£65
llinsdag IS Augustus
SSIe «laargang
De Groot® Oorlog.
Binnenland.
fl£ Naaml. V©ta. UJCTOR
gevssfigd t*
HBKISS,
HoofiSaaSBn te fines i
LANGE VG&S$3$RAA1 219.
Barman te MJ®s&*rg:
gIRMA F. P, BH«Ü L'. BURG.
DrukkSrsi
Oosterbaan Le Coiatrö, Gees.
VHRdGtujrBE ELKEN wïiuKDAG.
IbonaSniS&tsgrjjgi
Pér 3 aeoödte p. pott f 115Q
Brandmerk en phi®.
Terecht merkt Prof. Fabius elrgetis in
zjjn „Studiën ien Schetsen" op; daj die
tegenstander zlich voortdurend van twfeia
woorden als haken bedient, die den anti
revolutionair uit zijn spoor moeten trek
ken: conservatief en democra
tisch. Met het eerste woord wordt hij
bedreigd, als hij niet over komt, en met
liet tweede door den tegenstander gelokt;
conservatief is het brandmerk; democra
tisch dei pluim op> den hoed.
Zij gelden zelfs somwijlen een en den-
ïtoifden persoon. Vandaag het brandmerk,
morgen de pluim.
Noch vrees voor het een, noch! trek
m het ander zal evenwel den wijze uit
t spoor doen gaan.
Dioof voor lof en doof voor blaam,
zoo wil hij 't.
Qe balfverwanta «enlinpn
D' e S t a. n d a a r d heeft reteds eon
maand geleden gewaarschuwd om niet
(ie hengelen naar de hulp van den derno-
craat en den sociaal die, vanwege het
»Chr." voor hun partijnaam door som
migen tot rechts gerekend worden.
Ds Landarbeldarswet.
„Patrimonium" schrijft
De wet geeft aan landarbeiders de
gelegenheid los land te bekomen in
pacht, of wel een plaatsje (land en wo-
ning, een geheel vormendj in eigendom
Daartoe moeten zij zich aanmelden j
bij eene tot dat doel speciaal opgerichte
en toegelaten vereenigïng, of bij het
gemeentebestuur.
Dit stelsel doet denken aan de Wo
ningwet, waar men ook dergelijke ver
eenigingen kent.
Zij kunnen hunne werkzaamheden
over meerdere gemeenten uitstrekken,
mits echter tot een kanton behoorende.
Deze vereenigingen kunnen onroerend
goed koopen en hiervoor een voorschot
van de gemeente bekomen, hetwelk deze
op hare beurt weer van het Rijk ontvangt
In gemeenten waar geen vereenigïng
bestaat kunnen belanghebbenden zich
rechtstreeks tot de gemeentebesturen
wenden.
De landarbeiderswet bevat een bepa
ling. welke haar onderscheidt van de
Woningwet en welke er krachtig toe
kan bijdragen om ons te verzekeren,
dat zij in de prsct^jk in daden zal wor
den cmgezet. Er is n.I. bepaald, dat van
de raadsbesluiten waarbij voorschotten
worden verleend of geweigerd, beroep
open staat bij Ged Staten. Het kan dus
bij de Landarbeiderswet niet voorkomen,
gelijk bij de Woningwet wel eens is ge
schied, dat gemeentebesturen, welke hun
p'icht niet begrijpen, het geheele insti
tuut van woningbouw door hunne wei
gering met lamheid slaan.
De rente dezer voorschotten bedraagt
4 pCt. Na het 3e kalenderjaar betaalt
de arbeider echter gedurende 30 jaar
eene annuïteit van ö4/5 pCt., desver-
langd per week te voldoen. Tot zeker
heid van het voorschot moet de ver
krijger le hypotheek geven, waartoe de
notarissen gratis hun medewerking moe
ten verleer.en. Het plaatsje (gebouwen
en land) mag niet meer dan f4000 in
koop kosten, de jaarlijksche paclit van
het land mag niet boven f50 bedragen
en niet boven de in die omgeving nor
maal heerschende prijzen gaan.
Niets belet dat in een gezin meerderen
(mits bij de verkrijging tusschen den leef
tijd van 25 en 50 jaar) van de voordeelen
dar wet genieten b.v, 3 of 4 broers kun
nen ieder een perceel los land bekomen,
of de één een plaatsje en de ander los
land.
Hebben de vereenigingen of de ge
meenten onroerend goed in haar bezit,
of kunnen zij dit door aankoop verkrijgeD,
dan gaat alles betrekkelijk eenvoudig.
Is dit echter niet het geval, dan kan
daartoe onteigening van de gewerischte
terreinen ten name van eene vereeniging
of gemeente plaats hebben, krachtens be
sluit van Ged. Staten, goedgekeurd door
de Kroon.
Alzoo op vrij gemakkelijke wijze.
Om een eigen plaatsje te verkrijgen,
moet de aanvrager voldoende gegosd
zijn om ]/io der koop en bouwsom te
betalen.
Overdreven verwachtingen koesteren
wij van deze wet niet. Ook voor den
landarbeider moet allereerst de verbete
ring worden gezocht in den weg van
loonsverhooging, verkorting van den
arbeidsduur, sociale verzekering, enz.
Maar toch kan ook deze wet verbetering
brengen. Het is een van die vele mid
delen, die aangewend moeten worden
om den trek naar de groote steden
«enigermate te norrnaliseeren.
W(jj jzlijn va,n den beginne' op! dit punt
het met Dlc .Standaard eens gewepst.
Dat aangrijpen .van déziei dissidenten
om zo te willen trekken in omzien kring
ïs niet antirevolutionair, maar conserva
tief'
Het was van ouds de takt.iek van nu
wijlen „Het Dagblad van Zuid-Holland eini
's-Gra!venhage.''
Toen in 187? bij de Kamenerkfetiageh
meerdere conservatieven en aritrevoluti
onairen door lib ralen eirvangen werden,
(vist dit orgaan te berecleneerein dat de
nederlaag zijner partij, eigenlijk een over
winning was; era het deeldei heel han
dig de .gekoztea liberalen de Patijns, dej
Van Dëldens, de Stielljo's, bij de conser
vatieven in.
Wij moeten ook zelfs niet op den steun
van wiein ook rekenen.
Het staat 59 tegen 50.
Wil een kabinet uit de vroegere recht-
sche partijen optreden, het doe dit met
deze wetenschapin de Tweede Kamer
50 tegen 50; in de Eerste Kamer vol
gend jaar waarschijnlijk 25 tegen 25.
I En wat de eenlingein aangaat, die nu
eens aan Rechts, dan weer aan Links
zbllen toevallen, van heio ge'dt wat Do
Standaard schrijft: „Duidelijk moet
worden gemaakt, dar, al zulke disseintie©-
rend© eenlingein niets dan onge|lukskin|de-
ren zïjln, met wie noch overleg geploegd
noch 'zakelijk onderhandeld kan worden,
en aan wie reieids ©oniglijk om hun dis-
semtieerend drijven door de Antirevolutio
naire partij alle verlrouwen en a'le sym
pathie moet worden ontzegd."
Trouwens in onzle gelederen hebben
dOzle menschen nooit gestreden. Eenlin
gen 'zijn zo geboren en gebleven.
SVSuffe Sh@©s-i®ëft weerlegd l
Wij willen nog iets zeggen naar aan
leiding van het onsympathieke ingezon
den stuk van Dixi in de Goesche Courant
van 8 Augustus j.l.
Onsympathiek is het om het verzwijgen
van den naam des schrijvers. Is "de
scribent een lid van den gemeenteraad,
dat hij dan gesproken liadde, toen te
kwader ure het debat over het principe
van subsidieering van bijzonder onderwijs
ontkend geworden was. Is hij het niet
dat hij er openlijk voor uitkome,vwie
bjj is. Het gaat er hier wel degelijk om
wie hief de vrijzinnige beginselen op
onderwijsterrein meent te ontrouwen.
Straks zullen wij er dan ook den nadruk
op leggen, wie van den vrijzinnigen
kant die beginseiontvouwing moeten
wraken.
Onsympathiek is het stuk van Dixi
öm de flauwe hatelijkheden aan het
adres van de rechtsche Pers.
Onsympathiek is het ook om den
gewild triooien en toch zoo jammerlijken
stijl, doch dit is bijzaak.
De bedoeling is den opmerkzamen
lezer wel duidelijk.
Onsympathiek is het evenzeer, om
de wijze waarop de heer Brants aange
vallen wordt, het raadslid, dat niets
anders op z'n geweten heeft, dun een
kalme interruptie, op de manier van
„Maar, manheeronder de absurde
onthullingen van den heer Holimann.
Een wijze van interumpeeren, die onge
twijfeld binnen de perken der welvoe
glijkheid en parlementaire manieren
blijft en dan ook nimmer door eenigen
burgervader of v r o e cl e n vader is
gewraakt.
Het aan dezen aanval verbonden
zedelesje is dan cok allerminst op z'n
plaats en bevat zek^r geen vleiend
woord aan het adres van onzen burge
meester, die in de weinige weken van
zijn leiderschap toch wel bewezen heeft
een onpartijdig praeses te willen en te
kunnen zijn
Was ons in het stuk van Dixi een
bejegening te beurt gevallen als or.zen
collega van de N. Z. Ctwij zouden
't beneden ons geacht hebben de pen
ter beantwoording op te nemen, doch
waar ons niet veel meer ten laste gelegd
wordt dan „knippen" uit het crude
vrijzinnige program van beginselen, wil
len wij nog wel eens het woord geven
aan liberale parlementariërs, nu van
dezen tijd en zoo, dat het kinderachtige
verwijt van uit het verband rukken van
mtspraken, eens voor al verstomuie.
Wij lezen dan in het Kort Verslag
van cle pandelingen der Tweede Kamer
de volgende uitspraak van den unie-
liberaal de Muralt, d.d 24 October
1916:
„De tegensiand tegen art 192 geldt
niet de financieels gelijkstelling. Velen
hebben bezwaar daartegen, maar het
verzet- gaat in deze Kamer daartegen
niet. Ook spreker ia er niet tegen. In
hoofdzaak is de strijd aangebonden
omdat men wenscht, dat als defioan-
cieele gelijkstelling er zal zjjn, overal
in den lande, vooral ten platteland©,
openbaar onderwijs zal zijn te krijgen."
Wie -volgt?
De uuie liberaal Van Doorn liet
zich den volgenden dag in dezen geest
uit
„-Spreker heefr altijd vee! gevoeld
om het bezwaar der voorstanders van
de bijzondere school, dat zij moeten
betelen bun eigen scholen en tevens
moesten rnedebëtalen aan de openbare.
Het stelsd is te verdedigen, maar het
bezwaar i< gegrond. Spreker wil wel
meegaan met het z.i. billjjke voorstel
oui alle onderwijs geijjkelijk te be
kostigen."
Da's twee
We zijn nog lang niet aan 't einde
van ons Laóju, vergeef ons, aan 't einde
van ons goed Hollandsch
De Jong, ook u. 1., denkt er ook
zoo over:
„En thans nog een enkel woord
over art 192. spreker behoort tot
degenen, die deze pacificatie met alle
warmte zulbn verdedigen. Spreker
erkent, dat de rampzalige schoolstrijd
zoodanig de ontwikkeling van het
onderwijs in alle takken heeft tegen
gegaan dat m<*i) thans moet komen
tot recht voor de bijzondere school
Voor de duizenden ouders die ter wille
van huu consciëntie geen ander onder
wijs wenschen dan dat der bijzondere
school, moet die school mogelijk worden
gemaakt."
De u 1. Van Raal t e.
wil op even loyale wijze met
het compromis meegaan en vraagt
aan de rechterzijde niets meer, geen
grootere concessie, dan zij kan geven."
En de v. d. March an t was even
min een. liberaal van het Goesche type.
Lees maar
Spreker ziet het groote belang van
deze zaak in de totstandkoming der
Staatscommissie, in de aanvaarding
der resultaten door de grootst mog' lijke
meerderheid, ia den wii aan beide
zijden om tot oyéi een stemming te
komen. Dit acht hij van groetere be-
teekenis dan speculatie op elkanders
goede trouw Onderstel, dat de meerder
heid rechts of links naar zich toe
trachtte te halen wat zij kon; dat zou
dom zjjn. Er zou slechts nieuwe strijd
ontstaan. Zoo en zo» lang alleen kan
een politiek compromis worden ge
handhaafd, als het eerlijk wordt na
geleefd.
En plaats daaronder nu eens dezen
reinen onzin van de Goesche Cou
rant-, d.d. 8 Aug. 1900 en achttien:
„De innerlijk, onvervalscht vrijzinnige
moet krachtens zijn beginsel voor de
openbare en tegen de bijzondere secte-
school zijn, gelijk die in onze dagen als
kweekschool van splijtzwammen in de
Nederlandsche natie dienst doet niet
den droeven nasleep van verkettering
van andersdenkenden inplaats van ver
broedering, vau verchristelijking in de
reinste beteekenis."
Goesche liberali-sten, haters van waren
vrijheidszin, herziet toch uw sindslang
verouderde theorieën. Staat op uit uw
geestelijken winterslaap en geeft er u
rekenschap van, dat de wereld niet
liet ft stilgestaan
Beknopt overzicht van den teedasd.
De toestand is op het oogenblik zoo, dat
de heide partijen op het Westfront van
overwinningen gewagen. Alleen met dit
verschil, dat de Quitschers geen gevan
genen maken, en in hun centrum steeds
meer achteruit trekken, en 'ttotaal ver
lies hunnerzijds aan volk en materieel
steeds grooter wordt.
Toch heeft 't offensief der Geallieer
den nog lang niet over 't geheele front
baat gebracht.
De Engelschen vechten nog altijd om
den weg naar Roye en de belangrijke stel
ling van Lassigny aan de Somme.
De Franschen zijn op dat punt geluk
kiger. Zij hebben den heuvelrug vanLes-
signy bezet, en namen verschillende dor
pen tusschen Avre en Oise.
De tegenspoeden zijn derhalve op 't
oogenblik veel meer aan de zijde der
Duitschers. Er is blijkbaar hier en daar
ook een Uostenrijksche divisie te werk
gesteld. Wel een bewijs dat de Centralen
het gevaar van den toestand inzien- Maar
gedemoraliseerd zijn ze ze niet al
i trachten de Franschen ons dit te doen
gelooven.
j Aan het Italiaansche front kwam 't weer
j tot eenigen stilstand, tot een over en weer
bestoken van elkanders linies- Een af
mattende geschiedenis, die reeds zooveel
duizenden krankzinnig heeft gemaakt. Een
taktiek, waarin vooral de Franschen zeer
sterk zijn. Altijd maar nachtelijk alarm ma
ken, soms ach;,, negen malen op een nacht;
om den Duitscher den slaap uit de oogen
te houden; dat mat veel meer af dan
een groote slag-
Da Fiusehe Landdag in beginsel voor de
monarchie.
De gesvone zitting van den Finschen
Landdag van den lOden Augustus heeft
het door de betrokken commissie goedge
keurde voorstel behandeld, om de regee
ring te verzoeken, de maatregelen ver-
eischt tot het kiezen van een koning,
op grond van art. 38 der oude grondwet
te treffen. Na een beraadslaging van vier
uur werd een republikeinsche petitie om
bet monarchistische voorstel voetstoots te
verwerpen met 68 tegen 33 stemmen ver
worpen, waarmee op den kop af een
meerderheid van tweederden van het aan
tal stemmen voor de zaak der monarchie
is verkregen. Het monarchistisch voor
stel is ten slotte aangenomen.
D© eerste stemming laat de eigenlijke
verhouding der krachten van monarchis
ten en republikeinen duidelijk uitkomen
ze leverde een ronde meerderheid van
twee derden op. Door deze stemming krijgt
de regeering de volmacht om de onder
handelingen over een candidaat voor den
troon aan te vatten. Men verwacht, dat
de onderhandelingen begin September zoo
verr opgeschoten zullen zijn, dat dan een
buitengewone Landdagzitting kan worden
belegd om in allen vorm een koning te
kiezen. Tal van toehoorders op de tribu
nes volgden van begin tot einde de de
batten, o.a. veel Finsche militairen.
hi titii „vrijs" Amerika.
De „Vossische Zeitung" verneemt uit
Christian!:), dat in Amerika #en organi
satie is gevormd van knapen, wi'-r 'aak
hot is overal do gesprekken af te luiste
ren en dan aan de politie medededing
te dóeu van pep-enen, die critiok uit
oefenen op den oorlog of de regeering
of berichten verspioKU-ti, welke geneigd
zijn de 00' logste mining te verflauwen.
De sécret-ifi- vau den staaf: New-York
heeft, aan alle huriteineesters en hoofden
van notitie i -:n sclo ij ven gezonden, waar
in de nieuwe organisatie wordt aanbe
volen.
Zoo wo den in Vit „vrije" Amerika
zelfs de particuliere gesprekken gecon
troleerd en de kindereu tot spionnen op
geleid
De a'-mva! bij Vis iand.
Het verslag hiervan'van Duitschenkant
luidt aldus: Zondagochtend bemerkten de
Duitsche, bij ds Friesche eilanden' gesta
tioneerde verkenningsvliegtuigen zoomede
feien bovte-n ziee ^wevend luchtschip op
zee bij Vlieland sieirk© Ejngeteche. strijd
krachten, uit' op zijn minst 25 liniesche
pen en gepantserde kruisers! benevens, tal
rijke torpedojagers en torpedobooten be
staande. Ze hadden buitendien zes snel
varende booten bij zich, die tezamen met
de torpedo-vaartuigen blijkbaar bestemd
waren om op groote schaal mijnen te
leggen. De Engtelsche vloot was op weg
naar dc-i Duitsche bocht. Onz© .vliegtui
gen en het luchtschip tastten de snel
snel varende, booten en torpedovaartui
gen onmiddellijk met bommen en machi-
negeweervuur aan. Ze wisten drie booteja
te vernieten e.i de aindere te verlamman.
Voorts werden eenige gepantserde krui
sers en een torpedoboot d.onr 'bommeini
getroffen. Dia laatste werd zioo-ernstig
gehavend, dat zij) toen 'zie 't laatst waarge
nomen werd, zinkende was. De Duilsche
op het gevechtsterrein voorwaarts drin
gende strijdkrachten tór zfee konden den
(reeds wijkenden tegenstander er niet mecf
toe krijgen den strijd aan te gaan. Onzle
verliezen zijn één luchtschip en esip'
vliegtuig.
Korte oorlogsberichten.
De electriscbe kleeding, welke de
Engelsche vliegers dragen is thans be
langrijk verbeterd. De handschoenen,
schoenen en _bet vest zijn door afzon
derlijke geleidingen verbonden met de
batterij welke ziich in de machine be
vindt en daar .inde eerste plaats de
voeten veel verwarming behoeven kan de
vlieger zioo noodig al de 'andere kle
dingstukken uitschakelen.
Twee firma's zijn thans met-d® fabri
cage dezer electrisch© kleedingstukken be
zig en leveren wekelijks achthonderd uit
rustingen af.
Bij het gebruik dezer op wetenschap
pelijke wijze verwarmde handschoenen
Kunnen de handen niet door de koude
verstijfd worden. Bovendien; worden er
bonten wanten Overheen gedragen.
De treinen in Duitschland zullen
dezen winter niet alle verwarmd worden,
alleen de sneltreinen en de personen
Lobs» nutaasrs- o.OSs
BrfS flgt Aflrbïifentiëai
4 !QdS>, 803» meer 20Ü-
'è-rmmA vactt 2-maal BundcenvL
Bjj aÈtiBtiasjfct veeriÜtMge voorwaard©!
I>teli>>TMniaifriii B oeot
treinen, die langer dan 2 uur rgden. Be
halve gebrek aan voldoende brandstof
fen, is ook oorzaak hiervan tekoit aan
v rwarmings- en remslangen.
De „Morning Post" meldt, dat de
duikbootcommandant Schweiger, die over
de duikboot bevel voerde, welke iu Mei
1915 ds „Lusitania" in den grond boorde,
zijn leven heeft verloren aan boord van
de U 83, die in een van de Engelsche
mijnvelden vernietigd is
De „Osservatore Romano" meldt,
dat de Paus zich het lot heeft aange
trokken van de ex-tsarin en hier vier
zonen en zich gehaast heeft stappen te
ondernemen om hun vrijheid te verkrijgen
en hun overbrenging uit Rusland. Hij
heeft zelfs op zich genomen om zoo noodig
in hun onderhoud naar behooren te voor
zien. Men wacht nu op het, resultaat
dezer stappen.
-- Reuter meldt, dat volgens de ver
klaringen van de Duitsche gevangenen,
de Duitsche kroonprins de meest inpo-
pulaire man van het Duitsche leger schijnt
t-j zijn. Hij werd beschouwd als direct
verantwoordelijk voor de zware neder
laag aan de Marne. De gevangeneu ver
klaren, dat zijn amateurachtige inmen
ging ia de plannen van ervaren generaals
de oorzaak van den huidigen zwaren
tegenspoed is geweest.
Malvy, het Frausche Kamerlid, oud
minister van binnenlandsche zaken, die
voor de wijze, waarop hp zijn minister
ambt uitgeoefend heeft, tot vijf jaar ver
banning veroordeeld is," zonder verlies
van zijn burgerrechten, heeft Parijs 10
Augustus per spoor verlaten en is inde
Spaansche badplaats San Sebastian, in
het Noorden van Spanje dicht bij de
Fransche grens aangekomen.
Het Agentschap Wolff meldt, dat
bij het onderzoek inzake den moord op
maarschalk Von Eichhorn de moordenaar
Donskoi bij zija vroegere verklaringen
bleef volgens welke de aanstichters ge
zocht moeten worden in de rijen van de
door de Entente omgekochte sociaal-
re pol ution airen
Malvy heeft Deschanel, president
der Fransche Kamer, een brief geschreven,
waarin hij tegen het vonnis van het
Hooge Hof protesteert Hjj zegt daarin,
dat het de grondwet, de wetten en het
heilige recht der verdediging schendt..
Hjj geeft met het oog op den ernst des
tijds aan het oordeel gehoor, dat hem
zwaar treft, maar nooit zal hij zich ver
eenigen met het politieke oordeel, dat
zijn politiek aangaat. Hij eindigt zijn brief
met een vaderlandslievende betuiging:
met de overwinning zal de ure der ver
gelding, rechtvaardigheid en democratie
slaan.
Er hebben zeer veel vereenigingen
tegen de veroordeeling van Malvy ge
protesteerd; 88 senatoren, die tegen de
veroordeeling stemden, hebben een
nieuwe links republiekeinsche groep ge
vormd, die niets meer met de rechtsche
senatoren te doen wil hebben.
Bij Orsja werd de Duitsch Ru ssisch e
commissie ter vaststelling van de dema-
cratieljjn, gedurende haar werkzaamhe
den beschoten. Uit een onderzoek bleek,
dat de schoten afgeyuurd waren door
tegenstanders v. n de Sovjetregeering,
teneinde deze in moeilijkheden fe bren
gen.
Het verluidt, dat de Russische volks-
regeering, die" haar positie bedreigd acht,
weldra naar Kroonstad zal worden over
gebracht. Lenin en Trotzky zouden hier
reeds zijn aangekomen. Ook gevangen
genomen officieren en voorname burgers
werden daarheen gebracht.
De „Temps" meldt, dat Grenaad,
de Fransche consul-generaal, Nazon, zijn
collega, en generaal Lavergne, het hoofd
der Fransche missie te Moskou, door de
bolsjewiki zija gearresteerd.
Mr. P. J. Tr o e 1 a t r a,
thans, naar men weet, te Vervey, heeft
een vertegenwoordiger van Het Vader
land gezegd, uit Londen of Parijs niets
le hebben vernomen omtrent een bijeen-
roeping van de internationale socialisten
conferentie In een open brief aan Hen
derson heeft mr. Troelstra medegedeeld,
dat hij zich alleen beschikbaar stelt voor
een conferentie, die bedoeld is als oen
eerlijke poging om een goeden vrede te
bevorderen en den grondslag legt voor
een gelijktijdige en gelijksoortige actie
van de socialistische partgen in alle
landen. Is men het eenmaal hierover
eens, dan vindt al het andere zich van
zelf. Maar omtrent deze allesbehser-
schende vraag heeft hij noggeen zekerheid
