Warschau hun demobilisatie beginnen, (daar is dan toch, zoo zouden wij willen opmerken, bedroefd weinig van te merken), maar van de Duitsche ben den, die iederen dag brutaler wordenfj ondanks de bevelen, die er door de Duit sche regeering schijnen gegeven 'te zijn. De „Petit Parisien" meldt, dat de Duit- schers in twee kolonnes aangevallen heb ben, waarvan de eene uit Lowitsitz, d«f andere uit Krappitz aan den Oder op rukte. Zij hebben de Poolsche opstan delingen in de richting van groot-Strelitz teruggeworpen. Eenige Duitsche grondbe zitters uit de streek hebben bataljons ge vormd en strijden op hun eigen houtje op hun bezittingen. Maar het is niet twij felachtig dat deze beweging veel ernsti ger is dan een eenvoudige reactie tegen-' over de Poolsche opstandelingen. Ja, men heeft zelfs tot zijn niet ge ringe ontsteltenis waargenomen, dat de Duitsche vrij-corpsen voornamelijk bestaan 'uit Beieren, Würtembergers en Hambur gers en dat daaronder zich een grooit, aantal officieren bevinden, die niet aar zelen zich in uniform te vertoonen. De toestand, zoo zegt de Fransche pers reeds, heeft veel overeenkomst met die tijdens de Kapp-periodé, die zich evenwel binnenslands afspeelde, terwijl thans de actie va nhet Duitsche malitairisme zich buiten de grenzen van het rijk doét ge-' voelen. Zulks kan van grooten invloed zijn en weerslag hebben ook op den bin- nenlandschen toestand in Duitschland. Zoo zal men het misschien binnenkort nog zien voorgesteld, dat de Duitschersi de schuld dragen van het Opper-Silezische conflict, omdatzij bij het in gebreke blijven der Entente-troepen, getracht heb ben aan de dwinglandij en terrorisatM der Polen paal en perk te stellen. Del Fransche haat tegen al wat Duitsch is, is tot alles in staat. Bij al dien strijd en die onrust in de wereld wil Portugal blijkbaar niet achter blijven. Daar schijnt weer eens een om wenteling te worden beproefd een mo- narchistisch-militaire omwenteling. En het heet, dat de regeering gevangen genomen zou zijn. Wat er eigenlijk aan de hand is, is nog niet duidelijk. Zoo Wordt nu weer tegengesproken, dat •het aftreden van het Portugeesch© kabi- het het gevolg zou zijn van een staats greep'. Duidelijker zijn de berichten uit Egypte. Hier gaat het duchtig toe en de actie der nationalisten, uit zich daar thans ïn een felle opjroersbeWeging, nu de regeërings- leiders op' het punt staan naar Engeland te gaan ter overleg met de Britsche We- faBgiTianjw—«ui ,1 iiijwHfuwaw.wratuamnMiJMMiwiaiwtM'.iiMiwMiwi to» eenig bezwaar in vonden (of vinden) 011J van dep ikansel soms een glimlach te wekken, als ze op het gevoel voor humor der hoorders een beroep deden. Een der beroemdsten onder hen was de rabbijn Jacob, de Maggid van Drubo, een kleine stad in Polen. Een enkele van zijne gelijkenissen dee- len wij mede. Hij zeide: „De regeering droeg een inspecteur der mijnen op om over den toestand der werklieden in een afgelegen smelterij ver slag uit te brengen. Hij werd getroffen door de bleeke, af geleefde gezichten van de mannen. Hij hoorde van den meesterknecht, dat ze allen zoo zwaar leden, omdat ze het vuur in den oven met hun mond moesten aanblazen. „Maar |hebt ge dan nooit van een nieuw ontdekt werktuig, een blaasbalg gehoord?" „Neen, nooit". „Wel, dan zal ik Ier u een stuk of wat zenden". Na eenige weken keerde hij terug naar de smelterij, en vond, dat de werklieden en nog slechter uitzagen dan te voren. V geering pvcr een regeling, die volgens; Zaghloel en zijn vrienden voor" het Egyp tische nationalisme onaannemelijk is. Vooral in Alexandria is het heftig toe gegaan. Om 10 uur Zondagavond werd in de inboorlingenwijk een revolution- naire poging op groiote schaal onder nomen. Het gevecht duurde den gcheelen nacht voort en eerst in den loop! van Maandagmorgen konden deEgyptische de stad nemen. Het Schijnt, dalt het hoofd troepen met de Britsche troepten bezit van1 zakelijk door 'de Grieken was gekomen, dat het eerste treffen tot een bloedig handgemeen leidde. Verschillende lijken lagen in de straten van Alexandria, toen de troepen bezit van de stad namen. Vele 'benzine-depbtsin de nabijheid van de dokken werden door het gepeupel leeg geplunderd en vernield. Twee Europe anen werden met benzine overgoten en op een publiek plein in brand gestoken. Telegraaf- en telefoondraden van Alexan- 'drië naar Cairo en andere plaatsen wa ren reeds Zondagavond doorgesneden. Eir wordt nog gemeld, dat een strijdmacht van 1500 Bedoeïenen op Rgmleh is af getrokken, yijf mijlen ten Noord-Oosten van Alexandrië, "wiaar de Britsche troe pen gelegen zijn. Tot nog toe sichijfnt Caïro kalm te blijven. Een record-droogte-jaar. Het spreekt van zelf, zoo schrijft het „Centrum", dat de luge waterstand op den Rijn de noodig:e geleerden en snuffe laars aan 't werk heeft gezet om in ohde gele en grauwe papieren te turen, hoe 't met die waterhoogte in vroeger jaren heeft gestaan. De oudste menschen, die anders bij .zulk een gelegenheid altijd of misschien in werkelijkheid nooit wor den geraadpleegd, kunnen nu wel thuis blijven, want men moet eeuwen terug gaan om een voorbeeld te vinden van wat nu geschiedt. Men kan te voet naar 't eilandje bij Kaub en dat is in 150' jaren, sedert wanneer er statistieken van den waterstand -worden bijgehouden, nooit, geschied. De kronieken verhalen, dat men den Rijn bij Mainz kon doorwaden in 1447 en heelemaal uitgedroogd was de rivier in 1130 en 1303 en 1304. Men kan dus van een zeer bijzonderen toestand spreken, maar die is droevig genoeg, want niet enkel de landerijen drogen Uit, ook het drinkwater begint te ontbreken. Misschien dat er nog een pe riode van veel regen komt, die iets zou kunnen goedmaken, doch dat is voor an dere menschen weer geen prettig vooruit zicht. De laatste oogenblikken van Tisza. Gravin Denix Almasy, een nicht van den vermoorden graaf Tfeza, die in het Igroote proces, dat Hongarije op het oog'en- blik in spanning ophoudt, als kroonge tuige optreedt daar zij bij den moord op den igrooten staatsman tegenwoordig was „Zijn de blaasbalgen niet aangeko men?" vroeg hij. „0 ja", was het antwoord, „we heb ben er mee gewerkt tot we niet meer konden, maar het vuur in den oven wil niet meer branden". De inspecteur ging naar den oven. De brandstof was er, maar alles was donker, koud en zwart. „Wat Stoffels, ge hebt nagelaten hief vuur aan te maken". Wat kan een blaasbalg helpen, als er geen vu,ur is, dat men in gloed kan zetten O, broeders, het menstóhielijk woord is een blaasbalg, waarmee wij goed werk po gen te doen. en het geloof, dat gloeit in 'is menschen hiart, in vurige geestdrift voor God hopen te doen ontvlammen. Maar als er geen vonk van godsdienst in uw binnenste is, hoe kan een predi ker dien dan aanblazen tot een vlam?" (Hope Israëls.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1921 | | pagina 1