m* iso
Woensdag' 3 Maart 11130
>4e Jaargang
BmteaÜand.
Reclames.
MULTATULI.
Rugpijn bij jonge menschen.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F- P- DHUIJ L. BURG.
Drukkers
Oosterbaah &Liei"Cointre, Goes.
Ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Prijs per 3 maanden fr. p. post f2,'25
Losse nummers f0,05
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.12, elke regel meer 28 cent.
Eenzelfde adv- 3 maal geplaatst wordt
2 maal berekend.
Bij' abonnement belangrijke korting.
Kleine advertenties 75 cent.
Bewijsnummers 5 cent.
In de literaire wereld volgen de
gedenkdagen elkaar m!et verrassende
snelheid op. Nauwelijks is de Mees
ter; feestvarken-af ,of" de letterkunde1-
agenda wekte de herinnering aan een
andere ster, aan detn grooten Multa-
tuli,.
Den 2en Maart herdacht ons land
dat Eduard Douwes Dekker, wien
zijn vriend-uit-de-jeugd Des Amorie
van der Hoeven, toen hij ambtenaar
ïn Tndië was, eenmaal toewtenschte
dat men 'daar na een eeuw nog van
hem mocht, spreken, een eeuw geleiden
is geboren.
Doch wat schrijven wïji over zijn
invloed: in Indië als de strijder voor
den Javaan! Wij gedenken hem inx-
ttiejs in de allereerste plaats aj£ ILLe-
Irator, pis kunstenaar.
Een kunstenaar was hij; zelfs een
met singuliere gaven. Toch,als
iwij het eeuw-„feest" lieten afloopten
zonder ernstige bedenkingen tegen zijn
kunst in 't midden gebracht te heb
ben, zouden wij' ons niet verantwoord
achten tegenover onze lezers.
Zelfs een Querido, 'die hem mint
om zijn satyrische gevoelskracht en
zijn intellectueel© roovers-romantiek
je ziel of je 'leven!, wraakt in Multa-
ituli zijn „zeer oppervlakkig wij'sgeerig
materialisme en grof-spotlende god-
loochenarij. En zouden wij' hem dan
op het voetstuk der ©ere plaatsen en
slechts één loflied aanheffen? Het
ware op' z'n zachtst uitgedrukt mis
plaatste hoffelijkheid, bedenkelijke
voorlichting.
De eer van onzen God, door Mul-
tatuli gehoond en gelastend, is ermee
gemoeid.
Multatuli's gebeden waren uitingen
van ylijmend sarcasme tevens.
„En ik idool rond, en hijg
Naar 't uur, waarop ik weten zal, dat
Gij bestaat.
Dan zal ik vragen: „Vader, waarom nu
voor 'teerst
Uw kind getoond, dat het een vader had,
En dat het niet alleen stond in den strijd,
Den zwaren strijd voor menschelijfcheid
ten recht?
Of waart ge er zeker van, dat ik uw wil
zou doen j
Ook zonder hem te kennen?-..."
1! M I
Zoo klaagt enlastert hij; En
hij1 vindt zijn God natuurlijk niet.
„De Vader zwijgt".
En dan is het slot:
„O, God! Er is geen God!"
Toch was e:r een oogenblik geweest,
dat hij kon schrijven)
„Neen, gemoedelijke kristenen, ik'
sta niet verre van u. Hoe zou ik ver
van u staanik, die den zelf-
vergetenidien Havelaar schetste, van u
die uw geloof heb gegrondvest op 't
altaar van een verneven zelfoffer."
„Neen, ik sta niet veïre van u!
Want al geloof ik njet, ik w ens chte
als gij te kunnen gelooven wat ik eens
hoopte."
Maar even later moet hij: weer:
niets van het geloof hebben en scheldt
hij op God en godsdient.
Zijn grootste fout was, dat hij tel
kens weer den waren godsdienst ver
eenzelvigde met de levensuitingen van
naam-christenen.
Als hij opwekt tot onbevooroordeeld
zoeken naar waarheid, meent hij af
te stuiten op: de godsdienstigheid der
Nederlanders. Wat is dat voor een
godsdienst, zegt hij, die dit volk den
neilloozeri moed gaf, recht te weigeren
aan Havelaar en de zijnen? Ik vind
rechtsverkrachting en godsdienst te
gelijk. De laatste moiet dus gehuicheld
zijn.
Zoo concludeert hij: en dan, dan
veroordeelt hij' allen godsdienst, ma;ar
vooral de orthodoxie, als een steen
die vlak in den weg ligit.
•Hier is Multatuli onwaar, en "die
onwaarheid beheerscht zoovele zijner
werken, ook die in literair opzicht
tot z'n beste pennevruchten gerekend
worden.
Maar wij willen zijn arbeid niet ge
heel losmaken van het sociale ele
ment. Multatuli heeft er recht op, dat
wij ook op: de sociale beteekenis van
van zijn werk de aandacht vestigen.
.JDe zaak is eigenlijk zoo eenvou
dig als twee maal twee.
Inderdaad, het Indische cultuurstel
sel is niet zoo ingewikkeld, als geleer
de schrijvers 'twel deiden voorkomen.
jGij krijgt land van mij' in pacht,
ja, ook uw kinderen en kindskinderen,
dus in erfpacht. Goed. Maar gij moet
mij vijftien gulden geven voor den
bunder. Met genoegen, antwoordt gij-,
idat is niet veel. Ja, maar gij moet
twee maanden op mijn land werken.
En dan ge zijt ei" nog niet gij
moet op mijn land planten,, wat .ik u
voorschrijf, en niet wat ,gij 't beste
voor den grond vindt. Nog iets, wat
gij buitendien aankweekt, kunt gij aan
mij verkoopen, maar ik zelf m!oeit den
prijs vaststellen. En als .gij niet wilt,
dan heb ik nog wei middelen, om je
te dwingen
Hiertegen ging Multatuli's protest.
Letterkunde is voor heffl bijzaia®.;
Hij wil gelezen worden.
„Ja, ik zal gelezen worden!"
„Als dit doel bereikt wordt, zal ik
tevreden zijn. Want heit was me niet te
doen om goed te schrijven- Ik
wilde zóó schrijven, dat net gehoord
werd. En, evenals iemand die roept:
„houdt den dief!" zich weinig bekom
mert over den stijl 'zijher geïmprovi
seerde toespraak aan 't publiek, is 't
ook mij geheel om 'teven hloe |mlen
de wijze zal beoordeelen waarop ik
mijn „houdt den dief" heb uitge
schreeuwd."
„Het boek is bonter is geen
geleidelijkheid injacht op ef
fect de stijl is slechtde
schrijver is onbedrevengeen ta
lent geen methode
„Goed, goed, alles go;ed! Maar
de Javaan wordt mishandeld
Misschien is de schrijver hier meer
waar dan in eenige andere bedoeling.
Het past ons dan ook dankbaar te
zijn voor alle verbeteringen in het cul
tuurstelsel, welke direct of indirect
het gevolg waren van Douwes Dek-
ker's alarmkreet.
Maar voor ons staat vast, dat een
andere tong, eein andere hand, een
andere pen veel grootere dingen zou
gewrocht hebben in 't belang van den
verdrukten Javaan.
Daar hebt ge zijn Millioenen-Stu-
diën.
Aanvankelijk bestemd om te ver
schijnen pis feuilleton in het dagblad
„Het Noo rden".
Al zeer spoedig moest Multatuli
evenwel dien arbeid afbreken, daar
de lezers van die courant volgens de
verzekering van de redactie er nietsy
van snapten. Dikwerf is zijn taal dan'
ook onbegrijpelijk voor het gewone
volk en als men er de laatste jaren
in geslaagd is den schrijver nader tot
het volk te brengen, dan is dat voor
zeker, niet te danken aan genoemd
werk, maar veeleer aan stukken als
de toespraak tot de hoofden van Lebak
en het Li efdegedi eM-in-Pr oza Saïd-
jah. Met dergelijk werk' is 't voor man
nen als Willem Royaards en Albert
Vogel niet moeilijk de belangstelling
van onze lettervrienden te wekken en
te bestendigen.
Het moge waar(zijn, dat Multatuli als
letterkundige van den hoogs ten rang
mag gelden, omdat zijn Hollandsen
zooveel van zijn tijd overtreft, er is ook
veel dat afstoot. En te betreuren ïs
het, dat, de erns t van zijn lijden, dulden
en strijden somtijds ver je zoeken is.
Erst is 'toch zeker niet 'de gemoeds
kracht om 'ze naar welgevallen te 'too-
nen of er mede uit spelen te gaan.
Wij geven geen studie over Multa
tuli. zwijgen verder over zijn „Wouter
tje Pietersie", „Ideeën", „Minnebrie
ven" en andere pennevruchten. Wij
volgen hem niet op zijn loopbaan in
Indië en zijn zwerftochten als banne
ling door Europia.
Doch een paar herinneringen willen
wij den lezer niet onthouden.
Zoo meldt de geschiedenis, dat Mul
tatuli nqgpnedewerkeir is geweest yan
de „Opfegte Haarlemsche Courant".
Weliswaar zoo in 't geheim, dat slechts
enkelen het toentertijd wisten, daar
zijn bijdragen niet door hem werden
ondieïteekend en nooit zijn herdrukt.
In 1866, toen de Oorlog tusschen
Plruisen en Oostenrijk uitbrak, was
Multatuli „toevallig" aan cLen Rijn,
waar hij veel over de ooriogsgeibeur-
tenisisen hoorde en er ook veel van
zag. Dit gaf hem aanleiding om aan
den redacteur van dei „O. H. Cf', den
heer Coenraad Busken Hu,et met wien
hij zeer bevriend was, een brief te
schrijven, met het aanbod vandaar uit
correspondenties over de oorlogsge
beurtenissen te leveren. Huet had er
wel ooren naar, miaar uitgever Ensche
dé stelde aan Multatuli's medewerking
één voorwaarde, en die was, dat zijn
correspondenties beslist een neutraal
karakter moesten hebben, dus zonder
zijn eigen meeimrig daarin te kennen
te geven. Dekker en neutraliteit, hoe
rijmt zich dat tezamen Enfin, hij' nam!
de voorwaarde aan, en in de „O. H.
Crt." van het einde van 1866 vindt
men dan ook telkens" beschouwingen
over den Pruis isch- O os tenrijksch'en
oorlog, die tot titel droegen
„Van den Rijn". 'tGing eenige Maan
den goed,-maar eindelijk kon de brief
schrijver 'tzóó niet meer volhouden.
Hij kon zijn eken opinie niet langer
wegmoffelen. Weldra bedacht hij er
iets op. Hij kreeg den inval, een krant
te fingeeren en 'Lederen keer als hij
zijn eigen meeining wilde zeggen,
bracht hij zijn „Mainzer Beobachter"
in het debat. Hij citeerde dan quasi uit
het niet bestaande blad en gaf zijn
eigen beschouwingen weer, als die van
deze krant
Of bewaarheid is wat Huet schreef,
n.l. dat er een tijd zou konten, dat
men de nummlers der „Opregte Haarl.
Courant"waarin deze artikeltjes van
Dekker voorkomen, met goud zóu beta
len, weten wij niet.
In het dorpje Nieidter-Ingelheim' bij
Mainz stond' de eindpaal' van Mul
tatuli's omzwervingen en van zijn ver
driet.
Frederik van Eedten is' er geweest
en schreef er over in ,„De Amster
dammer":
„Ik zag een duidelijke symboliek
in dit afgelegen eenzame huis op! den
heuveltop. En Multatuli zag het even
goed;
„Met kinderlijke trots vertelde Dek
ker mij'dat dit (zijn) huis te Nieder-
Ingelheim stond op! !de plek waar Ka
rei de Groots een kasteel heeft gehad.
Het was als een droom van grootheid
voor den "balling die sprak alsof zijn
leven mislukt was, en zich nu en dan,
bij 't heftige spreken, met de hanld
aan keel en borst greep als wilde hij
zich lucht verschaffen oï bevrijden van
een jwoiigendie Mauw." -
Neen, vrede was zijn levensavond
niet. In zoover dus; tóch een misluk
king.
Tweede Kamer.
Gisteren zijn allereerst z.h.s. goed
gekeurd! de conclusiëa van 31 ver
slagen van „commisSiën: otallxent in
lichtingen oipj adressen.
Zonder discussie of stem'ming wer
den daarna aangenomen een wjjziging
van .de wet op woonwagens ten woon
schepen 1918; e'en supplementaire be
groeting v,ajn onderwijs, 'kunsten en
wetenschappen. i
[Aan de orde was daarna het ^ets-
ontwerp tot wijziging der wet óp [die
oorlogswinstbelasting met dte inter-
pellatie-Ond. (wegtens ongesteldheid
van Oud gehouden, door: Marchant) be
treffende den toestand van onzeker
heid op belastinggebied, en de „weer-
haanpolitiek" van minister de Vries;
Marchant vatte zijn betoog samen
met de beschuldiging ,dat ZTEx. dan
weer pessimist, rlan wleer optimist was.
Deze beschuldiging is ongerijmd, want
bij de begrooting: voor 1919 was er een
tekort op de gewone middelen van 190
taiilioen. Bij de millioenennota vooi!
de begrooting van, 1920 waren alleen
nog maar bekend de inkomsten over
de eerste 6 maanden en die waren
nog maar weinig boven de raming;
Met algemeene instemming noemd© Z.
Exc. toen den toeslamVP yan 's lands
financiën ïn hooge mate, zorgwekkend.
Bij de behandeling' van dei begrooting
dit was 4 maanden later,- w:as de stij
ging der middelen iets gunstiger en hij
nam toen het woord „in hooge mate"
terug.
Maar bij de behandeling van heit
leeningsontwerp, op' Feibr. j.l., bedroeg
de stijging der gewone middelen boven
de, Jaming 105 millioen. De minister
zal binnenkort een wets ontwerp: in
dienen, vooPstelIemde de opbrengst der
verdediging,sbelastingien in het Lee-
ningsfonds te storten, wanneer de Sta-
ten-generaal dit hebben aangenomen,
zal hij aan de; Koningin machtiging
vragen om' het ontwerp! op de vejmb-
gensaanwasbelasting in te trekken, eer
der niet.
Naar aanleiding van, de vraag, of er
een plan is een ontwerp op buitenge
wone winsten te maken, meent de
Minister te mogen constateeren, dat
de economische toestand' over het alge
meen nu niet gunstig is;
Wat zal nu verstandiger wiezen'?
Dje iO. W,.-belasting voor 1919 voort te
zetten of het ontwerp aan te nemen.
Het jaar 1919 is- voor verschillende be
drijven zeer ongunstig geweest.
Op grond van ontvangen adviezen
is minister De Vries niet voornemens
de .O.W.-belasting tot 1 Januari 1920
te continueeren.
Mórgen meer over: de ontvangst van
zijn voorstellen. Men bleef in de ar
tikelen stekten,
De Fransche spoorwegstaking geëindigd-
In ©era korten, feilen! strijd, heeft dd
Fransche regeering door haar besliste hou
ding Igeizlegevierd. De roefcelooziei stakimgs-
proclamatie is herroepen, dei Fransche
spoorwegstaking is geëindigd.
- Nadat de leiders van de 'spoorwegl&ta-
kingi 'zich verscheidene malen tot Millë-
ranja en diei directeuren deï on'dieirschleiidieula
spoorweg-maat,schappijen hadden gpwemd,
tot biet voeren van besprekingen, is .doior
die federatie van spoorwegarbeiders ©In
de directeuren een overeenkomst geslo
ten, als gevolg waiarvan de federatie va|n
spoorwegarbeiders h|et bevel hoeft gegéveirf
hot werk te hervatten.
Die overeenkomst kennen wij nog niet.
Maar biet is natuurlijk een stukje spek,
dat aan da arbeiders voorgehouden wordt
als stakingswinst en waarmee de -leiders
hun herroeping van de staking fcunnteiqj
verantwoorden;. Niet om de een of andierd
nu verkregen cancessiei is de staking op
gegeven, maar omdat de leiders begre
pen dat een verlozen staking, van twee
dagen toch nog altijd te verkiezen is
boven een verloren staking, van twee
weken of langer.
Da bladen wijden alle artikelen aaii
da juist geëindigde spoorwegstaking. De
„Figaro" noemt 'zie een volkomen mis
lukking! van de pogingen der revolution-
naire elementen onder de spoorwelgajrbei-
deirs. Het blad 'zlegt, dat toit eer van
Frankrijk 'gelzjegld 'kan worden, dat -dte
arbeidersklasse een krachtig nationa|al g|e>-
voel beeft.
Het „Pleti't Journal" wijst er op, dat dte
'spoorwegarbeiders er zich' z'eer goed van
'bewust waren, dat het publiek vijandig
tegenover hen stond en' ook dat 'zlij wis
ten, 'dat er maatregelen waren glenomeni
om te voorkomen, dat de bevolking al
te zeer lijden ziou onder dte Igtevo^in
van de staking. Daarom konden allien,
die :zich met door de revolutionnaire .ele
menten op een dwaalspoor 'hadden doen:
leiden er 'zich' "rekenschap van geven, dat
er geen andere weg open bleef dan
het werk te hervatten en dat dedleln pij
dan ook.
De typhus-epïdemie.
De vlektyphus grijpt in sovjet-Rusland
len in de randstaten op schrikbarende wijze
om zich heen. In Narva is 90 pet. van
bet Russische Noord-Westelijke leger aan
de vlektyphus lijdend, terwijl de legers
van Petljoera en Pawlenkos door deze
besmettelijke ziekte 'roeds zware verlie
zen hebben geleden- In enkele streken
is meer dan de helft der bevolking ier
door aangetast.
In Warschau zijn ongeveer 5000 ge
vallen van vlektyphus aangegeven. In
sovjet-Rusland schat men het aantal
typhus-lijders op meer dan 2 millioen-
De Amerikaansche deputatie, d ie den
vorigen, zomer hier is aangekomen ter
bestrijding van deze ziektej staat thans
geheel machteloos. Vele leden der depu
taties zelf zijn reeds bezweken. Er heerscht
vooral gebrek aan artsen en geneesmid
delen.
Passagiersschip vergaan-
De Bohemian, een passagiersschip vab
dei Layland-lijn =oip weg' paar Liverpool),
lieip bij Sambre in een, sneeuwstorm pp
da rotsen. 1
Het kantoor der Leylanid Line: Idleeilf
miede, aldus woirdt ujt Liverpool gpsieand,
dat alle passhgi'eirs en de hompuning. vari
de Bohemian geland zijn.
Heit stalen sohroiefstoiomschip Bohemian
(van de firma: F. Leyland Ca. beeft
een; tonnenmaat v,an bruto 8555; bet Is
gebouwd in 1900. f v
Korte berichten.
Steeds meer liefhebbers komen er
voor een tochtje per yliegtuig' 'hbyen die
.Zwitsersohie Alpen. t
Op Maandag 1 Maart, nelg|emlien|
jaren: na 'zijn, dopid, is, hiet i'aillis'semianit
uitgieisprokén van koning Milan.1 Obrenp-
witsj van Seirivë, dus in 1901 te Wieienten,
is overleden. Zijn landgoed wordt jvteJ-
koebt. De cantonale reigoering van ,bet
canton Valais in Zwitserland hieieft dte
schuldeischers tegen 13 Maart bijeenge
roepen. De koning be'zlat een kasteel, een
boerderij' en verschillende an'deJel èigletol-
dommen in- Zwitsieirlanid, due echter Zlaer
in waarde verminderd 'zijn. Daar dei bte-
lasting voor dezb eigendommen geduren
de den oorlog niet betaald zijn en dte
nakomelingen weigpren ze te btetalen, p(m-
dat dei koers' van die kronen zloo sileciht
is, is ler bevel gegeven, dat dtezlei eigent
dom,men 'zullen worden verkocht.
De menschen boven de veertig weten,
dat rugpijn vaak een nierkwaal aanduidt,
maar jong© menschen denken niet altijd
hierover na-
Jong© mannen wijten het dikwijls aan
hun bezigheden en jonge vrouwen aan
haar geslacht beide gevaarlijke en mis
leidende gevolgtrekkingen, als de nieren
de werkelijke oorzaak zijn-
Er is niets, wat dan meer onmiddellijke
verzorging vereischt. Verwaarloozing sluit
ernstige verschijnselen in zich als rbeu-
matiek, nier-waterzucht, steen, ontstoken
nieren en blaas,, ischias, spit, graveel en
zelfs ongeneeslijke ziekten.
Onmiddellijke behandeling vereischt in
sommige opzichten zelfverloochening- Vele
van de zoogenaamde genietingen des le
vens zijn slecht voor de nieren. ZwaJe
maaltijden,, alkoholische prikkels en on
geregelde gewoonten dragen bij tot vor
ming van overtollig urinezuur en tasten
de jteere nierfilters aan- En nog erger
staat u te wachten, als dit kwaaddoend
vergif aan de nierfilters ontsnapt en in
de spieren, zenuwen en gewrichten kristal
lijs,eert.
Begin verstandig te leven en gij zult
beginnen gezond te worden- Gij kunt uw
herstel bevorderen door de nieren met
Foster's Rugpijn Nieren Pillen te ver-
sterken- Dit geneesmiddel dient uitsluitend
voor bet regelen en beelen der nieren
en blaas, en gaat zoodoende de kwade
gevolgen van urinezuur tegen- De werk
zaamheid der nieren wordt hersteld, het
bloed weder gezuiverd, ©n de opgehoopte
vergiften en vloeibare onzuiverheden wor
den geleidelijk uit het lichaam verdreven-
Op elke echte doos Foster's Rugpijn
Nieren Pillen 'komt bet handelsmerk de
man met zijn handen in de lendenen
voor. Te Goes verkrijgbaar bij de Paauw
Co., te Middelburg bij fa. C. Schulte
Co. a fl.75 p. doos of f10.p. zes
do o zen. (48)
In 'de Butetmbana vallei nabij BeJ-
gamoi '(Italië) is een passagiersauto "bij!
eeni scherpe bocht door 'het nemen' van!
een te korten draai van een hoogte yam
70 voet neergestort. Vier peirsonen wiej-
den er gedood en 13 gewond.
Naar uit Milaan wordt gemeld, |fe
da,ar de algiemeene staking al beëindigd.
Overal is het werk hervat.
Te Keulen zijn de laatste week meer
dan honderd inbrekiers gearresteerd'. On
der hen rijn vier bandieten, die in acht
dagen tijds zéstien inbraken pleegden en
zich daarbij: voor meer dan 800.000 Mk'.
aan goederen en geldswaarden toeëigein-
den. .1 .J
Een postpakket uit Dluitschlandl naar
Nederland, dat vroeger 80 pfennig kostte,
moet thans worden gefrankeerd met een
waarde van 8 markt
Senator John Bankhead van La-
bami, is na een ziekte van verspheidtene
dagen te Washington overleden.
Naar te Londen verluidt zijn ern
stige arbeidsonlusten in Japan aan den
gang. Met hardnekkigheid loopt het gei-
rucht, dat de toestand ér ernstig is.
Japan is niet van plan zi'n troepen
uit Siberië terug te trekken.
De 'Ohr. sociale partij in Hongarijie
protesteert tegen de a.s:. verkiezing vara
een nieuwen [koning. Ze beweert, d'at Kei-
'zer Karei nog steeds de rechtmatige 'ko
ning van Hongarijö is'.
De Hongaarscbö communisten zlullenl
(opnieuw in een concentratilekamp worden
opgesloten. f
In Frankrijk ontstaat een beweging
tegen, de eventueel© uitlielvéirihg der Duot-
'sche koopvaardijschepen.
De Fransche Kamer nam een motie
van vertrouwen in de reigeieiring a:an, naar
aanleiding van haar handling bij da 'spoor
wegstaking. r i 1
De Opperste Economische Raad ;ztaJ
een manifest uitgeven over de middelen
om de duurte van het leven te vermin
deren. l_!fe[J
Naar verluidt zulten: de "Oo'stzleesta-
tem da vredesonderhandelingen met Sovjet-
Rusland morgen beginnen.
In Duitschland is de oproep ver
schenen' aan de oorlogss chul digen om hun
woonplaatsen bekend te maken'.
In "Engeland drejigt een staking van
de transportarbeiders te land.
