Maandag 8 December 1919
34e Jaargang
Sln^nlanfL
Buitenland.
Uit de Provincie.
Uitgave van
Se ifefató. Venn. LUCTOR ET EMERGO.
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAWCE VORSTSTRAAT 219
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHU1J L. B,URG.
Drukkers:
Oosteakaan Le Oointre, Goes.
Ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDtAjR
Abonnementsprijs:
Pe|r 3 maanden fr. p. post i Rr—
Losse nummers ftMte
Prijs der Advertentie*:
1regels f 0.80, iedere pegel meer 2P ML
Verhoogd met een trjdel ijken ooriogsioteelojB
van 20 pet.
3 maal "wordt 2 maal "berekend
Bij abonnement voordeelige voorwaawfe*.
Bewijsnummers 5 cent.
O» «teister van mnrine.
Wie Öe liberale bladen leest en de
vierslagen van redevoeringen door marine-
autoriteiten aan 's ministers beleid gewijd,
moot wel den indruk krijgen dat men
hem houdt voor een knul ,een in-en-uit-
prate*
Toch is het er zeer ver van daan,
'dat zwtks het geval zou zijn-
I to .minister van marine weet zeer goed
wol h| wil. In den strijd van jaren tus-
scben voorstanders van een arlillerievloot
en. oem van klein materieel, beeft de anti
revolutionaire partij, voorzoover zij zich
een oordeel vormen kan, reeds lang voor
het 'laatste partij gekozen.
Aa^emoeg ale ministers van marine, die
wij gehemd hebben, van Kip tot ten Cate,
hebbotri gezucht onder den druk van beele
en 'halve marine-kenners, die hen den
eeneu of den anderen kant wilden uit
drijven.
Tot Colijn kwam, de staatsman met
den. vèr vooi'uitzie.nden blik, de aanpak-
kor, op eenmaal alto papieren plan
nen itfe vroegeren en lateren tijd ver-
scheuwto, en het sein gaf om aan te
stole* op scheiding tusschen de marine
van Waterland en die van onze Koloniën;
op die invoering van een kleinmaterieel-
vloot ie* afschaffing van reuzenoorlogs-
scbep©*, die veel geld kosten, en eer
ze gebouwd zijn of te water gelaten wor
den, woods uit den tijd zijn; en daaren
boven, tau de kracht van het verweer ter
zee moor in duikboot dan in fregat en
pantsterïekschip ligt, toch niet voldoende
zouden presteenen- Zelfs een kruiser van
zevenduizend ton moet in dezen tijd nog
tol hot klein-materieel gerekend worden!
En ao« Nederland dat kunnen bezeilen?
Daanom beeft de minister, op advies
van tk) Commissie, reeds in 1906 door
minister Wentholt in het leven geroe
pen, besloten den ouden koers te ver
laten- Twee schepen, die op 't oogenblik
worde* gebouwd, waarvan een op „De
Schokte", beantwoorden niet aan dezen
nieuw*»- koers; en daarom beeft de mi-,
nistB», die natuurlijk tegen nog meer mil
joenen weggooien opziet, voorloopig den
afbouw dier schepen afgelast. Echter niet
om zo tot oud ro est te reduce eren, maar
om -M aan een meer profijtelijke bestem
ming to doen beantwoorden.
Dus minister Bijleveld wil: schepen van
klein-materieel, en scheiding van de vlo
ten. voor Nederland en voor Indië; het
idee der Commissie Van 1906 en van
minister Colijn. De Indische vloot met
!>ersotnieel uit Indië bemand, en uitslui
tend in Indië te gebruiken, te verslijten
en to vervangenen gecontroleerd van uit
Buitenzorg, in overleg natuurlijk met 't de
partement van koloniën.
En süs gevolg daarvan wordt 't depar
tement van marine zoo gering van om
vang en prestaties, dat 't met dat van
oorlog vereenigd kan worden tot een mi
nisterie van landsverdediging. Ook een
gezond denkbeeld van Colijn-
Dat minister Bijleveld met deze nieuwe
denkbeelden medegaat en wie den
wakkeren jongeman kent, zal zich hier
over allerminst verwonderen verdient
toejuiching, en geen spot of smaad, zoo-
als met name van liet Vaderland,
die .met een handbeweging vertelt „de
heer Bijleveld is voor ons niet meer in
't geding". „(Hij) maakt zoo'n miserabel
vlagvertoon, dat hij het land slechts nog
één dienst kan doen en dat is plaats
(naken, voor een ander. Wij hebben" (nota
bene met verwijzing naar Job 9:32) „aan
Marine een man noodigl"
Straatjongens zeggen daarbijwat 'n
lef.
Immers, nog geen enkel liberaal minis
ter van marine bracht 't zóó ver dat hij
een aannemelijk Vloot plan kon overleggen-
Ën dat waren geen leeken, neen, man
nen van het vak, gezaghebbers van de
bovenste plank!
E#a mooi nommer.
Stommen des Tifds, no. 2, De-
oolmher 1919, wekt verbazing, niet al
leen door zijn respectabel en* pvnvany,
van nagenoeg honderdvijftig bladzij
den, maar dóór zijn meer nog da'n
anders 'degelijken inhoud. In de eerste
plaats zij dé aandacht gevestigd op
de vervolg artikels„Christendom, Oor
log, Volkenbond", door prof. dr. R.
Bavinck en v,H©t Onbewuste" door
'prof. dr. W. J. Aaidersen de belang
rijke „Bnitenlandsche Kroniek", welke
handelt over Duitschland in deszelfs
bedenkelijk 'heden, doch een heden
hetwelk lierleving spelt.
Voorts 'worden twee personen uit de
oude doos naar voren gebracht, doch
mlet zoo groot talent belicht, dat met
belangstelling hun levensloop en ar
beid volgt. Het zijn „George Eliot",
dook J. C. v. Dijk en Chalmers' denk-
bleleilden bvei* Armenzorg, door dr. J.
H. 'Adriani. Menigeen die in zijin jeugd,
ik spreek van ruim een halve eeuw
geleden, de levensgeschiedenis van
Thomas Chalmers ter zijlde legde, om
dat zijn arbeid hem. té weinig inte
resseerde, zal nu met genoegen de
beschrijving volgen, welke dr. A. van
hem gééft, en van zijne vel© oorspïon-
keiijke pogingen oni een goede basis
te stellen voor „Armenzorg" met. be
langstelling kennis nemen. Hetzelfde
geldt van George Eliot. Wij moeten
bekennen nimmer iets van (deze schrijf
ster gelezen te hebben, ook zelfs ,,A-
dam Bede' 'niet. Toch neemt men met
belangstelling kennis vain haar ge
schriften, en geniet van den humor
die door de geleerde schrijver van 'tar
tikel over G. li. in enkele liarer opimer-
kingen doet uitkomen.
De overstelpend rijke inhoud van
dr. Bavinck's epistel maakt 't onmoge
lijk om ook maar een klein gedeelte
er van te resumeeren. De schrijver
werpt een terugblik op 'den wereldoor
log, toip; id© fouten van Duitschland,
öjp het vradestractaal, en op de poli
tiek. 'van Wi Isontoont vervolgens met
de feiten aan dat de oorlog feitelijk
in vel© landen voortduurt tig dreigt
zich te herhalenhij' teekent «bn wre
vel ©n de teleurstelling van meerdere
regeeringen over de weinige voordee-
len die het vredestractaat hun bradhlt;
om Idan te komen tot de geweldige
gisting in de arbeiders-wereld, welke
deze zorgwekkende politieke constel
latie komt kruisen. Want „evenmin
.als deze vrede verzoening bracht, op
politiek gebied, bewerkte hij tevreden
heid ©n rust op sociaal terrein". En
dan somt de schrijver op alles wat
hij ziet gebeuren, wat dreigt, en wat
reeds onherstelbare breuk© bracht;
om vervolgens te komen op de quaes-
tïe der internationale aroeidswetg©-
ving, welke groote kans loopt, naar
luid van de berichten uit Washington,
op minder bevredigende wijze te (zullen
worden opgelost. In den 'breede ver-
haait dr. B. dan de geschiedenis der
internationale arbeidswetgeving, en
toont de broeide plaats aan door.
het vredesverdrag aan die wetgeving'
toegekend. Vervolgens komt Z.H.G. op
het ontwerp van den Volkenbond, het
welk in bet eerste hoofdstuk van het
vredestractaat is opgenomen, een idee
waarvan hij de lang© geschiedenis 'rele
veert, waartoe hij' teruggaat tot Mengt-
se, Buddha, en anderen. Doch bereids
handelden Frankrijk, Engeland en A-
merika reeds tegén een artikel van
dien Bond, 'door 'een verbond tegen
mogelijke aanvallen van Duitsche
der s aan en. Beide zijn de inspanning
onzer krachten waard.
Het slot van dr. Bavinck's belang
rijk' artikel luidt:
„En dat ©r in dezen weg, misschien
niet veel, maar dan toch iets te berei
ken is, dat leert ons de geschiedenis.
Het hart des menschen verandert niet,
inaar in den objectieven ethos zijn
toch allengs vel© verbeteringen aange
bracht. Over het algemeen zijn de
zeden verzacht; slavernij en lijfeigen
schap zijn uit onze maatschappij ver
dreven bloedwraak', duel, godsoérdee-
len komen niet meer voor; brandsta
pels en schavotten, pijnbanken en fol-
tervverktuigen zijn afgeschaft; krank
zinnigheid wordt niet meer als eene
misdaad beschouwd en pestilenties
wonden met vrucht bestreden. Nie
mand kan zeggen, of al deze dingen
nog niet, ©ens terug zullen keerein; de
beschaving volgt niet altijd eene op-
waartsche lijn en menschen blijveln
tot alles in staat, gelijk kte gruwelen in
het Oosten van Europa bewijzen. Maar
wij mogen toch dankbaar zijn, te leven
in eene maatschappij' en geregeerd te
worden door eene overheid, di© al
deze dingen met kracht, bestrijdt. Zoo
kan ook door vereenigde krachten het
bewustzijn der volken bewerkt wor
den. dat het zich ontsluit voor de
eischen van het internationale Irechl,
sympathie gaat koesteren voor internar
Donate samenwerking, zich gewent
aan het denkbeeld van arbitrage in
internationale geschillen, en krachtig
reageert tegen eiken onreChtvaardigen
krijg. Op: dezen zedelijken grondslag
zal dan misschien te zijher tijd een
volkenbond kunnen rijken, dié beter
dan het ontwerf) in hei vredestractaat
.aan zijn doel beantwoordt, en 'in de
toekomst de oorlogien voorkomt en ver
mindert."
icue.
Eindelijk wordt met rijke motivee
ring onzè houding tegenóver het pa-
cificisme afgebakend.
Ook naar Chr. beginselen kan een
staat ©en. roofstaat zijn. Doch boven
den staat staat de gerechtigheid. Doch
onze tijd vraagt niet alleen naar recht,
maar look naar nut, ook van den
krijg. Vandaar die concurrentie en
voortdurende stijging van oorlogsuit-
gaven. Doch de miljoenen verminkten
roep'en wraak tegeii den oorlog, van
daar het anti-militairism©, ook in het
leger. Men kan zich hiervan niet afma
ken met de bewering dat liet pacificis-
me niet gevaarlijk is. Men zal met
den nieuwen géést rekening moeten
houden. Wie 'den oorlog verklaart, zal
zich voortaan te voren op dit punt
moeten rechtvaardigen.
Daarbij komt, dat naast het natio-
tionalisme ook het internationalisme
recht van bestaan heeft, en hel. Chris
tendom universeel is en leert dat het
Evangelie voor alle volken bestemd
is, en de Zendingsgedachte, in weer
wil van de schade door de Zonding
geleden, meer en meer wordt verwe
zenlijkt; en de cultuurgemeenschap
der volken zich uitbreidt. Daarvan
zegt hij
Uit |dez© cultuurgemeenschap zal op
den (duur ook een nauwe gemeenschap
van volken en van staten groeien;
de wereldorganisatie wordt langzamer
hand voor de gedachte van een vol
kenbond rijp. Men werpo hier niet te
gen, dat zulk 'een bond ©en hersen
schim is,. Want al is het volkomen
waar, dat het ontwerp in het vredes
tractaat gebrekkig is en vele leemten
vertoont, het is onder aller medewer
king voor verbetering vatbaar. En de
gedachte, die eraan ten grondslag ligt,
is evenzeer toe te juichen, als de po
ging .tot internationale arbeidsorgani
satie. Wie de laatste, in weerwil van
de bezwaren, die eraan verbonden
zijn, zijne sympathie en zijn steun
waard acht, mag aan de eerste geen
kwaad hart toedragen. Sociale en po
litieke vrede hangen nauw met elkan
Bvorzlefri.
De lezers hebben reeids begrepen, dat
de geallieerden weer bezig zijn de duim
schroeven. aan te zetten.
De bedreigingen voorspellen Duitschland
weinig .goeds.
Wanneer het zich ni.et schikt naai' de
eischen der 'geallieerden, dan zullen dezen
overgaan tot del bezetting van het Roer
gebied en van Frankfort.
De Franschan en Engelschen moetan
't al met elkaar' eiens geworden rijn.
Terecht wijst het „Vaderl." er op, dat
de bezetting van het Roergebied vooi'
Duitschland een ware ramp ,zou zijn.
Alle pogingen van hef Rijk om zich
weder op te richten zouden daardoor bij
voorbaat tot vruchteloosheid .zijn ge
doemd. Maar van Fnanschen kant bekom
mert men rich daar minder om en houdt
men vooral het oog gericht op de on
mogelijkheid, waarin Duitschland door het
verlies van het Roerbekken zou komen
te verkeeren om nog oorlogsmateriaal te
vervaardigen. Want nog altijd spookt het
Duitsche militairisme in de Fransche hoof
den rond. i i i I
Reeds neemt Focli zijn maatregelen, en
moet aan dein Rijn zwarei artillerie naar
voren zijn gebracht.
Van Duitsche zijde wijst men er op,
dat de onderhandelingen in Parijs niet
zijn afgebroken. Maandag heeft Von Lers^
nei' nog een onderhoud met Dutasta ge
had en blijkbaar moet over het toen ver
handelde nog in den Oppersten Raad wor
den beslist. Bovendien zullen nieuwe gei-
delegeeiden naai' Parijs gezonden worden,
niet alleen uit de diplomatieke, maar ook
uit de handelswereld. Men stelt zich dus
te Berlijn blijkbaar nog voor, dia.t de Ge
allieerden. op het stuk van uitlevering
van de 400.000 ton liaveinmateiriiaal te
vermurwen zullen rijn.
De Amerikaansche delegatie.
PARIJS, 5 Dec- De geheel© Amerikaan
sche delegatie vertrekt 10 December naar
Amerika. De ambassadeur Wallace zal de
©enig overgebleven vertegenwoordiger der
V. S. in den oppersten raad zijn. Verno
men wordt, dat Wallace slechts diploma
tieke bevoegdheden zal' hebben, zonder
machtiging om een beslissing te nemen
ten aanzien der belangrijke zaken, die
nog behandeld moeten worden. Het is
echter mogelijk, dat er wijziging komt
in zijn positie bij den verderen loop der
onderhandelingen.
Zuid-Slavië en d'Annunzio.
De Zuid-Slavische delegatie te Parijs
meldt, dat zij verontrustende berichten
heeft gekregen over plannen van d'Annun
zio: 10,000 man van zijn troepen zou
den gereed staan Spalato en Cattaro aan
te vallen. De delegatie heeft den Oppersten
Allerlei.
Het ligt in het voornemen in de eerste
helft van 1920 een grooten schietwed
strijd uit te schrijven voor den vrijwilligen
landstorm- De regeering verleent daartoe
steun.
De N. U, M. heeft de heffing van
exportkaas der tweede periode vastgesteld
op 6 ct. per kilo.
De nieuwe Ned- gezant te Brussel, jhr.
dr. van Vredanburch, is Zaterdag naar
zijn post vertrokken.
Raad meegedeeld, dat, ingeval d'Annun-
zio's troepen de demarcatielijn mochten
overschrijden, de Zuid-Slavische troepen
bevel hebben weerstand te bieden- De
delegatie wijst de verantwoordelijkheid
voor de gevolgen af-
Opstand in Zevenburgen.
Het Ilongaarsche Korr. Bur. meldt, dat
er volgens berichten uit Klausenburg,
sinds dagen een revolutionaire1 gisting in
Zevenburgen aan den gang is. Te Klausen
burg is het reeds tot een botsing tus
schen arbeiders en de troepen gekomen,
waarbij aan beide zijden verscheidene
dooden gevallen zijn. Ook te Deva
beerscht ©en bolsjewistische stemming. De
uitbarsting eener algemeen© revolutie is,
volgens het bericht slechts een kwestie
van ©enige uren.
Orkaan.
Donderdagavond heeft, naai' het „H- v-
A." meldt, boven Antwerpen een kort
maar zeer hevig onweer gewoed. Donder
en bliksem volgden elkaar op, te midden
van ©en waren stortregen en hij een or-
kaanaehtigen wind.
Zeebeden, te Antwerpen aangekomen,
spreken van verschrikkelijke orkanen ge
durende ide reis. Een hunner, die 38 jaren
vaart, zegde dat hij nooit slechter weer
heeft gehad dan gedurende zijne laatste
reis. I
Do storm, die maai' ©enig© oogenblikken
geduurd heeft, veroorzaakte aan vele hui
zen heel wat schade. Daar waar de ruiten
niet stevig meer instonden werden zij
ingedrukt.
Korte berichten.
Emma Goldman 'en Alexander Berk
man zijn naar Ellis Island gezonden, in
afwachting van hun deportatie als an
archisten uit de Ver. Staten.
Het tekort op de Zwitsersche be
grooting over 1920 beloopt 135 miliioen
francs-
Te Innsbruck zijn hongeropstootjes
voorgekomen. I-Ict stedelijk aardappelma
gazijn is bestormd en geplunderd- Bot
singen met Italiaansche toepen volgden-
Te Madrid staken de typografen en
de journalisten-
De Entente eischt van Duitschland
een opgave vau bet fabrieksgeheim van
chemische stoffen, tijdens den oorlog ge
bezigd. i
Op het front van Denikin zetten de
bolsjewiki in de meeste vakken hun op-
marscli voort.
Mr. Esmond Harinsworth is het jong
ste lid van het Lagerhuis, 21 jaar oud-
Uit Moskou wordt gemeld, dat De-
nikiu zich genoodzaakt heeft gezien, zijn
beste troepen van Tsaritsih te verzamelen
in den Kaukasus en Dagestan, om te
strijden tegen de bergbevolking. Zelfs on
der deze keurtroepen begint een afmat
ting en een gebrek aan discipline merk
baar te worden-
De Serviërs hebben d© vredesverdra
gen van St. Germain en van Neuilly ge
tekend.
In Italië is de spanning merkbaar
afgenomen.
Ook in Amerika, begint het er wat
beter uit te zien in verband met de mijn
werkersstaking. Hier en daar melden zich
mijnwerkers tot hervatting van het werk
aan. Ook de spanning in de betrekkingen
met Mexico zal vermoedelijk wat ver
minderen, nu de Amerikaansche consu
laire agent Jenkins in vrijheid blijkt ge
steld.
De Engelsche regeering heeft haar
wetsontwerp op het Indische bestuur (de
centralisatie en provinciaal zelibestuur) er
door gekregen en hoopt nog vóór Kerst
mis met een nieuw ontwerp voor homo
rule in lerlaud te komen-
Oostenrijksche ministers zullen te
Parijs aan de Entente de ellende van
het Oostenrijksche volk toelichten.
Tittoni verklaart in den Senaat, dat
aan liet Fiume -incident een einde moet
komen.
Op de Kieler werven wordt het stuk
loon weder ingevoerd-
i i -i n
Naar de N. H. C. verneemt hebben d»
gencesheeren den heer Lohman genade*
zich uit de beslommeringen van het po
litieke leven terug te tokken-
Het plan bestaat om met ingang Ta*
Januari 1920 bij de Jongelingsbod»
©en geïllustreerd bijblad te doen ver
schijnen, bevattende artikelen op het ge
bied van maatschappelijk leven, littera
tuur, kunst ©n wetenschap en een kroniek-
De Duitsche Kroonprins-
De Duitsche kroonprins blijft, naar an*
de Tel. wordt gemeld, tot a. s. voorjaar
op Wieringen. Hij heeft dei pastorie te
Oosterland opnieuw ingehuurd. Zaterdag
avond verwachtte men op Wieringen met
de laatste postboot een broeder van den,
kroonprins, n-1. prins Adalbert. Dit be
zoek zou hoogstens één of twee dage»
duren- 1 1 i
Een uitnoodiging-
Men meldt, dat de Koningin door don
graai van Athlone uitgenoodigd is or»
een ontwerp voor een kinderkamer in te
zenden op de Ideal Hom© Exhibition,
welke in Februari van het volgende jaar
wederom evenals vóór den oorlog te Loei
den zal worden gehouden-
In acht geheel gelijke vertokken zul
len op deze tentoonstelling acht kinder
kamers worden ingericht naar de ontwer
pen, welke worden ingezonden door dw
daartoe uitgenoodigde Koninginnen ©n Ko
ninklijke prinsessen. j
Hare Majesteit heeft de uitnoodigii
aangenomen en droeg aan den heer
le Grand te Amsterdam op, het ontwerp
voor een kinderkamer te' maken. Do beer
le Grand zal de kinderkamer voor dez»
tentoonstelling in oud-Friescben stjjl ont
werpen- I
Gebrek aan kolen-
Wegens kolengebrek komt oen groot
deel der fabrieken van de Maatschappij
Voor Textielindustrie v.h. C. RoessingË
en Zoon te Veenendaal heden Maandag
stop te liggen, terwijl er dan voor het
nog draaiend kleiner gedeelte slechts voor
enkele dagen kolen zullen zijn en bij niet
directe voorziening de arbeid geheel ge
staakt zal moeten worden. Als natuurlijk
gevolg komt dan het arbeiderspersoneel
zonder werk-
Een tegen stelling-
Mijn stoffer is mijn swaei'd, mijn bezem
is mijn wapen,
lek wil niet dat de maegd mijn pronkstuk
aan zal raeben,
lek selve wrijf en boen, ick flodder eo
ick schrob,
Ick aes op 't minste stof, en beef niet
voor de tob,
gelijk die pronkmadammen. Maar als 'kop
mijn Zondagsch bén-
Zoo zeide de vrouw in de zeventiend»
eeuw. i
Die uit de twintigste eeuw zegt: ik be»*
lid van de Vereeniging voor vrouwen
kiesrecht, ik ga naar den cursus w
staatsrecht, ik ben in betrekking, op weg
naar mijn atelier. Zondagsche kteeren heb
ik niet, want ik ga alle dagen uit
De Zeenwischei trein yop»
Wie© nen. E^n !zle©r groot aantal! per
sonen had voldaan aan de uitnoodiginlg
van het Zeeuwsch Comité tat leniging
van den nood te Wieeuen, om Zaterdag
aan het station Middelburg; 'tegienwoonli^
te zijn 'bij het vertak van den treajo)
met het kerstgieSehenlk. De wachtikaimiejB
niettooken was afgestaan voor dei ont
vangst van de genoodigiden, terwijl ook
op bet perron nog veib belangstellentiöM
een plaatsje hadden gezocht.
De heer mr. G. J.. Sprenger, voorzitter
van het comité, deelde allereerst medr-
dat verschillende personen belicht van
verhindering hadden gezonden, o.aj. Öie
burgemeester van Middelburg; enkele! di
strictscommissarissen en het daigeiijksiC'h;
bestuur der Z. L. Mj. i
Hierna heette spr. allen welkom; in
zonderheid den commissaris der Koningin;
die ook nu weler blijk geeft in allies
wat Zeeland betreft, groot belang te stel
len en die bij zaken als deze, steeds ia
het voorste gelid staat. Tusschen de»
aanvang van het werk en heden is sltechtS!
een korte tijd verloop en,, maar het resul
taat is (goed. Het is iets later geworden!
dan 1 December, wat echter niet hint
dert, daai' in afwijking met 'net oorspron
kelijke plan mede. om 'de laislige uitvoer-
bepalingen enzi. te vergemakkelijken, dd
trein samengaat met zendingen uit an
dere streken van ons land, die 13 oli
15 December Rotterdam vertrekken,
De afzonderlijk Zeeuwsclie trein gehfefefc
tot Weenen toe is opgegeven. Men beeft
hard moeten werken, maa|r het geschiedde!
met liefde. Er staan nu; 9 volgelajd»*
