No. 33
Woensdag 6 November 1918
33e Jaargang
8 e r a p h i 11 e,
F E UIL k E T NT
De Groote Oorlog.
De Dordtsche Synode.
Uitgave van
de Naaml. Vean. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
pWeiooa So. 11.)
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. D HU IJ L. BURG-
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
m< (siot.)
Be Dordsehe Synoide is in hare ge
volgen tot uitgebraden zegen geweest..
Door baar, aldus Professor Bouw-
taan in zijn mooie bijdrage „ter ge
dachtenis na driehonderd jaren" (uit
gave van „Filippus"), „door haar 'is
de oorzaak van twist en tweedracht,
welke Kerk en Staat dreigden te scheu
ren, weggenomendoor haar is de een
heid der natie gered en werd dé zui
vere gereformeerde religie 'het hechte
cement, dat de vers dhillende provinciën
vast verbond; door haar is de 'Gere
formeerde belijdenis in al haar schoon-
heid en zuiverheid gehandhaafd en
verdiept, de leer der 'souvereine gena
de Gods verhelderd tot vol mannelijk
bewustzijn, en klaarder dan ooit te vo
ren beleden; door haar is getracht,
levende uit de Presbyteriaansche ge
dachte, 'de eenheid', de orde en de
vrijheid der kerk te handhaven en
te bevorderen, en daardoor een gezond
'kerkelijk leven mogelijk te maken."
Als staatkundig blad bepalen wij! ons'
er toe deze zeer juiste opsomming van
den Kamper hoogleeraar aan te ha
len.
Maar wat wij wel in onze kolommen
mogen toejuichen, is het Synodaal be
sluit tot de nieuwe Bijbelvertaling. Zoo
zijn wij een Bijbelvertaling met kant-
teekeningen rijk (geworden, waarvan
nog steeds een.dankbaar gebruik ge
maakt wordt door leden der kerk, niet
't minst door de ambtsdragers. Wiel
valt er noghteel wat aan te verbeteren,
althans aan de randteekeningen, of te
schrappen, of recht te zetten, maar*
nog vele duistere plaatsen worden nog
steeds door deze pandteekenaate be
licht. En zelfs uit letterkundig oogpunt
blijft nog altijd het. Nederlandsch van
onzen Statenbijbel geprezen als 'de gou
den .taal, waarin Faukelius ten Wa-
laeus, Bogierman ;en Bucerus het
Woord Gods: hebben vertolkt.
Wat de Synode vaststelde in het
belang van het onderwijs, voor de op
leiding en voor de regeling van bet
godsdienstig en kerkelijk leven, ver
dient eveneens de toejuiching van- 't
nageslacht; ten niet minder hare uit
spraak, dat <ie Zending behoorde te
worden ter hand genomen.
De Synode jhjeeft ook fouten gemaakt
doch men Ivergete niet, dat. zij in hare
handelingen niet altoos vrij was.
<De zonderlinge ineenvloeiïng van
rechten en roeping van Overheid en
Kerk. de ongeoorloofde inmenging van
den Staat in jde zaken 'der. Kerk, waar
aan te ontkomen toen nog iniet mogelijk
was, maakten dat de Synode, ter ver
wezenlijking van haar wensch om de
Kerkenordening eindelijk rechtsgeldig
te maken, haar |de juiste opmerking
van Voetius, concessies (toegeven) aan
de Landsoverjhjeid noodzakelijk. Zoo
onder anderen jde bestendiging van 't
Jus Patronatus, 't patronaatsrecht, nog
in de Roomsche Kerk overgebleven,
hetwelk 'den bezitter ier van het recht
gaf Om leen predikant voor de gemeente
te kiezende toekenning van het recht
aan de Overheid hare gedeputeerden
op de kerkeraadsvergaderi n gen .te zen
den; de vermeerdering, .ter wille van
deer U. Z. VON MANTEjUFFEL.
34.) _o—
Terwijl de züstersi in Seraphme's ka
mer waren, kwam mevrouw von Stern
heim van ieen armenbezoek thuis en
zag haar man opgewonden de tuin
kamer op en neder loopen.
Toen zijin vrouw binnentrad, brak
de storm los:
„Nu vrouw, wat zegt je er van?
Daar hebben we wat moois thuis ge
kregen; 'tis me een fraaie boel!"
„Maai1 man, wat is er gebeurd?"
vroeg zijn vrouw, doodclijk verschrikt,
wapt zelden of nooit zag zij 'haren
goed gen echtgenoot zoo toornig.
»Wat er is Het is om helsch te
worden, dat is er!" barstte de overste
los. „Daar hoop ik nu Stella spoedig
als de gelukkige aanstaande van een
flink man te zien, die, zooals Julia
mij vertelt, haar vurig begeert. Ik be
doel Marford, je- weet wél, die klei
ne donkere man, die Heartsease be
zit, ach, je weet wel, hij komt ïlog
al eens nier; nu, Julia en ik zijn
in de wolken. Ik rijd naar huis, è:n
bouw iuchtkasteelen en daar komt die
Aft
de magistraat, van het aantal feest
dagen met Nieuwjaarsdag en Hemel
vaartsdag dit alles kan beschouwd
worden als .zoovele gebreken, die den
arbeid (dier Synode hebben aangekleefd..
Dit neemt echter niet weg, 'dat deze
arbeid een groote zegen is geweest,
ooty nog voor onzen tijd.
Dat er na de veroordeeling der 'Re
monstranten maatregelen van bedwang
tegen hen genomen werden, geschied-
ïle inheit Idoor of vajn Iwege de Kerk, maalr
van 'weg© de Landsregeering, die dit
nuttig oordeelde, omdat de Remon
stranten en wie met hen dweepten,
landsgevaarlijke handelingen pleegden.
Wiat hieromtrent wel eens wordt uitge
sproken als zou dat het werk der
Synode igeweest zijn, wordt door de
feiten Ig'elogenstraft.
Ook is 't ondanks haar dat de kerk
op den Staat bleef leunen, en daardoor
al meer hare vrijheid en beheersélien-
den invloed inboette; zoodat zij niet
kon .beletten dat valsche beginselen 'in
gang vonden. Do Fransohe revolutie
deed zich ook in de kerk gelden. Het
recht der gereformeerde belijdenis
werd 'ernstig geschonden.
De Reveil bracht wel het heil der
enkelingen, doch brak niet door tot
Kerkherstel.
Tusschen 1618 en 1816 loopt teen
hreede stroom. Aan de eene zijde id|e
nationaal-Geréformeerde gedachte, aan
de lander© het Pruisisch staatscreatuur.
En wat de Belijdenis aangaat, een
der 'meest beroemde predikanten in
Duitschland, de hofprediker dr. Am
nion be Dresden, een jmur-modeme,
heeft 'reeds in 1849 openlijk verklaard,
dat, wanneer een kerk haar belijdenis'
prijs geeft, velen zullen eindigen met
ook den Bijbel te verwerpen.
Dit is, ook in ons vaderland, zoo
uitgekomen.
Begon in de achttiende eeuw, in
Kerk en Staat, biet gematigd Liberalis
me met de eenvoudigen te verschrik
ken, terecht merkte Groen van Brins-
terer jop (Nederl. Gedachten le se
rie (d|e©l I, blz. 134)„Velen zijn alleen
voor Ultra-Liberalen bevreesd. Hoe be
driegen. jzij' zich! "Een gematigd libe
ralisme ïs de gedeeltelijke ontwikkeling!
van een valsch beginsel, hetwelk, bij
de eerste gelegenheid, zich verder 'en-
geheel ontwikkelen zal."
Deze voorspelling ie in logisché
openbaring bevestigd.
Indien de opgescnrikten Van een jaar
te Voren hadden kunnen weten, dat in
het 'Ned. Hervormd Kerkgenootschap
in de twintigste eeuw van 'de kansels
door 'socialisten en anarchisten, theo
sofen en tolstoianen, het Woord Gods
zoo 'verdraaid zou woirjden gepredikt,
en in 'de landsregeering en volksverte
genwoordiging zoo menig staatsman
zou optreden die het Gezag van dat
Woord en ook dat van de Overheid
onder toejuiching van een ontbijbeM
volk op onbeschaamde wijk 'zou'aan
vaarden
En toch ziet men het in onze da
gen gebeuren. En 't treurigste is wel
dat 'tzoio weinigen ,'meer aangrijpt.
Men schrikt or niet meer Zoo van,
In al deze ergernissen ligt voor do
antirevolutionaire partij de waarschu
wing, om, op Groens voetspoor, het
domme jongen, die L'eon, erbij" en
stuurt, de heele boel in de war! Dat
komt me daar zeggen, dat hij zich nog
geen uur geleden met Stella verloofd
heeft en dat zij van niemand anders'
weten wil en nöoit een ander nemen
zalHet is toch om helsch te wor
den!''
Mevrouw von Sternheim schrok ver
bazend. „Leon met Stella ver
loofd?" vroeg'zij geheel verwaijd- „Wat
moet 'dat, Sterïineim;?'1'
„,Ja, vraag dat, wien je wil, maar
mij niet," was het toornig antwoord1.
„Ik heb 'mijn kleel al heasch gepraat
om hem te bewijzen dat het hun bei
der ongeluk zou zijin als ik toegaf.
Maar hij: bleef zoo alleronmogelijkst
kalm, liet mij praten, zooveel ik wou,
en wat ik wou, en toen ik klaar was,
en dacht: nu is hij' zéker tot rede
gebracht, zeide hij heel rustigjes„U
zult 'later zelf wel inzien wat Stella's
geluk is." Toen begon ik weer en zei
aat alles heel mooi klonk maar toch
eigenlijk allemaal nonsens was. Ja,, als
je van gedichten leven kon!"
„Maar dat kan toch nooit iets wor
den," zeide mevrouw Sternheim; „die
twee kinderen, die zelf inog .'niet we
ten wat zij willen. Ze kunnen wal
tien jaar 'geëngageerd zijn, en jdan
heeft Stella misschien bitter berouw,
dat ze zich heeft verbonden!"
„Natuurlijk! 'En wat moet dat nu,
steunpunt te zoeken „in de Protes-
tantsche, Gereformeerde, Calvinisti
sche eigenaardigheid van het Neder-
landsche volk".2)
Gelijk Groen reeds in 1875 omtrent
dr. Kuyper beaamde, dat „diens groote
kracht ligt in dat gedeelte der Natie
hetwelk m verband met onze Volks
historie aan het geloof der Gerefor
meerde Kerk, aan het- Calvinisme ge
hecht i©".3)
Bucerus was predikant te Veere, van
1588 tot 1627; in laatstgenoemd jaar werd
hij ontslagen en vestigde zich, niet als
predikant, te Leiden. Faukelius was van
1599 tot aan zijn overlijden in 1625 predikant
te Middelburg. Hjj was gekomen van Keulen.
Walaeus, gekomen van Koudekerks, was
van 1605 tot 1619 predikant te Middelburg,
en stond van 1619 tot aan zijn dood, '1639,
te Leiden.
-) Pari. Stud, en Schetsen dl II, blz. 344.
Ned. Gedachten dl. VI, blz. 3, aange
haald door Prof. Fabius, Voortvaren blz. 268.
i .i
Mftotit nvwxtetrt van dan luwtn*.
De wapenstilstands-onder-
handelingen inet Duitschland.
De Duitschers werden nu naar generaal
Foeh verwezen.
Hun weg schijnt nu eenmaal doer het
dal van de diepe vernedering te moeten
gaan.
In het Engelsche Lagerhuis deelde
Lloyd George mede, dat de geallieerden
aan president Wilson verzecht hebben
om Duitschland nsede te deelen, dat in
dien het do voorwaarden wonscht te ver
nemen, waarop de geallieerden overeen
gekomen zijn een wapenstilstand te
verleenen, het zich op de gewone wijze tot
Maarschalk Foch heeft te wenden.
Het Duitsche lager zal dus rechtstreeks
een afvaardiging naar den vijand moeten
zendon. Zoo denk!» deze de militaire
macht in Duitschland het snelst klein te
krqgen.
In welk een oerlogsroes zijn de geal
lieerden toch, dat ze nog maar steeds den
vrede vertragen en de verantwoordelijk
heid op zich durven nemen voor de voort
zetting van het schrikkelijke 'bloedbad.
Van Duitsche zijde wordt intusschen
gemeld, dat voor de overeenkomst aan
gaande den wapenstand reeds een com
missie is benoemd, bestaande uit von
Grüdell, von Winterfeld, Meurer en von
Hintze.
Dat zjj zich haasten, want de bolsjewiki-
prepaganda staat op het punt ook in
Duitschland verdeeldheid te zaaien.
Vrijdagavond arriveerde te Berlijn uit
Moskou de koerier van den diplomatieke»
vertegenwoordiger de sevjet-regeering bij
de- Duitsche regeering.
Bij het uitladen der pakken stootte
een der kisten tegen een ander voorwerp,
zoodat de kist beschadigd werd en de
inhoud papieren op den grond viel.
Het bleek nu, dat deze papieren in
Duitsche taal gestelde vlugschriften wa
ren, waarin de arbeiders en soldaten van
Duitschland worden aangespoord tot een
bloedige revolutie.
Een der blaadjes bevatte een oproep
tot een revolutie-oorlog, terwijl een ander
vlugschrift nadere aanwijzingen gaf
omtrent een zeedanigen oorlog en aan-
als Marford. komt en om! hare hand
vraagt?"
„Dan moeten' wij hem in vredesnaam
medecteelen dat'
,jW,at? Moet ik hef nog uit gaan ba
zuinen ook, om mé tdjojoir iedereen uit te
laten lachen? Ik denk 'er niet over!"
„Ik weet niet [wat er gebéuren
moet!''
„Dat moet gebéuren: die verloving
verklaren wijl van nul en geener waar
de. iWiat heeft dat nu te beteekenen,,
dat twee Finderen daar samen eens,
zoo iets gaan bedenkenIk bedank
voo;r de eier om aangezien te worden
voor een ouden zwakkeling, die in elke
dwaasheid' t!oe|stemt."
Mevrouw yon Sternhéim zuchtte. „Ja
het zou een dwaasheid zijd en toch
heb ik medelijden met Stella. Ik weet
hoe zij' o,p hem ist"
De oud© heer streek zich opgewon
den door het haar en zeide:
„Ben ik dan een barbaar? Ik wil
haar gaarne gelukkig zien, maar niet
op deze wijze. Maar pet komt van zulk
een soort vriendschap. Dan wordt er
geschilderd en piano gespeeld en het
eihd© is' altijd zulke dwaasheid. En
nui jheb ik /alleen medelijden met 'dien
armen Marford als, hét hem waarlijk
ernst geweest is en begrijpen dó©
ik [hjet ook bést, dat zij, met haar
lief gezichtje, hem het hoofd op hol
gebracht heeft want mooi is ze,
spoorde tot sluipmoord en schrikbewind.
Op bevel van den stationschef werd
de gehsele zending in een gesloten en
bewaakt lokaal in veiligheid gebracht.
Inmiddels werd het ministerie van
buitenlandsehe zaken van de zaak in
kennis gesteld, om het onderzoek en de
verdere behandeling van deze aangele
genheid mogelijk te maken.
Naar aanleiding van deze ontdekking
heeft de Duitsche regeering van de
Russische regeering waarborgen geëisckt,
dat haar vertegenwoordigers geen revo
lutionaire propaganda zullen voeren tegen
Duitschlands staatsinstellingen.
Voorts werd aangedrongen op satisfactie
inzake den moord op den Duitschen
gezant te Moskou, Mirbach, welke
satisfactie nog steeds niet gegeven werd.
In afwachting van de aanvulling dezer
eischen roept de Duitsche regee
ring haar officieele vertegen
woordigers uit Rusland terug
ea verzoekt ze de Russische regeering
haar gezamenlijke officieele vertegen
woordigers eveneens uit Duitschland
terug te nemen.
De stemming te Weenen is gedrukt.
Hoe groot het algemeene verlangen naar
vrede ook was, nu beseft men toch
hoofdzakelijk het smartelijke van de
wijze, waarop de oorlog geëindigd is.
De Duitschers voelen zich diep ver
nederd door een vijand aan wien het
nooit 'gelukt was hem militair te over
winnen hoewel aij voor hun verdediging
sleckts een kaad vrij hadden. Zij schik
ken zich, omdat liet niet anders kan,
maar als de Italianen gelooven, dat de
kern van het Duitsche gebied ten Zuiden
van de Brenner hun duurzaam zal toe-
kehooren, dan vergissen zij zieh. Ook
Tirol is te veel uitgekleed, ©m thans een
velksstrijd te kunnen ontketenen, maar
de wereldgeschiedenis is neg niet ten
einde.
Men moet afwackten of Wilson bij de
openbare schending van zoo zuivere
Duitsche plaatsen als Bozen, Maran en
andere zwijgen zal.
De inwoners van Weenen wachten er
op, of er nog eea feitelijke bezetting
van Weenen door de entente
zal plaats hebben of dat Duitschland
zoo snel tot een wapenstilstand komt
dat dit overbodig gemaakt wordt. Een
deel der bevolking bou een bezetting
door de entente eventueel door Engel-
scfeen niet ongaarne zien, maar slechts
uit ees oogpunt van veiligheid, daar de
organisatie van de volksveiligheid nog
niet in orde is, zoodat gisteren de stad
eigenlijk onbeschermd geweest zou zijn,
als niet de joodsche nationale garde een
bataljon ter beschikking gesteld had.
De stadscommandant van de antisse-
mietische stad Weenen dankte den leider
van de Joodsche nationale garde als een
helper in den nood.
Volgens de jongste berichten trek
ken de Duitschers over7Ö mijl
op het front tusschen Schelde
en A isn e terug.
Het Parijsche avondcommuniqué meldt
Op het geheele Fransche front tusschen
het Sambre-kanaal en de Argonnen werd
de terugtochtsbeweging voortgezet.
Hot 10e Fransche leger liëeft zes
di© Ikleine ondeugd, vindt je ook niet?"
en ihij wreef zjijn handen -in trots.chj
genoegen.
„Maar wat moet ©r nu gebeuren
Zal ik naar 'Altstad gaan en er mlet
Julia over spreken Maar vrouwen ma
ken de verwarring altijd nog grooter.
Ik zal maar naar Werthér zelf gaan.
Hijl is een -Cérslandig man, enlial zijn
zoon wel eens de les lezen. Ik héb
dien jongén in elk geval voorloopig
verboden bier te komen. En ga jij
nu maar naar Stella en zet jij baar
die dwaasheid uit 't hoofd. Zien ver
loven! Nonsens;!" 1
Hij ging 'brommend wieg én mevrouw
von Sternheim haastte zich naar Se-
raphine's' kamér waar zij 'de zusters
nog Vond.
Zij' sprak vriendelijk met Stella, zij
sprak innig teeder mét haar, zij nam
haar in hare armen en zij beproefde
haar op alle mlanferen duidelijk te ma
ken, dat men slechts haar eigen wél,
zijn bedoelde, als men baar in dezen
niet haar eigen wil liet volgen. Stel
la hoorde alles gelaten en stil aan,
met leen moeden, onderworpen blik
in hare óogen.
Oom reed 's middags- naar Altstadt
en kwam natuurlijk zeer slecht ge
humeurd tierug. Hij had het genoegen
gehad in zijn dochter het spiegelbeeld
van izijn eigen drift en woelde te zien,
men had eindeloos geredeneerd en was
VERSCHfJICP KfcKEV .WEEKDAG.
AbennamOtttspjijs:
Per 3 mastoden fr. p. pust fl.Të
Losset nwnmteiB-O.0ë
P.rijs die Adrertentiën:
V—4 regels f0.80, tedfire segél meer 20 ct
V«iboogd mat «en tijdelgken: ooefcigstoiaslag
3-Maal wordt S-maal^lteiöMjd.
abonnement voonleielige voorwaarden-
Bowijsonnmiers 5 ceel
Duitsche divisies totaal verslagen, 4000
gevangen genomen en 60 kanonnen buit
gemaakt. Bij Auteuil wisten reeds
eenige elementen de Aisne ©ver te
trekken.
Ook Londen seint niets dan zegebe-
richten. Berlijn neemt eehter veel van
den roem weg deor de mededeeling, dat
de Duitschers volgens plan terugtrokken.
Havre meldt niet veel meer dan de
bezetting van den W. oever van het
kanaal GentTerneuzen 1 K.M. ten Z.
van Selzaete.
De N. R. Ct. meldt van het aan ons
land grenzende frontgedeelte d.d. gis
teren
Inmiddels is de positie van beide par
tijen hier vrijwel onveranderd gebleven.
Opnieuw treft vanmiddag een granaat de
kerk van Selzaete, wier toren als Duitsche
observatiepost dient. De vijandelijke
artillerie heeft ook den drgvenden von
der die den evergang vormt over het
kanaal, stuk geschoten. Op verzoek van
een Duitschen officier van gezondheid
heeft onze militaire geneeskundige dienst
een tiental zwaargewonde burgers over
genomen. Zij zijn in een geïmproviseerden
Roode Kruiswagen per trein naar Sluiskil
en Terneuzen vervoerd.
Naar ik met zekerheid van een Luik-
schen patriciër verneem, zijn in zijn
woonplaats reeds eenigsn tijd geleden
enkele aanzienlijke woonhuizen ingericht
veer prins Rupprecht en zijn staf.
In heeggestemde beweordingen kon
digt het Italiaansche opperbevel aan, dat
Ue oorlog gewonnen en de strijd be
ëindigd is. Bijna 49 maanden is er ge
streden om de irredenta wederom bij
Italië te annexeeren. Het doel is bereikt.
De Italiaansche legers kunnen gedeci
meerd en vol inwendigen rouw, naar huis
terugkeeren.
Een vredesvoorstel van Rusland aan de
geallieerden.
De „Yorwarts" verneemt uit Moskou
den 3en November heeft de commissaris
voor buitenlandsehe aangelegenheden,
Tsjitsjerin, den neutralen consuls de
volgende verklaringen overhandigd, ten
einde haar door hun regeeringen aan
de ïegeeringen van Engeland, Frankrijk,
Italië en de Ver. Staten te deen toe
komen Gevolg gevend aan haren wensch
om aan het gewapend confliet tusschen
de Russische troepen en die der ge
noemde regeeringen een einde te maken,
stelt de Russische regeering voor om
onderhandelingen in te leiden en vraagt
dienovereenkomstig wanneer en waar
de vertegenwoordigers van beide zijden
tot dit doel zouden kunnen samenkomen.
Korte Oorlogsberichten.
De „Times" meldt uit Parijs, dat
de geallieerden tot overeenstemming zijn
gekomen omtrent de wapenstilstandsvoor
waarden. i 1 1
Het is buiten twijfel of de Duitschers
zullen deze voorwaarden aanvaarden, in
verband met de successen der geallieer
den aan het Fransche front.
De preventieve censuur in Elzas-
Lotharingen is opgeheven-
Te Boedapest heeft zich de solda-
tenraad geconstitueerd op democratischer
grondslag met het systeem van vertrou
wensmannen.
toch met Leon geen zier verder, geko
men.
Hj ging, zonder Stella gezjen te
hebben, mog steeds woédend, naar béd'
en fronste den volgend eu morgen bij
het ontbijt nog de wenkbrauwen. Het
speet hem hoofdzakelijk Om 'Marford,.
maar toen Stella binnemkw,;am', niet
flimlachend en jong en vroolijk, maar
leek ien stil, smolt zijn toorn reed©
grootehdeels weg.
Zij iziat, zooals altijid, naajst jhjem, maar
keek geen enkelen keer op.
De oude heer voelde zich zeer on
behagelijk, hiji kuchte eens, probeer
de een grapje te maken, maar zijn ver
wend© lieveling keek hem slechte
schuw .aan, ja, het scheen aLsof zij:
zelfs ©en beetje bang voor hem was.,
Daardoor werd. hij nog onrustiger. Hijl
had: zich voorbereid op tranen, snikken
en vleien, maar inplaalts daarvan werld
er nauwelijks; tegen hem gesproken,
en'de vroegere vertrouwelijkheid liajd
voor,een angstig ontwijken plaats ge
maakt, en zijn aardig klein 'meisje keek
alleen maar berustend voor zich uit.
Zij vergat hem zijne pijp aan te ge
ven en de vogeltjes pikten héden ook
geheel tevergeefs'aan het venster. Stel
la zag ze met eens, totdat tante zeide
„Nu kind, vergjeet ge vandaag om de
vogels hun brood te geven?,"
M I I I CWhfdt vénrpilgii.)
