<Ko. 16
Vrijdag 18 October 1618
SSe Jaargang;
De Groote Oorlog.
Stat&n-Generaal.
Uitgave van
Se Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
(Telefoon No. 11.)
Bureau te Middelburg
EIRMA F. P. DIIUIJ L. BURG-
Drukkers:
üostërbaaa Le Cointre, G o B s.
Rijksmiddelsn.
Dfö opbrengst der Rijksmiddelen was
in de afgeloopen maand September 21
miljoen tegen 17 miljoen' in September
des varigen jaars. De opbrengst dei" negleini
vdrloopen maanden van dit jaar was 187
miljoen tegen 172 miljoen in dm gep
lijknamigetn tjjd van het vorige jaar.
Meer brachten op: Personeel en Suc
cessie elk ruim ze ven ton. Suiker gn
Registratie elk circa een miljoen. Inkom
sten (en vermogens) drie miljoen.
Minder bracht op: Gedistilleerd 1*4'
mdljoen.
Al H andere vermeerderde eji vermin
derde ttiet belangrijk.
De opcenten ten bate van het Lée-
*ingsfoods brachten ruim 31/2 miljoen op
togen, circa 2i/2 miljoen in September.
Hel. totaal van dit ja'ar 'tot Oct. j.l. .be
draagt 28 miljoein gulden.
De belastingen in verband met de bui
tengewone omstandigheden brachten 17
miljoein op tegen 20 miljoen in September
1917; leien teruggang! derhalve van 3 mil
joein. Over de verloopen negen maanden
is H bedrag 175 miljoen geweest tegen
158 miljoen in de serste liegen ma,andeni
van 'ivorigel jaar.
Z&t
vs®he Stemmen.
CL.
Den jongsten Zondag zullen wij niet
licht vergeten. Immers door het verras
sende antwoord der Duitsche regeering
op Wilson's vragen opende zich zoo'n
heerlijk vredesperspectief, dat het groot-
tee leed geleden scheen.
Sommigen moeten wel aan de veel
bewogen dagen in den jare '14 gedacht
hebben. Toen kwamen met angstwek
kende snelheid donkere wolken den
politieker: hemel bedekken. Van alls
kanten dreigden gevaren en overal was
de vrees, óók ever het l®t van ons
vaderland. De kerken stroomden vel.
Wie nooit of zelden den drempel van
het bedehuis overschreden hadden, trok
ken nu trouw op met de verontruste
schare. Het leek wel of er een geestelijke
opwaking gekomen was, welke de grootste
beloften voor de toekomst inhield.
Nil scheen de lijdensperiode opeens
afgesloten te zullen werden en plotseling
de duisternis te wijken voor het heer
lijkste licht.
Nu zou men denken, dat de dank
baarheid jegens God, Die het al die
gruweljaren met ons land nog zoo
wonderwel gemaakt heeft, weer allen
naar de bedehuizen uitdrijven zou, om
er Hem te loven en te prijzen voor die
weldaden an voor hot lieflijke uitzicht
op zoeten vrede.
Doch nu liep men niet zeo susl.
Wel lees ik, dat toen Zondagmorgen
vlak voor kerktijd het bericht kwam,
dat de Duitsche regeering de ontrui-
mingsvoorstellen van Wilson had aan
vaard, de kerkeraad der Ned. Herv.
Gemeente to Uitgeest de morgengods-
diensteefening aftaste en inplaats daarvan
des namiddags een bijzonderen dank
dienst hield, die deor een groot deel
der bevolking, w.o. meerdere Roomsch-
Katholieken, werd bijgewoond.
Dat geschiedde spontaan, als gevolg
van den innerlijken drang des harten.
Doch ik heb 't wel anders gezien.
Ik kerkte 's middags in een kleine
gemeente van ouze provincie. 'tDoet er
niet toe of 't Retranchemont dan wel
Oostkapelle of een andere gemeente ie.
Het feit blijft onveranderd.
Tegen twee uur betrad ik den onder
het gele loover schier geheel bedekten
weg, aan welke het vriendelijk keikje
staat, verscholen tusschea hooge beuken
en sparren. 1
Geen menschelijk wezen was er te
aanschouwen, en nog weinige minuten
Ja toch, in de verte kwamen twee
mannen aande deminee en een ouder
ling.
De gemeente was blijkbaar nog in de
huisjes, wolke als kinderspeelgoed langs
wegen en paden rijen. Klokslag twee
uur liet zich het dorpskiekje met vlugge,
schrille slagen kooren.
'tWTas alsof het belangstellende doel
der gemeente op dit teeken gewacht
had, want nu ging 'tloopen.
Geen breede stroom kwam achter
't bedehuis vullen. Een smal stroompje
slechts verspreidde zich in het schip der
kerk en in de vakjes onder de gaande
rijen. terwijl enkele mannen en jongens
op een der gaanderijen plaats namen.
Toch was 'teen „drukke" beurt.
Gewoonlijk komen er 's middags maar
'n dertig. Nu 't de eenige godsdienstoefe
ning ep die» dag was, waren «r wel (t)
meer dan honderd
Geen wonder, dat de predikant ietwat
gedesillusionaeei d was jen daarvan ook
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG-
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.78
Losse nummers-Q.Qi
Prijs dgr Adverténtiën:
14 regels f0.80, iedere regal meer 20
Verhoogd met een tijdelijken ooclogstoesiag
van 20
3-rnaal wordt 2-maal berekend
Bg abonnement voordeelige voorwaarden.
Bewijsnummers 5 cent.
blijken liet. De gebeurtenissen in de
laatste dagen hadden hem aangegrepen,
bij was entroerd deor de nooden en
ellenden, waaronder esn groot deel van
het menschdem gebukt gaat en nu juichte
't in hem, omdat de donkere hemel
opklaarde.
Helaas, sedert dien is 't vooruitzicht
weer niet zoo mooi geworden, doch
Zondag j.l. moet men wel met blijdschap
in 't hart den verderen loop der dingen
tegemoet gezien hebben.
Waar was nu de gameante en haar
dankbaarheid? Had ze soms dat kleine
kuddeke afgevaardigd om haar belangen
te behartigen? Maar dat gaat niet.
Dominee zinspeelde nog op de moge-
gelijke onwetendheid omtrent de groote
dingen op het wereldtooneel, doch dit
belette hem niet zijn leedwezen uit te
spreken over zoo geriagen lust in de
dingen van Boven.
Het kerkgebouw had te klein meeten
zqn om allen te bevatten, die Gode lef
en dank wilden teebrengen en zich voor
Hem wilden verootmoedigen. Waarem
was dit niet het geval? Wel, die tragen,
die noch koud noch heet zijn, hebben
alle gebeurtenissen met onverschilligheid
aan zich laten voorbijgaan. Den eersten
schrik waren ze al gauw te boven en
nu raakten de verdere gebeurtenissen
hen niet, voor zoover ze hun stoffelijk
bestaan onaangetast lieten. Zelfs het
gerucht van vrede vermocht hen niet te
wekken uit den zoeten dommel, waarin
zo lagen.
Als 't gevaar maar niet grooter wordt,
dan hebben zjj God niet noodig.
Teekent dit soms den geest, die de
toekomstige vredesenderhaadelaren zal
bezielen? Zal men zonder God vrede
gaan sluiten? Zonder Zijn geboden op
den voorgrond te stellen?
Maar dan zal er gèen verootmoediging
zijn, geen wederzijdsche vergeving, geen
vertreuwen, geen liefde
Zulk een vrede is geen vrede.
KEES YAM DER MEER'.
Beknopt ovorztobt van dan toestand.
Veelbewogen dagen.
De groote gebeurtenissen volgen elkaar
met zoo ontzettende snelheid op, dat
wij moeten afzien van uitvoerige be
schouwingen, willen wij uitkomen met
de ons toegemeten zeer bescheiden plaats
ruimte.
We moeten dus wel vervallen in een
dorre opsomming van de belangrijkste
gebeurtenissen op de regeeringsbureaux
en de slagvelden.
De officiëele tekst van Wilson's nota
aan Duitschland was gisterochtend nog
niet te Berlijn aangekomen. Men ver
wachtte haar op z'n vroegst tegen den
avond.
Intusschen zijn de besprekingen over
de opstelling van het antwoord begon
nen. Tot welk resultaat deze besprekin
gen zullen leiden kan absoluut nog niet
gezegd worden.
Er verluidt in Weenen, dat de ant-
wo0rd-nota van Wilson aan Oos-
tenrijk-Hongarije daar reeds sinds
Dinsdagavond bekend is. Waarom haar
inhoud noch in Weenen, noch van Was
hington uit gepubliceerd werd, is niet
duidelijk.
De JBuitsche bladen publiceeren een
communiqué, waarin gezegd wordt, dat
de Duitsche legers bevel hebben ont
vangen om alle verwoestingen van plaat
sen te staken, wanneer men daartoe
door den militairen toestand, als het
verdedigingswerken geldt, niet gedwon
gen wordt.
Men vestigt er daarbij den nadruk
op, dat uit deze mededeeling blijkt, dat
de Duitsche legerleiding be
reid is den prijs te betalen,
welke voor het verkrijgen vajn
den wapenstilstand noodza-
ke 1 ijk is.
De legerleiding is met den vurigen
wensch bezield het leven en de eigen
dommen der burgers in de bezette ge
bieden te beschermen.
o
Volgens de Weensche bladen blfkt
uit de door de» minister president aan
de partij-leiders van het huis van afge
vaardigden verstrekte mededeelingen
over de aanstaande keizerlijke procla
matie betreffende de hervorming van
Oostenrijk in een statenbond, dat de
volkeren van Oostenrijk zich op grond
van het zelfbestemmingsrecht binnen het
nationaal gebied als nationale staten
zullen inrichten.
In het keizerlijk manifest zou de op-
richingvan een DuitsehOostanrjjkscben,
een Zuid-Slavischen, een Tsjeehischen
en ten Oekrainischen staat in het voor
uitzicht worden gesteld.
Triest zou rijksharen worden verklaard.
Duitsch Bohemen en Duitsch Silezië
zouden bij Duitsch-Oostenrjjk aansluiten.
In het manifest zou niet veortótge-
loopen worde» op de oplossing der
Poelsche kwestie, en de integriteit van
Hongarije onaangetast blijven.
Ook aan de autonomie van de in
Oostenrijk wonende Roemonen en Ita
lianen wordt aandacht geschonken.
De Oostenrijksche regeering wil dns
pogen door dit federalistsehe plan de
dreigende ineenstorting van het oude
Oostenrijk te bezweren.
Moge het niet te laat blijken.
Be Oostenrijksche minister Burian
heeft na de kennismaking van Wilson's
tweede nota, neg een aanvulling gege
ven van zijn groote redevoering en
daarin eenzelfde optimisme getoond, als
in deze redevoering zelf. Naar zijn mee
ning is er in Wilson's antwoord niets,
dat de hoop kan verijdelen op een be
ëindiging van de vijandelijkheden en
den aanvang van onderhandelingen ov|r
een duurzamen vrede.
Aan Wilsons verlangen ten aanzien
van de autocratie is z.i. door de maat
regelen in Duitschland al voldaan en
wat de voorwaarden voor een wapen
stilstand betreft leest hij in Wilson's
woorden volstrekt niet de bedoeling,
dat een eenzijdige beslissing der mili
taire machthebbers zou zijn verlangd.
Burian's rede toont dat in elk geval
Oostenrijk tot toegeven geneigd is.
Uit Weenen wordt gemeld dat de
Oostenrijkers met de ontruiming
va* de bezette gebieden in Servië,
Albanië en Montenegro, een
aanvang hebben gemaakt.
De gevelgen van de indeukiiig van den
Duitschen verdedigingsmuur in België
tusschen Dixmuiden en Yporen beginnen
zich krachtig af te teekenen.
Uit een Belgisch communiqué valtep
te maken, dat de Dnitschers begennen
zijn hun stellingen langs den
Yser gedrenkt door het bloed voor de
verovering ervan vergoten in 1914, ep
te geven. Halverwege tusschen Nieuw-
poort en Dixmuiden zijn de Belgen den
Yser overgetrokken en rukken sjj in de
richting van Schoore ep, Keyem, een 6
K. M. ten N. van Dixmuiden, is reeds
in hun handen. Aan de kust zal de ent
ruiming van de Duitsche stellingen in
de streek van Nieuwpoort wel spoedig
een aanvang nemen.
Op den anderen vleugel, hebben de
Duitschers hun terugtocht tusschen Kort-
rijk en Douai voortgezet. De Engelschen
hebben verschillende vorderingen ge
maakt ten Zuiden en Zuidwesten van
Rijssel en zijn deze plaats al binnen
gerukt.
„Evening News" verneemt, dat Fran-
sche cavalerie-patrouilles, bij het doen
van verkenningen, Ostende bereikten
en terugkwamen met het bericht, dat
daar geen Duitschers meer
waren,
De admiraliteit meldt: Een afdeeling
van de koninklijke luchtstrijdkrachten,
aan de vloot verhonden, landde gister
morgen té Ostende en berichtte, dat
zich hier geen vijanden meer bevonden.
Yiee-admiraal Keyeslandde gister»
middag te Ostende.
De Belgische troepen staken den Yser
over en marcheerden in de richting van
Ostende. Ze maken vorderingen ten N.
van Thonrout en in de richting vanThielt.
Zeebrugge staat in brand.
Een Msb. redacteur meldt d.d gisteren
Omstreeks zes uur teekende zich do
vurigo gloed van een ontzettenden brand
boven Zeebrugge af. Een gouden regen
van vurige vonken viel er rondom neer.
Nu en dan liehtte het vuur fel op,
alsof er entplofingen plaats vonden.
Een later telegram meldt: De brand
van Zeebrugge nam nog voortdurend in
hevigheid toe. Omstreeks acht uur zag
men een lange strook van de kust, welke
geheel in vlammen opgaat. Mot een
kijker was op den toren van Sluis dui
delijk het instorten van gebouwen waar
neembaar.
Ook Blankenberghe schijnt een
prooi der vlammen te worden.
Het is waarschijnlijk, dat weldra ook
Zeebrugge en aldas de geheele Vlaam-
sche knst ontruimd zal blijken. Deze
ontruiming immers is reeds lang aan
den gang. Men herinnert er aau, dat b.v.
in de eerste week van October 38 groote
Duitsche torpedobooten en 54 Duitsche
watervliegtuigen uit het zuiden komend,
dus va* Oostend© en Zeebrugge, om
Terschelling koersten.
Is de Vlaamsehe kust eenmaal in han
den der Geallieerden, dan zal van uit
dezo nieuwe basis de opmarsch in België
krachtiger en sneller kunnen worden
voortgezet.
In Syrië rukken da Engelsehen met
geweldige snelheid op.
Hek Engelsche communiqué meldt de
bezetting van Tripoli (Tarabulus) 75 K.M.
ten N. van Belrouth en van Hems 150
K. M. ten N. van Damascus. Een parti
culier Reuter-telegram meldt zelfs, dat
d« Engelschen Lafakia (Ladi Rije) 125
K. M. ten N. van Tripoli bereikt hebben.
De Engelscgen beginnen dus Aleppo,
het laatste statiën van den Bagdad-
spoorweg te naderen.
Prins Friedrich Karl van Hessen, de
nieuw gekozen koning van Finland, zal
voorloepig zijn troon niet bestijgeD, maar
eerst eens de kat uit den beom zien.
Hoogstwaarschijnlijk zal de prins wel
moeten volstaan met de voldoening eens
tot koning te zgn gekozen. Yan de tegen
woordig eenigszins twijfelachtige heerlijk
heden van het koningschap zal hij wel
nimmer genieten.
Be strijd In het Westen.
PARIJS, 17 October. Het stafcommuni
qué meldt:
Na in vorige dagen in samenwerking
met de .Engelsch-Belgische troepen aan
de schitterende avance in Vlaanderen te
hebben deelgenomen en Hooglede, Rousse-
laere, Lichberveldo en talrijke dorp en ver
overd te hebben, bezetten de Franschen
thans Pitthielm, Heulebeke en Wingham.
Ondanks den krachtigen tegenstand der
Duitschers in de streek van diei Oise heb
ben de Fransche troepen den geheel-en
dagheftige aanvallen gedaan tusschen
het Andigny-bosch en de Oise. Ze heb
ben belangrijke winst behaald. Petit Virly,
Marchavenne. Ze bereikten voorts den
Noordelijken rand yan <1 ro-uges en van
Asausouville, alsmede Hartevüle.
Belgisch bericht: 1
Op den linker Oise-oever veroverden
de Franschen Mont d'Origny. Wij telden
1200 gevangenen.
Tusschen de Aisne en de Oise werd
gevochten ten Westen van Grand-pré, waar
de Duitschers hevige aanvallen dedien. In
deze streek hebben de Franschen nieu
we vorderingen gemaakt ten Noorden van
Oliky.
Op den linkervleugel hebben dei Bel
gen den Yzer overschreden, zij hebben
den vijand vervolgd en onzte' infanterie
is hedenmiddag Oostende binnengetrokken.
Verder Oostelijk bereikten wij de linie
Oudenburg-Zedelghem-Ruddervoorde. De
Belgische cavalerie, die die vijlandelijké
achterhoede opjaagt, bereikte de buiten,-
wijlkerii van Brugge. De vijandelijke po-
Ionnes, "die op- Eecloo terugtrekken, wer
den met granaatvuur bestookt.
In het centrum zljln de Franschen aan
zienlijk vooruitgekomen voorbijl Sweve-
zseele en Pitthiem; zijl hebben Wijhghener
vpimeesterd en bereikten de buitenwijj-
keni van Thielt.
Meer zuidelijk hiebben de Bplgen het
vereenigi ngspunt van het Mandalkatoaal
en de Lys en fl© buitenwijken van Harie-
beke -bereikt.
Er heeTseht een onbeschrijfelijke geest
drift onder de burgers in hét heroverde
gebied.
De eer der wapenen.
Met afwisselend geluk is in dengroo-
ten nu reeds vijftig maanden durenden
oorlog gestreden. Langen tijd hebben de
Centrale legers hun absoluut overwicht
gehandhaafdAmerika'? hulp was noodig
om dat eenigermate te verplaatsen. Zoo
lang de Centralen overwinning op over
winning behaalden, wilde de Entente
van geen vrede hooren; aan de eer der
wapenen, meenden zij dwaaselijk, was
nog niet voldaan. Maar nu? „Tot dusver
schrijft de Madridsclie „Epoca"
konden de Duitsche pogingen om tot
den vrede te geraken geen succes hebben,
als men in het oog houdt, dat daarbij
de eer der vijandelijke wapenen niet
ongerept zou gebleven zijn. Thans kunnen
evenwel zelfs niet de ergste vijanden
der geallieerden geringschattend over
hun wapenen spreken; de gebeurtenis
sen in Frankrijk hebben de minachting
daarover wel doen verdwijnen. Waarom
zou men dus niet hopen, dat de Duitsche
stappen thans meer succes hebben dan
de vroegere gedane?"
Inderdaad de eer der wapenen verzet
zich niet langer tegen den vrede. Aan
die -eer is van beide zijden voldaan. Dat
de overwinning naar Kulhman's woord
niet op de slagvelden te behalen is,
is nu afdoende gebleken.
Ongeregeldheden te Berljjn.
Die „Köln. Volkszeitung" verneemt uit
Berlijn c Een demonstratie der onafhan-
kelijken bewoog tóch heften dopr Upter
ddn Linden onder toel-pop, vair ©ep. groote
mdnigte. j 1 j 1 r
De politie vergozielde den' optocht, waar
van ftd deelnemende arbeiders die „Mar
seillaise" zbngen. Toen die menigte trachtte
door de Charlottestraat paar heit paleis
door te dringen1, werd zij daarin jerhio-
derd en teruggedreven. 1 i
Toen Haase in een auto voorbijreed,
werd hij mét gejuich begroet. Toen dft
stoet ontbonden werd-, haid et eeW aap-
val op de politie plaats, waarbij _dei2ia
te zamen liep en eenige verwondingen!
toebracht. j 1 L l, i LH
Die Duitsche posten aan deZoeuWsjch-
Bielgische grens houden vol, dat Hp ge
reed staan om te vertrekken en volle
dige instructies daartoe hebben. Wat We®
op de te verwachten gebeurtenissen wijbl,
is, dat Sluis, welke plaats tójlö gas1 van
Brugge ontvangt, gisteren ztondier gap ziat,
zonder ©enige aankondiging Van Diujt-
«toheu kant. 1 1
Uit Lissabon1wordt gemeld'
Het garniztoem van Evora is ajan bet
muiten geslagen en heeft den com'mianjdant
in hechtenis genomen. De Portugeesche
regeering heeft tegenmaatregelen |pnoi-
men. ii 1 J
Bij' de aatrdbevin g in Poriöricd
op 11 Oct. zSjln' 100 personen gedood
en duizenden dlakloos geworSen. De sdha-
dfe wo:rüt op vier millioen dollars ge
schat. f1 1
Van .de grens wordt gemeld: De
Duitsche militairen zlullen nog dezfa wieek
lalle polders', bezuiden fte Schelde, onder
water zetten en hebben den bewonersl
dezer polders al aanlgftziegd om aanstonds!
have en goed in veiligheid! te brengen
'en bunn© woningen te yerlaten.
Een draadloos1 Diuitsch bericht
spreekt het nieuws van de Evening News
tegen, dat de duikboot, welke de Dein-
sten in den jgromld heeft geboord, met
bevel' was gestuurd, dié Jusscbom Ierland!
erl Engeland varend© passagiersschepen
te vernielen, dat ftit was geschied, nafta!
de rijkskanselier einde der vorigje weëk
zijn vredesnota aan Wilson had verzbnfteu
en dat Wilson daarvan zlou geweten heb
ben alvorens Duitschland te antwoorden.
Het s.s. Thalia van de Kon. Ned.
Stoomboot-Mij., een der .door de Engel
schen görequireerde schepen, is, tot zin
ken gebracht. Dit isi (bet 3© schip, dal
deze Mij', op dezie .wijze verliest; de an
dere waren ;de Rhea en fte Atlas.
Het kanongebulder, zloo. wordt uit
Maastricht gemeld, heeft gisteren zfeker
het hoogste forto van den oorlog be
reikt. 1 1
In Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen
zijn 30 Duitsche soldaten pver de girensi
gekomen.
- De £weedscbe stoomboot Mjajam
(2200 ton) is bij.de Engelsche kust tot
zinken gehriacht.
In de Ver. Staten zlijln nu in 't ge
heel 436.000 man1 ingeschreven voqr
den dienstplicht.
In het Hongaarschc Huis van Af
gevaardigden heeft graaf Michael Ca-
ro^i een redevoering gehouden waarin
hij vorderde, dat onmiddellijk 'vre
desonderhandelingen geopend!
moesten worden zonder rekening te hou
den met tot beden bestaande politieke
belangengemeenschap1'.
De inschrijving op "de 4e Duitsche
oorlogsle,euing is met 14 'dagen ver
lengd.
De Paus z!al in verhand met de
vredesstappen het herhaaldelijk verdaag
de consistorie tegen December bijieenroe-
pen. Alle kardinalen der Wereld zullen
er, zoo mogelijk, aan deelnemen.
Tweed* Kamer.
Het distributie-debat zeult als een
oud-Hollandgche trekschuit doer de traga
vaarten van het parlement.
Aldus karakteri8teart de Tel. de han
delingen van de Tweede Kamer. Helaas,
terecht.
Het begin der zitting stond in het
teeken van de daad, doch toen waren
het weer woorden en nog eens woorden,
die den nationale» tijd in beslag namen.
In antwoord op het betoog van den
heer Wgkerslooth en gehoord de vele
rechtmatige klachten, welke uit het
geheele land oprijnn, verklaarde demi-
nister te breken met het afmaaksysteem.
Het bestuur van het Nederlandsehe
Landbouweomité hoeft hem bericht ia
meerderheid van gevoelen te zijD, dat
met de afmaking vaH aan mond- en
klauwzeer lijdende koeien moet worden
