Woensdag 19 September 191?
No. 29tt
31e Jaargang
De Groote Oorlog.
FEUILLETON.
Binnenland.
Uitgave van
0$ Naaml. Venn- LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE FORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
KIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Dosterbaan Le Cointre, Goes.
WWII T—IWI"111 1111111 l]ï 111"**^—1
Het congres.
Het congres der A.-R. en C.-H. ge
meenteraadsleden is een succes geweest.
Daai' was een streven naar verbroe
dering en wederzijdsche waardeering.
Raar was een oprecht pogen om na zoo
vele congressen alleen op 'geestelijke
draagstukken bedacht, nu eens een paar
onderwerpen van stoffelijken aard te be
handelen.
Zoo kwamen de heeren jhr. mr. De
Geer met een financiëel, mr. Hovy met
een technisch, mr. v. d. Hoeven met een
rechtskundig vraagstuk naar voren.
Vooral de quaestie der electriciteit in
liare toepassing voor de gemeenten was
hoogst belangrijk. De heer Hovy oogstte
lof voor zijn pogen om voor de electri-
citeitsvoorziening ten platten lande den
weg te effenen.
De heer Hovy heeft, blijkens de ver
slagen, een en ander helder uiteenge
zet. Zijn stelling dat, nu de techniek den.
weg wijst tot centralisatie (levering enz.
in één hand) ons beginsel vordert dat
wij liiermee meegaan was evenwel, naar
het ons voorkomt, verwerpelijk.
Die combinatie van techniek en be
ginsel schijnt ons minder juist.
Beter ware te beweren dat waar de
techniek den weg wijst, bij uitzondering
het beginsel behoort te zwijgen, zoodra
dit door hej: algemeen, uitsluitend stof
felijk, belang gevorderd wordt.
Öok de critiek van mr. de Geer op
inr. Treubs ontwerp tot wijziging der fi-
nancieele verhouding tusschen rijk en ge-
memten was hoogst belangrijk.
"Wat de belangen der Chr. scholen aan
gaat, in verband met de voorstellen tot
Verbetering der salarissen, zal een schrij
den gericht worden aan de regeering, de
rechtsche leden der beide Kamers, en
öan de besturen der rechtsche Kiesver-
eenigjngen.
Dit congres belooft veel voor de toe
komst;' er is nu een goede samenwer
king; het worde mettertijd hereeniging van
wat tijdelijk uiteenging.
Straks breekt het zilveren gedenkjaar"
der scheuring aan. Zij' dit tevens het
geboortejaar der nieuwe, hereenigde, anti
revolutionaire of e hristelijk-historische
partij
En mogen dan onze vaders, onze Kuy-
per en onze Lohman. dit dankbaar bele
ven.
ff
•ff
De Openingsrede.
Hieronder volgt een kort uittreksel uit
lie beschouwingen van eenige bladen, maar
aanleiding van de rede. waarmede de
Kamers der Staiten-Generaal geopend wer
den.
De Standaard zegt, dat de ope
ningsrede geen inleiding was, maar zich
bepaalde tot een no odkreet. „De staat
van zaken, aldus dr. Kuyper, wordt der-
wijs gespannen, dat wie. de saamwerking
belemmert of verbreekt, zich aan een
vergrijp jegens het vaderland schuldig
maakt.
De Rotterdammer constateert ook,
dat het miserére door alle regelen door
klinkt. „Een harde winter, die der Re
geering groote zorg baart, dreigt.
„De vraag dringt zich op: Wat moet
bij dezen toestand terechtkomen van den
groeten verkiezingsstrijd in 1918? In ver
band daarmee schijnt ons de belangrijste
zinsnede uit de Troonrede deze: „Meer
dan ooit is 'de samenwerking van allen
Bewerkt naar het Engelsch van
E KMA JANE W O HR OI Si.
,76)
Zou zij zelve haar toestand begrijpen?
Die vraag kwam .onmiddellijk bij mij op,
toen ik de treurige tijding vernam. Dien
zelfden avond nog werd mijn vraag be
antwoord. Terwijl Hagar naar het dorp
was, mocht ik tante Rachel een poosje
gezelschap houden, .en nauwelijks had ik
een paar minuten hij haar gezeten, of
Ze zeide tot mij: „Chrystie, mijn lieve,
weet je al, dat ik je nu ga verlaten?'''
Ik hoopte echter, dat ze zich nog ver
biste; ik dach namelijk aan haar ziekte
van twee jaar geleden, toen ze ook zooi
ernstig was geweest. „Misschien wordt
u nog wel beter, "tante'', zeide ik, ine
dat herinnerend.
„Neen kind", hernam zij op rustigen]
toon, „ik ben nü aan de grenzen geko
men en ik sta gereed de vallei door
te gaanik hoor al het ruischen der
diepe wateren. Mijn God roept jmij tot
'zich. Schrei daar niet om, Chrystie
zonder onderscheid van klasse of stand
onmisbaar om ons te midden van den
stijgenden nood der wereld staande te
houden".
„Indien de Regeering bij: het neerschrij
ven van deze zinsnede dacht aan de ko
mende verkiezingscampagne, dan heeft zij
het door de behandeling der Grondwets
herziening in eigen hand om het tijdstip
te verschuiven".
De Nederlander merkt o.m. op
„De Regeering ziet blijkbaar in den
internationalen en nationalen toestand
geen enkel lichtpunt. Deze sombere zeker
heid heeft op de korte, maar veelzeggen
de rede haren zwarten stempel gezet.
„Intusschen opent zij het vooruitzicht,
dat, door nader in te dienen voorstellen,
welke hoogstwaarschijnlijk op een enorme
verbooging van het Distributie-krediet zul
len neerkomen, althans in den meest-
dringenden nood zal worden voorzien".
geen rede zal in staat zijn
ons te voldoen, zoolang wij er niet het
woord „vrede" in vinden
De Maasbode: „In haar kortheid
zegt de openingsrede veel.
„Zij wenscht aller aandacht op één
zaak slechts saafn te trekken, op de voor
uitzichten namelijk voor onze volksvoe
ding en onze industrie. Die vooruitzich
ten heeten waarschuwend „weinig bevre
digend".
„Dit ééne thema alleen vormt de ope
ningsrede, welke geheel in mineur is ge
steld".
De „Msb." meent, dat bij de rijksamb
tenaren, wien verhoogde duurtetoeslag
wordt toegezegd, ook thans wel weder
de onderwijzers gerekend zullen worden.
De Nieuwe R o 11. C r t. verwondert
zich er over, dat verklaard wordt, dat
„geen belangrijke wijziging" heeft plaats
gehad. Het blad meent (terecht), dat de
binnenlandsche toestanden sedert van den
izomer heel wat ernstiger zijn geworden.
We moeten samenwerken, maar ook sa
men weten te ontberen
Beknopt overzicht van den toestand.
Het nieuws, dat ons bereikt is noch
van strategisch, noch van politiek belang.
Over het te verwachten antwoord der
centraleri doen allerlei geruchten de ronde.
Uit de tegenstrijdigheid van d'e bijzonder
heden blijkt al hoe weinig geloofwaardig
ze zïjln
Eerst heette h'et, dat het antwoord zoo
groot mogelijke consessies zou brengen
en ten opzichte van België vérstrekkende
verklaringen zou afleggen. Later, na de
verandering' in den militairen toestand,
door de inneming van Riga en de moge
lijkheid van verdere groote operaties!, heet
te het, dat het antwoord over België
zoo goed als zwijgen zou.
Nu melden sommige Duitsche bladen
weer, dat Duitschland ten opzichte van
België toegestemd zou hebben in een
afstand doen van de heerschappij1. Op
merkelijk is het, dat deze bijzonderheid
door zooveel' verschillende "Duitsche bla
den bevestigd wordt. I
Het behoeft niet gezegd, dat bet be
richt, wanneer het inderdaad waiar zijn
zou,, van groote beteek'enis zou wezlen.
Want de eisch omi herstel'voor gfepleegd
onrecht is door de geallieerden met niet
minder 'klem gesteld dein die om waar
het i s z'oo goed, dat men naar huis kan
gaan, als men vermoeid is".
„Och, ik zal u Zoo vreeselijk missen,
lieve jjante", riep ik schreiend uit, „u
bent altijd ztoo goed voor mij' geweest''.
„Ach kind, ge kunt me nu wel mis
sen. Ik geloof bepaald, dat ik om jou
teruggehouden ben, twee jaar geleden. Je
jiadt toen een vriendin noodig en de
Heere heeft het noodig gevonden, dat ik
je tot een vriendin zou zijn. Maar nu
ik gereed ben om heen te gaan, Chrys
tie, wilde ik je toch graag nog één vraag
doen, en dat is of je den Heere toebe
hoort? Hoe staat het daarmee, Chrystie?"
„Och, tante, dat weet ik eigenlijk niet,
ik hoop van wel, maar ik ben er niet
zeker van. Maar ik weet zeker, dat ik
den Heere liefheb".
„O, als dat het geval is, Chrystie, be
hoor je ook Hem toe. Denk je, dat Hij
die liefde niet zOu beantwoorden? Ais
jij van den Heere houdt, kun je er ver
zekerd van zijn, dat de Heere jou nog
veel meer lief heeft dan jij Hem. Maar
houd je dan ook altijd dicht bjji Hem,
Chrystie, want Hij heeft eenmaal gezegd:
Zift getrouw tot den dood toe, en Ik zal
u geven de kroon des levens".
„U is getrouw geweest, tante".
„O neen, kind, niet altijd. Maai- de
Heere is getrouw geweest, gelukkig. Hij
heeft me, ook als ik dwaas en zondig
borgen. Op een van de principieel© pun
ten zouden de tegenstanders dan elkan
der aanmerkelijk „genaderd zijin.
De toestand in Rusland 'is nog verre
van duidelijk.
Aangaande het lot, dat generaal Korni-
loff als gevangene der voorloopige regee
ring boven bet hoofd hangt, is "nog niets
naders bekend geworden. Verschillende
berichten schijnen er echter op te wijzen,
dat deze regeering niet op volkomen on
verzoenlijke wijze tegen hem zal op
treden.
Hij zal niet als een verrader van de
revolutionaire zaak beschouwd worden.
Entente spionnage.
Het in Malmö verschijnende „Syd
Svenska Dagblad" deelt mede, dat men
in Scandinavië een uitgebreide Entente-
spionnagedienst heeft ontdekt. Allerlei ont
hullingen zijn spoedig te verwachten. Uit
het direct begonnen onderzoek is' geble
ken, dat de Entente over Holland, Scan
dinavië en Zwitserland de spionnage op
touw heeft gezet. Het verzamelde mate
riaal toont aan, dat het handelt over
militaire en handelsspionnage.
Verschillende Entente-gezantschappen in
Zweden, Denemarken en Holland zullen
er door gecompromitteerd worden.
Treurig beeld.
De commandant van het Heilsleger de
heer ,Booth-Tucker, die met zijjni vrouw
over China, Korea, Siberië, Rusland en
Scandinavië naar Engeland terulgkeerde,
deelt iu de „Times" over deu toestand
in Rusland het volgende mede:
Te beklagen is de werkzaamheid der
anarchistische ideologen, die allerlei dwa
ze voorstellingen aan het volk verkon
digden en daardoor veel onheil veroor
zaakten. De vrijheidsgedachten, die zlijl
verkondigden, leidden vaak tot dolle over
drijvingen. 'In het Kinderhuis van het
Leger des Heils te Petrograd kwamen
in de revolutiedagen de "moeders: .en zei
den aan de kinderen, dat zij alan nie
mand meer behoefden te gehoorzamen,
niet aan de ouders' eu ook niet aau de
officieren van het Heilsleger.
In Petrograd eischen schooljongens het
recht zelf hun leeraren te kiezen en de
leeraren die hun niet bevallen te ontslaan.
Tusschen Charbin en Petrograd 'zagde
heer Booth tal' van deserteurs; zij! plun
derden aan een station den restauratie
wagen. Op andere plaatsen overvielen zij
de treinen, miaakten de locomotieven los
en zetten die voor de treinen, waarmlede
zij wilden weggaan. Machinisten die zich
daartegen wilden verzetten, werden dood
geschoten.
In '.Siberië konden de reizigers"" aan
alle stations van de boeren versche bo
ter en eieren koopen; in Petrograd ech
ter heerschte groote behoefte aan lévens
middelen; brood was niet te krijgen, in
het hotel' kosten twee sneedjes vleesch
6 Roebel 75 kop.
In de theehuizen was niets dan thee
en citroen te krijgen, tegen ongehoorde
prijzen.
In Finland was het met de levensmid
delen ook treurig gesteld. Het 'land is
geheel afhankelijk van Russische aanvoe
ren, die uitbleven. De 'toestand wordt
nog moeilijker door de overdreven loon-
eischen; |der landarbeiders en door de
vaststelling der maximumprijzen.
Korte oorlogsberichten.
De verhooging van het broodrant
soen in Duitschland tot 4 pond per hoofd
handelde, nooit losglelaten. Hij is me al
tijd nabij' geVeest en zal het ook nu
zijn. in dit, wat wij sterven noemen, dit
afieggen van het vleeschelijk kleed, om
de onsterfelijkheid aan te doen".
Nog lang zat. ik dien avond met tante
Rachel te praten, het was wonderlijk,
zoo krachtig zij was oin het Zoolang vol
te houden. Meermalen zeide ik haar„Zou
het nu niet beter voor u zijn, tante, als
ik weer heenging", maar dan zieide zie:
„Neen, Chrystie, het is ons laatste gte-
sprek wellicht en God geeft me heden
de kracht om zoolang met je te praten,
opdat ik die gebruiken zal. Spoedig is
het o o genblik daar, dat ik niet meer met
je spreken kan, blijf dus nog even bij
me, kind".
En zoo bleef ik langer dan ik meende,
dat goed voor de zieke, oude dame was
eu ze hield niet op met me waarschuwin
gen voor mijn verder leven te geven en
mij op Christus te wijzen, die mij reeds
zooveel liefde had betoond.
Nadien heb ik inderdaad ook geen ge
regeld gesprek meer miet haar kunnen
voeren. Zoo nu .en dan zag ik haar nog
wel, maar dan was het slechts voor en
kele minuten ein dan had ik alleen maar
gelegenheid haar enkele vragen naai' haar
gezondheid te doen. Een paar maal ver-
zekerde Ze mij, dat ze nu zooveel min
der leed dan gedurende de laatste ja
en per week zal met 1 October worden
ingevoerd. In verband daarmede worden
de toelagen voor zwaar en zéér zwaar
werk verrichtende arbeiders verminderd.
Uit Opper-Silezië moeten volgens
contract maandelijks 500,000 ton kolen
naar Oostenrijk en 300,000 naar Hongarije
geleverd worden; daarentegen heeft Oos
tenrijk zich verbonden 300,000 ton bruin
kolen elke maand naar Duitschland uit
te voeren, waarvan het grootste gedeelte
voor Opper-Silezië bestemd is.
Fransche vliegtuigen hebben 15 ton
bommen geworpen op Stuttgart, Colmar,
Logelbach, bezuiden Metz, Diedenhofen,
Ueckingen en Saarburg.
In Engeland verwacht men van den
winter groote boterschaarschte. De ver
vaardiging van margarine wordt nu be
vorderd.
Op de Zwitserscke spoorwegen treedt
15 October een nieuwe beperkte dienst
regeling in werking, waardoor het aantal
personentreinen tot op 60 pet. vermin
derd wordt. Men overweegt het plan om
op Zondagen en erkende feestdagen het
geheele treinverkeer stop te zetten.
Het Neue Wiener Tlagbl. schrijft, dat
het antwoord van de Oostenrijk-Hongaar-
sche regeering aan den paus Zaterdag
aan den pauselijken nuntius te Weenen
zal worden overhandigd. De nota zal door
een bizondaren koerier naar Rome worden
gebracht en zal waarschijnlijk aanstaan
den Zondag bekend gemaakt worden.
Een algemeen offensief der Italian'exi
op den Monte San 'Gabrielé wordt elk
oogenblik .verwacht.
De Russische Generaal Alexief zou
zich in het ministerie van oorlog „van
het leven hebben beroofd.
Volgens een telegram heeft keizer
Karei den 16den dezer een bezoek gie-
bracht aan de troepen in het Stilfser-
gebied. Hij naderde tot op 600 pas "den!
vijand, t'oen plotseling vlak bij Z. M.
eenige schrapnells neerkwamen en ont
ploften. Bij zijn terugkeer moest de kei
zer over een weg, die geheel onder het
vuur lag der Italianen, maar gelukkig
werd niemand getroffen.
In Italië zullen op 11 October brood-
en meelkaarten worden ingevoerd.
Wegens den hoogen prijs van de
taelk ,te Dublin, thans 6 stuiver per
quart (een liter 0,8799 quart) heeft
het gemeentebestuur besloten gemeente
lijke 'melkwinkels te openen ten behoeve
van moeders" met zuigelingen en jonge
kinderen.
Volgens een telegram aan de „Ti
mes!" was een staking uitgebroken onder
het personeel van den Santa Jfé-spoor-
weg in Argentinië. Er werden vele daden
van sabotage gepleegd en treinen en ma
gazijnen waren in brand gestoken.
Het „.Journal" beweert, dat er bin-
Inenkort in Frankrijk drie millioen vrouwen
zonder man zulten zijn. Is dit niet over
dreven?
Volgens een- blad te Bangkok zijn
de in Siam liggende en thans in beslag
genomen schepen licht beschadigd. Het
Siameesche leger kan tot anderhalf mil
lioen man worden opgevoerd.
In de „Times" drongen tal van
inzenders aan op maatregelen ten einde
den te velde staaniden oogst binnen te
brengen. De inzenders verklaren, dat de
oogist te velde dreigt te vergaan, indien
renze had weinig pijn, maar ge
voelde zich vreeselijk Zwak en dikwijls
wals ze dof en slaperig, zoadat de uren
ongemerkt voor haar voorbijgingen, of
schoon ze som® no,g wel heldere «ogen
blikken had en dan duidelijk en |met
vreugde van het uur van scheiden sprak.
Tot het allerlaatst bleven haar vermo
gend goed. Haar kalm en rustig geloof
bleef als altijd onwankelbaar vast en eeni
ge uren voor haar sterven stelde zij nog
belang in het hooren van kleine, huis'-
houdelijke gevallen, die wij gewoon wa
ren haar mede te deelen. Ik heb nog* nim
mer zulk een onzelfzuchtig mensch gezien
als tante Rachel, nooit verdiepte zij zich
in eigen lijden, maar wel in dat van
anderen. Voor anderen had ze een open
oor en een hart vol deelneming, maar
over haar eigen lijden sprak ze weinig,
en deed ze 'het, dan was; het slechts
in korte bewoordingen. Als zé heel erg
pijïi had, moesten we gewoonlijk weg,
en bleef Hagar alleen bij haar, maar dik
wijls stuurde zijl ook die weg, als de pijn
haast ondragelijk werd. „Ze kan tóch niets
voor me doen", placht ze dan te zeggen,
„al wat ik noodig heb, ligt onder mijn
bereik, waarom zou ik haai' verdriet doen,
door haar mijln lijiden te laten zien, dat
zie toch niet verlichten kan?":
Doch nu waren de pijnen geleden, de
lange strijd was voorbij en zie lag ster
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.5Q
Losse nummers Q.08
Prijs der Advertentien.
14 regels f 0.60, iedere regel meer 15 68.
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordee'fige voorwaard*».
Bewijsnummers 5 cent.
geen werkkrachten beschikbaar worden
gesteld en enkelen meenen, dat dit bijv.
zou kunnen geschieden door soldaten, die
thans worden geoefend, voor korten tijd,
dit voor het land zoo belangrijke werk
te doen verrichten.
De „Irish Independent" zegt, dat
personen, die Lloyd George intieml ken
nen, er van overtuigd zijn, dat er nog
Voor het einde van dit jaar vrede komt.
Lloyd George wil in ieder geval vrede
sluiten, z'oolang hij zich nog aan het
roer van den staat bevindt. Hij: ja een
man van snelle besluiten, en zal weten
te kenteren, Zoodra hij bemerkt, dat zijn
populariteit vermindert. Meu zegt zelfs,
dat hij de Pauselijke nota als basis voor
een vredespoging zal gebruiken.
Wie gelooft het?
Bij Wilmenrod nabij Keulen zijn
twee treinen op elkaar geloopen. Zeven
personen zijn gedood; 12 gewond.
De Russen bezetten het woud ten
N.O. van Friedrichstadt.
De luitenant-vlieger Curt Wolff, rid-
jdetr van de orde pour le mérite, laatste
lijk aanvoerder van het langen tijd door
Richthofen aangevoerde jacht-eskader is
op 15 dezer gevallen, 5 dagen nadat hij
tot eersten luitenant werd bevorderd'.
De firma Krupp heeft op de 7de
oorlogsleening ingeschreven voor 50 mil
lioen mark.
Een telegram van 17 dezer uit Hel-
singfors meldit: Bij opstootjes, waiaraau
soldaten te Wiborg zich overgaven, wer
den 22 officieren gedood, terwijl er 60
officieren vermist werden.
Gisternacht zijn Kerenski, Verkowski
en Verdrewski naar het algemeen hoofd
kwartier vertrokken.
Een telegram uit San José meldt:
De diplomatieke Intrekkingen tusschen de
republiek Costarica eu Duitsch
land kunnen beschouwd wordeu als ver
broken.
De president heeft onder de Duitsche
Onderdanen en partijgenoofen van den vo-
rigen president een samenzwering ont
dekt tegen de regeering.
Drie bekende Duitschers zijn gearres
teerd. Er is last gegeven alle Duitschers
in de haven van Costarica te internee
ren.
Amerika zet den uitvoer stop.
Volgenseen telegram aan het H. H1--
bureau uit Washington miaakt de Admi
nistratieve Raad van uitvoer bekend, dat
na 20 September geen vergunningen voor
uitvoer meer zullen worden verleend voor
Skandinavië, Nederland, Spanje, Zwitser
land, .Griekenland en voor het gebied
dat de Centrale mogendheden hebben be
zet. (H. Ni-
De uitvoer
van stoofperen en zoete appelen is ver
boden. I I l L 1
Geenoptochten. i
Op een verzoek yan de S. D. AL P.
om' optochten te mogen organiseeren, heeft
de burgemeester van' Amsterdam afwij
zend beschikt.
Het N"ed sfs. Groningen
met pyriet naar Amsterdam bestemd, is
naar Engeland opgebracht.
vende, zoo kalm qn vredig als een kind,
dat jian moeders borst in slaap wordt
gesust. Maar van tijd tot tijd kwam el
weer een schittering van leven in haar
verduisterde oogen en hoorde men haai
fluisteren, terwijl ze haar bevende vin
gers trachtte te vouwen: „Gode zijl dank,
die ons de overwinning geeft door on
zen Heere Jezus Christus".
Nog herinner ik mij', hoe op een der
laatste avonden Mona iets tot haar zeidel
over de schaduwen des dood. "Nooit zhl
ik haar antwoord vergeten! „Schadu
wen ik ga naar het eeuwige licht
en al de schaduwen 0 ij n thans
achter mij".
Den laatsten avond van haar leven lag
zij gedurende eenige minuten den prach>
tigen zonsondergang gade te slaan. Toen
zeide zij tot Hagar: „Ik ga nu naar die
ondergaande zon, Hagar, want achter die
voorbijgaande heerlijkheid is de eeuwige
dag. O, hoe goed is het, wanneer Godl
ons roept, hoe heerlijk naar huis te kun
nen gaan. Al deze tachtig jaar heeft Hij
mij geleid, stap voor stap, tot Op dit
uur. Geen enkele fijner belofte beeft ooit
gefaald, niets heeft mij ontbroken
geloofd zij Zijn Naam'".
(Wordt vervolgd.)
i ./ij