Donderdag November ÜHii#
4e Jaargang
iV>
Uitgar© van
do NaamJ. Venn. LUCTOR ET EMERQO.
gevestigd le Goes.
Hoofdbureau te Goes:
5ANGE VORSTSTRAAT 219
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA IF. P. DHUIJ L. BURG.
Dr uktera:
jOdatetrbaaa Le Cointre, Goes.
'.Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post 12.
Losse nummersf 0.06
Prijs der Advertentie»;
14 regels f 0.80, iedere regel meer 20 et.
Verhoogd met een tijdelijken oorlogstoeatej
van 20 pe t
3 maal wordt 2 maal berekend
Bij abonnement voorüeelige voorwaardlSBl
Bewijsnummers 5 cent
i?
Domela Nieuwenhuis.
In iden nacht van Maandag op
Dinsdag is deze- bijna 73-jarige volks
leider hieengegaan. 'Ook wij wijden gaar
ne een woordje aan zijne nagedachte
nis.
Wij hebben D. N., zo© leekende hij
zichsteeds in zijn geschriften, als
predikant gekend; hij behoord© tot
Ide meest welsprekende redenaars in
de Luthersche Kerk. Wij hebbien hem
Érijn eerste pede in 'tgebouw Willem-
Straat te Dien Haag hooren uitspre
ken, dat wegslepende woord uit het
hart, eindigend met het woord van
Goethe: De toekomist behoort den
Moedige.
Zijn woord was tevens een af
scheidswoord van de kerk, gelijk hij
later in niet minder gloeiende taal
zijn afscheid van den godsdienst zou
teebenen.
Domela Nieuwenhuis' kracht lag in
zijn gevoel. Hij was in de eerste
plaats gevoelsmensch. Vandaar dat hij
aanvankelijk ook zooveel jonge eih
oude Haagsche dames onder zijn ge
hoor had, overal waar hij optrad. [Eerst
in de tweede plaats sp'raik! 'bij hem
het nuchtere verstand, en dit maalde
zijn werk grootendeels tot een misluk-
üerng. Medelijden met den misdeelden
arbeiderststand, haat tegiein het kapi
talisme, hetwelk hij in scherp1 hekelen
de redevoeringen bestreed, deden heml
een aanhang verwerven als nog nim
mer een volksleider in ons koele Ne
derland te beurt viel.
Op 't toppunt van zijn roem geraak
te hij1, toen hij wegens majesteitsschen
nis tot een jaar gevangenisstraf ver
oordeeld werd. Zijn afscheidswoord
tot zijne getrouwen in heit lokaal Wal
halla in de Weisterbaemstraat te Den
Haag was een succes. Wat schold
hij' o>p| de toongevende klasse; hoe
beklaagde hij de proletariërs. Én de
valsch-religieuse ader die altijd door
zijne redevoeringen liep, kwam te
jinieer naar voren, naarmate hij, ook
in dat oogenblik, zijn talent misbruikte
lom Christus den Gekruisigde zijn ge-
jhoor als voor oogen te schilderen,
den Christus van Munkacksky, wiens
(gelaatstrekken schier uit de zijne
enomen schenen, een omstandigheid
i©_ dezen fanatieken oproermaker niet
weinig te stadie kwam bij de beoor
deel ing van zijn persoon en de veroor-
deeling der regeering en haar „klasse^
justitie".
Doch te kwader ure liet hij1 ziich
idoor het roode Schoterland tot liid
'der Tweede Kamer verkiezendat was
't begin van zijn val.
Door niemand dan door minister
Keuchenius in de Kamer verwelkomd,
nam hij ter linkerzijde een afzonder
lijke plaats en een geheel ©enig stand
punt in, waarvan hij 'bij de behande
ling der Stadtisbegrooting al dadelijk'
blijk gaf, door uit respect voor den
ersoon van minister Keuchenius voor
iens begrooting van Koloniën Ibe [stemL
imten.
Zijn mislukte proeve van wetten ma
ken (verwerping van zijn ontwerp tle-
fen de gedwongen winkelnering) deed
em ten slotte1 inzien, dat hij in de
Kamer niet thuis hoorde; in 1891 liet
zijn distridt hem in den steek; het
FEUILLETON
De last der zonde,
door
MARIE BURMESTER.
35) o
Wat waren die mannen, toch sterk! Wij,
die onzen weg mogen gaan bij 't licht van
die zon, waarvan zij, ondanks alle belof
ten, toch slechts een vaag vermoeden had
den, wij weten eigenlijk in 't geheel niet,
wat „gelooven" feitelijk is. Om een ver
vulde belofte te hebben, en die te erken
nen en er de handen naar uit te strekken,
is dat nu zoo groot? En toch wordt
het vaak als zoodanig beschouwd. Maar
die menschien! Zij gelooven des Heer en
Woord. Er was verder niets om hun ge
loof te versterken; alles rond hen sprak
eerder een .„neen", dan een „ja". Zij
begrepen óók nog niet hoe die hoop ver
vuld zou worden, maar zijl tohden er niet
over, doch namen 't geloovig aan. Ik ben
van meening, dat wij veel te weinig bij
die groote figuren stilstaan, en daarom
wilde ik als de school Maandag weer be
gint, de geschiedenis eens van uit dit
oogpunt met de kinderen doorloopen. Daar
verheug ik mij nu al op, want de kinderen
jnt
id;
verkoos mri Treub .(radicaal), die ech
ter bedankte, gebonden als ileze was
aan zijn below te zullen bedanken,,
wanneer elders nog ben tweede radi
caal mocht zijta benoemd. Deze tweede
radicaal bleek inderdaad gekozen, het
was de heer Tijdens in 't district
Winschoten, waarop mr. Treub zijn
mandaat ter beschikking stelde, en
het door de verkiezing yan den heer
Ryttersen in liberale handen overging.
Doch onder dit alles geraakte Dome
la op den achtergrond. Hij behield ech
ter 't vertrouwen der arbeiders, welke
hiji in „Hecht voor allen" bewerkte.
'Het optreden der „Twaalf Aposte
len", de stichting der S. D. A. PL, en
dergelijk© feiten, hebbien dit woelige
leven gekruist en hem zelven ongetwij
feld gehinderd. Doch in 1903, bij de
misdadige woeling, was hij welder
voor een oogenblik de oude, bewie
rookte leider, die de S. D. A. R'ers
om! den vinger wond, en door hunne
leiders op het podium werd verheer
lijkt.
Daarna trad hij op den achtergrond.
En hij is heengegaan, gelijk hij geleefd
heeft,' vijanid van 't geloof, waarbij hij
was groot geworden, bezield met war
me liefde voor het proletariaat, aan:
welles verheffing hij zijn leven ver
pand had. Ill
Eeni man met Isinguliene g'ave'n, doch
idie helaas, die gaven niet. wijdde aan
de ©ere Gods 'en de komst van Godls
Koninkrijk; maar integendeel aan de
verheerlijking van den mensch en de
sterking 'van het rijk der Duisternis.
Beslag op de publieke kas.
Overal waar de sociaal-democraten
j in de meerderheid komen leggen zij
I beslag op ide publieke kas. Zij trachten
er voor zich en de vriendjes uit te
halen wat zij kunnen.
Te Rotterdam besloot de Raad op
voorstel van het* soc.-dem. raadslid
J. ter Laan om presentiegeld uit te
keeren voor commissievergaderingen,
een gratis tram-abonnement en gratis
telefoonaansluiting toe te Staan aan de
gemeenteraadsleden..
Dit alles geschiedde niettegenstaan
de van reclitsdhe, inzonderheid van
anti-revolutionaire zijde werd voorge
rekend hoe duur vooral eerstgenoemd
besluit de (gemeente zou uitkomen;
men zal nu vergaderingen gaan uit
schrijven met de vieet, en elk raads
lid za.1 daardoor f 700 per jaar gaan
verdienen; en wat het laatstgenoemde
.aangaat, de gezinnen der raadslieden
zullen een 'druk gebruik maken van
de telefoon; het wondt een gift van
f 100 per jaar en per lid.
Ook' de gtatis-tram-abonnetaenten
zullen geldverspillingen zijln.
De meerderheid ging niettemin met
haar zaakje door.
Ook zoo' te Usquert, een dorp in de
provincie Groningen. Daar hebben
zoo meldt de Nieuwe Provinciale'
ide rijke boeren steeds al hun [best
gedaan om te voorkomen dat daar een
Gereformeerde gemeente kwam. Alles
werd in het werk gesteld, om te zor
gen, dat er zoo weinig mogelijk' „tie
nen" in deze gemeente kwamen. De
moderne dotniné .en 'de ppeinhare
school zouden daar het op'voedingls-
komen na dien tijd van rust ook met
nieuwe krachten!"
Dominé Windjelöv zeide niet: (waartoe
hij als schoonopziener het recht zou ge
had hebben) „maar mijnheer Johannsen,
volgens het leerplan zijt u heiel ergens
anders in de Bijbelsche geschiedenis- Hoe
kunt u daar nu ineens mee ophouden?,"
Hij dacht ier niet over, om dat te zeg
gen. Hij wist dat de komende uren voor
de ouderen onder de kindieren zéér ge
zegend zouden zijn- En hij wilde wel dat,
ondanks bet nooit gevolgde leerplan van
deze school, toch vele andere kinderen
konden komen luisteren, naar het hooglied
van het geloof dat zijn vriend met de
hem eigene groote begaafdheid zou zingen-
Jacht lust, 15 Sept.
Een half jaar is 't geleden, dat wij
elkander vaarwel zeiden, dus nu durf ik
,tw'el te wagen om je te schrijven, en
gebruik te maken van de mij gegeven toe
stemming om mij tegenover jou te uiten,
en gij zult dezen brief niet onbeantwoord
laten, nietwaar?
Toen ik heden gearmd met moeder
langs het meier liep, zeide zij: „'t Is nu
pas één jaar geleden, dat Reimar voor de
eerste maal iaan mij schreef. En mij schijnt
't toe alsof het al veel, veel langer gela
den is. Wat hebben wij sedert dien tijd
al niet veel beleefd!
Moeder dacht natuurlijk aan den tijd
op 't eiland, aan Florine's ziekte en dood
werk alleen verrichten. De gevolgen
ziet men thanshet dorp wordt ge
regeerd door de revolutionaire socia
listen, wier 'eerste werk was het pre
sentiegeld voor den raad, dat reeds
enorm hooig was, n.i. honderd gulden,
te verhooigen tot honderdvijftig gulden.
Aan de wethouders van dit kleine
dorpje zou, zoo er geen stokje voor
gestoken w.a.s geworden, ©en salaris
van f500 zijn toegedacht geworden;
nu is het TOorioopjg nog f 300, natuur
lijk te weinig in verhouding toit 't pre
sentiegeld der raadslieden.
Doch zoowel Rotterdam als Usquert
bewijzen dat bij de .zegeningen, die
de nieuw© soc. demi. bewindhebbers
over de burgerij uitstorten, zij zich-
zelven niet vergeten. Heit zijn sterke
staaltjes althans van „roode begeer
lijkheid".
Tweede Kamer.
Wat do regeering wil.
Bezuiniging op leger en
vloot. -Vrijwillige Land-
istorm en Burgerwacht blij
ven noodig. Roode vlag
in den mist. Zuinig, ge-
i meentebesturen
De R.-K. AVijnherg'en en de commu
nist Kolthek hebben nog het hunne gezegd
over de begrooting, doch daarop was het
woord aan de monden der regeering.
Beknopt en duidelijk hebben 'de minis
ters Ruys en De Vries verteld, wat iziij
willen, in welke richting het regeerings-
beleid gaat.
Met nadruk verzekerde eerstgenoemde',
dat het kabinet in oorlogsiaangielegenheden
geen oogenblik is afgeweken van den weg,
dien het van dan aanvang af voor zich
heeft gezien.
Van „militairisme" /zich vrij wetend,
mocht .zij ook de oog en niet sluiten voor
de lessen van den oorlog, die tot be
zuiniging aansporen. Maar eveneens tot
voorzichtigheid, in zooverre als de alge
meen© verwachting dat de vredesbespre
kingen in heit teeken der ontwapening
zouden staan, volkomen onbevredigd is
gebleven. Zij meent den gulden midden
weg gevonden te hebben in de plannen
welke in d© Memorie van Antwoord op
Hoofdstuk VIII zullen worden ontvouwd,
doch waarvan de Minister reeds thans de
gróote lijnen aangaf: beperking van den
eersten oefentijd tot 6 maanden voor de
onbereden wapens, 8 maanden voor de
befeden artillerie, 18 maanden voor de
cavalerie, waarvan een bezuiniging van
4 millioen (op de 14) wordt verwacht.
Bovendien .zal het instituut van een twee-
maand.sche eerste oefening na niet-mili-
taire lichamelijke vooroefening worden in
gevoerd.
Daarnevens komen dan: beperking van
het blijvend gedeelte (met uitbreiding van
de marechaussee, meer plaatselijke oefe
ningen in excursiescholen en recruten-
in'stituten, vereenvoudiging van de oor
logsorganisatie, eu daardoor aanmerke
lijke inkrimping van het beroepskader,
'hetgieen tot een bezuiniging der uitgaven
van 7 millioen moet leiden. Eindelijk is
er dan! nog dei beperking van de landweer
van 48 op 27 georganiseerde bataljons,
©n de arme kinderen- Maar wat dit jaar
verder voor mij te zeggen 'heeft, daar
Vermoedde zij niets van.
Ik zou jaren, eeuwen, ja mijn heele
leven willen geven, als ik dit laatste jaar
uit mijn leven kon wegnemen- Want het
is mij niets Iniets toneer waard!
Als ik 'smorgiens ontwaak, vraag ik
mijzelf af: Waartoe? En als ik 'savonds
naar bied ga, ten bedenk dat het zoo
dag in dag uit gaan zal, iem dat er nooit
teien dag komt, welke mij jou brengt, dan
bein ik soms der wanhoop Inabij. Ik moet
jei dit schrijven, Erik, maar j.e behoeft
daarom niet te denken, dat ik je laatste
gezegde „zonder de minste hoop" ver
gieten heb. Neen, dat herhaal ik dagelijks
bij mijzelf! Maar omdat ik niemand hieb,
tegen wie ik mij kan uiten, moet gij mij
aanhooren. Anders bezwijk ik er onder!
Dit halve' jaar heeft mij niet rustiger
gemaakt, en mij niet anders leeren den
ken. Het is mij te moede als ware ik een
bannelinge, sedert gij mij toevoegde: „ik
kan jie niet achten!"
Ach, hoe, anders had het kunnen zijn!
De tijd, welke moeder op het eiland is
geweest, heeft, haar zeer aangepakt. Voor
al hare oogen worden steeds zwakker-
Zij durft bijna niet meer alleen het huiï
te verlaten. Soms is het een echt saai
leven.
Heb medelijden en schrijf mij eens!
Om de bron te hooren ruischen is reeds
lafenis voor iemand die in de woestijn
hetgeen een 'halve tóp besparing geeft.
In zake marine is besloten om van
het bestaande materiaal alleen aan te
houden wat waarde heeft en niet kan
worden gemist; "besparing 3V2 millioen.
Op deze wijze zal de stijging van het
eindcijfer weier worden geneutraliseerd.
Verder werd medegedeeld, dat de regee
ring niet beschikt over middelen om het
fabriceeren van gedistilleerd door distri-
butiemaatregelen te beperken.
Raadpleging van het parlement over
het tractaat met Belgjë voor dat het is
gesloten, is om constiiutioneele redenen
niet mogelijk. Van militaire afspraken met
België is evenmin sprake als van een
militair verbond.
De regeering beschouwt de handhaving
van orde en gezag als een voornaam
deal van hare taak. Daarom kan (z,ij de
hulp van burgerwachten en vrijwilligen
landstorm nog niet missen. Zij blijft werk
zaam. Zij zal revolutiepogingen energiek
weerstaan.
De socialisatieeen roode vlag in
den mist, zeide Minister Ruys zijn ambt
genoot van Justitie na. En waar de in
houd van een begrip nog zoo- vaag is,
kan men van de Regeering niet verwach
ten, dat rij een onderzoek zaJ gaan in
stellen naar de mogelijkheid om deze vaag
heid in het bedrijfsleven gestalte te geven.
De kwestie omvat twee hoofdpunten. Ten
eerste de verhouding der arbeiders in
en tot het bedrijf, en deze zullen straks
door een commissie die onderdeel is van
den Iloogen Raad van Arbeid, worden
onderzocht; ten tweede de verhouding der
bedrijven onderling en naar buiten. Mocht
men daarvoor een Staatscommissie wen-
schen, dan ,zal de Regeering zich daar
niet tegen verzetten, hetgeein Marchant
aanleiding gaf zijn motie zoodanig te wij
zigen, dat or, na de overweging dat de
voortbrenging en distributie van goederen
méér moet worden dienstbaar gemaakt
aan het algemeen belang, een uitnoodiging
aan de Regeering volgt om te onderzoeken
langs welken weg dit mogelijk zal zijn.
Daze motie krijigt nu een goede kans;
de andere achtte de Minister niet aan
nemelijk. i
Minister De Vries drong op groote zui
nigheid aan. Dit gold vooral de gemeen
ten, die ar maar op los leven en met
de centen gooien.
Willen ze een beroep op de O.W.-belas
ting doen, dat moeten zij beginnen met
zelf te bezuinigen.
Met den heer Rink erkent hij, dat be
zuiniging op de Staatsuitgaven mogelijk is,
er wordt wel eens geld over 'de balk
gegooid, maar men make zich geen te
groote illusies van een intense controle.
In Engeland heeft men bij elk departement
een controleur, die alle uitgaven moet
controleeren en nergens klaagt men er-
iger over de dure bureaucratie dan juist
in Engeland. i.
Het totale clrisis-tekort Is op dit oogen
blik 1 milliard (888 millioen.
Is dit tejkoirt niet bnaanziienlijk, toch
meent sp!r„ dajt er eenige lichtpunten val
len te constatee'ren. Eén lichtpunt is c©n
zeer aanzienlijke .stijging der middelen1,
'zoo is bijv. in Oct. een bedlralg van 15
millioen boven d.te irajning' ontvangen en
in de eerste 10 maanden van het jaar
771/2 millioen meen Als dit zoo door
gaat, nadienen we over het geheele jaar
de 100 millioen.
Hel: lontwoïp-weelctebelajsting, dat dezer
rondzwerft, zelfs al bereikt hij de bron
nooit!
Aan hiet strand, 1 October.
Lieve In grid-
Jie brief was mij een bewijs hoe noodig
het is dat ik tracht in zekeren zin je
opheldering zelf te geven.
Ik wil je daarom heden twee dingen
voorstellen, met de gedachte dat gij mijn
raad genegen opvolgt, anders zou onze
correspondentie :geen doel hebben.
't Gebeurde is niet te veranderen, en ge
dane zaken nemen, geen keer. Wat gij
ter dus ook al „voor geven zoudt", het
is nutteloos om er over te tobben. Ik
bedoel daarmee natuurlijk niet, dat gij
uw© gedachten geheel van dit punt moet
afwenden. IntegendeelWanneer gij ooit
tot ©en duidelijk besef van je schuld
komien zult, moet gij er wel degelijk bij
stilstaan, maar niet op die wijze, dat gij
steeds denkt aan de gevolgen welke hij
voor u heeft, maar aan de zonde zelf.
Dat wat je 'tot nu toe trof als straf,
moet je klein gaan schijnen in verhouding
tot de grootte der schuld. En daarom
raad ik je heden aan: tracht je eens vol
komen te stellen in de plaats van de
armie zieke, in de plaats van Florien
Markward. Denk er eens over na hoe
zwaar benroefd zij te noemen was dat zij
na zulk een kort geluk, ziek moest worden
en werkeloos moest zijn, inplaats van
vroolijk ©n opgewekt het leven door te
gaan.
dagen is gepubliceerd, i.s niet van hemi
afkomstig. Aan een belasting van het
wee 1de-be zit denkt geen haar op zijn
hoofd.
Wat de tabaksbelasting betreft, het gy-
siteem van zijn voorganger heeft kans
dooi heim te worden overgenomen, alleen
'z'üb de opbrengst grooter moeten zlijfn.
Be nrinisileriëele redevoeringen maken
goeden indruk en dwingen inderdaad resi-
ptect, af.
Vier terechtstellingen.
Maandag j.l. zijn op; het historisch.©
Groote Marktplein te Brussel vier.
dood vonnissen geveld. Het gold de
vier bij verstek ter dood veroordeeld©
redacteuren van d© Brussellois", het
tijdens de Duilsche bezetting versche
nen en door de Duitschers ges leunde
blad.
De veroordeelden zitten vermoede
lijk ergens veilig in Duitschland, het
geen niet wegneemt, dat ze toch in het
openbaar zijn terechtgesteld.
Midden o'p het oud© plein was oen
schavot opgericht, waar de beul, de
heer Pieter Nieuw:!andt, in ©en gewoon
colbericostuum', zich had opgesteld.
Zijn wapen bestond uit vier punaisen,
waarmjede hij1 een lang© strook papier
met het vonnis aan de schandplaaü
bevestigde. Vier gendarmen met blan
ke sabel bewaarden de orde.
Het publiek ischiep behagen m d©z©
wat uit den tijd zijnde vertooning. Men
sp'otte met (deze formaliteit en de bloe-
menverkoiopisters op het plein, waar
eens Egmlond en Hoor'ne werden
onthoofd, lachten de gendarmlen luid
ruchtig toe. Totdat, om twaalf uur pre
cies, het heele stelletje werd opge
ruimd.
De veroordeelden moeten zich dus
thans als onthoofd beschouwen.
De wanhoop te St. Petersburg.
Een persoon, die den llden dezer Pe
tersburg verlaten heeft, gaf aan den cor
respondent van de „Times" te Helsingfors
de volgende beschrijving van den toe
stand van berustende wanhoop, welke in
eerstgenoemde stad heerscht.
Eein doodscbe stilte, zeide vermelde per
soon, ligt over de geheele stad. De inwo
ners zien er eer als geesten dan als leven
de menschein uit en. op de straten ziet
men bijna niets dan vrouwen en kinderen.
Alle hoop op hulp is vervlogen en het
invallen van de vorst is de laatste slag
gtelweest. Nu wachten alle bun lot in
volslagen apathie af. Talrijke huizen waar
in honderden personen konden wonen,
staan leeg.
De kruispunten der voornaamste straten
zijn gebarricadeerd en worden door Chi-
neezen en Baskirein bewaakt. De laatsten
hebben een ernstige typhusepidemie mede
gebracht. De hospitalen zijn overvol en
dagelijks sterven er duizenden, door hon
ger uitgeput.
De prijzen der levensmiddelen hebben
een ongekende hoogte' bereikt, brood,
aardappelen, boter en vleesch zijn niet
te verkrijgen. 1
Een Frans.che vluchteling bevestigde
deze bijzonderheden en voegde er aan toe,
dat de volkscommissarissen in weelde
baden. Hun vrouwen zijin met bont en
Zelfs de zorg voor hare kinderen moest
zij aan andieren overlaten. Of denkt ge
soms dat het haar altijd gemakkelijk is
gevallen om te zien hoe zeer haar oud
ste jongen van je hield? Gij hebt ons
dat eens verteld- Had deze vrouw nu
niet in bijzondere mate behoefte aan liefde
en trouw? Maar gij en hij, die beiden
hadt, wat haar ontbrak, gezondheid, opge
wektheid, hoop en werklust., en wat al
niet meer, gij ontnaamt haar nog het
laatste wat haar was overgebleven en
voiegdet het bij uwein rijkdom wel
is waar, werd gij daardoor slechts armer-
En dat gij 't heimelijk deed, en zij 't nooit
heeft vernomen, dat, Ingrid ik behoef
'tje .zeker niet te zéggen verandert
niets aan de ziaak.
Lent gij de geschiedenis, welke de pro
feet Nathan op des Heeirein bevel aan'
Koning David vertelde? Denk daar e'ens
over na. En als er, ondanks deze ge
dachten, welke je zieker niet op' do hoogte
maar naar de diepte zlullen brengen, toch
weer and'ere doelloioz© vragen bij' je op
komen, kijk d'an eens om je heen, en
dénk aan haair, die je 'Lnaatste staat.
Ook je moedte'r behoort: tot de zlwaarbei-
piroefden, en giji doet zteer verkeerd, alls
gijl met haar treurig ziijt. Tracht haar
opi te v rooi ijken en a!f te leidten, en zorg
voor 'haar en Jfaar gemak.
{Wordt vervolgd.).
