Donderdag SS Augustus ltflS
3Se Jaargang
De Groote Oorlog.
ONZE PARTIJ.
Zeeuwsche Stemmen.
a O. $73
Uitgave van
da Naainl. Venn. LUCTOR EX EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbuneau te Goess
LAlfGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BÜRG.
Drukkers:
Oostérbaan Le Cointre, Goes.
*De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WWtKBAG.
ft - -
Abonnementsprfsi
Per 3 maanden fr. p. post fl.50
Losse nummers -0.06
P r ij s dfci Ad ver ten ti ëni
14 regels 10.80, iednre regel meer 20 ct.
3-maal wordt 2-maal bewkeod
Bf abonnement voordeel ig© voorwaarden-
BowifsMxmrwws 5 cent.
in.
In een vorig artikel hebben wij her
innerd, dat de Anti-Revolutionaire partij,
op Groen van Prinsterers voetspoor tegen
de Liberale leer van de oppermacht der
Rede, over stelt die van het gezag der
Openbaring. En tegenover der Liberalen
vereering van den mensch het opneemt
voor de Eere Gods.
Van die beide tegenstellingen maken
onze staatkundige tegenstanders ons een
verwijt.
Nog laatst, in Het "Vaderland van
13 Mei, vond men de oude grief her
haald, dat onze party bteeds die „Eere
Gods" naar voren brengt.
Alsof onze Koningin, die zich Koningin
bjj de gratie Gods noemt, en ieder jaar
bij de opening der beide Kamers der
Staten-Generaal Gods zegen over hun
arbeid inroept, ja by iedere indiening
van een wetsontwerp de heeren „beveelt
in Gods heilige bescherming", niet even
goed met deze Eere Gods rekening houdt 1
Nu wordt dit alles aan Liberale *yde
wel voor versleten phrases verklaard,
doch dit behoeven wij niet met de tegen
partij immers eens te zijn.
Toch gelooven wij, dat er aan die zyde
nog velen zijn die ons in 't gelijk stel
len. Menschen die nog met God rekenen
in hun privaat leven, en aan den fami-
liedisch nog hetzij hard op voor allen,
betzij ieder voor zich, het Onze Yader
bidden.
Welnu, dan dienen zij een stap verder
te gaan, en dien zegen Gods ook in te
wachten voor hun land en volk. Anders
toch dringen zij Gods Naam uit 't publieke
leven voor het meer intieme leven terug,
en dit is een te kort doen aan Zijn Eere.
En wat nu onze opvatting inzake het
hoogste gezag aan de Openbaring aan
gaat, hierin ligt geenszins, wat men ons
verwijt, een miskenning van de Rede in
natuurlijke zaken. Wij aanvaarden en
verbreiden door de tegenstelling alleen
deze waarheid. Voor de zaligmakende
kennis van God is noodig het licht der
Openbaring. Voor die kennis is de Rede
ongenoegzaam. Doch overigens hechten
ook wij aan de rede een zeer groot ge
wicht.
Wy zyn het te dezen opzichte eens
met Calvijn, als by zegt:
„Zullen wij ontkennen dat de waar
heid den ouden rechtsgeleerden heeft
toegestraald, daar zij met een zoo groote
billijkheid de burgelijke orde en tucht
hebben aan het licht gebracht? Zullen
wij zeggen, dat zy geen verstand hebben
gehad, die de redeneerkunst hebbende
opgesteld, ons geleerd hebben met rede-
matigheid te spreken Zullen wy zeggen,
dat zij uitzinnig zyn geweest die, door
het uitvinden der geneeskunst, hunvlyt
ten onzen behoeve hebben aangewend?
Wat zullen wy zeggen van allerlei wis
kunstige wetenschappen? Zullen wij die
houden voor sufferijen van verstande-
loozen
En dan volgt de conclusie
„Dewijl het dan blijkt dat die menschen,
welke de Schrift „ziellrjke" noemt, zóó
vernuftig en scherpzinnig zyn geweest
in de naspeuring der ondermaansche
dingen, zoe laat ons door zulke voor
beelden leeraren, hoeveel goederen de
Heere aan de menschelyke natuur, na
van het ware goed te zyn beroofd, heeft
overgelaten*.
Het is derhalve geen miskenning van
do Rede, die ons noopt tegenover haar
gvzag te plaatsen dat der Openbaring
Laat ons toch niet vergeten dat de
vrijzinnigheid van alle eeuwen, en vooral
van den laatsten tyd steeds geleerd heeft
oat .naar liberale beginselen lieerscht
de Rede oppermachtig". Deze uiidruk-
*ilng is van den tegenwoordigen (demis-
sionairen, dat wil zeggen op zijn gevraagd
°6rvol ontslag wachtenden) minister Cort
v d Linden)
Diezelfde mr. Cort v. d. Linden schreef
1,1 riin „Richting en beleid der liberale
{'artÜ(188G)„De liberale partij vindt
naren grond in het gezag der men-
s c h e 1 ij k e "r e d e. De vrijzinnige richt
■Haat-regeling en -bestuur, uitsluitend
n®ar de uitspraken van het ver
stand".
En ten bewijze dat hij de tegenstelling
ossehen ods en de liberalen goed gezien
E halen wy aan hetgeen deze vryzin-
n?6 staatsman in datzelfde geschrift
P bladz. 7 zegt: „Den laatsten grond
oen de liberalen vinden in het gezag
e v rede, zoeken de conservatieven
j,..8 openbaring Gods".
1 i 1 noemt ons hier conservatieven
'geen hem te vergeven is; want in
Vp8 _s«even om te behouden (conser-
^et 8oe(ie, 0118 Hoor de vaderen
gelaten, onder anderen bet geloof aan
oppermacht van Gods openbaring,
hadden, en hij veronderstelt dat dit ook
bij 't leger wel het geval zal zijn.
Is dit laatste zoo, dan vervalt natuur-
zyn wij inderdaad in den goeden zin
behoudend, conservatief.
Maar mr. Cort v. d. Linden ziet dan
ook tussch< n de Ant-revolntionaire party lyk ouzo opmerking,
en de partij der Revolutie niet allèen
een tegenstelling, maar, erger nog: een
onoverkomelijke klove. Immers hij zegt
op bladzijde 2 van ditzelfde geschrift
„De klov, welke liberalen ert clerica-
len gescheiden houdt, is niet toevallig
of oppervlakkig, nmar zij is noodzakelijk
en reikt tot den bodem'.
En minister Van Houten, eveneens
vryzinnig, schreef in zyue „Staats- en
strafrechtelijke opstellen" (1897)„Het
verschil tusschen ons (liberalen) en de
geloovlgen ligt slechts d-arin dat zij
meenen een bijzondere kenbron van gods
wil, leiding en bestuur te bezitten in een
geopenbaarde waarin id, ter iiederge-,
schreven in een zoogenaamd heilig boek
uitgelegd door priesters".
dien weinigje venijniger, doch niet
minder duidelyk
Op een andere plaats (blz. 137) schrijft
hij:
„Met de wapenen des .geestes wordt
in onzen tyd een strijd gestreden, heviger
en principieeler dan in eenig ander tijd
perk der geschiedenis. Het is een conflict
tusschen geloof en ongeloof, tusschen
lijnrecht tegenstrijdige wereld- m le
vensbeschouwingen".
Altemaal getuigenissen, naar prof. Fa-
bius, in zijn „Studiën en Schetsen (1909)
blz. 31, opmerkte, welke begrijpelijk ma
ken wat dr. Bronsveld schreef in zijn
„Stemmen voor Waarheid ea Vrede"
(1869) blz. 1035: dat de liberalen er naar
streven „om ons land weer tot een
heidensch land" te maken.
Hetgeen echter niet waar is.
Geen heidensch land, maar wel is vrucht
van de revolutie-beginselen dat allerlei
paganistische factoren in ons goede
land opkomen en werken aan den ze
delijken ondergang der natie. Daarom
gold van alle tijden de,waarschuwing:
„Tegen de vrijzinnigheid van alle ga
ding moet de strijd worden gevoerd.
Niet, als de conservatieven deden,
tegen de vrijzinnigen, met behoud van
dezer koers. Der conservatieven stryd
tegen de liberalen in de vorige eeuw
was maar al te zeer cdterie- en personen
strijd. Aan het bewind geraakt, voerden
zy vrijzinnig regeeringsbeleid onder een
andere firma".
Wanneer de Antirevolutionaire party
zich hiertegenover op de uitspraak van
het Calvinisme beroept, dan bedoelt zij
natuurlijk hiermee niet het kerkelijk
Calvinisme, maar liet Calvinisme der
historie als verschijnsel van algemeene
beteekenis Datzelfde Calvinisme, waarvan
professor Fruin in zyn „Tien jaren uit
den 80-jarigen oorlog", dl. 1, pag. 151,
schrjjft: In Zwitserland, in Frankrijk,
in Nederland, in Schotland, in Engeland,
overal waar het Protestantisme zich door
't zwaard moest vestigen, is het het
Calvinisme geweest dat den
strjjd heeft gewonnenl
Het Calvinisme staat principieel te
genover het Clericalisme.
De naam Clericaal past niet op de
Anti-Revolutionaire party.
Clerieaal is oen kerkelyke naam, en
heeft als zoodanig geen stuitende bedui-
denis. Hij duidt alleen aan dat de Clerus
(do geestelijkheid in de Roomsche Kerk)
het recht ontzegt aan niet geestelijken
om mee te spreken op het terrein der
hoogste waarheid.
Tegen dit Clericalisme is de Reforma
tio het daadwerkelijk protest. Wij kin
deren der Reformatie behooren dan ook
altyd tegon den naam, voor ons een
scheldnaam! Clericaal te protesteeren.
Wij kennen in de kerk geen geestelijken,
maar dienarenen aanvaarden geen
verheffing van den eenen mensch boven
den ander, andera dan krachtens de
ordinantie Gods.
Waarom wy nu bij deze oude, voor
de meeste ouderen onder ons overbe
kende waarheden zoo lang stilgestaan
hebben
Alleen opdat de jongeren, die van deze
dingen studie gemaakt hebben, in hun
vereeniging er over hebben gehoord en
gelezen, zouden worden opgewekt om
deze studie niet te verwaarloozen, en
straks in de Kiesvereeniging over een
en ander spreken of vragen stellenen
zullen medewerken om de vergaderingen
der Kiesvereeniging zoo leerrijk mogelyk
te doen zijn.
Denkt om de belangrijk® datums: 25
Februari en 8 April 1919.
Handgrasaten.
Een lezer van ons blad meldt ons dat
de oefeningen met handgranaten, althans
by de vrijwillige landstorm, steeds met
onschadelijke oefeningsgranaten plaats
CXLV.
Voor mij ligt een afdruk van het regie
ment op de zetting van het brood,
blijkbaar voor de Bevelandsche gemeen
ten. van den jare 1800 vier en veertig.
Het ligt er als het aanschouwelijk
bewijs van het feit, dat de maximum
prijzen niet van vandaag of gisteren zijn,
doch in de geschiedenis herhaaldelijk
opduiken. Is er niet al eens op gewezen
dat ze zelfs reeds in den Romeinschen
tijd gesteld werden?
Hoe het zy, dat broodzetting reglement
van '44 is in velerlei opzicht een merk
waardig en leerzaam document
Burgemeester en Assessoren wet
houders zouden wij nu zeggen der
gemeente bepaalden den prys van het
brood. De graanprijs wera daartoe be
rekend naar den middenprijs, voor welke
het „op den laatsten marktdag te Goes,
voorafgaande aan de zetting, verkocht"
was
De overheid zorgde, dat de bakker
productieprijs plus matige winst kreeg,
of, om met de woorden van die dagen
te spreken, er werd gelet: le Op den
prijs van het graan 2e Op de onkosten
van den Bakkers-stijl. 3e Op eene redelijke
winst of belooning voor den Bakker, en
eindelijk 4e Op de belastingeu welke
op het gemaal geheven werden.
Zoo kwam men tot de prijsbepaling
voor een mud gebakken meel.
Voor onkosten aan patent, reparatie
aan ovens en slijtage der gereedschappen,
brand, melk, gist, stryksel, enz. werd
aangenomen een bedrag van f2.82 voor
fijn brood, f3.96 voor grof wit brood,
f2.16 voor grof tarwebrood en f2.04
voor roggebrood, alles „berekend op de
metrieke mud".
Voor onze bakkers wellicht een leer
zaam staatje
Het tarief der winsten van den Bakker
vind ik helaas niet ingevuld. Een ver
gelijking tusschen de jaren 1844 en 1918
ware in. dit opzicht wel interessant
geweest.
De samenstelling van het br«od was
in die vette dagen natuurlijk geheel
anders dan heden ten dage.
Van La Plata-meel was geen sprake,
nog minder van maismee), erwten, boo-
nen en aardappelmeelpoeder.
Het voornaamste mengsel vormde het
masteiuine brood, bestaande voor
de helft uit tarwe- en voor de andere
helft uit roggekropmeel.
Overigens moesten alle hoofdsoorten
bestaan uit zuivere, onbedorven en voor
elk derzelve bepaalde meel-speciên, zon
der eenig ander vreemd inmengsel
hoegenaamd.
De bakkers waren verplicht hun brood
te merken naar gelang der onderschei
dene soorten, met de eerste letters van
hun voor- en geslachtnaam, benevens
het gewicht en verder resp. met de
letters F. G. T. R. en M.
Karren en manden meesten de naam
letters van de bakkers vermelden.
Al deze voorschriften moesten getrouw
in aeht genomen worden, ©p straffe van
geldboeten.
De ingezetenen mochten wel ander
brood bestellen, bijv. een smakelijken
tulband, doch dergelijke waar mocht
volstrekt niet tusschen het andere brood
in den winkel gelegd worden. Vosr het
verwerken van deeg en meel van parti
culieren was een vast losn bepaald.
Dat het toezicht scherp was moge
blijken uit artikel 16 met de bepaling,
dat de burgemeester met een der asses
soren het recht hadden by de bakkers
en de breodverkoopers rond te gaan,
om het brood te wegen en er desnoods
stukken af te snijden, zoiider dat de
benadeelden daarvoor eenige schade
vergoeding konden vorderen. By over
treding kon ook de heele voorraad in
beslag genomen worden. Visitatie in
huis zoowel als op straat moest steeds
geduld worden.
De boeten waren voor de plaatselijke
kas. Hoeveel ze soms konden beloopen
vermeldt de historie niet. Laten we niet
hopen, dat de gemeente er wel bij voer.
Wanneer een bakker binnen 12 maan
den na de eerste bekeuring zich aan
dezelfde overtreding schuldig maakte,
kon hij met esn gevangenisstraf van
één dag gestraft worden.
Ziedaar sen minder onderhoudend dan
wel leerzaam relaas over de broodpolitiek
in het midden der vorige eeuw.
Een ding zal den lazer treffen: van
een rantsoen wordt niet gerept.
Dat was dan A)ok onbeperkt in die
dagen van voorspoed.
En wat ook van belang is: Het graan
kwam rechtstreeks van den boer, die
echter ruimschoots zijn deel mocht ach
terhouden en nog wel méér ook dan
zijn deel.
Schrale kost voor man of paard
Is meer verloren dan gesppard.
De waarheid van dit woord sprak
toeu minder dan nu, om de doodeen
voudige reden, dat schrale kost niet
gebonden werd.
Men was 't alom roerend eens met
dit rijmpje:
Wie lustig zal ploegen
Moet kunuen eten naar genoegen.
Nu schijnt men er in den Haag anders
over te denken Als Posthuma dichter
was, zou zeker de volgende variatie op
Jan Ploegers praatje al eens in de Staats
courant verschenen zijn
Wie lustig zal ploegen
Neme met twee ons brood genoegen
Zijn poëzie zou echter geen ingang
vinden, evenmin als zijn bitter proza.
KEES VAN DER MEER.
X**~n!!r!l!™ 'HU J LIL''.y*" 1 '®ri iiaiiiiiiai i i iinM>imi»ii i
Beknopt overzicht van-den toestand.
Gisterochtend 'hebben de Franschen hun
vooruitgang over de volle uitgestrektheid
van jhet front voortgezet.
En, mogen wij het avondbericht van
Parijs gelooven, met veel succes.
W-e lezen althans:
Tusschen Matz. 'en Oise zijn de Diuit-
schers ondanks hun verzet voor den 'fei
len druk der Fransche troepen gezwicht.
L a s s i g n y is gevallen.
Verder zuidwaarts hebben de Fianschein
op den Plémont voet gekregen, het bosobi
van Orval ge romen en huin linies tot den
naasten omtrek van Chiry-Ourscamp voor-
uitgebracht.
Beoosten de Oise hebben de Franschen
hun successen voortgezet. Op den linker
vleugel zijn de bosschen van Carlepoint
in hun macht. Ze staan langs dei Oise
ten O. van Noyon tusschen Sempigny
em Pontoise.
Verder naar het O. hebben ze den weg
van Noyon naar Concy-le Chateau over
schreden, Gamelin en le FresneBIératr»
court veroverd en hun linies in dein naas
ten omtrek van St. Aub'n vooruitgebracht.
Sinds gisteren hebben de Frajns'cble|n
een 20-tal dorpen bevrijd en op- bepaalde
punten een vooruitgang van acht K.M.
gemaakt.
Berlijn is onder deze omstandigheden
natuurlijk sober in z'n berichtgeving. Het
spreekt slechts van mislukte doorbraak
poging en ineengezakte aanvallen.
Ook de Britten zijn een fiink stuk op
geschoten en het heet, dat liet aantal
.gevangenen en vermeesterde kanonnen on
verpoosd aanzlwelt, terwijl de verliezen
der Duitschers zeer hoog zijn.
Volgens Reuter hebben ze de volgende)
plaatsen veroverd: Courcelles, Achiet-le-
Petit en vermoedelijk ook Achiet-le Grand,
verder Sempigny en Pontoise, Z.0. van
Noyon.
Mot dat al is de mogelijkheid van can
gedwongen gecombineerd© terugtocht bq-
wegiiig van de Duitschers niet weinig
vergroot.
Wanneer Foch er in slaagt zijn druk
met gelijke kracht en gelijk succes nog
door te ae-tten, zou een dergelijke bet
weging binnen afzienbaren tijd wel te
verwachten zijn:
De Duitsche minister van koloniën, dr.
Solf, heeft een redevoering gehouden voor
de Deutsche Gesellschaft, waarin hij ge
poogd beeft de redevoering van Balfour
over 'de Duitsche opvattingen te weer
leggen en tevens de noodzakelijkheid voor
Duitschland aan te toonen, om z'(in kuloc
niën terug te krijgen, bij de a.s. vredes
besprekingen.
W© zullen niet veel van zijn rede
voering ziegigjein. Er is aj zooveel gepraat
zionder eenig goed gevolg, dat wij aan den
invloed van het gesproken woord, al
thans in dit stadium van den krijg, be
ginnen te twijfelen.
Maar dr. Solf heefc in zijn redevoering
ook de Belgische kwestie behandeld. Ein
daarover valt nog wel wat te zeggen.'
Het telegram uit Berlijn, waarin deze
redevoering wordt melegedee'd, zegt. dat
dr. Solf in ziijn critiek op Balfour het vol
gende verklaarde.
„De Rijkskanselier heeft in de vorige
maand in den Rijksdag yoor ieder, die
het hooren wilde, verklaard, dat wij niet
van plan zijn, België, onder welken vorm
ook, te gbehouden. België zal, na den
oorlog, als zelfstandig staatswezen, dat
aan ntfemand als vazal onderworpen is,
herrij'z'en. Aati h|et herstel van België
staat niets anders' in den weg, dan de
j oorlogswil onzer vijanden."
Zoo duidelijk heeft de rijkskanselier zich|
nimmer uitgelaten.
Hef ware te wenschen, dat wanne,er
Solf tot deze verklaring gemachtigd was,
de rijkskanselier fee rondweg herhaalde.
Want er is voor de zaak van den vrede
,VeeI gelegen aan Zuiverheid van verkla
ring en opvatting in de Belgische kwestie.
i De onlusten in Japan.
De „Times" verneemt uit Tokio van
17 Aug.: De regeering heeft er in toe
gestemd dagelijks twee malen aan de
i pers mededeeliugen te verschaffen over
plaats en omvang der ongeregeldheden,
liet bulletin van gisteren maakt melding
van verschillende kleinere ongeregeld
heden te Tokio, waaraan volksmenigten
van 1000 tot 10.000 menschen deelnamen.
In achttien districten waren do betoo
gingen min of meer ernstig, o a in de
steden Osaka, Kyoto en Kobe,
i De,bladen bespreken lieden den moge-
lijken levensduur van het kabinet en
j be wei en, dat de ministers van binnen-
landsche zaken en van verkeerswezen
reeds ontslag hebben gavraagd.
De eerste minister zal zich weldra naar
Nikko begeven, om van den keizer
machtiging te verkrijgen, dat de rêgeering
alle rijstvoorraden zal kunnen opkoopen.
Men ziet hierin een eersten stap tot een
regeeringsmonopolie.
Wat de geruchten over aftreden betreft,
mag met vertrouwen worden gezegd,
dat de eersteminister niet zal aftreden
eer de tegenwoordige ernstige quaestie
geregeld is.
Sfa nje en Duitschland.
MADRID, 20 Aug. Officieel wordt ge
meld, dat de ministerraad tenslotte de
protest-nota van Duitschland heeft goed-
goedgekeurd. In de nota worden de Duit
sche U-boot misdaden tegen Spanje op
gesomd, waarby 20 pOt. der Spaansche
koopvaardijvloot tot zinken is gebracht
en meer dan 100 Spanjaarden het levi n
lieten.
De regeering verklaarde in de aota,
dat elke nieuwe torpedeering gevolgd
zal worden door de inbeslagneming als
tijdelyke maatregel gedurende d< n oorlog,
van de Duitsche schepen in de Spaansche
havens en wel zooveel tonnenmaat als
vernietigd werd.
Instructies iu dien zin zijn gezonden
aan den Spaanschen gezant te Berlijn.
Het is ts hopen, dat de Duitsche regeering
deze beslissing beschouwt als niet on-
vereenigbaar met de strikte neutraliteit,
waaraan Spanje steeds heeft vastgehou
den en van plaH is vast te houden.
Japan lacht
Een Japansch blad deelt mee, dat de
Fransche regeering aan Japan verzocht
heeft den stoomvaartdienst tusschen Ja
pan en Frankrijk, tusschen Indië en
Frankrijk, tusschen Madagaskar en Frank-
f rijk over te nemen. Vóór den oorlog was
deze dienst in handen van de Messageries
Maritimes, welke 19 stoomschepen op die
lijnen in de vaart had. De regeering heeft
echter al deze schepen in beslag geno
men voor oorlogsdoeleinden.
Bovenstaande illustreert wel sterk het
gebrek aan schepen bij de Entente- Japan
profiteert thans daarvan en het is niet
aan te nemen, dat Japan na den oorlog
van de eenmaal verkregen voordeelen af
stand zal doen. De Entente heeft zelf
een gevaarlijken concurrent binnenge
haald.
De Amerikaansche negersoldaten.
Aan de „New-York Times" wordt uit
Camp Dix (New Yersey) bericht, dat daar
meer dan 2500 negersoldaten, die ook
voor de beschaving in Europa komen
strijden, uit Florida aankwamen en ter
stond de noodige mantels eischten, daar
zij zonder meer van hun veldarbeid af
geroepen waren, in de militaire treinen
hadden móeten gaan en naar het Noor
den getransporteerd waren, waar het veel
kouder dan in Florida was. Toen men hun
zeide, dat er wel een paar dagen zouden
heengaan, alvorens de noodige mantels
voor hen gereed zouden zijn, kropen zij
gauw in bed en verklaarden, dat de oorlog
wat hen betrof altijd mocht duren, als
zij maar onder de wollen dekens moch
ten blijven.
Korte oorlogsberichten.
In Duitschland wordt vetklaard,
dat het gebrek aan stoffen voor kleeren
al veel verminderd is en het rijks klee-
renbureau de beschikking heeft over
verscheiden millioenen meter deugdeljjke
stoffen voor bovenkleeding en binnen
kort ook verscheiden meter stqf v< or
ondergoed zal ontvangen, terwijl uitéén
