No m>
Zaterdag 1 Mei
34e Jaargang
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
RANGE VORSTSTRAAT 219.
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L- BURG.
Drukkers
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
De Verkiezingen in Zuid-Afrika.
Wij hebben met belangstelling den
verkiezingsstrijd onzer broederen in
'Zuid-Afrika gevolgd, en den uitslag
dezer eerste heusche stembusworste
ling, zonder al te groot en druk van
hoógerhand gevoerd, van liarte toe
gejuicht.
'Na de annexatie is het vooral de
generaal Smuts geweest, die op vol-
Komen verengels c'hi ng van het oud-
(Höllandische Boerenras heeft, aange
stuurd. Hij! wist generaal Botha onder
Izijn invloed te krijgen, en al verder
op! het hellend vlak naar het stand
punt der .absolute onderwerping a,an
het Britsche rijk mee: af te voeren.
Beiden werden beloond door den
Britschen overheerscber mtet teen in
vloedrijke plaats in het ministerie, als
vertegen woord i gers der Zuid-Afrikaan-
sche partij1. In dit kabinet werd ook
Hertzog opgenomen. Teneinde het oog
te kunnen houden op de bedoelingen
van het ministerie, liet hij; zich er in
4-^ min TiiV £l\'fr»
van boofdrechter opofferde: .Hij fcoin
hot er echter niet lang in uithouden.
Reeds in 1912 nam' hi] zijln ontslag',
omldat hij geein steun vond voor zijln
beginselZuid Afrika boven alles. Hij
gat een inkomen van 2500 pond ster
ling prijs en werd weer gewoon lid
van den Volksraaid. Aanvankelijk stond
hij alleen en streed bijl een moeilijken
strijd tegen zijln ouide vrienden uit dein
Boerenoorlog. Dit werd echter beter.
Allengs woh hij 't vertrouwen en bij
de jongste verkiezingen zag hij zijn
partij, de nationale partij, die 27 man
pterk was, tot 46 klimmen.
Zijn m]eidestander, generaal De Wet
hlaldi zich inmiddels uit de .politiek
teruggetrokken. De „opstand" van een
paar j aar geleden, waarin hij e en der
.vooraanstaanden was, mislukte. Hij:
zelf kwam in de gevangenis .en zijn
zoon sneuvelde bij Dioornburg; of
schoon vrijgelaten, werd hij toch niet
meer de oujde held van vroeger, de
smart over het verlies van zijn zoon
boog hem te zeer neder, en dei griep
deed het overige. Naar lichaam en
geest verzwakt, verliet hij zijln „plaats"
en "zocht herstel van gezondheid en
versterking van zijp zwakke hart in
Reddensburg. De amnestie bracht hem
voor een wijle naar Pretoria terug
waar hij voor de kiezers optrad om
hen te bewegen dei partij van generaal
Hertzog te steunen.
'Spijt laster en Verraaid van de zijjde
zijner oude vrienden, won hij' in meer
dere districten het pleit. En d© uit
slag was idiait dei Zuid Afiïkaan'scjhei
Partij, "de partij; van Smuts in den
Volksraaid van 52 op! 39 terugging, de
de .partij der Engelscheny
idaaldi
e, de onafhanfce-
Unionisten,
van 38 op! 25
lijken van
bracht, en
op 21 vooruitging,
telde 130 zetels*, waarvan .2 onbezet
waren. De nieuwe Volksraaid telt er
134, waarvan 46 plus 21 (arbeiders
partij plus nationalisten), de partij van
Hertzog, en de overige 67 de partij
van Smuts zijn toegevallen.
'Opmerkelijk, is' dat Hertzog de groot
ste .winst behaalde in de oude Kaap
kolonie, welke al sinds 1806 onlder
Engels chl bestuur gestaan heeft. I)te
Engelsche heerschappij 'heeft het na
tionale karakter der Kapenaars niet
kunnen dooden. In plaats van 7 telt
Ide nationale plartij' daar thans 17 ver
tegenwoordigers terwijl de Engtelsch-
gezimle S. A. P. (South Africa Party)
in -meer dan een district slechts met
een paar stemmen meerderheid 'top
de Nationalisten won. Dat belooft wat
voor de volgenide verkiezing.
,De Nationalisten en Zuid Afrikaan-
ders zijn overwegend Hollandsch, ide
Unionisten en Arbeiderspartij overwe
gend Engelsch sprekenden.
Het gelukte Botha de scheiding na,ar
de twee talen te overwinnen, vanldaar
zijn Machtige Zuid Afrikaansche par
tij doch zijn poging oM de rassen
tegenstelling door den oorlog diige-
ineen verscherpt, op te heffen, mis
lukte, dewijl hij te veel de gevoelens
der Britten in 't gevlei kwam, en die
der Hollanders negeerde.
Wel was de gelijkheid der talen in
de Grondwet gewaarborgd, maar in
de praktijk ging het evenals in België
werd daar het VlaateSch ten gerieve
van het Frajnsch achteruit gezet; in
Zuid Afrika geraakte het Hollandsch
in deh knel, ten bate van 't Engelsch.
Bovendien stuurden hij én Smuts
dei natie maar al te zeer in de rich
ting van de antinationale gedachte dat
Zuid; Afrika een wingewest van Enge
land was.
ontleende Hertzog
hieraan dén beweeggrond om uit het
kabinet te treden, en gelijk eenmaal
ten onzent Groen vain Prinsterer in
isolement, wat zeggen wil in de vas
tigheid van zijn beginsel, kracbt te
zoeken. Wel samenwerking, zoo meen
de bij terecht, moest er zijn, doch
geen dssimilatiegeen op- of onder
gaan van het Neiderlandsche element
in het Britsohe.
Zoo kwam. er scheuring in de Zuid-
Afrikaansche partij (Sap-partij). Steeds
meer en meer brokkelde deze partij
af, en wat van haar 'uitging, voegde
zich bij 'de, Nationalisten, bij de partij
van Hjertzog; de deelneming der Boe
ren aan den Wereldoorlog wrocht
mede om het misnoegen tegen Botha
te doen toenemen; de „rebellie", door
'dezen en door Smuts zoo bloedig on
derdrukt,. deed het overige. Het bloed
van Jopie Fourie en Koos Delarey,
oml.van 'de anderen te zwijgen, bleek
het zaad der nieuwe vrijheid te zijn.
Hertzogs leus van 1910: Zuid Afrika
e'erst, is nu reeds* tien jaren geworden
Zuid Afrika zelfstandig.
.De strijd gaat in Zuid Afrika voort
aan om flen stempel. Het zijn twee
partijen, of althans* groepen van par
tijen die worstelen om den voorrang.
En Hertzog is hierbij aan de winnende
hanid. Zoo staan deze twee* Hertzog
en Smuts ieder met een ©igen pro
gram; gereed, elkander den voorrang;
te betwisten; de een strevend naajr
een zelfstandig Zuid Afrika,' zij 'het
ook pnider Britsche* suzereiniteitmelt
recht van zelfstandige ontwikkeling
van elk der beide rassen; de ander
naar een Zuid-Afrika, bij het Britsche
Keizerrijk ingelijfd, en waarin het een©
ras in het andere behoort onder te*
gaan.
Krek net als in België.
'Onze liefde tot den Hollanidschen
taalstam! doet onis met belangstelling
de Worsteling' in Zuid-Afrika volgen,
gelijk wij) ook den strijd van 'de ont
waakte Vlamingen voor Se zelfstan
dige ontwikkeling van hun taal en
volk met instemming begroeten.
Het. moet echter een vredelievende
beide beginselen ni|et is .uitgesloten,
doch wiaarin fier en 'frank den tegen
stander wordt aangezegd waar 'top
Staat en waar 't orn. gaat.
Gelukkig Nederland, dat een derge
lijke worsteling kent nóch van noode
heeft!
de vrouw rooken?
De redactie van Het Hand els-
li laid heeft enkele Nederlands c'be
vrouw*en om hun oordeel gevraagd
over bovengenoemd onderwerp.
Mevrouw v. Goch'Kaulbach vindt
het heelemaal niet onvrouwelijk. Een
vrouw met een sigaret kan heel aardig
zijn om te beschouwen. Uit 't oogpunt
van hygiëne is 't echter af te keuren
'dat dé vrouw rookt op soirée's en
in vergaderingen, dit geldt ook den
man. En vooral niet met kleine kin
deren om zich heen. „Een rookende
moeder in de kinderkamerniet te
tolereeren
Een andere dame*, die niet bekend
wil zijn, .schrijft: „Rooken door vrou
wen? Ik ben er vierkant tegen. Ik ben
ook 'tegen het rooken door mannen.
Ik 'heb rooken altijd gevondendom,
duur en vues. Gezond is bef natuurlijk
niet. Gele tanden, gele vingers en lon
gen vol nicotine, dat zijn de gevolgen
van rook-, vooral van sigaretten-
razernij."
Mevrouw SpeenhofPrinz gunt den
vrouwen gaarne haar sigarette, wan
neer ze .tenminste geen kettingrook-
sters woéden.„De toenemende rook
gewoonte der vrouwen heeft zeker haar
leerlijke 'zijiden. Vooral ook' omdat ver
slaafde rooksters de matigheid niet we
ten te betrachten."
Catharina van Dommelen vindt het
„onvrouwelijk, al doet ze 'tnog zoo
coquet." Zij vindt het „een voorbij
gaande gril van de vrouwen, die toch
niet te veel „au serieux" genomen
moet worden. Het hoort bij den tijd
die heelemaal uit den band springt.
De meeste vrouwen rooken, niet om
dat ze 't een genotmiddel vinden, maar
uit pure pose, om „mee te doen",
om „durf" tetoonen."
Mej. v. d. Bergh, directrice eener
Meisjes'-H. B. S. aan de* Keizersgracht
is „tegen het rooken .als gewoonte*,
niet tegen het rooken als sporadische,
afleiding." Toch, zegt zij, „vrouwelijk
vind ik het rooken niet. Het is niet
frisch; en het jonge* meisje moet frisch
zijn, frisch als; het jonge groen daar
buiten."
Dit zijn oordeelvellingen van vrou
wen uit wereldsche kringen. Laten wij
nu nog aan een vrouw uit Christelijke
kringen het woord geven.
Mevrouw Westerbrink-Wirtz schrijft
in Meisjesleven": „Wanneer cigaret-
ten-rooken zonde was, zou 't dit ook
zijn voor de mannen. Dit wil echter
niet zeggen dat ik er vóór ben dat
meisjes rooken. Want het is in ieder
geval zeer schadelijk voor het vrou
welijk organisme. Tabak werkt zeer
schad elijk op de schildklier, van welke
op bun beurt alle spieren en weef
sels in ons lichaam afhankelijk zïjh.
Bij de vrouw is de* schildklier van
nóg veel meer belang dan bij den
man. Voor de* volwassen vrouw is ta
bak schadelijk; voor 'tonvolwassen
meisje nog vee-1 schadelijker. Dus, af
gezien van alle andere overwegingen,
denk aan je gezondheid en rook be
slist niet."
Deze vrouw herinnert ook nog aan
de ervaring van dr. Lorand, baddokter
te Karlsbad. Deze schrijft o.a.De
slappe en verflenste gelaatstrekken en
spieren op vaak nog heel jeugdigen
leeftijd zijh mij vaak opgevallen, en
als ik naar de oorzakén van dit ver
schijnsel vorschte', bleek me dat bijna
al deze rooksters waren en zich reeds
sinds iaren aan dat genot overgaven.
De schrijver nam' deze verschijnselen
waar bij' vrouwen uit oostelijke en uit
westelijke landen.
„Zoo behandelde ik in het seizoen
1914 een jonge dame' uit New-York,
die vroeger een gevierde schoonheaia
was, en er nu, trots; haar 28 jaren,
met, haar gelige* teint eh slappe, ver
welkte trekken als e*en vrouw van 40
jaren uitzag. Zij rookte sigaretten van
den ochtend tot den avond en leed
ook aan een hardnekkige, pijnlijke
hoest, waarschijnlijk mede een gevolg
van haar hartstocht, dia hiaar ook het
slapen belette."
Met 't oordeel van Mevr. Wester
brink gaat zieker iedere Christenvrouw,
zoo jonge als oude, accoord. Het roo
ken is geen zonde. Maar de eerst©
stap' kan leiden tot den volgenden,
en, gelijk mét alles, de hartstocht is*
zonde, en leidt tot verwoesting' van
het gezonde organisme; zoo hij man
als bij vrouw'en bij' 'de vrouw het
meest.
Verplichts arbeid in Bulgarije.
In de eerstvolgende zitting van het
Bulgaarsche parlement zal een wets
ontwerp op gedwongen arbeid in be
handeling worden genomen.
Krachtens dit wetsontwerp zullen
alle Bulgaarsche onderdanen, zoo.man
nen als vrouwen, verplicht zijn ten
behoeve van den staat te arbeiden.
De leeftijdsgrens .waarboven men
tot dergelijken arbeid verplicht is, is
voor mannen twintig en voor vrouwen
achttien jaar.
Zij zullen verplicht worden te ar
beiden aan wegen, bruggen, spoorwe
gen, kanalen, publieke gebouwen, ste
denbouw, drooglegging van moerassen,
voor herbebossching, in mijnen en
werkplaatsen van den staat.
Zij zullen dien arbeid persoonlijk
moeten verrichten en niet bij plaats
vervanging. Geen Bulgaarsch burger
mag het land verlaten of onderdaan
van een ander land worden, alvorens
den verplichten arbeid te hebben ge-
praesteerd.
*D*e duur van dien arbeid wordt voor
mannen op zestien, voor vrouwen op
acht maanden gesteld.
De eerste drie maanden worden be
steed pan He noodige oefening.
Hoofden van gezinnen zullen slechts
den halven termijn behoeven te wer-
Chr. dagblad in Amerika.
Naar ide Stand, meldt, hoopt men
binnen enkel© m!aande;n in Amerika
een Christelijk dagblad uit te geven,
dat het .eerste in Amerika zal zijn.
Het voornemen is het blad tweemaal
Per Iclagi te doen verschijnen, terwijl
het lezerstal in alle* Staten der Unie
gevonden wordt.
Het blaid wil zijn orthodox-Prote-
stantsch ten aanzien der religie; op
politiek terrein beslist independent met
het oog op de bestaande politieke par
tijen. Als hoofdredacteur treedt op' |de
Korte berlcüten.
Uit Konstantinopel wordt gemeld
Volgens de bladen hebben de regee-
ringstroepen een belangrijk militair
succes behaald opi de rebellen in de
streek van Ismidt.
De Albaneesche delegatie te Pa
rijs ontkent de juistheid van het be
richt uit Athene, dat de aanhangers
van Essad Pacha de Albaneesche re
geering zouden hebben omvergewor
pen.
Berichten uit Kaïro brengen bij
zonderheden over het gevecht in N.
Palestina. In het gevecht te Besan op
22 dezer moeten de Bedoeïnen ©en
120 man verloren hebben. Oostelijk
vair Sematch loopen nu geen treinen
en militairen bewaken de" treinen tus-
scben Sematch en Flafyza. Er zijn
versterkingen gezonden. De troepen
zijn naar Rosphina waar 2000 Ara
bieren zijn verdreven en vervolgd-door
bombardeervliegtuigen.
Bij een spoorwegbotsing te Ma-
radabad in Indië zijn 150 personen
gedood en 57 gewond. Men meent dat
het allen Indiërs zijn.
iVolgens een bericht uit Weenen
zullen Nitti en de Duitsche delegatie
samenwerken voor een goede* verstand
houding tusschen Duitschland, Oos
tenrijk en Italië.
iDe commissie van herstel dringt
bij' Duitschlanid aan op uitlevering der
koopvaardijschepen.
Het Londensche spoorwegperso
neel besluit tot lijdelijk verzet. v
fDe posttrein, van Cork naar Bran-
tzy is .te Kinsale door gewapende en
gemaskerde lieden tot stilstand ge
bracht. Twee postzakken werden me
degenomen. De wegen nabij het spoor
wegknooppunt worden streng bewaakt.
[De politiekazerne van Rush nabij
Dublin is aangevallen. Een majoor en
een agent werden ernstig gewond.
Engeland krijgt weer zijn oor-
logsbrood van. minder kwaliteit. 'De
meelprijs is verhoogd. Men vreest een
wereld-graajn-tekort en wil voorraad
maken.
iZesduizend bolsjewiki zijn Azer-
bei'dsjan binnengerukt en op weg naar
Bakoe.
heer J. Glover Monstaa; een over
tuigd Calvinist, wiens bedoeling is het
Amerikaansche politieke en sociale le
ven voor te lichten in den geest van
Calvijn.
Verhooging van pensioenen.
Het voorloopig verslag der Eerste
Kamer over het wetsvoorstel tot ve'r-
hooging der pensioenen luidt gunstig'.
Vele leden konden er zich mede ver
eenigen, al waren onderscheiden leden
door 40 pet. slechts matig bevredigd.
Bij' deze gelegenheid is ook aange
drongen op een spoedige verhooging
der Indische pensioenen.
Tweede* Kamer.
De Voorzitter heeft medegedeeld dat
eenige leden bezwaren hadden omh©t
wetsontwerp! tot .wijziging der gemeen
tewet en de wet op de inkomstenbe
lasting 1914 op 18 Mei te behandelen.
Op voorstel van den voorzitter werd
hierna besloten deze behandeling uit
te stellen tot 26 Mei a.s.
Alle rlei.
De Centrale Bond en de Federatie
zullen verzoeken de boycot in de bui-
tenlahdsche havens op' te heffen.
Verschillende groote stoomvaart
maatschappijen hebben een naaml.
vennootschap; opgericht tot exploita
tie van vaste overzeesche stoomvaart
diensten.
Van 39 Mei zijh geldig de suiker
bons 30 en 31.
iDe Steenkolenpositie in ons land
is nog van dien aard, dat aan ver
hooging der rantsoenen thans niet kan
worden gedacht.
Van Ide boterproductie* van 124
April mag 40 pet. uitgevoerd.
In de bloembollen komt, naar wij
vernemen, de ziekte 'tvuur, in vrij
wel alle bloembollensoorten voor. Men
schrijft Bit toe aan de geringe koude
E©durende Bezen afgeloop'en winteren
et onnatuurlijke zachte weer in Ideze
lente.
De invoer van Argentijnsch vleesch
naar Nederland zal aanmerkelijk ver
meerderd worden.
Het regeer.ings bruinb'rood.
Naar „de Tel." verneemt, is de .mi
nister van landbouw voornemens, den
prijs van heit ohgebuilde meel benoo-
dig'd voor het bakken van het zgn. re-
geerinigs-bruinbrood maandelijks met
f2.50 pier 100 kilo te verhoogen, waar
door natuurlijk de prijs van genoemde
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden fr. p. post f2,25
Losse nummers f0,05
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.12, elke regel meer 28 cent.
Eenzelfde adv. 3 maal geplaatst wordt
2 maal berekend.
Bij abonnement belangrijke korting.
Kleine advertenties 75 oent.
Bewijsnummers 5 cent.
broodsoort pok in verhouding stijgen
zal. De bedoeling vain minister Van
IJsselsteijn is, naar men aan het blad
van bevoegde zijde mededeelde, o.M
zoodoende langs geleidelijken weg het
publiek te gewennen aan ©en Buurd©-
ren briunbroodp'rijs, zoodat tegen 15
September e.k., de datum waaro]
bloem en meel geheel vrij verhandeli
zullen mogen worden, de overgang
naar het „vrije" bruinbrood zonder al
te groot 'prijsverschil zal 'kunnen 'ge
schieden.
Nog wordt gemeld flat de datum'
van .15 September e.k. voor het vrij
geven van bloem* en meel gekozen is,
m verband met den nieuwen oogst,
ook vooral van Amerika, welke voor
den Nëderlanidschen meelhandel e©n
groote factor is.
iDe Bag van den stakenden
arbeid.
(Geknipt uit „De Tribune", onder
het opschrift „De Meibeweging"
„Kameraden, de Mei-meeting moet
schitterend plagen, 1 Mei is jde dag van
den arbeid, op dezen dag moet het
werk worden stopgezet."
Tweede Kamer.
Met artikel 3 van de Lager Onder
wijswet is de Kamer aangekomen bij!
bet technisch gedeelte. En dat wil wat
zteggen voor flie leden, welke hetzij
als hoofd fler school Ter Laan,
Otto; Gerhard, Bulten, v. d. Molen
hetzij als onderwijzer Ketelaar, Os-
sendorp, Van Zaidelhoff, v. d. Bilt
of als onderwijzeres Groeneweg
zooveel jaren in ide techniek van 't on
derwijs bezig geweest zijh. Alleen
maar, het klinkt zoo mal dat deze
technici het zoo weinig met elkaar
en met den minister eens zijn. Van
daar Ban ook dat zij! die niet tot de
mannen van 't vak behooren, eveneens
hun afwijkende gevoelens ©taleeren.
Er wend gisteren uan ook tot 's avonds
half 7 gedebatteerd, en wel zoo hard,
dat ze allemaal wegliepen op zes na;
dus niet eens alle onderwijzers waren
er meer. De stemming over de amen
dementen moest daarom dan ook ver
schoven worden tot aanstaanden Dins
dag, En dit zijn er nogal wat, en alle
gaan in tegen een of meer onderdee-
len in 's ministers stelsel, hetwelk
hierop neerkomteen algemeen© volks
school waarvan het onderwijs in de
eerst© zes jaren voor allen gelijk is;
het zevende leerjaar zal ook Fransch
mogen onderwezen worden; het mulo-
onderwijs zal voortaan ulo heeten en
in Brie jaren in afzonderlijke scholen
(„kopschoten" worden gegeven,) welke
schoten afzonderlijke hoofden zullen
hebben.
Zoo bijvoorbeeld stelt de heer Vis
ser van IJzenjdoorn voor dat gehand
haafd blijve de vrijheid tot het geven
van onderwijs in een of meer der
niet-verplichte .vakken, waaronder bet
Fransch.
IDe heer Alberda stelt voor de school
in te richten voor aclht leerjaren in
plaats van voor zeven.
[De heer Bulten stelt voor om niet
in zes, maar in zeven jaren de ver
plichte .vakken te doen onderwijzen,
zoodat Be niet-verplichte vakken, o.a.
het Fransch vervallen.
De heer Ketelaar stelt voor om het
vervolgonderwijs afzonderlijk in artikel
3 te noemen.
He heer Otto stelt voor het bewaar
school onderwijs bijl-het lager onder
wijs te trekken, en dat te regelen voor
een cursus van drie* jaar, tot het acht-
