to 14»
Donderdag If Maart IttStl
35e Jaargang
ccxxx.
Uitgave van
««ami. Venn. LUCTOR ET EM ERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
lange VORSTSTRAAT 70,
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
p IR M A F. P- Di H U IJ L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonuemeutsp.r^si
Prijs per 3 maanden £r. p. post f3,
Losse nummersf 0,011
Prijs der Advertentiëni
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 cent.
Bij abonnement belangrijke korting.
Bewijsnummers 5 cent.
Zij, die zich met 1 April 1921 op ons
blad abonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers gratis.
pro Rege en onze Jongelingsvereeni-
gjngen.
Zooveel weten onze Christen Jongelm-
m nu w«5> dat Pro in de e®rste
alaats haai' hoop en aandacht heeft ge
vestigd op hen; en inzonderheid op die
genen onder hen tot w-elke de H. Apostel
Johannes zegt: „Weest sterk, want gij
hebt de wereld overwonnen"; en welker
kracht de wijze Spreukendichter (2029)
als hun sieraad prees.
En van dit soort, tellen onze Jomge-
lingsvereemgingen er gelukkig nog zeer
vele evenwel niet dien verstande dat zij
zich', helaas! niets gelegen laten liggen
aan Pro Rege.
Wij' weten natuurlijk niet of t overal
zoo erg is, maar de Goesche J. V. op
geref. grondslag is Pro Rege tegenge-
UVan de 34 circulaires door Pro Rege
aan de leden dezer mooie veneenigimg
cezonden, kwamen er slechts vier terug.
Zelfs moet op de jongst gehouden Ring-
vergadering te KapieUe voorgesteld zijn
deze circulaire voor kennisgeving aan te
nemen. Het eert de jongelingen dat dit
voorstel althans werd verworpen.
Wij verliezen dan ook den moed niet,
dat straks in de vergaderingen onzer Goe
sche en andere vereenigingen nog eens
een woord los komt tot aansluiting aan
Pro Rege. Een woord dat inslaat, dewijl
't beset bestaat van dei' tijden nood, van
de noodzakelijkheid van saambinding eh
saamwerking in 't belang van 't Neder-
tadsche Volk, en des zelfs nationale onaf
hankelijkheid.
Tegen de Revolutie het Evangelie is
een mooie leus, die er echter niet is
om op een papiertje geschreven en in
de pet mee gedragen te worden, maar
om beleefd te worden in het volte leven.
Vele jongelingen zitten nogal eens op
hun bovenkamertje te broeden over mooie
referaten, ook wel die in verband staan
met hetgeen. Pro Rege bedoelt en bestrijdt.
Blokkers zijn er bij, die in pakkende vol
zinnen de theorie van den strijd onzer
dagen weten in elkaar te zetten; en daar
bij zichzelf weten op te winden tot die
vurigheid en krijgshaftigheid van den
meest gevreesden snorrebaard.
Prijzenswaardig inderdaad, 'en mooi.
Maar nu moeten zij niet te lang en
niet te vaak in dit rustige Hoog-Bloldand
verwijlen; want daar is eigenlijk bet ter
rein van het practiscbe teven niet. Dat ligt
lager; in de iraurt van Pro Rege.
Zouden de leiders onzer Jongelieden-
ffl Jongelingsviereienigiingen dit onzen join
ts en jongelingen niet eens duidelijk
willen maken?
Wij kunnen in de worsteling, welke Pro
Rege tegemoet ziet, onze Christenjonge-
nngen, de besten uit de bloem onzer Na
tie, niet missen.
Het miljoen.
Het loopt in meerdere gemeenten prach-
"8; in enkele slecht.
Wij laten in 't midden waar het aan
Er rijn gemeenten met Kiesvereeni-
girigen onder welker leden bezielende spre
kers zijn, en die toch slechts per circulaire
werken. Wij gelooven niet dat zij hieraan
?oed doen.
Toch zijn het, ook zelfs, in die ge
meenten, nog de „kleyne 'luyden", die
aapper gCTj0rl) di|e met gees.tdrift hun offer
M\Pin rrrm
En nog andere bedrijven en industrieën
zijn de kwijning nabij. Er is, schijnbaar
althans, overproductie, en, in werkelijk
heid, een onzegbaar tekort, dewijl de
koopkracht, niet slechts bij enkele per
sonen, maar bij gansche volken ontbreekt.
De malaise is als de sammoem der
woestijn, zij komt langzaam maar zeker.
Wanneer die karavaan door dezen ver
zengenden wind overvallen wordt, buigt
de kemel zijn knieën en nijgt het aan
gezicht in 't stof, opdat de storm over
hem heenga.
Treffend beeld van betgeen den Chris
ten past, wanneer straks de sirocco van.
de malaise ook over onze natie komt,
waarbij haar elke uitweg ter ontkoming
schijnt uitgesloten.
Wie zich buigt onder de oordeelen Gods,
voor dien is uitkomst besteld. Wie zich
vernedert onder Zijn kastijdende hand,
wordt te zijner tijd verhoogd.
Toen en nu.
Toen? In een oude krant van 1887 valt
ons oog op de volgende mededeeling:
„Het aantal onderwijzers en onderwij
zeressen wordt geschat op 2500 of 3000".
Waar dan nog bij geteld moesten wor
den 721 geslaagde geëxamineerden der
twee voorafgaande maanden.
En nu? Groot tekort. Vergeefsch ad-
verteeren. Geen enkele sollicitant vooreen
onderwijzersbetrekking. G>een enkele aan
gifte voor Kweek- en Normaalscholen.
Hier werkt de stilte kracht. De stille
kracht van den Bond van Nederland sche
Onderwijzers, die de openbare school ver
moordt; en de geringe medewerking van
de Unie van Chr. Onderwijzers.
Wij wagen ons niet aan veronderstellin
gen. Gissen doet missen. Maar wie
somwijlen in stilte mocht bezig zijn de
ouders tegen de opleiding voor bet onder
wijzier sarnbt in te nemen, bedenke daarbij
dat hij de Christelijke school hiermee een
zwaren slag toebrengt.
Hc
Voorloopig gerust.
Het R.-K. Eerste-Kamerlid Wittert van
Hoogland schijnt met zijn aanbeveling en
waardeering van bet bedrijfsradenstelsel
bij de sociaal-democraten voor 'to ogenblik
vrijwel alleen te staan. Laat ons 'derhalve
onze vrees opschorten.
De Roomsche pers heeft nu eenstemmig
vastgesteld dat er tusscben de socialisatie
der sociaal-democraten en het bedrijfs
radenstelsel der Roomsche staatslieden
een principieel verschil bestaat, wijl de
socialisatie tot grondslag heeft de loo
chening van het eigendomsrecht en de
bedrijfsraden berusten op de onaantast
baarheid van genoemd recht.
Bij deze erkenning blijft 't ons vreemd
voorkomen dat een Roomsch rechtsge
leerde meende dat de sociaal-democraten
wel met dat stelsel zouden kunnen mee
gaan.
Doch voorloopig zijn wij gerust, al
thans rustig.
Natuurlijk sluit niemand het oog voor
bet feit, dat het bedrijf bezig is zich
te vervormen. Maar dat moet de vakbe
weging zoo noodig klaar spelen. De po
litiek blijve er buiten. Geen klassenstrijd.
En geen knipoogjens daarbij aan den po
li tieken tegenstander. Nog veel minder in
vitaties wisselen of uitstapjes maken.
't zoo maar voort,
i orde 'f gelijk in Groningen, waar, naar
mi<r, 01iZe ^euw,e Provinciale, in som-
;iff sai eenvoudige arbeiders zies-
irijten *eeke,ndie:n> betalen in ter-
Dat klinkt ontroerend,
ons^ ®cbame de kleingeloovigen onder
two' m bemoedige onze actieve wer-
werksters.
Oni-^iïrjw!7®1 bet miljoen komt er!
LinSi kirg staks zÜn aM1"
9
oordeelen nog geen einde.
duistern? 601 k;cht9traal door in de
'w«v van Europa's oeconomisch
borer-wT®6 artikelen worden goed-
het verkeer meer ^"digheid. in
Zeëgm wil' datde Pe"
wb: jy? verbetering is inge-
™a's dae-eri^n^'öe!'.,he1t blijft als in Jiere-
zieh niet af9.1U dit alles keert Zijn toom
Er blijven «3 1S nog uitg©striekt.
en een stiwi donkere wolken hangen,
toenemi wolk blÜft dreigen! dé
^aise m schier elk bedrijf.
Halaise ^'T"!-"3 m scraer eli£ bedrijf.
lijveruS d« diamantandustrte, de tex-
aansportbedriif scbo'®fabri(
^^nfabSaie n ^nbehndu
Ste de landbouw.
Het „paard der democratie".
't „Paard der democratie", de flets.
Moet dat nu ook al „vertrust"? De heer
Bergsma deelde daarover in de Eerste
Kamer eenige bizonderheden mede, die f
wel in staat zijn ons ©enigszins ongerust
te maken. Naar hij n.l. zegt, is er in de
rijwielfabricage en rijwielhandel (groot
handel?) een belangen-gemeenschap tot
stand gekomen. Hetgeen zeggen wil:
de concurrentie weg, Allen die in
't rijwielvak hun brood verdienen, moeten
zich 'houden aan de bepalingen, die onder
ling de .„gemeenschap" vaststelt en die
zijn natuurlijk zoo, dat al wat fietsen
maakt en in fietsen (groot)handel drijft,
mooie prijzen maakt, te betalen door
den consument. Zware boeten staat op
ontduikingen. En wie zich aan die be
langen-gemeenschap ?ou willen onttrek
ken of er zich niet onder voegen wil,
dien. zal men wiel krijgen! Dlie komt op
de „zwarte lijst". Die krijgt in geen enkek
opzicht meer eenig materiaal geleverd.
Dan kan hij niet handelen, niet leveren,
niet repareeren, niets. Zoo wordt dan het
vak „gesloten".
Gevolgde prijzen stevig omhoog
Nu laten we dit natuurlijk voor reke
ning van den heer Bergsma, die zeker wel
weten zal wat hij zegt. Doch we vragen:
Moet dit nu zoo' maar?
(Friesch Dagblad.)
Zeeuwsche Stemmen.
Stel u voor 'een steile, stevige kust,
waartegenover onafgebroken de woes
te golven beuken, iets, .wat zeker vajn
het voorstel 1 iïigsvermogen van ons,
Zeeuwen, niiet te veel vergt. Die hooge
steenen muur (denk b.v. aan denstei-
len Boulevard te Vlissingem) staat Idaar
aanvankelijk gaaf 'en ongeschonden,
maar op zekeren dag gelukt het ide
golven heel diep onder die waterlinie
een steen los te wroeten. En nu be
gint het pa,si. Er is nu opening geko-
menstraits volgen meer Steenen, een
diepere opening wordt gemaakt, het
gat wordt al grooter. Maar alles is
nog onzichtbaar en men heeft er nog;
geen erg in.
We begrijpen, hoe gevaarlijk zulk
een toestand is. Het bovenstuk van
den stellen en oogenschijnlijk zoo ster
ken wal „hangl' als het ware. Het
steunt niet meer op het fundament
en o zoo weinig is ïioodig om1 het
te doen neertuimelen.
Ziedaar een beeld, dat we ons al
len wel voor den geest kunnen, stel
len. 'tls eenvoudig en zelfs voor een
kind begrijpelijk.
Maar zoo vraagt wellicht de een
of andere lezleT waartoe dit ver
teld? Wat heeft dit voor z;in?
Zie, daarover gaan we nu eens pra
ten. De bestrijders der Goddelijke or
dinantiën, de ver werpers van God' en
Zijn Woord zijn nog altijd het libera
lisme en het socialisme. Tusscben die
twee bestaat verband, ja zelfs ver
wantschap, al trekt dedeftige libe
raal den neus op, als men hem fa
milie noemt van 'den Bolsjewist. Het
gemeenschappelijke van liberalisme en
socialisme is nu in haófdziaak weer
te geven door te zeggenbeide doen
niet anders dan ondernTijinen.
OndermijInen liefst al het historisch
gewonden© in staat en maatschappij',
ondermijlnen [den Goddelijken grond
slag van het gezag» ondermijlnen en
straks verdoen zelfs den godsdienst;
En nu keeren wij! tot ons eenvou
dig -beeld terug. Gelijk het zeewater
onmerkbaar den kustwal heeft omder-
mijind, zoo deed het, figuurlijk ge
sproken, het revolutionaire beginsel
in geestelijk en maatschappelijk op
zicht. Dat. ging o zoo geleidelijk, O'
zoo kalmpjes bij het liberalisme. Maar
een volgende generatie hield van wat
vlugger opschieten en pakte wat
krachtiger aan. Dat was" het socialis
me. Het liberalisme deed het meier
van den katheder, het socialisme in
de groot© volksvergadering. Het eerste
deed het in deftige bewoordingen, het
tweede in grove termen ietn het Bol
sjewisme met de ruwe daad. Alles
moest aan die ondermijtuiing worden
dienstig gemaakt, zelfs de school en
de kunst.
We denken weer aan dien onder
mijnden dijk'. Wat hangt die gevaar
lijk! Er behoeft maar een storm' los
te breken, zoodat de golven eens één
dag of nacht mjeit meer dan gewone
sterkte konten aanrollen, of het onder
mijnde gedeelte stort in (dergelijke on
heilen zijln in ónze provincie met on
bekend) en .het water heeft vrij! spel'
mét al de vreeselijke gevolgen van
dien.
Welnu, hetzelfde is het geval piet
de maatschappelijke situatie. Een tijd
van oorlog, van diepe ellende, van
uithongering en groot -gebrek kan de
storm zijln, die de golven Üer onte
vredenheid op een zeker «ogenblik
duivelsche kracht geeft. En dan volgt
Ook' hier indien jfr'oid het nieit ver
hoedt de ineenstorting, die wij' re
volutie noemen. De historie kent
er vele en onzie tij|d is,er bijzomdieir
rijk aan.
Tot zoover ging de vergelijking vrij
wel op. Maar er is toch ook' nog ver
schil. De woeste golven ondermijnen
in gewone omstandigheden steeds in
hetzelfde tempo, de mannen der revo
lutie handelen uit berekening en re
kenen terdege met de hun gunstige
of ongunstige omstandigheden. Is de
tijd rustig, zijn de sociale toestanden
dragelijk, dan gewagen ze heel def
tig van evolutie (db r, spreken ze dan
liever niet uit), van verbetering. Ze
ondermijnen, dan wel, maar heel, heel
voorzichtig. )Klom!t er echter een Euro-
peescbe oorlog, zooals wij' dien nu
gekend hebben,, met de daaraan on
afscheidelijk verbonden ellende en
malaise, dan zou'dt ge de beeren niet
meer kennen, zóó zijn zie dan ten
©enenmale van taktiek veranderd. Dan
komt volgens1 hen de storm, di© de
lang verwachte en vurig verheide
instorting zal brengen. Ze vergissen
zich natuurlijk wel eens in de sterkte
en de kracht van dien st.o'rm' ,,(denk
aan den m'an, die- naar de'n naam
Pieter Jelles luistert), maar och, da's
volgens hen 't ergste niet.
Een handelwijze .als, die van Troel
stra is, in dit. verband .bezien, zeer
Soed te verklaren. Met de omjstan-
igheden regelt zich zijn manier van
optreden. Als hij' denkt, d'at de tijd
voor den laatsten zet gekomen is,,
maakt hij; zich klaar. 'tZjjn ongeveer
zij'n eigen woorden, dat iue S. D'. A.
P. steeds gereed m'oet zijn, om dd
leiding ter hand te nemen, als de
gewelddadige omwenteling komt.
Voor dit alleis dienen wijl de oogen
open te hebben en daafoim is het
wellicht niet kwaad door liet ge
noemde duidelijk- beeld eens den toe
stand te zien geschetst. Terneer is dit
noodig, daar er misschien eenigen on
der ons zijln, die 't revolutie-gevaar
niet zooi ernstig meer achten als een
enkel jaar geleden. Dezulken verge
ten het, dat men aan de overzijde
altijd op den loer ligt om het ge
schikte oogenblik af te wachten. En
dat voor 'hen gunstige tijdstip kan in
de verward© wereld), waarin we nog
steeds leven, som's zeer spoedig ko
men.
Het hierboven uitgewerkte beeld
wijlst ons ook op onze roeping. .Zij,
die aan den arbeid der ondermijning
deelnamen, lieten waarheid en leugen,
goed en kwaad stuivertje wisselen.
Huwelijk en zedelijkheid ha|dJden geen
waarde mleer. In niets moest geloofd
dan in den mlemsoh, i,n de weten
schap en in de cultuur.
Als we nu echter acht slaan op
hetgeen er rondom! is gebeurd, 'dan
weten we, dat de wetenschap teleur
stelling in breede kringen heeft ge
bracht, .dat het miaberiahsme afgedaan
raakt, omdat het de behoefte van
'smenscben ziel toch niet blijkt te
kunnen bevredigen en dat ide mensoh
in en door den oorlog diep heeft te
leurgesteld. Men ziet geen uitweg en
velen zoeken en tasten naaf jets an
ders.
Diaarom is wellicht in geen .enkele
tijd de drang, en de noodzakelijkheid
Zoo groot geweest om het nu heel
de wereld te bondschappen, dat alleen
het eeuwenoud© Woord yan God'den
weg ter uitredding biedt, dat het een
voudige Evangelie balsem ook in de
maatschappelijke wonden kan gieten.
Diat in de taal van onzen tip aan
onzen medemensch te zeggen, ziedaar
onze plicht.
JAN VAN 't LAND.
De Tee stand.
Het Engels,che Lagerhuis heeft d©
wet om 50 pelt. van d'e waafde der
in Engeland ingevoerde Üuitsche goe
deren te beffen, in tweede lezing aan
genomen.
De wet its niet alleen een stuk po
litiek onverstand, waarvan de weder
gade niet bestaat, maar het is ook
een duidelijk© schending eener be
lofte van de Engelsche regeering in
October.
Dat zeggen wijl niet, m'aar dat zegt
de „Manchester Guardian." En hét
blad herinnert dan aan Ide officieel©
mededeeling van het Board' of Trade
Journal op 21 October, namelijk dat
de Engelsche rögeeriing officieel ter
kennis van de Duits che had gebracht,
geen gebruik te willen maken van
net haar in paragraaf 18 van het
aanhechtsel II van deel VIII van heit
verdrag van Versailles toegiektehd©
recht, om de eigenidomteten van Duit-
sche onderdanen "in Engeland' in be
slag te nemen, in geval van een wil
lekeurig ingebreke blij'ven vanDujtsch-
land.
Deze belofte heeft dén Engelschien
handel mlet Duitschland onmiddellijk
doen opleven. Maar nu wordt zeifs
te verstaan gegeven, dat Duilsche (ex
porteurs, die contracten hebben loo-
pen om goederen naar Engeland te
verschepen, van de toepassing der
wet niet vrijgesteld zullen zijn. Op
die manier komt er van handhaving
dier belofte al heel weinig.
Uit alles blijkt wel, dat men niét
weet, hoe van Duitschland de ge-
ëischte reuzen-bedragen te krijigien.
Men Ziet er 'in Engeland zoowel als
in Frankrijk geen kans toe.
De bijzondere correspondent van
de „Echo de Paris" te Dusseldiorp
besluit dan ook ©en beschrijving van
den toestand in het nieuw-bezettei ge
bied als volgt:
„Wat zullen we doen? Er Zijln ver
schillende oplossingen. Het minst
waarschijnlijk' is, dat Duilsohland toe
geeft en ons betaalt. Niemand, noch
onder de Duitschers noch onder de
Franschen die hier wonen, gelooft dat'
het idit zal doen. Het meesit waar
schijnlijk is, dat Duitschland ons
steeds minder kolen leveren zal. Zul
len wijj de kolen i!n beslag nemén in
de reusachtige havens?
Na een dag of vier zullen zij' ledig
zijn en er zal geen nieuwe töévoer
kómen. Het Roergebied zal alleen le
veren aan Pruisen en Zuid-Duitsch-
land zal ons vervloeken. Zullen vve
den Rijn blokkeerén? Dit is wel is1
waai- 'n krachtdadige,r oplossing) maat!
om 'dezelfde rei'dén als in 't vorige ge
val zal zijl de Duitsche schuld met
betalen. Oini het aan ons toekomende
te krijgen, moeten wij; de machinerie
aan lilen gamig houden, waarbij het
heil van 'Frankrijk betrokken is. Frank
rijk moet zich in de Bijnprovincie
vestigen, de belastingen innen, de pro
ductie onder toezicht houden, 'bet volk
euiancipeeren, de RoermijUen in be
slag nemen en zelf aan de Duitschers'
de kolen verkoopen, welke de mij
nen opleveren. Dan, en dan alleen,-
Zal Duitschland zonder dé minste
inspanning alles betalen, wat we
eisehen. Dit is niet slechts mij'n per
soonlijke meening. In Duisburg', Dus-
seldotrp en Ruhrort, heb ik! ongeveer
vijftig officieren ondervraagd, die
maanden lang in betrekking stonden
met de Duitschers, en allen gavèn
mijl hetzelfde antwoord, dat Fransche
handelaars in Mainz; pn Wiesbaden
reeds hadden voorgesteld. Haast is
niet noodig. De zaak is, in onze han
den en we kunnen wachten. Het lot
van .Frankrijk staat echter op 't speï
en na de zlaak overwogen te hebben,
moeten wijl een besluit nemlen."
Zoo kénit de Fransche politiek, ge
lijk wij' onlangs, reeds opmerkten, hoe
langer zoo brutaler voor den dag. Het
Rijngebied inpalmen, dat is kort ge
zegd de Fransche bedoeling.
En nu treft het voor het beproefde
Duitschland ongelukkig) dat deze po
litieke begeerte, die Frankrijk heeft
aangeraakt, samenvalt met de econo
mische plannen van Engeland. Daar
uit is wellicht dan ook te verklaren
de 'eensgezindheid van Frankrijk en
Engeland op de Lomjdensche confe
rentie.
Wat is, dan Engeland's bedoeling?
Geen andere dan Duitschland' als con
current pp iluduisitriie-gebied uitschake
len. Daartoe moet het van zijln kolen-
gebieden beroofd worden. Het Saar-
bekken is het reeds aan Frankrijk
voor langen tijd en misschien voor
goed kwijt. Engélaind hoopt, d'at het
Opper-Sileziische bij' de volksstem
ming aan Polen komt ein hoe men
met het Ruhrgebied wil handelen,
blijkt uit hetgeen wij hierboven schre
ven. Zoo wil mén ijn Engelsche krin
gen Duitschland onschadelijk' maken.
Hoe Iminder de Duitsche industrie pro
duceert, hoe méoiier voor |dé Engel
sche de kans om terrein en afzetge
bied te winnen.
Wat 'Engeland tua dezén oorlog voor
oogen staat, is een snel herstel van
's lands welvaart door een nieuwe
vlucht van zijn nijverheid, zooals na
de Napoleontische oorlogen mogelijk
bleek. De eenige ernstige concurrent
in Europa, die het alras weer in den
weg is getreden, is Duitschland, dat
wel in gebied gekortwiekt js, maar
voor het overige beschikt over de
oude, ongerepte industrie.
En dit moet uit den weg. Het blijkt
helaas al meer, dat men mét dezén
factor moet rekening houden, om de
politiek der geallieerden te verstaan.
Een ongehoorde eisch.
Terwijl de Oostenrijks'che bondskanse
lier Mayr te Londen pleitte om hulp! voor
zjjn volk, dat in ellende verzinkt, stelde
de Entente-commissie te Weenen aan de
Oostenrijksche regeering; den eisch tot le
vering van 6000 koeien, alsmede duizen
den ossen, paarden en andere dieren, aan
Italië, Zuid-Slavië en Roemenië.. Oosten
rijk heeft zich krachtens het vredesver
drag van St. Germain tot die levering
verplicht, maar het is geheel buiten mach
te er thans aan te voldoen. Niettemin
eisehen genoemde staten, dat onmiddel
lijk de 6000 koeien zullen worden ge
leverd, en wel niettegenstaande niet al
leen de neutrale staten, maar ook de
Entente, begaan met de jammer en ellen
de, die in Oostenrijk heerschen, steun-
comité's in het leven riepen om de be
volking voor ondergang te redden. Terwijl
te Weenen alle kinderen op bewaarscho
len door het Nederlandsche comité dage
lijks worden gevoed, die voor het meeren-
deel voorheen noig nimmer melk proefden,
het Engelsche comité melkkoeien bracht
