O. ioi Donderdag 30 Januari 1019 It! Socialisms se tie Ariisid. -■Site Jaargang Seraph i ne, FEUILLETON. NUitgav© ran a» Ven*. LUCTOR Rf1 EMRRCO, gevestigd te Goes- Hoofdbureau te Goes: LANGE VORSTSTRAAT 219. (Telefoon No. II.) Bureau te Middelburg: I1RUA F. P. DHUIJ L. BURG Drukkers: 3»si*rb**a Le Coimtre, G*es. it 8e 18e eeuw was het op het tor- Se. van den arbeid aldus gesteld, dat me* bad den man en zijn gereedschap, j» als 't ware één met zijn gereedschap. Sinds do machine haar intocht deed, £s die eenheid tusschen den werkman en sgjo gereedschap verbroken. In de fabriek ia hij 't verlengstuk der machine, gebruikt boo hij zijn werk niet machinaal, zon der gereedschap doet, het gereedschap van. den fabrikant; namelijk de machine; mt aoo produceert hij. En aangezien nu to nieuwe werktuigen de oudie hebben verdrongen, en de werkman in ieder geval dezelfde bleef in kracht, enz., zoo is het meerdere, dat door hem geproduceerd wordt, niet op rekening van de machine» te stellen, maar van hem, dat wil zeggen van den arbeid. En aangezien de fabri kaat dit niet met hem eens is en deze meerdere winst opstrijkt, pleegt deze dief stal. Dat is de tweede theorie van Marx. Sta de derde is dat, dank zij deze ge wichtige overgangen van de oude in Üe nieuwe bedeeling, het noodwendig worden moetsteeds meerdere armen, en 't steeds rijker worden van de kleine groep rijken; m de middenstand tusschen deze beide doodgedrukt. Men noemt dit zijn verar ming silicone. Hij profeteert hier dan bij een zoodanig verloop, dat ten slotte fle toestand onhoud baar wordt; 'tvolk tot revolutie overslaat; en de doodsklok geluid wordt over het kapitalistisch stelsel. Een profetie, die door 'de feiten is gelogenstraft. Wat. nu de productie-theorie aangaat, hierin heeft Marx gelijk, dat de arbeider een. belangrijke factor is in de voortbren ging. De arbeider moet daarbij wordeni gedacht als mensch, die zijn spieren en krachten in den dienst van de voortbren ging stelt. De arbeiders in de eerste eeuwen van 't bestaan des menschen; de j wilden nog in onzen tijd, zij hebben aan dit gebouw van den arbeid gewerkt, en zoo ook werken de hedendaagsche arbei ders daaraan. Zij geven zichzelf gelijk die anderen gedaan hebben. Marx zei derhalve niet ten onrechte, dat kapitaal gekristalli seerde arbeid is. Maar onjuist is de theorie, dat de ar beid de eenige voortbrenger van goederen fs, en de opbrengst van den arbeid moet worden afgemeten naar het aantal uren et' aan besteed. Immers, hoe komt 't dat vroeger een- aaifde krachtsinspanning slechts ongeveer ■een vijfde had van het resultaat van tegenwoordig? Zeker, ook wel hiervan daan dat aan sommige menschen de gave is toegekomen om door de vinding van hun geest den arbeid gemakkelijkheden te verschaffen of om in een uur meer te kunnen voortbrengen dan de ander. 3nhet eerste geval verkeert de schepper- beeldhouwer; in het tweede de schappe lijke metselaar, en dergelijken. Nu ligt in do meerdere bedrevenheid van dezen laatste niet de oorzaak der buitengewone waarde van hetgeen hij voortbrengt. Die oorzaak ligt elders, en wel in de meer doelmatige .aanwending, ontwikkeling en saamwerking van vermogens; met andere woorden in de practische arbeidsveidee- iing. Om een voorbeeld te noemen: wanneer een arbeider een speld moet maken heeft hij hiervoor tijd noodig. Maai- wanneer iedere arbeider een onderdeel van die speld maakt, -zullen zij saam meer spelden voortbrengen, dan wanneer zij elk voor -zich die spelden in hun geheel hadden VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. N Abonnementsprijs: Pei 8 maanden fr. p. post fl.78 Losse nummers -O.OS 0. E. VON MANTEUFFBL. ■80) o— ,4k dacht, dat u bij uw© zuster op Steraheim waart," izeide Adlerstein tot «Athus. ,4k was op weg er naar toe, toten ik noorde dat sli-ep I" antwoordde deze vfipegen. „Zij is zeer ziek," zieide Ad-lerstein met aiadruk. Mathus had groote last zijn paard- te doen omfceeren en naar Sternheim te ga- toppeetren, maar op hetzelfde oogenblik «eerde de gravin zich, lenig als eten slang, in. haar 'zadel om, en onder het klein© amazone- hoedje dansten hare ooigien van pfcet, toen Jzïj zeide: p- verbood het mem; ik wil met dat hij, die arme zieke stoort." Mathus keek Adlerstein aan, alsof hij «leggen wilde: „Zie je Wel!" maar deze antwoordde^ „Hoe zou dat mogfelijk ijjn?' „Gravin Ellas vreesde het," sfeid© Ma^ onrustig, „en toen nu, ik rtjjd er moeten maken. Zoo heeft nu do praktijk geleerd, dat de meerdere voortbrenging vrucht is van de moderne ontwikkeling van de machine en van de leiding en ordening van den tusschen de arbeiders verdeelden arbeid. Met andere woorden de dommekracht der machine en het vernuft van den mensch; en deze laatste factor nu is het, welken Marx verwaarloost. Het is nu eenmaal een feit, dat er moet zijn niet alleen arbeid, maar ook een leidende geest bij den arbeid. Vaar dige handen zijn noodzakelijk, maar niet minder noodzakelijk is ook het verstand, dal de handen van oen willekeurig aan tal menschen tegelijk in beweging brengt. Van daai*, dat reeds vele sociaal-demo craten heide factoren voor de productie noodzakelijk, onder één en denzelfden ver zamelnaam (arbeid) samenvatten; gelijk men ook het vaste en liet vlottende ka pitaal saamvat onder den naam kapitaal. Vast kapitaal zijn dan de machines en dergelijken; vlottend kapitaal de verschil lende zaken, die door koopman of winke lier worden gekocht om ze met winst weer van de hand to doen. Wanneer derhalve Marx het kapitaal een kristallisatie van den arbeid noemt, dan dienen zijn volgelingen, die het als nog met hem eens zijn, dat begrip arbeid in bovengenoemden zin zoo ruim mogelijk te nemen, en hot begrip kapitaal in den zin van vast kapitaal. Dit is met een voorbeeld op te belJ deren. Een machine is uitgevonden met een bepaald nuttig doel. De uitvinder heeft geest, ervaring', studie en proefneming te werk gesteld, en is eindelijk geslaagd, niet in de eerste plaats door 't gebruik zijner vaardigheid, maar door toepassing van zijn door verstandig nadenken en volhardend pogen verkregen kennis. Deze machine wordt een handelsartikel, hier voor is kapitaal noodig. Zij wordt „be nut" in 't belang van een bepaald bedrijf en een zeker product, en de werkman, door den onzichtbaren uitvinder geleid, behandelt de machine, aan welker uit vinding en tewerkstelling hij niet heeft gearbeid, of er toe hijgedragen; en hij doet dit alles zoo afdoend als hadde hij zelf al die voorbereidende kennis in zich opgenomen. Zie hier de kristalliseering van heide factoren van den arbeid. En ditzelfde geldt nu ook van hetgeen langs dien weg en op dezs wijze ge produceerd wordt. Mallock, in 't door ons aangebrachte boek. zegt er van„Bijvoorbeeld de groote stalen bruggen, die met ééne reuzenspan- ning do oevers van groote rivieren ver binden, zijn zeer zeker gekristalliseerde arbeid, maar zij zijn in hun kenmerkende karaktertrekken gekristalliseerde werktuig kunde, scheikunde, wiskunde, kortom ge kristalliseerd intellect, gekristalliseerde wetenschap,, verbeeldingskracht, en con structieve kennis, hoedanige men nauwe lijks in een dozijn hoofden op het mil joen aantreft; en de arbeid helpt aan d© totstandkoming van dergelijke reusachtige bouwwerken alleen hierdoor, dat hij zich onderwerpt aan de leiding van deze intel- Lectueele aanvoerders. Hetzelfde geldt ook voor de goederen productie in het algemeen, met name bij voorbeeld in de textielfabrieken. Onze plaatsruimte laat echter niet toe dit in. den breede tè verduidelijken. Ieder, die even zijn gedachten Iaat gaan, zal ons toestemmen, indien hij althans on bevooroordeeld is, dat het voortbrengend toch hedenavond nog maar even heen!" Als de kloosters duiventillen geweest waren, waar men naar eigen welbehagen in en uit zou kunnen vliegen, zou gravin (,Zeker de eene helft van hét jaar non zajn geweest, en de andere helft van het jaar in Parijs hldbben doorgebracht'! a verloop van enkele dagen besloot zij! genadig te Zijn en Mathus te laten loopen. Zij zou hem het onschuldig ge noegen dan maat gunnenSeraphin© bo ven alles lief te hebben! Het lag natuur lijk geheel in hare hand hem elk oogepblik Weeir onder hare belooivering te brengen. Maar zij wilde dat niet doen Zij verge noegde er .zich mede dit te weten Zij zou Seraphine in hel rustig bezit van haren broader laten. Zij! deed vrijwillig afstand van eiken verderen strijd en hoe meer zij ©rover nadacht, hoe edel dit wals-, hoe meer Mij' vooir dit denkbeeld in ver voering geraakte. Toen Leona wat later de slaapkamer der gravin binnentrad, lag deze vóórhaar kruis op de knieën en baadde in tranem Leona trok .zich terug, denkend' dat hare vriendin onder het een of ander verdriet gebukt ging!. Maar gravin Ellas vergooit tranen van groote ontroering oyer hare eigen© onlzelf- vermogen van de tegenwoordige nijverheid in de eerste plaats afhangt van de be kwaamheid waarmpe de arbeid wordt be stuurd, en daa.ma'-de voortbrenging zelve, mede van den arbeid in engeren zin. Zeeuw£ofc& Stemmen, CLVII. Wie heeft er tegenwooidig niet den mond vol van sociale verheffing, leni ging van sociale nooden, en wat dies meer zij? En toch, ik zie nog niets van. die verheffing. Ik hoop, dat ik een to pessimistischen kijk, op den loop der dingen 'heb, maar ik vrees Had die sociale kwestie nu maar 'niet twee kanten, dan zóu 'tnog wel gaan. Ik geloof bijv. we', dat er een betere -salariëering van don werkman komt; dat in alle bedrijven, die zich er voor lee- nen, de achturige- werkdag zal warden ingevoerd dat de werkman beter in staat gesteld zal worden zijn ouden dag on bekommerd te slijten. Doch dat zijn alle slechts materiëele kwesties. Er zal in stoffelijk Opzicht wel een betere tijd voor de arbeidende klasse aanbreken, al mag niet verheeld, dat de verhooging van den loon,standaard ver hooging van den geheel en levensstandaard Zal meebrengen. De sociale kwestie, ofschoon bij op pervlakkige beschouwing louter een ma terialistisch aanzien vorloonend, heeft bo ven en vóór alles een geestelijken en zedelijken kant. Dat is in 't oog van ongeloovige mo ralisten en socialistische wereldverbete raars, die den mensch het product der omstandigheden noemen, de orde der Za ken omkeeren. Voor den belijder van den Christus is het echter een leidende waarheid. Men wil er niet gaarne aan. 0, neen, men is van nature- stofte'ijl: zoo egeïs tisch, dat men slechts oog heeft voor de verzorging van eigen lichaam en voor het onderhoud van de zijnen. En maar al te vaak verwacht- men het geluk van het geld, en van een korte werkweek, vergetende, dat do geestelijke kant bij den particulieren mensch begint en dat wie de wereld hervormen en verbeteren wil, bij zichzelf beginnen moet. „God wil de maatschappij niet anders hervormen dan op voorwaarde, dat elke mensch zijn eigen ik hervorme", zegt Kings-ley. Niet de slechte sociale ver houdingen schiepen slechte menschen al is het waar, dat zij een ontaardenden invloed oefenen maar eerst hebben de slechte menschen slechte sociale verhou dingen geschapen. Wil men hierin ver andering ten goede brengen, dan dient men dus allereerst bij zichzelf te be ginnen. Maak de menschen beter en de wereld zal beter zijn. Men voelt, dat 't sociale vraagstuk niet zoo eenvoudig isv als 't wel lijkt. Want, hoe zullen wij don mensch veranderen, die van nature geneigd is tot alle kwaad en tot geenerlei goed? Het Evangelie komt ons hier te hulp Gods Woord legt er steeds weer den nadruk op, dat van het hart de uitgan gen des levens zijn, en bet wij's't omjs den weg waar de kracht tot verande ring des harten te vinden is. Het Evangelie wil niet alleen hervor men, maar het spreekt zélfs van verlos sing. Het geeft geen economisch program-, geen sociaal-politieke wetten, maar eeu wige beginselen, die vast staan brjf-alle wisselende vormen. Zuchtige vroomheid. Zij wilde, en dit waa het eindresultaat barer gebeden en tranen; den volgenden morgen vroeg vertrekken-, ten einde Mathus niet meer van, het pad' der deugd aE te houden. HOOFDSTUK XIX. Mathus trok haastig zlijn uniform aan, en vloog naar de stal) -zadelde zijn paard zfelf en reed eerst naar huis om zijn tante te zfeggeu dat hij nog! hedenavond na.ar Stemhc-im wilde gaan. Zij te .de hem niets in deinweg en hij reed er heen als» of hij vervolgd werd. Zijn paard vloog als een stormwind, en. toen hij 'zijn doel had ber-cikt, -zog hij dat de vensters- der bovenverdieping verlicht waren. Frederik kwam met een lantaarn naar buiten. Het eeriijkle gezicht van den trouwen knecht klaarde op, toen hij Mathus zag. „Nu, jongeheer, dat is goed; dat u tocli nog komt!" zeide hij, ,,wat ziet u bleek! het is dan toch. ook een heel ding!,, „Hoe gaat het?" vroeg Mathus en schrok 'zjelf over zijn ontstelde heesche stem. „Slecht gaat hét," zeide Frederkschou derophalend' en leidde het paard weg. Mathus izlocht Zijn weg door de donkere tuinkamer. Op de trap ontmoe te hij tante, die terug schrok, toen hij plotseling voor Toch laat het ons nooit in den steek. Dat is zoo heerlijk. Het biedt ons de grondlijnen, waarlangs de oplossing van het sociale vraagstuk moet gezocht en zal gevonden wor den, voor zoover op deze aarde mo gelijk is. Practisch Christendom zal ons helpen, doch nu is 'tmaar de vraag of de in vloed der practische Christenen zoo groot is, dat, we binnen korten tijd met recht van sociale verheffing zullen Kunnen spreken. Wie de wereld wil verbeteren, moet haar terugvoeren tot God. „Nader tot God". Een andere vorm van vooruitgang is er niet, zegt Bettex. Ziot, dit is $e oorzaak, dat ik wat pessimistisch gestemd ben op het punt va-n de mogelijkheid van socialen voor uitgang. Wie vraagt er nog naar God in dezen verlichten tijd! Hoe is de geest van den tijd? Men heeft liever een goede loonsver- hooging dan vrede mat God. Arbeids vreugde kent men niet meer en "begeert men niet meer. Zoo wordt het leven een last, en het werken een vloek. Maatschappelijke verbetering Ik zie ze nog niet Doch laat ik hopen, dat ik de toekomst to donker inzie. Moge in ieder geval mijn sombere be schouwing niet van toepassing zijn op mijn lezers. Zij v'ragen toch wel eerst naai' den slaat van hun bait en eerst daarna om stoffelijk gewin KEES VAN DER MEER. Statin-SafisraaL Twaeto Kamer. Kruyt krijgt een les in be leefdheid. Dé ruzie te Am sterdam. De landbouwminis ter en zijn politiek. Verkeers- belangen. De Voorzitter stelde gisteren op zeén goede gronden voor de interpellatie-Kruyt betreffende de toelating van vreemdelin gen niet toe te staan, omdat in de aan vrage gesproken wordt over schandelijke praktijken, welke uitdrukking voor de re geering in hooge mate beleedigend is. De heer Kruyt (B. v. C- S.) was echter bereid het woord „schandelijk" te schrap pen. De voorzitter meende, dat de heer Kruyt dan een nieuwe aanvrage moet doen en wees er op, dat in de aanvrage ook gesproken wordt over praktijken, in strijd met alle begrippen van het gastrecht. De heer Schaper '(s.-d.) betoogde, dat de voorzitter het formalisme te ver drijft. De heer Wijnkoop (Comm.) wees er op, dat de heer Kruyt i n temationaa-1-parle mentaire gewoonten toepast. Het voorstel van den voorzitter werd aangenomen met 38 tegen 19 stemmen. Tegen de revolutionaire socialisten, de sociaal-democraten, d-e vrijzinnig-democra ten en de lieer A. P. Staalman (c.-d.l Do he-er Kruyt vroeg nu verlof voor een interpellatie over de wijze, waarop de regeering optreedt inzake de toelating en beweging van vreemdelingen. Op dit verzoek zou heden worden be slist. De mofie-Dresselhuys om een tijdelijke voorziening in het gebrek aan localiteit voor den dienst der Kamer en ingebruik neming van de lokalen van den Raat) vaii State, werd z. h. s. aangenomen. haar stond, met zijn koortsachtig© glinstei rende oogen en verwaide haren. „Mathus eindelijk." Hij was haat bijna voorbijgesloirmd „Laat mij naar Seraphin-e gaani" slmeefo- te hij. „Wat denkt ge wiel'? Zijl mag niemand spreken! gij vermoedt heelemaal- niet hoe ziek zij eigenlijk is!" De-ze woorden -klonken- verwijtend ge noeg, maar één blik op zijn gelaat ont wapende tante. „Ik wil haar niet spreken, ik 'will haar slechts zien!" smeekte hij dringend-. Op dit oogenblik kwam de oiud-e Cordufa ook de trap- af. „Och, mevrouw. De juffrouw heeft de sitap van den jongeheer herkend, zlij Wil hem nu dadelijk, zien. Mag dat niu?" Mathus liet het aan de twee vrouwen over, om te bedenken of het kon worden toegestaan, hij stand met één sprong boven en vóór hare, deur. Zijne hand beefde en 'zijin hart klopte afsof het barsen z-on, toen hij de deur opende. Als gravin Gisefa hem nu had kunnen zien, zou. zij hare vrome plannen zieker niet hebben uitge voerd. I üe ziekle, bleekte zuster had dei over winning behaald op- de geestig©, ver'.e dte- lijjke vrouw, wier vrouwe ijke schoonheid elk uur reet nieuwe bekoring boeide. Prijs der Advertentiën: 1'4 Tegels f 0 80, iedere regel meer 20 ot Verhoogd met een tijdelijken oor!ogstoesla§ van '20 °/0 3-maal wordt 2.maal berekend. BÜ abonnement voordeelige voorwaarden. Bewijsnummers 5 cent- Aan de orde was nu de voortzet.tinj van de behandeling van de begrootinj van landbouw, nijverheid en handel. De heer van der Tempel (S. D. A. P.) verdedigde de houding van het Amster dam sche gemeentebestuur inzake de melk- centralisatie. Als allen zoo lang gesproken luidden zou de minister zeker niet meer aan bel» woord gekomen zijn. Eindindruk van 's heeren v. d. Tcmpel's betoog moest wezen, dat Wibaut aan dé ruzie te Amsterdam geen schuld had, maar integendeel de hoogste wjjsheid had betracht. Doch de heer Stulemeijer, die een kort* maar krachtige maidenspeech hield, liel leukjes uitkomen, fiat in andere plaatse* de melkooriog voorkomen is. Amsterdam had onvoldoende melk e* ruzie. j Rotterdam had ook te weinig melk, maar geen ruzie. Wal de algemeene politiek van Ministei Van IJsselsteijn betreft, om langzamerhand tot de vrijheid van bedrijf terug te k eer-en, gaat Stulemeyer accoord. Evenals Snoeck Henkemans betoogde hij, dat de vrijheid in zake de vleeschvoorziening goede re sultaten heeft opgeleverd. Weliswaar is het vleesch niet zoo goedkoop als voo* den oorlog, maar het is goedkooper dam de maximumprijs bedroeg en de voorraad vleesch is grooter dan onder de distri butie. Voegen wij hier nog bij, dat de Ministe» weldra het kantoor voor vee en paarden geheel zal hebben opgeheven en dat als clan een 2000 ambtenaren zullen vrij ko men. Dit getal geeft een verbluffenden, indruk omtrent den omvang van de crisis bureaucratie. Over het algemeen waren dé mededcelingen, die de Minister in het begin van zijn redevoering geven kon, vrjjj bevredigend. Hij deed begrijpen, dat de vetpositie verzekerd is.dank zij voldoend* aanvoering, en dat zelfs, wanneer de aan voeren waren tegengevallen, in uitersten nood door gebruikmaking van een procédé van professor Steger vetten voor menschgj- lijk gebruik zouden zijn verkregen. In menig opzicht is de Regeering niet fortuinlijk geweest, vertelde de Minister, Met de kolen was het een tegenvaller» zoodat heel wat scheepsruimte gebruik! moest worden om kolen te halen. Data kwamen de drommen vluchtelingen, die een grooten hap in onze voorraden de den. En zelfs de Spaansche griep heeft schuld, want deze buitenlander heeft dö graanlevering aanmerkelijk benadeeld. In avondvergadering werden water- staatsbelangen -meest locale bespro ken. De Minister betoogde, dat de bezwa ren tegen de exploitatie der Rottend. Tram weg Mij. verband houden met materiaal- en kolengebrek. Hij zal de genoemde bte- zwaren speciaal doen onderzoeken door den raad van toezicht. Ombouw van ons tramlijnnet in lijnen voor spoorwegen zoü miUioenen kosten. Aan de wenschen tot verkeersverbeté- ring kan niet worden voldaan, wegens het kolengebrek. Biiiteited, sS@kr*cpt S¥©j'2ïo5jï vsis den toestand. De zitting, van de vredesconferentie van gisteren is in beslag genomen doo-r het rapport van Donofski, een der Pool sche afgevaardigden ter conferentie en door het verhoor der Tsjecho-Slowakische af gevaardigden. Seraphine richtte zich op, haar blik ves tigde zich met onuitsprekelijke vereende© angst tep hem ein toen zlij! hem in de otogted keek, verdween die angst opeens, een straal van gefuk baande zich plotseling een weg naar buiten, z)ij stak hem beide handen toe en Mathus knielde bij haait neder en verborg zijln hoofd in hare hanp den. Hij snikte als een kind. Langen tij] zlwegen zij beiden. Steraphinlq beefde en hijgde naar adem. EindelijK stond Mathus op, sloeg Zijln arm omzijn zuster heen era kuste haar. Zij vroeg zachtjes: „Mathus, is het voorbij?" era het dadelijk begrijpen was er weer even* als vroeger: oog in oogi. Hij richtte Zlclj tïotsch op- „Ja, Seraph, Goddank, het ia voorbiji!" zieide hij met nadruk. En toen greep hij hare hand en vroeg smeekerad1: „Seraphine, ik kom terug, kunt ge mj| vergeven?" „Vergeven? Mathus, wat moet ik je ver geven Dat gij ongelukkig waait? Ik Weet immerswiens schuld dat is?" „Ja, ik was onzingbaar ongelukkig!" mompelde hij. „Ik verlangde zóó naar je! en toch lqg er een onateienharera klooi tusschen mij en jouw blik. 1^ (Wordt vervolgd.) -i -s •- gr»! wm\ mmd Mm

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1919 | | pagina 1