Maandag 8 Maart Ilt%0
aargais,;-
■4
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMRRGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
DANGE VORSTSTRAAT 219.
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. D HU IJ L. BURG.
Drukkers:
Oost er baan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG-
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden fr. p. post f2,25
Losse nummers f0,05
Prgs der Advertentiën:
14 regels f 1.12, elke regel meer 28 cent.
Eenzelfde adv. 3 maal geplaatst wordt
2 maal berekend.
Bij abonnement belangrijke korting
Kleine advertenties 75 cent.
Bewijsnummers 5 cent.
Godsdienst privaatzaak.
Dat zeggen de sociaal-democraten. Maar
de Krabbelaars en Verslaggevers van Het
Volk en andere soc.-dem. bladen zeg
gen 't metterdaad wel anders.
Men kan zich den .grijnslach denken
van den Riotterdamséhen rapporteur, toen
bij gewaagde van een ouden Christen-
bootwerker, die weigerde te staken en
(zich Meld aan Diemer en den He ere.
Misschien was de schrijver" nog: een
kwajongen, dien men niet ernstig behoeft
te nemen; maar ook de groo te mannein
Sn de S.B.A.P., ,zoo hier als in 't bui
tenland, hebben ,zic'h al meermalen in
Idenzelfden gpest vergaloppeerd.
In diens rede in die Tweielde Kamer
sprak mr. Troelstra (30 Nov. 1910) het
heel voorechtelijk uit:
„Het. is niet te ontkennen, dat, wat
het philosophisch uitgangspunt be
treft, wij ons ook laten leiden door
beginselen aan de rede ontleend".
Zijn vriend Anseele, de Belgische so
cialist, thians minister, zei (7 Dec. 1894)
in Ide Belgische Kamer hetzelfde, maar
duidelijker:
„Wanneer men ons (soc.) vraagt, wat
onjze godsdienstige denkbeelden zijn,
dan zullen wij mat Lie'bknecht ant
woorden: wij izijn go dl O'och e-
naars!
En dat Anseele in ;zijn baat tegen den
godsdienst ©n de kerk dezelfde is geble
ven, bewees hij tien jaren later toen hij
lop het Intern. Soc. Congres te Amster
dam zei:
„Be kerk verblindt, het militairisme
verbastert, en de lange arbeidsdag ver
sloft den arbeider. Als men ons voor
stelt dit alles al te schaffen, ,zeg' ik
niet neen, ik heb het recht niet het
te zeggen, ik zeg d;riew© rf j at" (Het
Volk 21 Aug, '04).
En toch roepen deize 'heeren nog steeds
luide vian „godsdienst is privaatzaak".
En wanneer' d'an de socialist Welker
in een openbare vergadering tooirint tegen
dergelijke huichelarij:, dan zegt Bebel ver
goelijkend in de „Leipziger Volkszeitung",
dat dit komt van de wetenschap, op welks
bodem de partij' staat:
„En ieder menscih, die hersens in
zijn loop heeft, weet, dat godsdienst
en wetenschap onvereeinigjbare dingen
,zijn. Daarom is door het wetenschappe
lijk karakter van ons program ieder
misverstand in dit opzicht uitgesloten".
Zoo izal elk dus zijn weg wel vinden,
als hij maar eenmaal in den sooialisti-
Schen stroom is geraakt. Om evenwel
de nieuschen in dezen stroom te krijgen
moet die leuze„godsdienst privaatzaak"
behouden blijven, en dat benedeneert hij
;zoo
„Wanneer wij echter met dei plannen
der vrijdenkers meegaan-en verlangen,
'dat ieder socialist atheïst moet zijn,
dan richten wij een onversdhuifbaren
scheidsmuur op tusschen ons en de
genen, die niet zoodenken en nog
ver van ons afstaan. Allen, die op
weg izijn naar de soc.-dem., zouden weer
wondien terüggeist-ooten. Maar dan
ook zou 't gedaan zijn met de
macht en den ïnvlo]ed van de
soc.-idem. Daaruit volgt, dat wij; de
partij niet tot een laboratorium van
vrijdenkersche of vrijgodsdienstige proef -
neminjgen moeten maken, en idat wij
ons er beslist telgen moeten verzetten,
dlat men Ide zinsnede luit ons program
„godsdienst is privaatzlaak" verandert
óf opheft". (Leipz. Volksz. Sept. 1903).
Evengelijk dr. Pannekoek, de bolsje
wiek, maar toen nog sociaal-democraat,
in „De Nieuwe Tijd" (1903 bladz. '99
en 101) aanprees
„Een partij: die zich van haar eigen
wel bewust en oprecht is, moet nood
zakelijk godsdienstloos wezen
„Wij kunnen echter dat, wat tegpn
de vooioordeeilen indruischt, Zioo noo-
idig wat verbergen het is reeids dik
wijls gezegd zij; het alleen maar
om aan het woord te kunnein komen".
Van der Goes; een der grootste den
kers in de S.D'.A.P., schreef in een on
oprecht oogenblik in Het Vodk van
31 Juli 1906:
„Er is in de praktijk van het socia
lisme niets dat de geloovdge arbeiders
verplicht Izich van de socialistische be
weging ver te houden".
In een twijfelachtig; oogenblik („Nieuwe
Tijd" 1904, blzi, 131) gewaagt hijl echter
van godsdienst! oosheid van den arbeider"
als vrucht .zijner wedergeboortehij stelt
't bes,taan dier gjodsdienstlooisheid vast als
integreerend deel, wel niet van zijn partij,
rniaar toch ran het socialistisch proleta
riaat. Een lanige aanhaling moge dit be
wijzen
„Maar, zoodra de arbeider tegen de
slavernij van het kapitaal in opstand
is gekomen en al,zoo een nie'uw
menscih geworden, wordt de ke,rkeL
lijke vertroosting! voor hem zinledig en
vervalt .de godsdienstige behoefte. Zijn
hoogste neigingen en jzijm diepste plichts
besef vinden in dezen nieuwen, gemoeds
toestand en zijne veranderde maatschap
pelijke taak, de volste bevrediging. Hij
kent thans voor h'et eerst den
oorsprong van ,z[ijne ellende,
de voorwaar den v'an zlijne v er-
los s i n :g; en eigen nooiden gevoelt hij
minder drukken naarmate hij met groo-
ter geestdrift arbeidt aan de bevrijding
v;an anderen met hem. Kortom, hoe
men de revolutie in zijn binnenste zou
moeten verklaren, ontken n e n als
historische gebeurtenis, kan men haar
niet. II e. t s o c i ia, l'i s t ifs c h p r o-
letariaat is godsdienst loos".
Dit laatst© herhaalt deze propagandist
in steeds andere vormen; en 'hij nadert
daarbij steedis meer zijn gewone rond
borstigheid. Zoo heet het op blz:. 133:
„Wij: ontkennen nie't en verheffen ons
integendeel er op, idat die: groote massa
van het proletariaat,, tot het socialisme
overgaande; den godsdienst vaarwel
izfeglt".
Om dan, grijnzend tegen „de geestelijk
heid:, die Van Uitbuiting; leeft, en in dien
socialiisitisehen staat, met den godsdienst,
geheel .zal verdwijnen", tei roemen (blz.
131):
„Het socialisme snijdt aan den eenen
kant hare bestaansmiddelen af dloor
alle uitbuiting op te heffen; aan den
anderen kant neemt het haar redeml
vian bestalan weg; door het godsdienstig
geloof, da behoeften aan godsdienst,
te verzwakken".
Dtoch geheel heeft hij zijn eerlijkheid
teïlug:, wanneer hij .zijn cymischen trots
Iaat schallen oven" de hoofden der Chris
tenen, toen hij schreef („Nieluwe Tijd"
1904, blz;. 129 e.v.v.):
„Ja, wij, zouden, ronduit gezegd, niet
gaarne vroom en zedelijk zijn als deze
publicisten.
Zoo na, iate die oude Heiden ston
den wa imlmer bij: eenig doopvont; doch
kunnen ons niettemin levendig ver
heelden, wiat de Friesche koning Rad
boud dreef, toen hij, op het punt
van zich laan het sacrament' der rei
nigende wateren te onderwerpen', de
vuile menschen en de loerende pas
toors nog eens aanzag:, die hem bijna
hadden geknipt. En ook wij geven
verre de voorkeur aan eene plaats on
der onze geestverwanten in een oord,
'dat' we niet nader .zullen noemen,
hoven een .zetel in hoogere ge
westen, waar, onder anderen, Dr.
KUyper de toegepaste, en Dir. v. Eeden
de theoretische deugd (en dat tot in
alle eeuwigheidvieren zullen en
■bezingenNeen, de heer Kuyper
heeft onze staatkundige partij buiten
de zedelijke .gemeenschap hier op
aarde geplaatst; zoo hopen wij' jook
later bij klit isolement te mogen vol
harden; en een hemel vol klerikale
en ethische schotschrijvers en dema
gogen (die ook daar waarschijnlijk
een hoog wiooirdi zullen voeren) heeft
voor onSi wij bekennen het, weinig
begeerlijks. Welke onze: tekortkomin
gen mogen geweest zijn, en boe zwaar
ize ions (niet onverdiend) zulleii wor
den aangerekend, wij' vragen als
eene genade, aoo wij hiet niet
mogen eisohen al's een recht,
door geen geblaf v'an Christ,
tenhonden gescoord te wor
den in onziem laatst en slaap".
Het zijn herinneringen: van ouden' da
tum, die wij te berde brachten. Doch
aangezien zij: nimmer herroepen zijp, blij
ven .zij hunne waande behouden,; zij mogeini
tevens als Waarschuwing: dienen, voor
't geval men zich mocht willen laten'ver
leiden, in den loonstrijd onzer dagen zijn'
belangen in de handen van zoodanig een
partij te lejgigen, die alleen stoffelijke voor-
doelen najaagt en met da geestelijke 'be
hoeften spot, onder' den schijn vian „alle
godsdiensten .zijn bij ons vriji".
Beknopt overzicht.
Onrust allerwegen.
Een bloemlezing uit één nummer der
groote bladien illustreert reeds duidelijk
dé onrust, welke in de wereld heerscht.
In de straten van Marseille hebben
herhaalde schietpartijen plaats, gehad',
waarbij méér dan 50 revolverschoten ge
lost werdén. Vier personen werden neer
geschoten. 't Gold hier e.en bende mis
dadigers, volgens, het oordeel der poli
tie, maar 't geval is er niettemin niet
minder ernstig om-
De beroering onder het Fransche spoor
wegpersoneel is ook nog niet heelemaal
verdwenen; vooral aan d© Orleans-spoor
is ze nog merkbaar. De directie, weigert
vijf beambten, die wegens ernstige feiten
ontslagen ziijn, weer in dienst te nemén.
Te Ailes in Provence hebben do werk
lieden der spoonvegwerkplaatsen gestaakt
als protest tegen de weigering der directie
Van de P. L. M. om den secretaris der
plaatselijke vereeniging van spoorwegper
soneel weer in dienst te nemen.
Alhoewel de staking onder de kaffer-
mijnwerkers in ZuidJ'Afrika geëindigd is,
is de rust er nog niet wedergekeerd.
Tusschen blanken en kaffers bestaat nog
een zéér gespannen verhouding na de
bloedige relletjes, waarvan men de vorige
Week' getuige kon zijn.
De bladen verhalen van vele dooden
eh tienlallen zwaai' gewonden.
En dan Portugal niet te' vergeten.
Het gist er geweldig, ook al. schijnt
er geen sprake te Zijn van een bolsje
wist i s c h e beweging.
Wegens de duurte van het leven, welke
zich in Portugal evenals overal doet ge
voelen, hadden eenige categorieën van
staatsambtenaren aan de regeering ,_sa-
larisverhooging gevraagd'. Daar de regee-
ring niet volledig dit verzoek kon inwil
ligen, gingen de ambtenaren der poste
rijen en telegrafie in staking, weldra ge
volgd door hen, die aan de andere de
partementen arbeiden, m,aar alles zonder
de minste gewelddadige betooging-
Wegens een Kamervotum ten gunste
van de stakers is het kabinet afgetre
den. Silva. heeft daarop pen democratisch
kabinet gevormd, dat de eischen der
stakers heeft ingewilligd!, waarop het werk
is hervat.
Ook de spoorwegarbeiders moeten het.
bijltje er bij neergelegd, doch later dein
arbeid hervat hebben.
De Turksche kwestie-
Het bericht van de Daily Telegraph,
dat de Engels,che regeering in verband
met den ernstigen toestand besloten hééft
Konstantinopel met land- en zeestrijd-
krachten te bezetten en dat zij Frankrijk
en Italië heeft uitgenoodigd van de partij
te zijn, loopt eenigszins op de gebeurte
nissen vooruit, schrijft het Vad. De vredes
conferentie te Londen heeft Vrijdag het
Turksche rijk andermaal op de snijtafel
gehad en na uitgemaakt te hebben, dat
Thracië grootendeels, alsmede Smyrna en
het achterland aan Griekenland zouden
komen, waartegenover dit land een nader
te bepalen deel der Turksche staatsschuld
moet overnemen, zich beziggehouden met
de onrustwekkende berichten van den Brit-
scben vlootvoogd admiraal Robeck. Vol
gens die berichten dreigen er zoowel in,
Konstantinopel zelf als in Klein-Azië on
lusten. De vredesconferentie besloot de
Turksche regeering ernstig over den toe
stand te onderhouden en zoo geen ver
betering intrad krachtig op te treden. De
nota aan Turkije is gisteren verzonden.
Intusschen is het niet waarschijnlijk,,
dat de Turksche regeering een antwoord
geven zal, dat de drastische maatregelen,
waarmee gëdreigt wordt, in de oogen van
Lloyd George overbodig maakt en men
heeft dan ook blijkbaar in Londen de
strijdkrachten al aangewezen, die de
hoofdstad van Turkije zullen bezetten. Het
(treft dat Engeland voldoende strijdkrachten
in de buurt heeft. Inderdaad zal het dan
ook wel neerkomen op een bezetting van
Konstantinopel door de Engelscben, die
zich in de eerstvolgende dagen zal vol
trekken en zullen Frankrijk en Italië daar
bij slechts demonstratief vertegenwoordigd
kunnen zijn door een veel geringer© strijd
macht of enkel door een deputatie.
Het verhes van Arabië, Palestina, Syrië,
Mesopotamië, Armenië en vermoedelijk ook
Cilicië, alsmede van Adana, Smyrna en
Thracië, heeft den Turkscban trots buiten
mate gekwetst. Ook de aankondiging, dat
het vredesverdrag Turkije leger en vloot
zoo goed als geheel zullen afnemen- Do
nationalistische beweging, die in Klein-
Azië begonnen is, is er het gevolg van
geweest- Volgens den Engels,chen dominee
Harold Buxton zouden er alleen in Marasj
al 16.000 menschen zijn afgemaakt.
Ook meer westelijk, te Ismid aan de
Zee van Azof, is het al tot incidenten
gekomen. De Turken hebben zich daar
blijkbaar verzet tegen een bezetting door
Engelsche troepen- Onder krachtvertoon
van Britschie oorlogsschepen en gezon
den versterkingen heeft men niettemin de
bezetting weten door te zetten. Die. Geal
lieerden hebben daarop een nota tot de
Turksohe regeering gericht, waarin ge-
eischt werd, dat de Turksche nationale
strijdkrachten zich tot op 4 K.M. van
Ismid zouden terugtrekken. In verband
daarmede ïs het kabinet, dat sediert 8
October van het vorig jaar aan het be
wind was, afgetreden en de sultan heeft
het dienstig geoordeeld Iszzet Pasja met
die vorming van een kabinet te belasten.
Daarmede zulen de Geallieerden weinig
gebaat zijn- Het nieuwe kabinet staat ver
moedelijk geheel onder nationalistischen
invloed ©n zal zich schrap trachten te
zetten tegen de eischen, die in het vredes
verdrag zullen zijn vervat.
De a. s. Presidentsverkiezing in
Amerika.
De „New York Times" publiceert een
lijstje van dé namen en beroepen der
candidaten voor het Amerikaansche pret
sidentschap, hetwelk wij bier laten
volgen
Democratische candidaten.
YVilliam Mc. Affioo, jurist.
Mitchell Palmer, jurist.
Gouverneur Cox, journalist.
Senator Pomerene, jurist.
Senator Hitchcock!, jurist.
Thomas Marshall, jurist.
James Gerard; jurist.
John Davis, jurist.
Republikeinsche candidaten.
Gouverneur Lowdén, jurist.
Senator Harding, journalist.
Generaal Wood, soldaat.
Generaal Pershing, soldaat.
Howard Sutherland, journalist.
Miles Poindexter, jurist.
Kellogg, jurist.
Gouverneur 'Coolidge, jurist.
Gouverneur Goodrich, jurist.
Senator Borah, jurist.
Senator Johson, jurist.
Nicholas' Butler, leeraar.
Korte berichten.
De Standenraad in Zwitserland heeft
de aansluiting van Zwitserland bij den
volkenbond goedgekeurd- Ook het Noor-
sche Storting besloot tot toetreding.
Te Ingoygemi, het schilderachtig ge
legen dorp. waar Streuvels en Verriest
wonen, heeft men ook een vrijheidsboom
geplantv (<gj
D© bóeren-gemeentevaderen: hebben
daarvoor uitgekozen een treurwilg.
Is dat, vraagt De Schelde, geen zeer
lepe ironie op de'manier, waarop' men
in hiet bevrijde België de vrijheid, aller
lei vrijheid verstaat?
Onze VI. boeren zijn fijine; vossen. Zij
hebben den geest van Reinaaïdtje nog
niet afgezworen.
In dé rechts'che Duitsche bladen
wordt stemming gemaakt voor een can-
didatuur Hindenburg bij de presidents
verkiezing. Men meent, dat H. de can-
didaluur zal aanvaarden.
De Sovjetregpering heeft besloten
Gost-Karelië, dat door Finsche troepen
bezet wordt, te heroveren.
Frankrijk ziou voornemens zijn 900
Duitsche krijgsgevangenen achter te hou
den, totdat de tegen hen aanhangig ge
maakte processen afgeloopen zlijn.
Volgens berichten uit Warschau
wordt maarschalk! Foch daar verwacht.
Het Eskimo-dorp pkak (Labrador)
waar, izooals vroeger is gemeld, de griep
onder de inwoners vele slachtoffers maak
te, is, naar luid van een nader bericht
in het Zendingsblad, nu geheel uitgestor
ven. Om bjj een mogelijke nieuwe neder
zetting van Eskimo's besmetting te voor
komen, hebben de zendelingen alle over
blijfselen van het dorp verbrand.
De stad Bradford heeft besloten,
gedurende een jaar aan 1000 kinderen
van de voormalige vijanden, gastvrijheid
te verleenen. De burgemeester van Man
chester heeft zijn gemeente voorgesteld
2000 kinderen te voeden.
In een ijzersmelterij te Brandenburg1
geraakte een gevuld granaat tüssehen,
ledige hulzen en den sméltoven. Er volg
de een ontploffing, waardoor drie man
gedood en vier gewond werden en een
enorme schade aan de fabriek is aan
gericht.
-- Bij Dortmund hebben zes mannen
getracht heit rijtuig waarmede: de gelden
voor loonbetaling naar dé' mijn Kaisers-
tjhul I gébracht werden, te berooven. Het
gejukte den koetsier met het rijtuig te
ontkomen, maar het paard: werd zoodanig
door geweerschoten gewond, dat hel af
gemaakt moest worden.
Te Barcelona in Spanje is eien Itali
aan aangehouden m het bezit van '45
bommen.
Amerikaansche kringen te Parijis ver
klaren zich voor hulpverleening aan
Duitschland en critiseeren de langzaam
heid van FrankWjks herstel.
-■ lapt PEièJ 3
De Italiaansche"'premier Nitti be
pleit samenwerking tusschen alle Euro-
peesche naties en tegemoetkoming aan
Duitschland.
De Duitsche minister van buiten-
land'sche zaken acht het oogenblik voor
het bekend maken van do Duitsche tegjein-
lrjlst van oorlogsmisdadigers niet geschikt.
Uit Washington wordt gemeld, dat
de senaat met 48 tegen 31 stemmen de
reserve op het vredesverdrag heeft aan
genomen, waarbij Amerika geen goedkeu
ring verleent aan dé overdracht van Shan-
toeng aan Japan.
Uit Londen wordt gemeld: Er is
brand uitgebroken op het Amerikaansche
stoomschip „Louisville Bridge", dat hij
Woolwich ligt. Niettegenstaande alle in
spanning der brandweer, heeft het schip
een heelen nacht d'oor gebrand en is
er groote schade aangericht.
Op het internationale metaalarbei-
derscongres, dat dezen zomer, zooals
reeds gemeld, in Kopenhagen zal wor
den gehouden, worden circa 3 millioen
arbeiders der ggheele .wereld vertegen
woordigd.
Het jacht van den vroegpren kei
zer Napoleon III is te Marseille voor
130.000 francs verkocht.
Naar de Times verneemt, toont Wil
son in zijip nota over het Adriatische
vraagstuk geen neiging oan zich van de
vredesconferentie terug te trekken,. Of
schoon de president op zijn standpunt
blijft staan, wrj'st "hiij het verzoek om een
rechtstreeksch vergelijk tusschen Italië en
Zuidl-Slavië te bevorderen, toch niet van
déi hand.
Bessarabië wordt door den Opper
sten Raad aan Roemenië toegewezen.
Officiéél© berichten uit Essen be
vestigen, dat er groote ellende heersohlt
in het mijn- en industriegebied. Er Is
gebrek aan melk, brood, aardappelen,
groenten, vet en vleesch. De sterfte aan
tuberculose neemt toe.
Over eenige weken komt te Brussel
onder toezicht van den Volkenbond een
internationale financiëele conferentie bij
een.
- Het Turksche kabinet blijkt afgetre
den te zijln in verband met den eisch
tot terugtrekking der nationale strijdkrach
ten bij1 Ismid wegens de incidenten al
daar.
De staking in het havenbedrijf.
Vrijdagnaiobt zijn op ide Marinekade te
Amsterdam 2 personen, beiden du 'dienst
van ©en stoomvaartmaatscbappij nabij hun
Iproning mishandeld door circa, 40 onbe
kend gebleven stakers. Men' heeft gei-
tracht eien van beiden in het water te
wea-pen, hetgeen door ©en agent van po
litie verhinderd kon worden.
Ingevolge den bestuursraad van het
(N, V. V. zal a.S:. Woensdagmorgen te
Amsterdam eien 'huishoudelijk congres ge
houden wonden, hetwelk dtes middags door
een openbaar con'gres zal worden gevolgd.
1 Op dit congres zullen de besluiten in
verband met de tran spor tarbcidërsstaking,
welke op den bestuursraad onlangs
werden voorbereid, worden vastgesteld.
De gevoerde en nog te voeren bésplrekinfr
gen houden verband met een aan &e
steunbeweging voor de stakende haven
arbeiders te verleenen, aanzienlijke uit
breiding, met het oog op de mogelijkheid
,van een nog geruimen tijd voortduren
van het conflict.
D© stakingsleidimg is verrast door de
aankomst te Amsterdam van een En
gel sch handel svliegtuigHet plan bestaat
een wekelijksohen wachtdienst per vlieg!-
tuig in te richten, doch 'gülurendé de
staking zal de stakingsleiiding trachten
de lossing te „verijdelen.
Volgens een bericht uit Londen bracht
het vrachtvliegtuig een bezending da|mie©-
kleeren naar ons landt
De Bod o bericht, dat aan êan refe
rendum wordt onderworpen bét voorstel
om f 1000 voor de stakers uit te trekken.
B r a n d s t o f f en
De Rijk skofendistributie heeft ide, dis
tributie- en rantsoieneering'sregielen voor
huisbrand, alsmede de prijsregeling' voor
het nieuwe di'strihutiejaar, hetwelk 1 April
a.s. begint, aan ida brandstofiencommjiisisie
doien toekomen.
De regeling verschilt 'zieè'r weinig vaal
de thans geldendeenkele- wijzigingen,
welke 'de praktijk ajs nuttig hééft doen
voelen, zijn èr in aangebracht, pè voor
naamste worden hieronder genoemd.
Bij de rantsoieneering worden drie h oofd
groepen onderscheiden^ n.l.
