Dinsdag 24 Mei IDS
35
Insulaire Hypotheekbank te Zierikzee.
Pandbrieven a 98% 6 Pandbrieven a 100
feuilleton.
Humor in de geschriften van Israël.
PANDBRIEVEN in omloop op
«sj
4
Uitgave van
VaAml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
&i N gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes
(,ANGE VORSTSTRAAT 70,
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
g[RMA F. P. DHUIJ L. BURG,
Drukkers
jj09terbaan Le Cointre, Goes.
revolutie en vrijheid.
Ons onschuldig artikel „Onze Naam"
in ons no. van Zaterdag heeft de redac
tie van de N i e u W e ZeeuWschc uit
haar tent gelokt. In een hoofdartikel,
met scherpe verwijten aan ons adres over
onze domheid en onkunde en onze slor
dige historieschrijverij' hangt zij een som-
her tafereel op van de schandalen in do
17e eeuw in Engeland jegens. Room'schen
uitgehaald, te weten „godsdiensttirannie"
en slavenmishandeling, „menschonwaar-
dige knevelarij en onderdrukking, die 'in
de Geschiedenis nauwelijks haar wederga
vindt", allegaar staaltjes „van de gods
dienstvrijheid, die Willem III aan het
Vereenigde Koninkrijk bracht".
De Nieuwe ZeeuwSche heeft, dit
schrijvende, den goeden naam van een
onzer grootste Oranje's aangerand.
Nu nemen wij haar dit niet kwalijk.
Ieder loch heeft zijn eigen stijl, zijn eigen
kijk op personen en feiten, gelijk ieder
zijn eigen neus heeft. Het sptreekt vanzelf,
dat een Roomsche, Vooral wanneer hij
tot de geleerde Jezuïtenorde behoort, op
stadhouders als Willem -en Willem III,
op Hervormers als Luther en Calvijn, op
antirevolutionaire staatslieden als Burke
en Groen van Prinstei'er, .een heel an
deren kijk heeft dan wij; Anti-revolutio
nairen.
Een Nuijens beoordeelt nu eenmaal
onze 'Oranjevorsten en de revoluties, door
ons in ons opstel van j.l. Zaterdag ge
noemd, heel anders dan een Bilderdijk.
Dat is nu eenmaal .zoo. Men kan daar
lange, en .soms grove, artikelen over
schrijven, de Roomsche lezer blijft ge-
looven aan de waarachtigheid van het
geen zijn pastoor, zijn leerboek, .zij'n blad
zegt, en de Anti-revolutionair, al mist
hij 't dwingend kerkgezag, en ook al ont
gaat hem 't voorrecht diat een ander
voor hem denkt en decreteert, zal toch
meestal geneigd zijn, voor waar te er
kennen wat hem in B'chool en catechisa
tie, en in het blad zijner partij als zoo
danig is voorgehouden.
Deze laatste ziet Calvinisten als Wil
lem III en Cromwell, Groen en Kuyper;
instellingen als de „H." Inquisitie, aan
slagen als die van den Bartholomeus-
nacht, karakters als van de Stuarts en
de Bourbons, de kettervervolgingen, o.a.
in Engeland onder Maria (de bloedige
Mary!) en hare opvolgers met een heel
ander ,oog dan wij.
Lohman en Schaeplman dachten over
deze dingen verschillend, evenals ZeeuW
en Nieuwe Zeeuw; en bijv. "de Koningin
en haar eerste-minister. Maar dit behoef
den en behoeven zij toch niet telkens mal
kaar onder de aandacht te brengen?
Wil de N. Zeen wis,ch e 't toch, wan
neer wij 't in 't belang va,n onze lezers,
achten er op,in te gaan, hopen wij den
strijd niet te ontwijken, in weerwil even
wel en wij vragen bereids' verschoo-
ning er voor! van onze door de „Nieu
we Zeetiwische" gesignaleerde „onkunde
aangaande de historische feiten".
Dioch dan onthoude de redactie zich
van aardigheden, die een ernstig debat
bemoeilijken. Wij hebben namelijk be
weerd, dat de anti revolutionair is tegen
de Revolutie en toch niet tegen alle
revoluties. Wij gelooven nog altijd met
den groeten "Engelschen geschiedkenner
en staatsman Edmund Burke, dat er zijn
destroying en preserved revo
lutions; en dat de EUgelsche revolutie
een preserved (behoudende) wUs. Een op
vatting, die door alle anti-revolu:tionairen
van naamGuizot, Stahl, Groen Van Prin-
sterer, De Savomin 'Lohman, Kuyper,
1 abius wordt gedeeld"en welke ,niet
verdient de ojp'merking van de Nieuwe
®,eu wfeche, „dat je zoo ook anti-alco-
™>hst kan
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsp.rjjsi
Prijs per S maanden fr. p. post f3,-
Losse nummersfO,C
Prjjs der Advertentïëui
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 eest
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 ceuL
zijn, Wanneer het een slappe
!;'e jjMidrash" komt een gesprek voor
value en„ '^izor Hadrianus en den
vrouw1 amad^ 0Ter de schepping der
zphio .^e|?er °Pende het boek Genesis en
"Maar uw God wordt daar voor
in ?ii iS een Hij verraste Adani
ïün« 'u i1 ea °ntnam hem een van
i'jne ribben".
,vader nog kon antwoorden,
Suntün» n6 +0C van den ra1313!!!1 ver"
Verleend sPreken- Heze werd haar
nun^L"!™ )k iej-szeg, de bescher-
tigc K"m uwe Majesteit inroepen, o mach-
gedaan!" bitter 0nrecbt is ons
het hniifUldde ziin ilan<f opheffen tegen
n,, van onzen vriend?"
taal van %rhfnK dlef' 0 ,Keizer> die bru'
en die uit t i1J 0ns eeft ingebroken
nze kast een zilveren drink4
catz of een glaasje anisette geldt".
Wat nu aangaat de door opsomming
van feiten gestaafde klacht van de N.
Zce'u wsche Co'urant over „de gods
dienstvrijheid, die Willem III aan het
Vereenigd Koninkrijk bracht", en over
het optreden van „den fanatieken Crom
well" en de „hatelijke, vernederende, on
rechtvaardige uitzonderingswetten tegen
de Katholieken sinds do regeering. van
Elizabeth", deze feiten, die wij gaarne
als waar aannemen, slaan veel minder
de door de Nieuwe Z e e u w s c h e ge
signaleerde delinquenten dan Rome zelve
in het aangezicht, dewijl zij toch bewij
zen, dat zelfs in hun tijd en onder hun
bestuur de Roomsche zuurdeesem nog
lang niet uitgedreven was. Het dwangstel-
sel in geloofszaken toch is een systeem
van Roomsche vinding, door dr. Kuyper
in De Stand aard van 6 Juni 1878
aangeduid als een „door Rome uitge
dacht, door Rome ingevoerd en tot op
den huidigon dag door'Rome ingevoerd
systeem".-
Nu zullen wij 't voor Cromwell en
Elisabeth niet opnemen, al is onze kijk
pp; den „fanatieken" protector allicht een
eenigszins andere dan die van de N.
Zeduwsch'e, en al valt er pp1 de beschul
diging van de Madenqueen, als zoU
zij persoonlijk den bedoelden zuurdeesem
hebben aangehouden, wel wat af te din
gen; maar 'ten aanzien van onzen Stad
houder moeten wij onze geachte op'po-
nente bepaald tegenspreken. Niet hij
maai' het door hem en bepaaldelijk op
dit punt tegengestane, parlement is de
schuldige. In Engeland toch zijn de he
vigste vervolgingen bijkans altijd van par
lementen uitgegaan; zoo ook deze. Wil
lem III heeft tegen de beiide groot-
machte n parlement en volksstem in,
de geloofsvervolging zooveel mogelijk
trachten te werendoot' zijne sanctie aan
desbetreffende wetten 'te weigeren. Maar
den Stuarts, Karei II en Jacobus II het
meest, was het niet in de eerste plaats
te doen om de handhaving van het aloude
recht of van den bestaanden godsdienst,
maar om hun dynastiek belang, waar
onder zij een van elke medewerking en
beperking bevrijde macht verstonden. Zij
juist waren revolutionair in den meest
slechten zin. Hunne leerstellingen stem
den overeen met die van Rousseau. En
wat Cromwell aangaat, wel verre van
Engeland aan do heerschappij der kerk
te onderwerpen, waren het juist hij en
zijn Puriteinen, die het beginsel van
godsdienstige verdraagzaamheid invoer
den, en hoezeer ook hun de tijdsomstan
digheden de consequente toepassing er
vin belet hebben, werden toch de sinds
300 jaren uit het land verbannen Joden
teruggeroepen en de Roomsch-Katholie-
ken zoowel als de Protestantsche secten
geduld. Dat de Room'schen Cromwell ha
ten (ofschoon ook wij zijn misslagen niet
wenschen te vergoelijken) vindt zijn oor
zaak hierin, dat onder zijn bestuur het
(Barebone-) parlement een wetsvoorstel
aannam tot afschaffing va.n eiken religie
dwang en een ander tot afschaffing van
noodelooze ambten en bezoldigingen. Im
mers onder Karei I, den vertreder der
volksrechten en den vervolger der Angli-
cOansche kerk, waren talloos vele geeste
lijken en 'Roomsche „leeken" in Staats
betrekkingen geplaatst en de niet-Room-
schen geweerd 'geworden. Redenen ge
noeg meldt ons mr. A. F. de S. Loh
man in zijn „Gezag en Vrijheid", waaraan
wij een en ander antieenen „redenen
genoeg om zich voor eeuwen lang den
haat (o.la.) der geestelijken op den bals 'te
halen". „En zoo uitstekend wgren de
door Cromwell gedane benoemingen, dat
zelfs tijdens de felle reactie onder Karei
kan stal en in plaats daarvan een gou
den achterliet".
„Ha! ha! wel dat is een dief, die mij
welkom ,zou zijn. Ik wilde, dat z'ulke
dieven nacht op nacht bij mij kwamen
inbreken I"
„Welnu", zoo ging de dochter van den
geleerde voort, „zal het Adam niet even
aangenaam geweest zijn, dat hem een
rib, welke hij zeer goed ontberen kon,
werd ontnomen en hem daarvoor eene
liefhebbende, zorgende gade in de plaats
werd gegeven?"
„Maar", zoo sprak de Keizer weder,
„waarom heeft God het dan niet gedaan,
toen Adam waakte?"
„Laat mij", zoo ging de dochter des
geleerden voort, „een stuk rauw vleescll
brengen". Zij nam het vleesch en begon
het toe te bereiden en te braden. Toen
het gebraden was, nam zij het en zette
het den vorst ten eten voor. „Het is
mij volstrekt onmogelijk", zeide de Kei
zer, „er iets van te nuttigen, omdat ik
bij de toebereiding tegenwoordig was.
Daardoor heb ik er een tegenzin in ge
kregen".
II geen der door hem aangestelde rech
ters ontslagen werd".*
Achteruitzetting van Katholieken door
Willem III, klaagt de N. Zeeuwsche. Wan
neer zij in plaats van „door" ondanks
schrijft, dan stemmen wij 't haar toe.
Maar waarom zwijgt zij van de gruwe
lijke vervolging van de Puriteinen (onze
Gereformeerden) door Karei II?
Wij kunnen verder niet over deze din
gen uitweiden. Maai' wij bevelen De
Nieuwe Zeeuwsche Courant
ernstig aan de lezing van Lohman's „Ge
zag en Vrijheid", blz. 57 tot 77. Zij zal
flan verstaan oip welken „goeden grond"
Vvij de Engelsche revolutie nebben geze
gend; en op welken „goeden grond" wij
onderscheiden lusschen de destroying
Fransche revolutie van 1783 en de Rus
sische van 1918; en de preserving (be
houdende) Engelsche revolutie van 1689
en de Amerikaansche van 1774.
Mocht zij evenwel na lezing van 'dit
artikel ons blad onbevredigend ter zijde
leggen, zij het dan sine ira et studio,
dat wil zeggen onbevangen.
31 December 1905 f 313.550
31 December 19102 700.350
31 December 19154 828.200
15 Mei 19219.455 000
UITLOTING in 25 jaar a pari.
l 7 C A De Directie
J. J. COCK. H. J. KOKLVINKE.
De Paodbiieven zijn voor directe aflevering in voorraad bij bet, Bijkantoor der
Bank, Koepoortstraat 27 te Middelburg, beheerder de heer H. C. REIJERS.
De Rijksmiddelen.
De maand Apiril w'as niet ongunstig
voor 's Rijks geldmiddelen.
Bedroegen de ontvangsten over A.ptil
1920 f 36.262,729,88, die over d'o afge-
Joopen grasmaand waren f 39.473,366,28,
dat is ruim drie miljoen meer.
Het meerendeel dei" middelen droegen
ban dezen vooruitgang bij.
Den grootsten splrong deden de Regis
tratierechten ruim een miljoendan vol
gen de Inkomsten- en de Vermogensbelas
ting, elk nagenoeg een miljoende Divi
dend- en tantièmebelasting bijna een half
miljoenSuiker BrieSuccessierechten
21/2; Invoerrechten circa 2; Gedistilleerd
anderhalf; Statiisliekrecht ruim een toiri
Bier bijna een ton. Die Loodsgelden ver
toonden weer een mooie avans; zij zijln
in vergelijking met April 1920 bijna ver
dubbeld; zij klommen van 87 duizend
tot ver pver de 170 duizend. De pp'-
brongst der mijnen klom van 5000 op!
circa 13 duizend.
Hier tegenover staat een mindere op
brengst van do Grondbelasting'; deze daal
de met circa een miljoen, het Geslacht
en de Zegelrechten elk met ongeveer
drie ton. De overige hier niet geraamde
middelen gingen ook wel achteruit, doch
niet noemenswaardig.
Dat de drankaccijns nagenoeg "vier-en-
een-half miljoen opbracht, dat is ruim
driemaal zooveel als in April 1917, schijnt
een treurig bewijs yan herleving der oude
drankzucht.
De Ooriogswanstbelasting bracht drie
miljoen minder op; de Verdediging'sbelas-
tingen daarentegen acht ton meer.
De totale opbrengst der 'Rijksmiddelen
is nog ruim elf miljoen hoog'er dan in
April 1920.
De toestand.
Het wordt werkelijk een fraaie bewe
ging in de Opper-Silezische kwestie. Men
kent de onwettige en zeker voorbarige!
handelwijze der Polen in Opper-Silezië.
Eveneens is men hekend met de lakschp
houding der Fransche troepen, die dooi!
hun niets-doen de opstandelingen natuur
lijk in de hand werkten. En nu Duitsch,-'
Iand tegen al dat gekuip en geknoei zichi
verweert, krijgen we de poppen aan he't
dansen. Te Parijs is n.l. het bericht ont
vangen ja 'tis vreeselijk schrikaanja
gend dat goed gewapende Duitsche
korpsen, voorzien van artillerie en aan
gevoerd door officieren van de Rijksweer
„Juist", zeide de jonkvrouw lachende,
„zoo zou het Adam gegaan zijn, indien
hij de schepping zijner vrouw had gezien".
„,Goed zoo", sprak de Keizer, „maar
waarom was de schepping uit een rib?"
„Laat mij", zoo begon de wijze, „op
de,ze vraag het antwoord geven. God koos
tot schepping der vrouw een rib, om
aan te duiden, wat de vrouw zijn en
wezen zal. Niet uit een deel van het
hoofd, omdat zij zich niet voor voornaam
zou houden; niet uit den mond, omdat
zij niet praatzuchtig zou zijnniet uit
de oogen, opdat zij niet nieuwsgierig naar
alles zou zien, niet uit de ooren, opdat
zij niet alles zou hooren; niet uit de
hand, opdat zij niet naar alles zou grij
pen, niet uit de voeten, opdat ze niet
steeds zou willen uitloopen, maar uit een
rib om aan te toonen, dat zij den man
bescheiden ter zijde moet staan, en stil,
binnens huis werkend, de steun des hui
zes zal _?ijn".
De opperrabijn geeft ook eenige voor
beelden uit de predikatie der Mnggidim,
de predikers uit later tijd, die evenmin
als Spurgeon, Van Koetsveld,, Gispen, er
het sedert langen tijd voorbereide offen
sief tegen de Poolsche opstandelingen be
gonnen hebben.
De Matin zegt: het gevaar komt niet
langer van de Poolsche opstandelingen,
die gehoor gevend aan de aansporingen
van Parijs en Warschau hun demobilisatie
beginnen, (daar is dan toch, zoo zouden
wij willen opmerken, bedroefd weinig van
te merken), maar van de Duitsche ben
den, die iederen dag brutaler wordenfj
ondanks de bevelen, die er door de Duit
sche regeering schijnen gegeven 'te zijn.
De „Petit Parisien" meldt, dat de Duit-
schers in twee kolonnes aangevallen heb
ben, waarvan de eene uit Lowitsitz, d«f
andere uit Krappitz aan den Oder op
rukte. Zij hebben de Poolsche opstan
delingen in de richting van groot-Strelitz
teruggeworpen. Eenige Duitsche grondbe
zitters uit de streek hebben bataljons ge
vormd en strijden op hun eigen houtje
op hun bezittingen. Maar het is niet twij
felachtig dat deze beweging veel ernsti
ger is dan een eenvoudige reactie tegen-'
over de Poolsche opstandelingen.
Ja, men heeft zelfs tot zijn niet ge
ringe ontsteltenis waargenomen, dat de
Duitsche vrij-corpsen voornamelijk bestaan
'uit Beieren, Würtembergers en Hambur
gers en dat daaronder zich een grooit,
aantal officieren bevinden, die niet aar
zelen zich in uniform te vertoonen.
De toestand, zoo zegt de Fransche pers
reeds, heeft veel overeenkomst met die
tijdens de Kapp-periodé, die zich evenwel
binnenslands afspeelde, terwijl thans de
actie va nhet Duitsche malitairisme zich
buiten de grenzen van het rijk doét ge-'
voelen. Zulks kan van grooten invloed
zijn en weerslag hebben ook op den bin-
nenlandschen toestand in Duitschland.
Zoo zal men het misschien binnenkort
nog zien voorgesteld, dat de Duitschersi
de schuld dragen van het Opper-Silezische
conflict, omdatzij bij het in gebreke
blijven der Entente-troepen, getracht heb
ben aan de dwinglandij en terrorisatM
der Polen paal en perk te stellen. Del
Fransche haat tegen al wat Duitsch is,
is tot alles in staat.
Bij al dien strijd en die onrust in de
wereld wil Portugal blijkbaar niet achter
blijven. Daar schijnt weer eens een om
wenteling te worden beproefd een mo-
narchistisch-militaire omwenteling. En het
heet, dat de regeering gevangen genomen
zou zijn. Wat er eigenlijk aan de hand
is, is nog niet duidelijk.
Zoo Wordt nu weer tegengesproken, dat
•het aftreden van het Portugeesch© kabi-
het het gevolg zou zijn van een staats
greep'.
Duidelijker zijn de berichten uit Egypte.
Hier gaat het duchtig toe en de actie der
nationalisten, uit zich daar thans ïn een
felle opjroersbeWeging, nu de regeërings-
leiders op' het punt staan naar Engeland
te gaan ter overleg met de Britsche We-
faBgiTianjw—«ui ,1 iiijwHfuwaw.wratuamnMiJMMiwiaiwtM'.iiMiwMiwi to»
eenig bezwaar in vonden (of vinden) 011J
van dep ikansel soms een glimlach te
wekken, als ze op het gevoel voor humor
der hoorders een beroep deden.
Een der beroemdsten onder hen was
de rabbijn Jacob, de Maggid van Drubo,
een kleine stad in Polen.
Een enkele van zijne gelijkenissen dee-
len wij mede. Hij zeide:
„De regeering droeg een inspecteur der
mijnen op om over den toestand der
werklieden in een afgelegen smelterij ver
slag uit te brengen.
Hij werd getroffen door de bleeke, af
geleefde gezichten van de mannen.
Hij hoorde van den meesterknecht, dat
ze allen zoo zwaar leden, omdat ze het
vuur in den oven met hun mond moesten
aanblazen.
„Maar |hebt ge dan nooit van een nieuw
ontdekt werktuig, een blaasbalg gehoord?"
„Neen, nooit".
„Wel, dan zal ik Ier u een stuk of
wat zenden".
Na eenige weken keerde hij terug naar
de smelterij, en vond, dat de werklieden
en nog slechter uitzagen dan te voren.
V
geering pvcr een regeling, die volgens;
Zaghloel en zijn vrienden voor" het Egyp
tische nationalisme onaannemelijk is.
Vooral in Alexandria is het heftig toe
gegaan. Om 10 uur Zondagavond werd
in de inboorlingenwijk een revolution-
naire poging op groiote schaal onder
nomen. Het gevecht duurde den gcheelen
nacht voort en eerst in den loop! van
Maandagmorgen konden deEgyptische
de stad nemen. Het Schijnt, dalt het hoofd
troepen met de Britsche troepten bezit van1
zakelijk door 'de Grieken was gekomen,
dat het eerste treffen tot een bloedig
handgemeen leidde. Verschillende lijken
lagen in de straten van Alexandria, toen
de troepen bezit van de stad namen. Vele
'benzine-depbtsin de nabijheid van de
dokken werden door het gepeupel leeg
geplunderd en vernield. Twee Europe
anen werden met benzine overgoten en
op een publiek plein in brand gestoken.
Telegraaf- en telefoondraden van Alexan-
'drië naar Cairo en andere plaatsen wa
ren reeds Zondagavond doorgesneden. Eir
wordt nog gemeld, dat een strijdmacht
van 1500 Bedoeïenen op Rgmleh is af
getrokken, yijf mijlen ten Noord-Oosten
van Alexandrië, "wiaar de Britsche troe
pen gelegen zijn. Tot nog toe sichijfnt Caïro
kalm te blijven.
Een record-droogte-jaar.
Het spreekt van zelf, zoo schrijft het
„Centrum", dat de luge waterstand op
den Rijn de noodig:e geleerden en snuffe
laars aan 't werk heeft gezet om in ohde
gele en grauwe papieren te turen, hoe
't met die waterhoogte in vroeger jaren
heeft gestaan. De oudste menschen, die
anders bij .zulk een gelegenheid altijd
of misschien in werkelijkheid nooit wor
den geraadpleegd, kunnen nu wel thuis
blijven, want men moet eeuwen terug
gaan om een voorbeeld te vinden van
wat nu geschiedt. Men kan te voet naar
't eilandje bij Kaub en dat is in 150'
jaren, sedert wanneer er statistieken van
den waterstand -worden bijgehouden, nooit,
geschied. De kronieken verhalen, dat men
den Rijn bij Mainz kon doorwaden in
1447 en heelemaal uitgedroogd was de
rivier in 1130 en 1303 en 1304.
Men kan dus van een zeer bijzonderen
toestand spreken, maar die is droevig
genoeg, want niet enkel de landerijen
drogen Uit, ook het drinkwater begint te
ontbreken. Misschien dat er nog een pe
riode van veel regen komt, die iets zou
kunnen goedmaken, doch dat is voor an
dere menschen weer geen prettig vooruit
zicht.
De laatste oogenblikken van Tisza.
Gravin Denix Almasy, een nicht van
den vermoorden graaf Tfeza, die in het
Igroote proces, dat Hongarije op het oog'en-
blik in spanning ophoudt, als kroonge
tuige optreedt daar zij bij den moord op
den igrooten staatsman tegenwoordig was
„Zijn de blaasbalgen niet aangeko
men?" vroeg hij.
„0 ja", was het antwoord, „we heb
ben er mee gewerkt tot we niet meer
konden, maar het vuur in den oven wil
niet meer branden".
De inspecteur ging naar den oven.
De brandstof was er, maar alles was
donker, koud en zwart.
„Wat Stoffels, ge hebt nagelaten hief
vuur aan te maken".
Wat kan een blaasbalg helpen, als er
geen vu,ur is, dat men in gloed kan
zetten
O, broeders, het menstóhielijk woord is
een blaasbalg, waarmee wij goed werk po
gen te doen. en het geloof, dat gloeit in
'is menschen hiart, in vurige geestdrift
voor God hopen te doen ontvlammen.
Maar als er geen vonk van godsdienst
in uw binnenste is, hoe kan een predi
ker dien dan aanblazen tot een vlam?"
(Hope Israëls.)