«55
Donderdag 1 Augustus 1918
33e Jaargang
De Groote Oorlog.
li o«
Ukfftve van
£e Naaal. Vsoa. LUCTOR K BMRRGQ,
gevsetigd te Gr#ee.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middeib-urg
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukker si
Oosterbaan Le Co intra, Goes-
euw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG-
kboanemaatipri si
Per 3 maanden £r. p. post f 1.60
Lees* nummers-0.08
Prg's dor Ad vertenti ëai
14 regels f0.80, iedere regel meer 20«,.
3-maal wordt S maal berekend.
Bg abonnement roordoelige voerwaardea-
Bewgsnummers 5 cent
1 Augustus.
Heden verjaart de oorlog voor de
vierde maalnog zucht Europa onder
den zwaren last van den krijgnog rust
Gods slaande hand over de volken. Het
is als in Jeremia's dagen, gelijk hij tot
tweemalen klaagt (Jer. 8 15 en 14 9)
Men wacht naar vrede, maar daar is
niet goeds, naar tijd van genezing maar
zie, daar is verschrikking".
O, moge deze dag niet eindigen, zon
der dat iemand die God vreest on voor
Zijn Woord beeft, de knieën boog en
Hem smeekte om intrekking dor roede,
om verzoening der zonde, om opening
der eonsciëntie, om herstel van den vrede.
De volken en vorsten zijn ten einde
raad. Dat zij 't dan ook alleen van Hem
verwachten; en dat Zijn volk op Hem
alleen leere vertrouwen 1
2 Augustus.
Morgen verjaart onze Koningin-Weduwe.
Geboren 2 Augustus 1858 te Arolsen in
WaldeckPyrmont, viert zjj haar zes
tigsten geboortedag. Een kroonjaar, waar
voor de natie den Heere wel dubbel
danken mag.
Koningin Emma heeft, reeds van den
eersten dag van haar verblijf in Neder
land, het hart der natie gewonnenen
nog steeds gaat zjj voort, door allerlei
liefdewerk oud en jong aan zich te ver
binden.
Schier ontelbaar zijn de philantropi-
iche instellingen al die jaren door haar
bezócht en gesteund, de kranken en el-
lendigen door haar getroost en bemoe
digd.
Het Koninklijk Huis heeft steeds in
rouw en beproeving van het Nederland-
sche volk gedeeld. Het Nederlandsche
volk deelt thans wederkeerig in de blijd
schap van het Koninklijk Huis.
Wel zal 't een stille blijdschap zijn,
zonder feestbetoon, eén lach en een traan.
Ken gedempte toon bij 't gezicht in de
donkere toekomst. Maar dan toch een
danktoon voor dit dierbare leven, door
God gespaard, en een stille bedeo,
spaar haar nog lange, deze beminde
Vorstin, deze koninklijke Moeder en
Grootmoeder, deze Vriendin der armen
en der kranken, onze Koningin Emma.1
25 Februari en 8 April 1919.
De beide datums die hier boven staan
moeten onze Kiesvereenigingen goed in
T geheugen houden. Het zijn gewichtige
datums, want dan zal er candidaatstelling
zijn, op '25 Febr. voor de Staten, en op
8 April voor de Gemeenteraden.
Vóór dien tijd moeten de Kiesvereeni
gingen, de Centrales, de Groepsbesturen,
de Provinciale Comité's alles voor elkaar
hebben; moet ér beslist zijn over al dan
niet saamwerking met andere partijen, over
het aantal candidaten; over de volgorde
op' de lijst, moeten de lijsten klaar liggen
om te Middelburg te worden ingeleverd;
enz. enz.
De aanwijzing geschiede nu eens niet
ten slotte van boven af, maar in werke
lijkheid van onder op. Iets wat gemak
kelijker kan, dewijl de verkiezing dan
slechts loopt over één Provincie, en met
name Zeeland uit zeven Kieskringen be
staat, overeenkomende met de vroegere
Staten-kiesdistricten Middelburg, Vhs sin-
gen, Zierikzee, Tholen, Goes, Sluis en
Hulst. Alleen met dien verstande, dat
Noord-Beveland van Zuid-Beveland is los
gemaakt, en gevoegd werd bij Tholen.
De stemming, die na 25 Febr- voor
de Staten volgt, geschiedt, natuurlijk, voor
nel eerst en voortaan volgens V-
De jongste stemming is voor Zeeland
niet ongunstig geweest. Men onthoude
echter wel, ook de strijd aan het West
front leert het duidelijk:
Een overwinning verliest hare kracht
nis ze niet aanstonds wordt doorgezet-
Het Monisme.
Op de jaarvergadering van den Kepler-
hond (Kepler - 1571-1630 - was een
eroeirid_ sterrekundige belijder van. den
ristus) Frankfort werd omtrent het
monisme de volgende verklaring gegeven:
.«T mafcerialisme van Vogt, Buchner
Moleschott, dat het wezen en de be-
Uirsder geestelijke wereld geheel mte-
ls wetenschappelijk overwonnen-
°C. e. dwalingen worden echter in on-
11 ijJ in een nieuwen vorm onder den
b mVun monisme onder het, volk ge
racet- Het begrip monisme beteekent oor
spronkelijk het streven van den mensche
len geest om het terrein der wetenschap
noor één beginsel te laten beheer-
mrn \t P- zlchz'elf goed. Maar men is
„Monisme gaan betitelen, hetgeen
Li Yulêair monisme noemen, hetwelk
f*giwordt in den 'Duitschen mo-
bond, in de kringen der vrijden
kers. Dit vulgair monisme draagt de ken-
teekenen van hst oude materialisme-
Het wil dat de natuurwetenschap onze
wereldbeschouwing zal bepalen, hetgeen
deze wetenschap krachtens haar grond,
hare taak en arb eidsmiddelen niet vermag-
Zij die dit vulgair monisme voorstaan.
(Haeckel, Ostwald) dreigen ons de geeste
lijke cultuurgoederen, het hoogste bezit
der menschheid, te ontnemen. Enz-
Een kreet uit de oudheid.
Van liberale zijde wordt nog altijd hier
en daar gesputterd tegen de gelijkstel
ling der openbare en der vrije school.
In den regel wordt evenwel zelfs van
liberale zijde naar derzulken verwaten
uit-den-tijdsche geleuter niet meer ge
luisterd.
Eu ook onzerzijds laat inen dergelijke
stemmen uit het steenen tijdperk van
Kappeyne, diè de minderheden maar on
derdrukken wou, stilzwijgend langs zich
heen gaan. Men ergert zich niet meer
aan de onverbeterlijke verstoktheid en
weergalooze oppervlakkigheid dier bra
ven, welke aan de vrije school geen pen
ning uit de algemeene kas als ware
het hun privé kas gunnen enhaarophoo-
gen toon toevoegen, dat zg zichzelf maar
moet bedruipen.
Het is zot, maar 'tzijn juist de man
nen met den meest breeden blik, wan
neer men tenminste huu beschaving en
positie als maatstaf neemt, die zich aan
dat botte verzet tegen het recht bezon
digen.
Voorbeelden er van vindt men in staats
lieden als Otto en Eerdmans, om van
plaatselijke autoriteiten en andere min
der goden maar te zwijgen. Nagenoeg
in iedere stad, waar nog van die antieke
liberalen wonen, vindt men dergelijke
Otto's.
Maar de praatjes van den Leidsckea
hoogleeraar Eerdmans zijn minder ver
geeflijk.
Zoo loochende deze spreker dezer da
gen het ouderreeht onder de opmerking
dat „meestal een dominee in de oprich
ting van een school de hand heeft", en
dat het „maar gaat om de heerschappij
van de Kerk over de .vrije wetenschap".
Doch waarlijk, dit zijn nog de grootste
dwaasheden niet welke aan die zijde
tegen het bestaansrecht der vrije, der
Christelijke school verkocht worden.
Menschen, die in het maatschappelijk
leven de welwillendheid zelve zijn, wor
den erger dan onverdraagzaam, zoodra
deze quaestie, die toch feitelijk geen
quaestie meer is, in het geding komt,
Moderne Schriftuitlegging.
Het ia me 't kostje wèl dat door mo
derne dominé's zooal wordt opgeilischt.
Dok door middel van scheurkalenders.
Want 't schijnt wel wonderlijk, maar toch!
is hel zoo: de fijtoen 'hiaten zijl, maar de
taktiek der fijnen apen zij na,; bijv. door
Zondagsschool en Knapenvereenigiugen,
en Jongelingsvereeniging, Traetaatjes en
Scheurkalenders, en wat al niet meer.
Nu 'kregen, wij1 toevallig den dagtekst
vain 1 Augustus in handen, van den
scheurkalender, uitgegeven door den Pro
testantenbond.
Daar staats
Salomo verklaarde aan de koningin
van iSjeba den ziin van al hare woor
den; niets bleef voor den koning ver
borgen waarvan hij1 Tiaar den zin ni'et
verklaarde. 1 Kon. 10:3.
,Wel die wijze koning Salomo! Dat
was me 'n Wijsheid .om bang van te
worden, een benauwende, Verslikkende
wijsheid. Nieenl er moet altijd iets ie
vragen overblijven voor den vrager, als
de nabijheid van een groot geheim. Zoo
als er ook staat in Hand. 17. „Het
komt u niet .toe- de tijden en gelegen
heden te kennen, die de Vader vrij
machtig bepaald heeft."
Wij willen eerlijk bekennen dat deze
uitlegging ons tegenviel. W.iji keerden het
blaadje om, hopende daar iets: beiers te
zullen vinden. Doch dit was zoo moge
lijk nog erger.
Lees 'thier:
Het groot© Geheim.
Twisten over de leer der uitverkie
zing en van den vrijen wil, daar we
ten Christenen ook van. In het verre
Oosten hebben de Hindoes ook al
eeuwen over dat vraaghtuk geprakti
seerd en geredetwist. En zlij onderschei
den, niet heel eerbiedig, maar toch heel
teekenachlig, de beide onverzoenlijke
godsdienstige: richtingen als de kak
school en de a a p schoolWant, zeggen
'de Hindoes, die van de uitverkiezing
leeren immers, dat de Heer de rnen-
schen-zieton redt, zooals 'Ti kat haar
hulpelooze blinde jongen oppakt bij hét
nekvel en draagt ze van den platten
grond boven op een hooiacheLl. En die
van den vrijén wil toeren dat de ziel
'zich zelf opwerkt en den Heer zoekt te
grijpen, zooals een jonge aap met lange!
vang-armen naar zijd moeder grijpt.
Welk een arm Evangelie, welk een
schralen troost brengt die Protestanten-
hond toch in de huizen onzer arme libe
ralen'. En wat een verminking der Waar
heid en minachting van Gods Woord
wordt in deze meditatie openbaar.
Z,oo ergens, dan is hier de klacht óp
haar plaatspaganistische factoren!
Zoeuwsche Stemmen.
CXLIII.
De trek naar gedroogde bladeren, welke
men tabak pleegt te noemen, is mg nog
altgd een zielkundig raadsel. Tevergeefs
zoek ik naar een aannemelijke verklaring,
ofschoon ik zelf tot da matige rookers
behoor.
Hoort aana hoe er gesputterd wordt
tegan de dnurte en meer nog tegen de
schaarschte van de tabak en do sigaren.
Yele rookers heffen aen klaaglied op
als gold het spek of ham.
Zooals gezegd, ik reken mg tot de
matige rookers en maak mrjzelve en
anderen wijs, dat ik het heel goed zonder
tabak zou kunnen stellen, maar er zijn
er toch, voor wie een pijpje tabak of 'n
goede sigaar als 't ware een boterham is.
Ik las van een kamerverhuurster
't is in Frankrijk gebeurd die tot haar
groote verwondering de matras van een
harer huurders geheel ledig vond. Toen
de man ondervraagd werd kwam hg er
voor uit, dart hij, het genot van zijn
dagolgksch pijpje tabak niet kunnende
missen, de matras van zgn bed, ook de
voering van zgn stoelen en canapé lang
zamerhand had leeg getornd, om liet
zeegras, dat zich daarin bevond als rook-
materiaal te gebruiken.
Het was hem nota bene goed bekomen
Wat dezen vriend bezielde, schgnt ook
vela Nederlanders aangegrepen te hebben,
want Jan en alleman legt zich tegen
woordig op de tabaksteelt toe. Men kan
geen twee vierkante meter gronds tot
z'n beschikking hebben of buren en
vrienden vragen, of ge tabak verbouwt.
Tabak, dat goedje, dat bljjkens Dodo-
naeus' Cruydeboek „den mensche slape-
righ (maeokt), krancksinnigh, ende zoo
van herssenen gestelt oft ontstelt, al oft
hy droncken waer, als men anders niet
dan den roock daer van inneemt."
In de eerste helft van de zestiende
eeuw zou dit gewas uit West-Indië of
Amerika (Peru) naar Europa gebracht zgn.
Men noemde het Petun of Taback.
naar den naam, die het ook in Amerika
droeg, n. 1. Petun en Tabaco. In het
Latjjn noemden sommigen het Hicotiana,
anderen Herba Sacra, of Sancta herba,
oftewel heilig kruid. Wegens de overeen
komst met Bilsenkruid. werd het ook
wel Bilsenkruid van Peru genoemd.
Om den rook van het gewas te ont
vangen, plachten de Amerikanen een
droog tabaksblad, in een samengevouwen
blad van den dadelboom te doen. De
eene kant werd aangestoken en aan den
anderen kant zoog men den rook op,
om dien door mond en neusgaten naar
de hersenen te laten klimmen.
„Want zoo heette het den roock
alleen soo ontfanghen zijnde, is bequaem
om alle smerten en weedommen des
lichaems te versoeten oft wegh te nemen
ende oock om den honger ende den doret
te doen vergheten."
Men verzekerde ook, „dat door'tghe-
bruyek van desen reuck »eel vochtig
heden langhs den mondt ghesuyvert ende
uyt den hoofde ghetrocken, ende midts
dien oock de overvloedigheden, die de
herssenen lastigh ende moegelijck waren,
verteert ende weghgbenomen worden."
Inderdaad ligt in deze beschrijving
oen kern van waarheid.
Gaat maar na.
De meest hartstochtelijke rookers zgn
wel de soldaten.
Dit is noch mode, noch zucht tot na
bootsen.
Een Duitsch arts, die lang aan het
front geweest is, schreef onlangs: In
tegenstelling met alkohol kan de tabak
langen tgd een gunatigen invloed uit-
uitoefenen op de arbeidskracht van
spieren en zenuwen.
Juist aan het front, waar geen gere
gelde maaltgden kunnen plaats vinden,
neemt iedereen graag zijn toevlucht tot
een middel, dat niet alleen opwekt, maar
ook iets is voor smaak-, reuk- en gezichte-
zenuwen en kalmeerend daarop inwerkt.
Zoo is uit menig niet rooker een harts
tochtelijk rooker geworden. Wanneer men
van de schadelijkheid van rooken spreken
wil, moet allereerst de pijp worden
verboden. In den pijpekop kan de lucht
tot verbranding van de tabak slechts
beperkt toetreden. Er vornt zich dus
veel kooloxyde. Bg sigareu gaat minstens
40 pCt. van dit oxydegas werkeloos de
lucht in, terwijl dit percentage bij de
pijp hoogstens 6 is. Niet minder dan 92
pCt wordt dus door den pijprooker
ingeademd, terwql men bovendien bg
het pijprooken veel sterker trekt dan
bij een sigaar. Maar over de schadelijk
heid van rooken zal wel steeds gestreden
worden.
Een werkelijk genot wordt het rooken
pas, wannesr men niet overdrijft en echt
slaat op de volgende kleinigheden: een
Bigarenrooker moet nooit vergeten zgn
sigaar flink lang af te snijden. Juist de
teerproducteu van de sigaar bevatten
veel nicotinede teerproducten verzame
len zich hoofdzakelijk in de punt en
komen met het speeksel in maag en
darm. Het natte rooken en kauwen aan
eindjes is„ inderdaad nadeelig. Bij de pijp
zal men goed doen steeds den slechten
warmtegeleider, die zich als een dichte
laag in de pijp aanzet, te behouden.
Deze warmtegeleider beschermt de pijp
voor verhitting en absorbeert rookgassen
en nicotine. De fanatieke sigarettenroo-
kers moeten tussehen iedere nieuwe
sigarette minstens een oogenblik adem-
Eauze houden, zoodat het organisme tijd
eeft de zuurstof te vervangen, die door
het rooken verwijderd wordt.
Of oneindig veel beter nog, ze moeten
tot bezinning komen en niet langer ge
zondheid en lichaam verwoesten.
Want ons lichaam is meer dan een
tempel voor g'del zingenot.
KEE3 VAN DER MEBR.
Beknept everzisht van den toestand.
Men heeft gelezen van den wreeden
moord op veldmaarschalk von Eichhorn
en zgn adjudant te Moskou.
Deze misdaad bewijst weer, dat in
Rusland nog een toestand heerscht, welke
spot met recht en gerechtigheid en gezag.
Von Eichhorn, die voor 1914 Armee-
inspector te Frankfort was, en, tijdens
den oorlog, als commandant van het
tiende leger, zich vooral op het Oostelijk
oorlogsterrein onderscheiden heeft, was
in de Oekraine de hoogste vertegen
woordiger van het „Duitsche gezag".
Hij was de aanvoerder ven de „hulp
troepen", die, na het sluiten van den
yyede. het Oekrainischo land van de
maximalistische benden kwamen „be
vrijden", hjj speelde een belangrijke rol
in de bekende „omwenteling", die einde
April zich in Kieff afspeelde, waarbg de
rada ontbonden werd, hij werd tenslotte,
met ontheffing van zgn militaire ambt,
tot leider van den Duitschen hulpdienst
in de Oekraine aangesteld.
Vsr-strekkende gevolgen zal de moord,
die voor de Duitschers een nieuwe tegen
slag vormt, hun door de als een land-
van-belofte gedroomde Oekraine gebracht,
wel niet hebben. Hetman Skorapadski
zal, evenals de maximalisten in Moskou,
hetzg alleen in woorden of inderdaad,
een bloedige razzia onder de snoode
moordenaars en hun partggenooten hou
den. En daarmede zal men het geval als
afgeloopen te beschouwen hebben en
een opvolger voor von Eichhorn moeten
benoemen.
De 23 jarige misdadiger, die den aan
slag op von Eichhorn pleegde, verklaarde
bg het verhoor, dat hg in het Russische
gouvernement Rejegau geboren is. Hij
was naar Moskou gekomen om in op
dracht van een communistische commissie
veldmaarschalk von Eichhorn tedooden.
Hoe hij zich van zijn snoode taak ge
kweten heeft, weet de lezer reeds.
In een bespreking van den moordaan
slag van Doris Donzkio op veldmaarschalk
Von Eichhorn schrgft de „Neue Freie
Presse": Deze moord bewijst, hoezee?
de entente aan het werk is en met welk
voorbeeldeloos geweld ze alle middelen
aanwendt om den vrede in het Oosten
te verstoren.
Met afschuw en verontwaardiging werd
hier deze daad vernomen en de monarchie
zal innig meevoelen met het lot van dezen
man, die er wezenlijk toe bgdroeg het
Russische gevaar te keeren.
Ondanks alle kuipergen der entente
zal deze moord even weinig onze ver
houding tot de Oekraine verstoren, als
de moord op graaf Von Mirbach onze
relaties met Rusland in gevaar bracht
De Oekraine weet, dat plunderaars
slechts op een teeken wachten om hun
werk voort te zetten.
De verscherpte tegenstand der Duit
schers en de voortdurende hernieuwing
hunner troepenmassa's in den strjjd der
jongste dagen doen vermoeden, dat zjj
thans op de linie gekomen zgn, waar zij
zich willen handhaven.
Havas vindt het terrein nog zoo kwaad
niet. Het wordt omzoomd door talrijke
hoogten, bosschen en ravijnen en leent
zich gemakkelijk voor een verdediging.
Inderdaad hebben de Duitschers al
groote kracht ontwikkeld.
De Engelschen beseffen blijkbaar, dat
de grootste zegepralen nu voorloopig
weer voorbij zgn en maken hun balans
op. Sedert 21 Maart hebben zg 14500
gevangenen gemaakt.
Het Frausche middagcommuniqé ge
waagt ook van sterken tegenstand
„Na hevig bombardement hebben de
Duitschers de nieuwe Fransche posities
ten Oosten van Oulchy le Chateau aange
vallen. De Franschen sloegen den vganae-
lijken stormloop af en handhaafden hun
linies volkomen.
Op den rechteroever van de Ourq
werden hevige gevechten geleverd ten
Noorden van Fère-en Tardenois. Het dorp
Seringes ging van hand tot hand en wera
ten slotte door een tegenaanval der
Amerikanen genomen.
Talrijke vijandelijke coups de main bg
Mesnil St. Georges, ten Oosten van Mont-
didier, in het Priesterbosch, op den
rechter Maasoever en in de Vogezen
bleven zonder resultaat."
En het avondcommuniqué meldt slechts
artillerie-acties tussehen Montdidier en
de Oise.
Altemaal bewijzen, dat de Duitsche
terugtocht thans tot staan is gekomen,
en dat partgen elkander weer staan.
Doch ze staan elkander nu al vier
jaren lang
En nóg is niemand als overwinnaar uit
den strijd getreden, terwijl niet te
verwachten is, dat eenig land anders
dan geruïneerd en uitgeput de wapeus
zal neerleggen.
Mocht dit toclj eens ingezien wordenj
Een nieuwe vredesaótie?
Uit Genève wordt gemeld„La Feuille"
maakt melding van eon gerucht, volgens
hetwelk de Zwitsersche gezant in de
Vereenigde Staten, Sulzer, een opdracht
zou hebben ontvangen van president
Wilson, om zich naar Duitschland te
begeven en op zekere voorwaarden een
vredesaanbod te doen, of wel hetgeen
waarschijnlijk lijkt, zich vertrouwelijk
op de hoogte te stellen van de vredes
voorwaarden der centralen.
Het Geneefsche blad meent, dat voor
zóóver dit gerucht op waarheid zou be-
rusten, het van zelf sprekend is, dat
Sulzer de opdracht niet heeft aangenomen
zonder uitdrukkelijke toestemming van
den Zwitserschon Bondsraad.
In de „Zürcher Zeitung" wordt een
oproep gericht tot de neutralen om met
den ernst, dien de toestand vordert en
met allen nadruk de kwestie van den
Europeeschen oorlog te onderzoeken en
dan met een gemeenschappelijke in
krachtige termen gestelde nota zich tot
alle oorlogvoerenden te wenden.
Qeen vredesvoorstellen.
In het Lagerhuis vroeg Smith of er in
den jongsten tijd eenig verzoek of voor
stel van den vijand was ontvangen om
vredesonderhandelingen te openen.
Balfour antwoorddegeen vijandelijke
regeering heeft zich tot ons gewend.
De tsgenrevolutla In Rusland.
MOSKOU, 31 Juli. In dë gisteren In
het groot theater gehouden gemeenschap
pelijke! Vergadering van de uitvoerende
hoofdcommissie van dien Raad van Mqsf-
kou eln dei arbeidersorganisaties, waaraan
2000 leden deelnamen, werden, na rede
voeringen van Lente en Trotski, de vol
gende moties aangenomen
lo. Het socialistisch vaderland bevindt
zich in .gevaar.
'2o. De voornaamste taak van het oogen
blik is de afweer der Tsjecho-Slowaken
en de aanvoer van graan.
3o. Onder de arbeidersklassen moet een
zleer krachtige actie ,ondernomen worden
om hen van $©n ernst van den toestand
te overtuigen.
4o. Tegenover de bourgeoisie1, die zich
overal bij de tegen"revolutionairen aan
sluit is grooter waakzaamheid geboden.
De sovjet-regeering moet in den rugi ge
dekt 'zij'n. Derhalve moet de bourgeoisie
onder controle gesteld .worden en moet
tegen hen de massa-terreur in praktijk
gebracht worden.
5o. De algemeene oplossing moet zijln:
dood io£ overwinning.
Er moet een massa-expeditie georga
niseerd worden om brood, een massa
uitrusting op militair gebied, een-massa-
bewapening van arbeiders en de inspan-
