No. SOS
Woensdag SO September 1917
Sle Jaargang
De Groote Oorlog.
Buitenland.
ii
Staten-Generaal,
FEUILLETON.
Binnenland.
Uitgave van
itfl Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERCtO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE V'ORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
«IRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Doatarbaan Le Cointre. Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
AKonaementsgrija:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.5Q
Eoese nummers -01.06
Prijs der Advertentien.
1i regels f 0.60, iedere regel meer 15 aS,
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaard».
Bewijsnummers 5 cent.
Zij, die zich met ingang van 1 October
op „DE ZEEUW" abonneeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende num
mers kosteloos.
Tweede Kamer.
De Grondwetsherzie
ning in 2e lezing aan
genomen. Donkere
voor teekenen Pruts
werk. Netelige vraag
stukken nopen tot zwij
gen.
Een hoogst belangrijke zitting was die
van gisteren. Misschien onbelangrijk ver
geleken bij de gebeurtenissen, die de
heele wereld in rep en roer brengén,
doch niettemin van groots beteekeinis voor
de ontwikkeling van onze politieke his
torie.
DeKamer heeft de voorstellen tot
Grondwetsherziening in tweede lezing aan
genomen; de kiesrechtparagraaf met 71
stemmen voor en 2, die van de heeren
Van Idsinga en Bichon van IJsselmonde,
tegen; de onderwijs-paragraaf met alge;
meene stemmen, en de additioneel© ar
tikelen met algemeene stemmen, behalve
■die van den heer Van Idsinga.
Met gemengde gevoelens ontvangen wij
de kiesrechthervorming, mét gemengde
gevoelens zagen wij de a.-i'. Kamerleden
andermaal hun stem geven aan het be
treffende ontwerp, dat toch waarlijk geen
vrucht van Chr. Staatkunde genoemd kan
worden.
De wijziging van art. 192 is ..een stap
in de goede richting Moge hij gevolgd
worden door vele stappen op den weg
naar de blijvende pacificatie. Dhr. Lob
man. wilde nbg even op den plicht van
de gemeentebesturen wijzen, als de drang
naar bijzonder onderwijst zich openbaart,
doch minister Cort sneed hem den pas
af. Straks, dié de desbetreffende ontwer
pen aan de orde zijn, dan mag hiji spre
ken Is de strijd nu volstreden of moet
hij nog beginnen?' Wij 'vragen met vreaze-.
Fa dit historische oogenblik ging mlen
prutswerk verrichten, n 1. drie bloeiend,}
gemeenten, Alphen, Aarlanderveen en
'Oudshoorn tot één gemeente maken.
In de gisteren gehouden vergadering
van de Tweede Kamer was' den he-er
Rutgers verlof verleend .tot een. inter
pellatie tot de regeering over de kolen-
yoorziening van ons land.
Nadat de heer Rutgers, de behande
ling tegen het eind der maand had ge
vraagd, deelde de minister van bininen-
landsche zaken mede, dat de onderhan
delingen met Duitschland en Engeland
met de grootste voortvarendheid gevoerd
worden en van het grootste belang zijn.
Thans reeds mededeelingen te doein, achtte
spr. echter niet in 's lands belang, wel
vertrouwend, dat hij spoedig inlichtingen
zal kunnen geven aan de Kamer. Ook
tegen, mededeelingen in comité-generaal
had spr. bezwaar. De vraagstukken zijn
- daarvoor te netelig.
Na vérdere bespreking is miet 34 te
gen 33 stemmen een voorstel-Van Hamel
aangenomen om de interpellatie 'deze
week aan de orde te stellen. Rijzen er
vragen waarop de regeering niet in bet
openbaar kan antwoorden, dan kan men
zich daarbij neerleggen.
De verhooging van de weduwenpen-
si-oenen tenslotte werd goedgekeurd.
Bewerkt naar het Engel sch van
EMMA'JANE WORJBOISfi.
82)
„Kostelijk," riep*Louis, van louter uit
bundigheid zijn hoed in de lucht werpend.
„In Itome ben ik nog nooit geweest en
van de rest van Italië weet ik niet veel
meer af, de herinnering is tamelijk snel
vervlogen."
Maarliet madame er op volgen,
studie mag daarom niet verwaarloosd
wpiden, je gaat niet alléén voor plezier.
L hrystie zoowel als jijfeelf zullen onder
weg nog les ontvangen."
V1'' .yas' een douche voor Louis, die
zic.h bij het hooren van deze woorden
naar mij wendde en een jammerlijk scheef
jgezicht trok. „Ik wil' toch niet hopen,?
zeide hij, „dat ik weer geplaagd zal wor
den met een gouverneur. Het verblijf in
bclicüand verleden jaar met dien verve
lenden mr. Long is onverdraaglijk ge-
weest.
Beknopt overzicht van den toestand.
Het geschrijf van de „Osservatore Ro
mano" heeft doen zien hoe verschillend
men 'kan oordeelen over eenzelfde ding.
Het orgaan van het Vatikaan beoor
deelt de antwoordnota's der centraleü
zeer gunstig.
De zeer uiteenloopende beooideeling
van de nota's der centralen waar
bij de pessimistische opvatting echter
sterk Overheerschte was vooral te wiji-
ten aan de uiteenloopende, en dikwijls
zeer valsche opvatting, die men zich
zich van het Pauselijke vredes voorstel
maakte. De groote vraag, waar het op
aan kwam was, ot de voorwaarden, die
de Paus stelde voor het totstandkomen
van de nieuwe orde van recht en vrede:
de ontruiming van de thans bezette ge-
Nieden en herstel van schade in uitzon
deringsgevallen. onafscheidelijke voor
waarden waren of niet.
Als men meent, (lat dié voorwaarden
onafscheidelijk zijp wij hellen tot die
meening over dan moet men wel met
optimisme vervuld zijn, want dan kan
men uit de nota'sl lezen, dat de een
den geest als cloor den Paus bedoeld,
tralen tot groote offer-s bereid zijn, in
Moge blijken, dat de Rijksdag, die gis
teren bijeenkwam, ook op dit standpunt
Staat. Dan zijn Amerika en 'de Entente
nog wel niet bekeerd, doch dan zijn we
toch één stap verder.
Van de gevechts-terreinen valt slechts
te melden, dat de Duitschers op Sen
rechteroever tot een krachtigen tegen
aanval zijn ovèrgëgaan, die naar erkend
wordt, gedeeltelijk slucces had, daar ge
meld wordt, dat de vijand in het centrum
vasten voet in de Fransche stellingen!
te krijgen wist.
Op het Riga-front 'neemt de tegen
stand der Russen toe. Men zie .verder de
losse berichten.
De woede der All-Duitschers
over den Rijksdag, neemt 'de zonderling
ste vormen aan, zegt He „VorwartsEen
door de metaalnijverheid gekocht Ber-
lijnsch orgaan der All-Duitschers is op
een nieuwen inval gekomen., 'Nadat het
den Duitschen Rijksdag voor een onwet
tig lichaam heeft uitgescholden, stelt het
in allen ernst voor een Duitschen volks
dag te vormen in tegenstelling met dep
Rijksdag. Tot dit doel moeten de vader
landsgezinde (versta „de All-Duitschej_ 'af
gevaardigden der minderheid onder pro
test uit den Rijksdag! treden en zich tot
Volksdag constitueeren. Deze moeten dan
worden aangevuld door andere 'publiek
gekozen vertrouwensmannen van die kies
districten, die heden door de meerderheid
zijn vertegenwoordigd. In Rusland zegt
de „Vorwarts" hierover spottend, ris er
naast de Doema de revolutionaire ar
beiders- en soidatenraad; in Duitschland
zou er dan naast den Rijksdag een reac
tionaire niet-arbeiders ~en hiet-soldateti-
raad bestaan.
Toenadering?
Het blad van het Duitsche krijgsge
vangenkamp Stobs in Schotland brengt
in zijn kolommen een verheugende me-
dedeeling. Een zegenrijjke hulp voor de
hier verblijf „houdende studenten, vooral
voor de nog studeerenden, zijn de door
de „Christelijke Vereeniging van jongq
mannen" aangeknoopte betrekkingen met
een aantal1 Engelsche Universiteitsprofes
soren. Door het uitlëenen van vakwerken!
en door opwekking tot wètenschappelij-
ken arbeid op de manier der Duit-
„Mijnheer Lpng heeft afgedaan," |ant
wpoid.de zijn grootmoeder.
„James Lascelles gaat mee, dat is niet
alleen nuttig, maar ook veel goedkoop er."
„Wat." riep Louis. „James Lascelles.
Ik wil" James niet bij mij hebben, die
vervelende boekenwurm. Nu hij afgeschei
den geworden ;s en zich met preekep
afgeeft, kan ik hem heelemaal niet meer
uitstaan."
„Louis," zedde een zachte, vriendelijke
stemt Ik zag, dat de zachte, donkere
oogen zijner moeder met tranen gevuld
waren.
„Louis, je weet, hoeveel' verdriet je
me doet met dat te zeggen."
„Dat is waar ook, lief moedertje," gaf
Louis eenigszins beschaamd ten antwoord.
„Maar u weet zelf hoe weinig onze ka
rakters met elkaar overeenkomen en dat
wordt nog erger met de jaren."
„Dat is jou schuld, Louis, niet die
van James."
„Neen, dat weet 'ik wel'. Jamesheeft
nooit schuld. Maar enfin
In de eerstvolgende dagen haddlen wij
het zeer druk met de voorbereiding tot
de reis en aanhoudend liepen we bij el
kaar pver. Gedurende al dien tijd was
Louis vreeselijk knorrig, bij 'wilde wel
sche Hoogeschoolseminaries poogt men
de verdere vorming der studeerenden zoo
veel mogelijk te bevorderen. Dat betee-
kent voor deze studenten, (in Stobs be
vinden er zicb pen veertigtal) een groot
voordeel en zij kunnen de christelijke
vereeniging voor den geboden steun
slechts dankbaar zijn. En dankbaar mo
gen ook de Engelschen in Duitsche ge
vangenschap zijn voor de geestelijke ver
zorging die hun daar zoo rijkelijk ten
deel valt.
Korte oorlogsberichten.
In gezelschap van den president
der republiek en van generaal Pétain heeft
de koning der Belgen zich naar Verdun
begeven. Hij heeft voor de stad een wa
penschouwing afgenomen over de Fran
sche troepen. Generaal Philippot, door
'wiens moed in 1912 Fez gered werd,
heeft de troepen aan den koning voor
gesteld.
In Duitschland zal een nieuwe be
perking in het papiergebruik voor boeken,
tijdschriften en muziek worden bevolen,
terwijl tevens eene voorraadopneming van
papier en carton zal worden gehouden.
'Men hoopt echter, dat- een verdere inkrim
ping van de couranten voorloopig niet
noodig zal zijn.
Te Seraing wordt het voedsel steeds
zeldzamer, en het weinige, dat er is,
kost enorme prijzen. Zoo o.ia. gesmokkelde
boter 18 frs. de kilo, paardeboonen 7.50
fr., gewone boonen 10 a 12 fr., rijst
10 fr., groene zeep 18 fr., witte kooien
2 tot 3 fr. per kilo, aardappelen 75 fr.
de 100 kilo-.
Een Engelsch afgevaardigde beweert,
dat het schip waarop maarschalk Kitche
ner zich bevond, vergaan is fce;n gevolge
van een bom, die door Duitsche agenten
onder de eetzaal was geplaatst.
Te Breslau is de vrouw van een
stedelijke magistraat gearresteerd wegens
oplichting en chantage ;en bedrage van
ongeveer een half millioen.
Uit Havre Wordt gemeld, dat de
Luiksche schilder Louis Loucir een groot
ruiter-portret van koning Albert liepft ver
vaardigd, dat hij, gehoipn door 29 jonge
Luikenaars, met levensgevaar over de
grens heeft weten te bnngen. Vervolgens
namen zij allen dienst in het Belgische
leger.
Volgens het Madribensche blad „De-
bate" zou nog deze m^and een speciaal
pauselijk gezantschap Jaar Londen nei
gen, om er bij de Enjelsche regeeiing
voor den vrede te weken.
Verschillende Berlinsche bladen zijn
Zondag in wederom stek verkleind for
maat verschenen.
Twee Itatiiaansche vliegers, kapitein
Laureati, en zijn helper Fonzo als waar
nemer zijn Maandagmidlag na een onaf
gebroken vlucht uit Turn te Londen aan
gekomen. Zij waren 'söh-tends om 9 uur
38 Ltaliaansehe tijd uit Turijn vertrokken
en kwamen 's middags on 2 u. 50 te Lon
den aan, zoodat zij dengeheelen afstand
van 1050 K.M. in 7 uu 12 minuten af
legden.
De „Norddeutsdii" schrijft: Naar
wijl vernemen, zal de xjkskanselier Don
derdag 27 dezer in dji zitting van de
hoofdcommissie van <en rijksdag het
woord voeren.
De „Kölnische Vckszeitung" meldt
uit Berlijn, dat gastei een conferentie
plaats, had tusschen dei .rijkskanselier èn
de partijleiders. De fca|selier zal waar
schijnlijk a.s. Bonderdaj in de centrale
gaarne op reis gaan, naar hiji 'had er
een hekel aan „opgescljeept" te worden
met James of met wjken leermeester
pok. Natuurlijk zou 'hi zijn studie wel
onderhouden, zeide hij, maar hij was "nu
toch heusch' g.een 'schocjjongan meer, die
een drilmeester noodig, had.
Maar mijnheer' Perren; bleef standvastig
weigeren de geheele veantwoordelijkbeid
van den jongenheer Tiifford op zich te
nemen. Hij vpor zich was echter van
oordeel, dat een Vramide gouverneur
veel geschikter voor Luis zou zijn dan
James Jascelles, daar de allicht niet het
vereischte overwicht oer zijn stiefbroe
der zou 'hebben. En it dit opzicht gaf
tante Judith hem volk-men gelijk.
Intusischen werden otk op andere wij
ze toebereidselen voor le groote reis get-
«oaakt. Daar wij nageioeg een jaar af
wezig zouden zijn, wed ai het zilver
werk aan mjjnheer 'Peren's bankier' ter
bewaring gezonden, terwijl van
het geheele huishoud ei een inventaris
werd gemaakt. Ook wirden schikkingen
getroffen voor de dierst boden, die ach
terbleven en Do hbs vvtrd als huishoudr
ster aangesteld. „Eerst vas er sprake van
geweest, dat zij zoui neegaan, maar dit
stuitte af 'op haar volsandige weigering.
commissie spreken over de vredesnota
en de andere politieke kwesties.
Duinkerken werd door Duitsche vlie
gers met bommen beworpen.
In het Belgische kolenbekken Hennep
werd door de mijnarbeiders tengevolge
van de onvoldoende voorziening met le
vensmiddelen, het werk neergelegd.
Het Russische ministerie van bin-
nenlandsche zaken deelt mede. dat het
aantal kiezers voor de constitueerende
vergadering ongeveer 90 millioen beloopt
De kosten van de verkiezingen worden
op 100 millioen roebel geschat.
Roeski, door Kerenski tot bevelheb
ber aan het- noordelijk front benoemd,
lieeft, volgens een Finscli blad, dat be
vel alweer neergelegd.
De Ver. Staten voeren geen goud
meer uit naar Spanje.
Een merkwaardig korps van vrij
willigers arbeiders is, volgens een bericht
uit Londen, van Britsch-Oost-Afrika ver
trokken; de aanvoerder is een Scbotsch
zendeling, dr. Arthur. Drie andere zen
delingen zijn luitenants. De manschappen
der zendelingen zijn allen inboorlingen,
onder aanvoering van verschillende stam
men.
Naar aan de „Frf. Ztg." via Bern
geseind wordt, bericht de New-Yorksche
correspondent van de „Times" aan zijn
blad. dat op de werven van San Fran-
sisco een groote werkstaking is uitgebro
ken. De scheepsbouw voor rekening der
regeering ligt geheel stil.
De „Solothurner Ztg," (een Zwit-
sersch blad) schrijft over de vredeskan-
sen: „De poort tot den vrede staat open,
indien althans aan de woorden der En
tente eerlijke bedoelingen ter grondslag
liggen. Men dient hier echter de frase
dei' democratie buiten spel te laten, en
de wereld niet voor te huichelen. Men
moet er voor zorgen, dat het Duitsche
volk tot zijn recht komt. Het Duitsche volk
dat zich in dezen oorlog zoowel uitwendig
als innerlijk sterk heeft getoond, zal zelf
wel den weg inslaan, die het voor zijn
eigen lot juist oordeelt.
De bevolkingsstatistiek over het laat
ste half jaar te Brussel geeft de volgen
de cijfers. Het aantal geboorten was in
de eerste zes maanden 3311, dat der
sterfgevallen 7272per 1000 inwoners was
het geboortecijfer 8.5, het sterftecijfer
19.3. De cijfers van hetzelfde tijdsbestek
over 1913 geven aan per 1000 inwoners
17 geboorten tegen 13.7 sterfgevallen.
Op zijn reis in Roemenië bezocht
Keizer Wilhelm volgens een 'WolÖ-bericht,
den 24en September de slagvelden van
Sinaia en Predeal en reed daarna per
auto naar Kroonstad, waai' hij door aarts
hertog Jozef ontvangen weid. Later bracht
de keizer nog een bezoek aan de Torzi-
bürgerpassen.
DjemaFPasja lieeft aan een mede
werker van de Tanin verteld, dat de
Tui'kscbe vloot na den oorlog volkomen
hervormd en door den aanbouw van sche
pen vernieuwd zal worden. Verscheidene
schepen zijn al gekocht, andere besteld.
Op grond vian een overeenkomst met
Duitschland zullen de admiirale staf en
het personeel' der vloot in Duitschland
hun opleiding voltooien.
Aan een door 'Wolff geseinde aan
vulling van het Duitsche legerbericht onf-
leenen wij nog, dat een eskader van
15 Fransche vliegtuigen bqjmmen heeft
geworpen op Frankrijk, waar vele huizen
vernield en een aantal Fransche burg|ers
gedood werden.
„Neen, miss C-hrystie," zeide ze tot
mij, terwijl ik bezig was' een lijst der
verschillende goederen op te maken, „ik
zon me nooit gerust gevoelen in zulk een
roomsch land als Italië, ik hoop te le
ven. en te sterven als een protestaintsche.
Al' kan ik ér de kroon mee verdienen,
dan zou ik nogj uiet inee naar 'Rome
gaan. Ik "heb nog nooit van mijn léven
zoo iets roekeloos gezien. Van u, miss
Chrystie, vind ik dat niet vreemd, je
bent nog een jong ding, en nog erg on
besuisd, maar wat mijnbeer en miss Ju
dith bezielt, diat begrijp ik niet. S-tel je
voor, d/at de paus', het in zijn hoofd krijgt,
jelui allen in de gevangenis te zetten,
dat kan toch, je weet tocli wel1 van de
Roomische inquisitie. Ik wil je dan ook
wel vertellen, dat ik mij erop heb voor
bereid, jelui geen van allen terug te
zien
„Maar Dohbs, wees toch verstandig,"
viel ik haar in de rede. „Wie denkt nog
in dezen tijd aan geloofsvervolging? En
danwat heeft de pausi met Britsche
onderdanen te maken?"
„Dan behoor je ook op Britseh grond
gebied te blijven. Trouwens, daar zijn
nog wel andere dingen, die u niet be
vallen zullen, al ben ik gelukjkjig; noodt
S p o o r w e g o- n g e 1 u k b ij- Luik.
De Luiksche correspondent van de ,.N.
R. Ct." schrijft d.d. 20 September:
De buurtsp-oor Luik-Sint-Truiden met
aansluiting voor Brussel r$. sedert het
begin van den oorlog, bij gebrek aan ver
voermiddelen op den staatsspoor, een der
drukste lijnen van verkeer. De rijtuigen
zijn binnen en buiten1 zoo bezet, dat zit
tende en staande opeengepakte me use hen
nauwelijks kunnen ademen. Vrouwen en
meisjes zijn er overtalrijk bij.
Dezen morgen vertrok de gewone trein
uit Axis1, te 8 uur 20. Alles ging goed
tot Odeur, waar het spoor uit het veld
den steenweg opgaat en naar Crisnée,
in de buurt van het voornaam tramcen-
trum Oreye, een sterke helling afgaat.
Nauwelijks- was de sleep wagens in bewe
ging, of de machinist zag, van de hel
ling tegenover de zijne, een trein dal-en',
een lange sleep wagens, geladen met be-
-tenmoes en rutabagas. De twee machinis
ten remden wat zij konden, doch daar
geen luchtdrukrem de rijtuigen verbindt,
bleef alles vruchteloos en moesten de
twee gevaarten n-oodlotting in botsing ko
men. Een ramp was onvermijdelijk in
de laagte van het dal.
De machinisten sprongen af. Een werk
man riep: „Berg je", kon nog zijn twee
kinderen redden en ijlde heen. Plotse
ling joeg een scherp gekraak door de
lucht. De locomotieven bonsden steigerend
tegen elkaar. Het eerste reizigers rijtuig
sprong rechtstandig tegen de locomotief,
een tweede vloog in tweeën. De andere
kwamen er lichter van af. Doch voor
de -oogen van de toeges,nelden reizigers
rees een vreeselijk schouwspel. Hier een
stuk lichaam klevend aan een stuk ijker,
daar- een hoofd zonder lichaam, elders
■eteg lichaam zonder hoofd, of enkele le
dematen tot haksel. Spoedig waren de
Duitsche soldaten ter plaatse en begon
nen behendig, met de redding. Een voorbijj-
rijdendo boer moest worden gedwongen
zijn kar af te staan. Een andere, met
een vracht hooi, moest even-eens door
bedreiging er toe worden gebracht ge
kwetsten te vervoeren.
Uit Luik kwam intusschea het Roo-
de Kruis met allerhande hulpmiddelen.
Meer dan 20 personen zijn ter plaatse
dood gebleven. Té 5 uur namiddag waren
reeus 62 gekwetsten te Ans aangekomen.
Ze werden van daar met den stadstram
naar Luik gebracht, tot in de rue de
l'Academie, waar de dienst van het „Hó-
pital des Anglas" ze kwam afhalen. De
treurige tocht daarheen heeft geduurd van
1 tot 5 uur. In 't ziekenhuis liggen thans
42 gekwetsten, onder wie 30 vrouwen,
12 mannen en 3 jongelingen, allen behoo-
rend tot de geringere volksklasse. Een
heeft de borst verpletterd, een andere het
'hoofd. Deze verkeeren in stervensnood.
Andere gekwetsten konden naar huis wor
den gebracht. Een tramontvanger, die ge
durende het gevaar de rijtuigen afliep om
te remmen, werd het slachtoffer van zijn
moed. Hem werden de 'twee beenen af
gereden.
Vrouwen en politiek.
De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
(pres. dr. Aletta H. Jacobs), zond een
brief aan de Besturen van de drieracht-
sche politieke partijen, n.l. Christ. Hist.
Unie, het Centraal Comité der Anti-Re
in die landen geweest, ik weet er toch
nog wel' zoo'n beetje van; de pan vainj
mijn zuster heeft niet voor niets op het
vasteland, zooals ze dat noemen, gereisd.
Wat je bijvoorbeeld in Frankrijk! te eten
krijgt, nu daar zal' ik! maar uiet veel
van zeggen en in Italië is het nog een»
beetje smeriger, heb ïk gehoord. Denk
maar niet, dat je daar al dien tijd ooit
een lekker stukje vleesch zult krijgen. Hoe
het mijnbeer Perren, die toch. zoo -kies
keurig is, daar bevallen zaljk weet
het niet, maar ik stel' er me niet veel
van voor. j!n miss Judith, die alles zoo
netjes -gewoon is
Het was tevergeefsch, dat ik de bezwa|-
ren van Dobbs trachtte te weerleggen,
ze was er niet van af te brengen, dat
wij o-ns been begaven naar de stad des
verderfs, om van het overige Italië nog
maar niet te spreken, dat volgens haar
een -echt rooversliol was. Dat we dan
ook onderweg zouden worden aangevallen
en uitgeschud, stond voor haar vast, wat
geen wonder was voor een vrouw, wier
eenige kennis' van Italië geput was uit
een rooversvarbaal. En toen ik niet na
laten kon, haar om haar zonderlinge
voorspellingen hartelijk uit te lachen,
werd z© kwaad. (Wondt vervolgd,..
