Ho 88
iioiiderriag IS November it»*#»
84c «Saargnng
FEUILLETON.
De last der zonde,
Staten-Generaal
s
DE PELGRIMVADERS.
Uitgave van
Naam! Venn. LUCTOR ET EMERCK).
gevestigd te Goos.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
(Telefoon No. 11).
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Ooaterbaan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs.
Per 3 maanden fr. p. post f2.
Losse nummers f 0.05
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 0.80, iedere regel meer 20 et.
Verhoogd met een tijdelijken oorlogstoeslag
van 20 pet
3 maal wordt 2 maal berekend.
Bq abonnement voordeelige voorwaarden
Bewijsnummers 5 cent.
Tegen den achturendag.
Er behoort, mood toe voor ©en
bourgeois", voor een niet-werkman,
ook. al werkt hij1 zelf veel langer dan
acht uren, om tegen den achturendag
allthans in alle bedrijven, bedenking
te opperen.
Vooral wanneer deze opponent een
werkgever, en dus een uitbuiter of
liets aerigelijks is.
Toch neéft een Amlerikaan bet be
staan om tegen den achturendag Ie
pleiten. Het is de werkgever Parsons
sen do vergadering van Arbeids,afge
vaardigden te New-York. Nadat ver
scheidene arbeidersaligevaardigdcn
'hadden gepleit, voor den achturendag,
kwam genoemde werkgever verklaren,
dat met. 100 miljoen menschen in
Europa op den rand van hon
gersnood, en met slechts een
tierde vani hun nijverheid in
volle productie, het 'thans de tijd niet.
was ooi fot beperking van den ar
beidsduur over te gaan.
Hij noemde deze poging onoeoo
no mis ch; een onrechtmatige inmen
ging in het zakenlevenien n o o d 1 o l-
tig voor den landbouw, daar het
mienschen van het platteland zal weg
halen.
Een FransChman, Guerin, las een
verklari ng: voor, a f k o m s t i g van
Ide Fr ans che werkgevers, be
helzende dat de eenige manier
om tegemoet, the komen aan het ver
lies van 10 miljoen dooden en twaalf-
haniderdduizenidimiljoen francs schade
door vernieling isde productie
te verho'Ogen en het verbruik
'te beperken. - c
'De kosten van grondstoffen, van
voortbrenging en van het levensonder
houd (aldus deze nuchtere Fransch-
nx'an) gaan al maar door naar bo
ven; het eenigie w;at er thans mioet
worden gedaan is voorzichtig voor
waarts gaan tol; de normale produc
tiekosten hersteld zijn.
Thans echter, zegt hij1, is de pro
ductie in dezelfde mate g©-
d a a 1 d als ld e w e r k t ij d, n a m e-
Iijk met twintig procent.
'Vooral dit laatste is een sterk' ar
gument tegen elke poging tot alge
meen© verkorting van den arbeids
tijd.
Slechts waar bet bewijs geleverd
wordt, dat arbeidsverkorting tot inten
ser werk en verhoogde productie leidt,
is invoering van den achturigen dag
in de zexi abnormal en, droe
ven tijd gerechtvaardigd.
Het Volk plaatste bij deze en an
dere sterk sprekende woorden een
noot, dat wil zeggen, zij stak dreigend
den vinger op. Waarop de doctor een
weinig bakzeil haalde, en in een paar
kaJmeerende artikelen betoogde, dal
de sociaal democraten natuurlijk niet
terug" gingen. Ook prees hij de staking
in de kolenmijnen als een middel oni
te komen lot s ooiafisatio. -Let wel,
de man van: o-, werkt toch hard,
riep in zijn tweeden termijho slaakt
toch
Een krachttoer in minder dan een
week.
Aangenomen evenwel, dat deze on-
jzmnige tweetongrgheid inoo lig is om. lot
de zoo' zegenrijke socialisatie te ko
men, dan vragen wij: wat is dan die
socialisatie
Dr. v. d. Waerdcn beantwoordt ech
ter ook deze vraag niet. Wel zegt
hij dat socialisatie „niet met een too-
vcrslag ons in het paradijs zal bren-
fen"; maar wat zij dan wel zal doen,
at klinkt in de uiteenzetting van de
zen geleerde zoo vaag dat wij er ook
nu nog niet achter zijn.
Wel noemt hij haar „een halt in 't
heden en de keer naar een toekomst
van vrijer en ruimer voorziening";
maar dit weten wij .allemaal wel; doch
waarin de meerdere vrijheid en ruim
te bestaan zal, wordt door hem ver
zwegen.
De doctor geeft slechts schoone
woonden.
Mr. Sannes, ook een knap sociaal
democraat, heeft 'tin de Kamer bij
zijn bekende politieke duurte-inter-
pel latie, er niet veel beter afgebracht.
Gelijk Wij reeds aantoonden.
De socialisatie, zoo sprak hij, is
niet een maatregel in eens. Goed, maar
wat is zij wel
Hij zegt 'tniet. Hij zegt alleen wat
zij „betcekenl". Zij betaekent ©en
„tijdperk van pi an matigen opbouw".
Trouwens hij kon ook niet anders,
na zijn verklaring dat in zijn kringen
over de mogelijkheid van socialisatie
verschillend wordt gedacht.
Wij zullen de lectuur over sociali
satie gaarne blijven volgen. Indien de
soc.-democraten er al schrijvende ach
ter komen, wat zij er mede bedoelen,
komen wij er allicht door naarstige
lezing wel achter, wat wij er ouder
mogen verstaan!
Ons Kameroverzicht gewaagt van
liet debat Schouten-Troelstra, dat ook
niemand (waaronder ook blijkbaar
Troelstra zelf) iets verder bracht. Nog
altijd geldt: zij' weten het zelf niet.
Socialisatie, wat is 't?
Wat 'tniet is, weten wij nu; maar
wat is 'tjdani (wel
Het antwoord is aan de sociaal
democraten, de uitvinders van dit ge
neesmiddel tegen de maatschappelijke
kwalen.
Dr. v. 'ld'. Waerden, een hunner
machtigste denkers op sociologisch ge
bied, had den menschen toegeroepen
o werkt toch hard I Hij had ook ge-
zegd dat stakingen en 'Ioonopdrijvingen
de productie èn daarmede 'l bestaan
der arbeiders in gevaar brengt
door
MARIE BURMESTER.
31)
Het was Ingrid onmogelijk oen haar
geluk vooir haar moederlijke vriendin ver
borgen to houden.
„Mag ik, Erik?'" Vroeg ziij d n volgern-
den morgen, ion toen zlijn vroolijke ooigen.
haai' toestemmend toeknikten, vloog Ziij
naar binnen ien knielde naast de oude
mevrouw neelr. i
„Ik zeg in 't geheel niets", bégon zij,
nxaar kijkt u mij alleen maar aan, dan
zult u 'twel raden!"
De oude idamei voldeed aan dit verzoek.
Alles Jodide aan Ingrid! Elk haartje, eikel
trek van haar gelaat, elk lid, alles sohieen
vervuld,v an den weinsch om datgene te
vertellen, wat de andere radon moest:
Moeilijk was het voor mevrouw Broder-
sen dan ook niet, iein hare vreugde was
zióó grooit, dat zijl hot meisje begon to
plagen. i
„W,at is heti Zal gravin Lotte .ons do
eer aandoen om ons hier te komen betzO:>
ken?"
Ietwat teleurgesteld, doch zeer hlelslist,
schudde Ingrid jh'aar donker kopjei.
„Wat is het dan?! Komt moeder van-
De historische feiten die wij zoowel
onder onze oogen, als in het 'verleden
waarnemen, maken niet de geheele
geschiedenis uit, evenmin als de le
den van een lichaam den gehoeleln
mensch uitmaken. Gelijk hel lichaam
zjO'Oi fieeft ook de geschiedenis een
ziel, en het 'is deze die de gebeurtenis
sen! zood aniig voortbrengt,bezielt en
aaneenschakelt, dat hun geheel tot een
ééniig en zelfde doel samenwerkt. Dat
middag een uurtje hier?"
Nu kon bet meisje zich niet langer in
houden, en sloeg hare armen onstuimig
om de oude dame heen-
„Iets veel, veel heerlijkers is gebeurd!
Ziet u het mij heusch niet aan?"
Nu werd het ook de oude mevrouw
te machtig, en op ontevreden toon zeide
zij: „Natuurlijk, kind, ik wist het dade'-
lijk, en ik be:n er zóó blij om- Gij zift'
juist ©en goede vrouw voor Erik. Waar
is hij? Ga hem toch eens roepen!"
Zij hielden ieder een hand van me
vrouw Brodersen vast, en lachten en
knikten elkaar om beurten toe.
Opeens juichte het jonge meisje: „In
grid WindelövKlinkt dat niet prachtig?
Zoo alsof 't bij elkaar behoort, zoo echt
Noorsch! Is 't niet alsof mijn naam ge
wacht had op dien achternaam? Ingrid
Windelövl"
Zij was zoo bekoorlijk in hare vreug
de, dat hij de hand van de oude dame
wel los moest laten om zijn groot geluk
te omvatten.
Daarna zaten zij weer ieder aan een
kant van mevrouw Brodersen, die nu,
zooals zij zeide, „de zaak eens verstandig
wilde bespreken."
Mevrouw Andersen moet het het eerst
hooren," besliste zij. „Als gij vanavond
schrijft, Erik, en den brief morgen aan
Souke brengt, krijgt zij hem overmorgen.
Zij vertrekt nu spoedig, daarom acht ik
het niet noodig, dat Ingrid nog naar het
eiland terugkeert, zooals dat anders be
hoorlijk zou zijn geweest. Als je moeder
komt te voorschijn, in eerThistorische
gebeurtenis, die 'wc omstreeks dezen
tijd herdenken. Ze is drie eeuwen oud,
volstrekt niet geruchtmakend, en
daarom onopgemerkt en in een my
sterieus licht gehuld.
De Piel grim vaders hun na;am,
althans als greep, met als personen -
is den ontwikkelden mensch niet on
bekend gebleven, maar weinigen zul
len hun plaats in de geschiedenis, hun
beteekenis voor de geschiedenis kun
nen aanwijzen.
Het is niet algemeen bekend, dat
de mannen, met het. schip de
M a y f I o w e r vanuit Delftshaven uit
gevaren, geacht worden de eerste
grondleggers te zijn geweest van de
groote Republiek in het Wes
ten, thans bekend onder den naam
van de Vereeinigde Staten van Noord-
Am erika. En evenmin is dit. algemeen
bekend, dat zij de eersten zijn geweest,
die de relatiën aanknoopten tusschen
de oude Europees che republiek der
Yereeni.gdo Nederlanden en de jonge
Republiek in het Westen. Dal, door jhen
een Trans-Atlantische kabel van gees-
teseenheid is gelegd over of door den
Oceaan, die de (eeuwen heeft verduurd.
Dat is nu geen historisch feit van
revolutie of veldslagen, maar meer
dan dat, een historie, waarin de ziel
spreekt van geesteseienheid en gemeen
schapsgevoel tusschen zoo velen hier
en zoovel-en ginds.
Om de poisitie der Pelgrimvaders
eenigszins in het licht te stellen, be
hoor en we iets to weten van de, En
gel sche Kerkgeschiedenis. En dan
vooral van de geschiedenis der Kerk
hervorming in Engeland, die een
gansch anderen, ook een minder ern-
stigen indruk maakt dan die op het
vasteland. De groote drijfkracht tot
de Engelsche Kerkhervorming in de
zestiende eeuw was een Koning
Hendrik VIII en wel een koning
door zijn hartstochten geregeerd. In
Engeland openbaarde zich een wet
tische Hervorming bij de regeering te
Westminster en te Whitehall. Maar
er was ook een Evangelische Hervor
ming en deztei Waren de Pelgrimva
ders toegedaan. Hoe 'deze twee s'troo-
mingen in het godsdienstig leven dei'
Engelschen evenwijdig liepen zal deze
geschiedenis ons kunnen leeren.
De Engelsche of Anglicaan sche Kerk
heeft haar leer geformuleerd in den
'catechismus en de 39 artikelen. Haar
liturgie is vervat in het welbekende
Common-prayer-book (Boek des 'g-e-
meenschappélijken gebeds).
De 39 .artiké ten (staan op Prolestant-
schen bodem,zij erkennen de Heilige
Schrift als toetssteen der goddelijke
waarheid. Zij belijden 'de fechtvaar-
dig-niaking door het geloof alleen, ze
zijn ook niet roomsen in hare opvat
ting van liet Sacrement. Maar de
Anglicaansche ©eredienst en inrichting
der Kerk zijn vrijwel met de room-
sche gelijk. Ge vindt daar altaar en
kerkgewaad, een vaste liturgie, een
geestelijken, stand met o-pklimmiendien
rang.Kérk en regeering zijn nauw ver
bonden. Het hoofd der regeering be
nevens bisschoppen spreken 'recht in
kerkelijke geschillen. Die Jiooge g-ees-
weer naar huis gaat, kunt gij met haar
mee gaan tot dat je trouwt I"
Ingrid was stil geworden. Dat zekere
iets, dat zij zoo zeer vreesde omdat het
in staat was haar oogenblikken voor den
geest te brengen, waarvoor zij alles ge
geven zou hebben om ze uit haar leven
weg tie doen, stond nu plotseling tus
schen haar en haat verloofde en keek
haar grijnzend aan. Zij Vouwde hare han
den stijf in, elkaar om niet luid te kreu
nen van pijn.
Zij wilde de sterkste zijn! Heden, dade
lijk den eersten dag, zou dat vreeselijke
zijn, dat zij den. moed had langs hem
heen te grijpen naar haar geluk. En dan
zou het haar eindelijk wel met rust laten,
dacht zij.
Zij drong zich zelf dus tot vroolijk-
heid, totdat Erik naar zijn cathechisatie
ging-
Mevrouw Brodersen was m eene verba
zende teedere stemming en begon, met
betraande oogen naar het portret van ha
ren man kijkend, van haar eigen engage
mentstijd te vertellen, en zij verplaatste
zich daarbij zoo geheel in 't verleden,
dat zij zich zalf als jong meisje duidelijk
voor zich meende te zien-
En toen Ingrid haar op dringenden toon
vroeg
„En hadt u vóór dien tijd nooit een
anderen man bemind?" keek zij haar ver
wonderd aan-
„Neen", zeide zij kortof. Zij vond die
vraag al héél wonderlijk- Wat waren die
jonge meisjes van den tegenwoordigen.
1 f 1 1 UJU
tehjken zijn paars len baronnen van
het rijk en hebben zitting in het IIoo
gerhuis.
Aan dit zoloi
schen Staat en
intieme
Kerk is
uitgevaar-
verband tus-
hét. te wijten,
dat de Engelsche Kerk, meer dan an
dere, afhankelijk was van den persoion
die den troon bezette. Was deze
roomsch of roomschgezind, dan be
leefde de Protestants che kerk moeilij
ke dagen. Was hij gehaat, dan deel
de de Kerk, wier hoofd hij was, in
de ongunst.
Zoo werd in regeeringskriiigen de
Engelsche Staatskerk geleid. Verwon
dert het u dal naast deze reformatie
een Evangelische reformatie ontstond V
Dat- een groot 'deel vain het Engel
sche volk 'ziclli liggen de Staatskerk
verklaarde, en vluchtte van een kerk
wier lidmaatschap voordeelig was en
hoogst fatsoenlijk werd geacht maar
aan geloof en vroomheid dos harten
gespeend was
Pit die kringen nu kwamen do Ptel-
grimvaders. Zij, puriteinen, pis hun
beroemde land- en geloofsgenoot,
Olivier Cromwell, waren besliste te
genstanders van alles wat naar Staats
inmenging in godsdienst en Kerk
zweemde. Zij verfoeiden de Konink
lijke hiërarchie, en werden roet ver
banning of boete gestraft, omdat zij
zich niet wenschten te onderwerpen
aan de Acte van Uniformiteit door Ko
ningin Elisabeth in 1562
digd.
Die vervolgingen en straffen deden
him hot oog 'richten naar de Republiek
der Vcreenigde Nederlanden, dat het
E' ik ider kerkelijke overheersching,
aar door den Spaanscben Filips op
gelegd, had afgeschud. Naar het (benige
land ter wereld, waar werkelijk van
godsdienstvrijheid sprake kon zijn. Zij
staken de Noordziee over, en bereikten
onder hunne leidslieden Bradford, Ro
binson, en Brostsen, 'langs verschillen
de wegen, Texel, Naarden en Middel
burg, de hoofdstad van ons land.
Daar rijpte bet plan om in de Nieu
we Wereld toekomst en godsdienstvrij
heid te zoeken. Voorgangers waren zij
van de Nederlandsche afgescheidenen,
die om dezelfde roden, twee eeuwen
later, denzelfden weg gingen.
Het Angel Saksische ras heeft zich,
meer dan e-enig ander, over de aar
de verspreid, liet heeft de eeuwen
door, zij het met de gebreken, die
het dikwijls en terecht worden ver
weten, het. Evangelie gebracht tot de
uithoeken der aarde. Voortrekkers van
het groote leger van Evangelisten, of
wilt ge liever Van zendelingen, wa
ren de Pelgrimvaders, die zich drie
eeuwen geleden inscheepten om te
gaan ko-loni-seeren in het Verre Wes
ten. Zij gingen helpen bouwen den
Staat aan de overzijde van den Oce
aan, die nu reeds geslachten na ge
slachten zoo nauw verbonden
is -met bet geestesleven der Ne
derlandsche Christenheid.
Ten tijde van de Piel grim vaders
stond Spanje op het toppunt van zijn
macht. Het huwelijk van Filips van
Spanje roet Maria 'Koningin van Enge
land maakte die macht onovertrof
fen. Maar het Pausdom beeft' het
i T'-!«
Spaansche schiereiland doen zinken
en het Evangelie heeft de Angel-Saksi-
sclié volken verheven.
de K.
I
tijd tocli heel, heel anders als degenen,
die vijftig, zestig jaar geleden, leefden!
Zelfs als men al het uiterlijke niet
meerekende bijv.: dat Ingrid's handschrift
mieer op dat van een man geleek, dan
van ©en jong meisje, en die stijve boor
den, overhemd-blouses en praktische
loden-rokken niets gemeen hadden met
die dracht uit haar meisjesjaren, dan kon
zij toch nog die tegenwoordige nuchtere
opvatting van liefde, verloven en huwen
niet prijzen.
Moest de uitverkorene dan niet voor
't jonge meisje zijn als de zon bij wie
licht, maan en sterren onzichtbaar wor
den!
Lang nadat Ingrid de kamer had ver
laten om hare huishoudelijke bezigheden
te verrichten, dacht mevrouw Brodersen
nog over dit alles na. Eindelijk greep
zij hoofdschuddend naar haar breiwerk.
Het was maar goed, dat men van haar
niets meer verwachtte. Want men zou
haar zeker héél ouderwetsch vinden.
Het heerlijke gevoel van voortdurend
t© willen jubelen, dat Ingrid gisteren bijna
niet had kunnen onderdrukken, was ge
heel verdwenen. Een harde hand had
al het heerlijke weggerukt, en nu was
het zoo stil .en ledig in haar, dat zij de
stem wel hooren moest, die tot haar
zeide: .„Denkt gij dat dit alles zoo een
voudig is? Denkt gij dat gij het gebeurde
maar zoo kunt tea- zijde schuiven? Wat
verbeeldt gij u toch eigenlijk?"
En 's middags, toen mevrouw Broder
sen rustte, eu Erik uit was, trachtte zij
Tweede Kamer.
Een mooie rede van Schouten-
Troelstra moest 't tegen hem
afleggen- Wal is socialisatie??
Te hoog gestemde verwachtin
gen. i
Aan den heter Kruyt werd met 48
tegen 11 stemmen verlof verleend tot.
het houden van een interpellatie, over
de gebeurtenissen in het interrioerings-
kamp te Harderwijk, na bestrijding
door dhr. Bomans (r.k.)
De interpellatie zal worden gehou
den bij "artikel 71 van de begroeting
van bihnemlandsche zaken.
De voorzitter merkte op, dat de tijd'
voor de interpellatie van den ge-
rantsoeneerden tijd afgaat,, wat een
protest van de zijde van de hennen
Kruyt en Wijnkoop uitlokte.
De algemeene beschouwingen over
de S taat s begroeting werden daarop
voortgezet.
De heer Schouten (a.-r.) betoogde,
dat socialisatie van bedrijven nog een
vaag begrip is, doch, voor zoover men
weet wat er onder wordt verstaan,
algemeen verderfelijk wordt geacht.
Overal waar socialisatie beproefd
isj is züj' 'mislukt. De S. D;. A. jP|. handelt
dan ook onverantwoordelijk, als zij
het stelsel propageert en daardoor de
begeerten dor menigte wekt. Wat we
noodig hebben, zoo betoogde de- a.r.
spreker miet den gloed der overtui
ging, is verhooging van productie; in
plaats van ontevredenheid zaaien is
het noodig de maatschappij te doen
doordringen van de beginselen van
het Evangelie. y
De heer Schouten bleek'het vraag
stuk der socialisatie goed be-studeerd
te hebben. Zijn conclusie- is: Allés
is yaag; nergens vind ik houvast;
-overal weifeling en aanmaning tot
voorzichtigheid; hoogstens eein aan
vaarden -en aanbevelen van o-verbeids-
exploitatie als weinig begeerd surro
gaat voor de onbegrepen -en onuitvoer
bare socialisatie. Maar die o verheids-
exploitatie is nergens in staat om
het eerst no-odige- d-e productie te
vermeerderen, wat TroeJstra toegaf.
Als gij dat toegeeft, aldus Schouten,
waarom blijft gij da.n overal, in Staat,
en gemeente, op ovcrbeids-exploitatie
aandringen
Of is socialisatie de leus o-mdat men
opheffing van den privaten eig-en-doim
wil Neen, zeide Troelstra, alleen van
grond en productiemiddelen! Maar on
middellijk repliceerde Schouten, dat
men in Oostenrijk 100 H.A. bouw
land en zelfs 300 H.A. bosch- en wei
deland onaangetast laat I
Het ging dus hard tegen hard, doch
er is geen vooringenomenheid in het
spel, als wij opmerken, dat de heer
Schouten hét sterkst stond.
TroeJstra was zeer vaag.
JA1 wat positief was, liet hij ter
rustig over dit alles na te deuken-
Zij zat alleen in Erik's kamer; zij wilde
nu niet denken aan wat gisteren hier
gebeurd jyas, maar er werkelijk ernstig
over nadenken, hoe zij in de toekomst
stond tegenover dat anldere.
Lang keek zij voorovergebogen naar
den grond- Plotseling richtte zij zich op,
want zij had iets bedacht, en zij meende
dat het een goede gedachte was.
Als zij bet Erik .eens vertelde? Dan zou
h-c-t tenminste niet meer scheidend tus
schen hen staan, zooals dien morgen.
Als hij dien last der zonde wist, kon hij
niet zoo drukkend meer zijn, dan wan
neer zij haar alleen mee moest sloepen.
Hij was toch ook de verkondiger van
de vergeving der zonden! Het was Ingrid
te moede alsof zij reeds iets voelde van
den vrede, die er na dat bekennen over
haar zou komen- Dan stond er niets meer
tusschen hen. Dan Jag haar geheele leven
voor hem bloot en behoefde zij niet meer
te zuchten onder verborgen schuld. Ja,
dal moest zij doen! En dan pas zou zij
waarlijk g-elukkig zijn!
Maar zulk een open, eerlijk beken
nen is vrees-elijk moeilijk- Zij zag dat
zelve ook z-eer g-ood in, en vreesde nu
reeds den strengen blik van die ernstige
oogen. Misschien zou hij haar dien dag
niet in zijn armen nemen- Misschien zou
zij moeten lijden onder zijn koelheid. Maar
zij wilde 't gaarne dragen, want de ver
geving zou er op volgen en een veel heer
lijker liefhebben.
Zie vervolg aan ommezijde.
