386 Vrijdag 7September 191? 31e «laargang
Be Beitoolslrjjd en Be Boie-collecle.
FEUILLETON.
De Groofe Oorlog.
Binnenland.
Uitgave van
de NaamJ. Venn. LUCTOR ET EMERGO.
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
L4NGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Dosterbaan Le Cointre, Goes.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.50
Losse nummers -0.08
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.,
Prijs der Advertentien.
14 regels f0.60, iedere regel meer 15 ct,
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeeïige voorwaard**,
Bewijsnummers 5 cent.
Nu de Unie-collecte in onze Zeeuw-
sche dorpen en steden 'bij de wederkee-
ring des jaars, opnieuw komende is,
wordt als van zelf, meer dan gewoon
lijk, onze aandacht gevestigd op de twee
scholen op onze dorpen en op de twee
ërlei scholen in onze steden, openbare
en bijzondere. Hoe ze ontstonden, welke
hun verschil is, waarom de eene bekend
is als de openbare en de andere als
de christelijke, dat is reeds zoo dik
wijls betoogd, dat we geen reden vinden
om- dpi, te herhalen.
We gaan ditmaal, nu we in al onze
landen, door de Schelde gedeeld, weet
een strijdpenning voor de christelijke
school gaan vragen, liever een oogenblik
stilstaan bij de vraag wat de geschiedenis
ons leert, in betrekking tot den strijd
om de school, die nu nagenoeg is voor
bijgegaan.
Mij dunkt, onder meer, leert dit ge
schieden ons dit, dat in een meelevende
natie zich altijd weer nieuwe levensvor
men openbaren. Beginselen zijn blijvend,
maar vormen wisselen met den tijd. Die
nieuwe levensvormen worden eenerzijds
met sympathie begroet en anderzijds zoo
veel mogelijk geweerd.
Als van zelf ontstaat tusschen die
tweeërlei kijk op de wisselende stroo
ming ook tweeërlei invloed.
Eenerzijds vindt men mannen in wier
optreden zich de wisselende levensvorm
van een heel' volk belichaamt, of althans
Van een groot deel des^ volks zich con
centreert, en anderzijds vindt ge persoe
nen, wier levensroeping het is, een en
kel bestanddeel in het leven der natie,
te onttrekken aan het zich oplossen in
het algemeen type. De levensroeping van
beiden op geestelijk "terrein is verschil
lend, en de waardeering van hun arbeid
evenzeer.
Wilt ge een voorbeeld?
In de op politiek terrein zoo rumoe
rige dagen van '66 schreef ~mr. Groen
van Prinsterer in zijn Nederlandsche
Gedachten: ,,in ons isolement ligt onze
kracht," en clr. Beets dichtte daartegen
over:
„Blijf één, blijf éen, mijn Vaderland 1
Blijf één, en ongeschonden,
Geen Staatspartij:, geen godsdiensttwist,
Verscheure, door geweld of list,
W.at God heeft saamverbonden.
Ziedaar de tegenstelling.
Isolement en eenheid. Aan de een a
z,ijlde de strooming die in de natie op
komt of reeds tot leven kwam, tot ont
wikkeling te brengen en aan de andere
zijde een deel des- volks voor eenvor
migheid, en daardoor voor inzinking te
bewaren. Die schijnbaar elkander uit
sluitende, die schijnbaar tegen elkander
ingaande arbeid is dienstbaar tot één
doel.
Als ge nu, nu de kruitdamp van deni
strijd, die meer dan een halve eeuw
ons Vaderland beroerde, langzaam op
trekt, en wie meeleefde' en fneeleietft het
operatieterrein overzien kan, als ge nu,
uit dit oogpunt, den schoolstrijd eerst
in vogelvlucht overzien kunt, verschijnt
hij dan niet voor ui in. nieuw licht?
Ziet, .de geschiedenis zegt ons, dat eer
tijds de school de asschepoetster vvas
ouder de maatschappelijke instellingen,
en ook dat het aan de mannen die ziich
later om <je openbare school schaarden,
te danken is dat de school bestemd werd
Bewerkt naar het Engelsch van
ESfMA JANE WORBOISE.
66)
Ik was erg moe en mijnheer Perren
evenzeer; na het eten ging hij dan ook
een slaapje doen, en ik "had, eerlijk' ge
zegd, grooten lust zijn voorbeeld te vol
gen. Om mjj tegen mijn slaperigheid te
verzetten, ging ik naar het priëéd, onf
daar i'a de frissche buitenlucht wat te
lezen, maar ik kon er maar geen zitje
vinden, dat mij aanstond en daarom kroop
ik door het bekende pad in de struiken
naai- het heerlijke, beroemde eikenboschje,
waar ik een rustig plekje vond onder een
der boomen. Het mos was kurkdroog en
zoo zacht als een kussen en buitendien
had ik van hieruit een heerlijk uitzicht
op de blauwe golven der zee, waarop
de zon een gouden gloed legde.
Maai' al zat ik er nog zoo heerlijk
het lezen vlotte niet, ik was inderdaad té
slaperig en de letters dansten voor mijn
oogen en als het mij: met veel moeite
tot hooger roeping, en dat schoolonder
wijs en opvoeding door de school door
drong tot alle klassen der maatschappij,
in letterlijken zin levensbehoefte» werd.
Maar aan de andere zijde heeft ook
de geschiedenis geleerd dat te hooge
verwachting van eenzijdige ontwikkeling
werd gekoesterd. Kennis is macht, zeer
zeker, maar geen Almacht. Naast haar
stond een andere macht, heilrijker voor
het leven, en dat werd meer en mee)r
openbaar. En dan leerde ook de geschie
denis dat eenvormigheid de vloek is van
het moderne leven, en niet in staat is
de veelvormigheid van Gods Schepping
zoowel in geestelijken als in stoffelijkjen!
zin te overwinnen.
Daarom kwam de christelijke school
op en veroverde zich in toenemende mate
plaats.
En wat hebben we gjdus aan die twee
tegenstrijdige openbaringen, die om de
school streden, en die we begrij'pen kun
nen onder eenheid en isolement te dan
ken?
Mij dunkt dit:
dat School' en onderwijs1, opgevoerd tot
hooger taak, bereikbaar is voor allen en
dat school en onderwijs dienstbaar ge
maakt is aan de christelijke opvoeding
der jeugd, naar we hopen straks voor
allen.
fe dat niet een overwinning onze 'zor
gen en onze opoffering waard?
P. J. de Kruijter.
M'burg, Sept. Ï917.
Snelvuurgeschut.
In een debat tusschen Arnhemseh Dag
blad (a.r.) en "Centrum (k.) zégt eerst
genoemd blad: Zou Het Centrum het
kabinet Kuyper euvel willen duiden dat
het ons gaf snelvuurgeschut
Zij 'tons 'vergund te herinneren dat
het voorstel inzake snelvuurgeschut was
voorbereid door het ministerie Goeman
Borgesius, een linksch kabinet dus.
Beknopt overzicht van den toestand.
Op het Westerfront zijn nog geen ver
anderingen van beteekenis te constatee-
ren. Ten N.-O. van Yperen en bij1 Lens
aldus een Duitsch stafbericht zijn
parüeele aanvallen mislukt. Bij Verdun
duurt de artillerie-strijd voort. En, te oor-
deelen naar het onophoudelijke kanon
gedonder uit de richting van Ddxmui-
den, wordt ook in deze streek de ar
tillerie-actie met onverminderde hevigheid
voortgezet. De geallieerden «hijnen hier
wel met de voorbereiding van een nieuw
offensief bezig te zijn. We zullen er spoe
dig wel meer van hooren.
Op het front van het 8ste Duitsche
leger zetten de Russen overhaast hun
terugtocht naar het Oosten en Noord-
Oosten voort.
Aan de Düna ontruimden zij sterke
stellingen tot aan Friedrichstadt. Bij den
snellen opmarseh der oentralen is het
tot nu toe niet mogelijk geweest nauw
keurig het aantal gevangenen en den buit
vast te stellen. Zij hebben 120 officieren
en meer dan 7500 man gevangen geno
men; 180 kanonnen, 200 machinegeweren,
verscheidene gepantserde automobielen,
en zeer veel oorlogsmateriaal van aller
lei aard buitgemaakt.
Gisteren konden wij reeds melden, dat
de Monte San Gabriele van eene hand
gelukte een paar regels achtereen te le
zen, begreep ik toch nog niet, wat erin
werd gezegd.
Hoe lang of ik zoo bezig beu ge
weest den strijd met mijn slaperigheid
te voeren, weet ik niet, wel weet ik,
dat ik overwonnen werd en dat ik in
een zachten slaap raakte, zoo heerlijk,
alsof ik thuis in mijn bed lag. Hoe lang
ik heb geslapen, weet 'ik niet, maar wel
weet ik, hoe ik wakker werd. Ik hoorde
in mijn slaap heldere, sohierpe tonen van
een verwijderde muziek, die al nader
en nader kwam en dan plotseling ophield,
waardoor de zoete betoovering eveneens
ophield en ik, toen plotseling, klaar
wakker was. Maar voor dat ik eigenlijk!
wist, wat er toch plaats had, begon de
muziek opnieuw1; een levendig vroolijkj
wijsje weerklonk, en nu scheen het mij
toe, dat het op een harmonica werd ge
speeld.
Ik wreef mijn oogen uit, om rond mij
heen te .zien, waar die tonen vandaan
kwamen, en nu zag ik plotseling iemand
in mijn nabijheid staan op de helling
van een klein heuveltje, een knaap; die
mij toescheen eenige jareu ouder te zijn
dan ik zelf, een mooie knaap, groot voor
zijn leeftijd, en slank, een pracht-model
voor een beeldhouwer. Zijn handen waren
blank én fraai ge.vormd, zijn. gelaatstrek
in. de andere overgegaan was en dat ten
slotte de top in Oostenrijksch bezit bleef.
Thans blijkt, dat de jubel van „den
naar sensatie-succes hunkerende" Italia
nen voorbarig was. Immers Weenen meldt
thans pertinent, dat de berg weer geheel
in O.-H. handen is.
Op het Kerst-plateau zijn de Oostenrij
kers, die zich daar geheel hersteld schij-
nente hebben van den druk, door het
Italiaansch offensief op hen uitgeoefend,
tot den tegenaanval overgegaan.
Doch hier blijken partijen tegen elkaar
opgewassen te zijn.
Geweldige vormen neemt de strijd in
de lucht aan.
Van de Duitsche aanvallen op Lon
den, Southend en Margate hoorden wij
reeds. Een Duitsch bericht meldt, dat eer
gisteren niet minder dan 14 vijandelijke
vliegers en een kabelballon werden neer
geschoten.
Duinkerken werd ook met bommen be
stookt, terwijl Fransche vliegeskaders een
bezoek brachten aan Marville, Challerenge
en talrijke Duitsche kampementen.
Üe ontploffing in Kazan.
heodor Behrmann, de correspondent
van de „Voss. Ztg." te Stockholm schrijft
„De Russische bladen bevatten afgrijse
lijke bijzonderheden over de ontploffing
te Kazan, waar naar thans bekend is,
ongeveer 1500 mensclien moeten zijin om
gekomen.
De heden door mij over Finland ont
vangen particuliere berichten laten geen
twijfel' over, dat een georganiseerde op
stand van "het garnizoen te Kaïzan heeft
plaats 'gehad, waarvan de gevolgen zijjn
geweest het in de lucht laten springen!
der fabrieken van oorlogsbenoodigdhedeni
en van munitieopslagplaatsen te Kazan.
Volgens deze particuliere berichteuwas
de plaatsvervangende opperbevelhebber
van het militair district Kazan reeds
twee weken geleden door het plaatse
lijk soldatencomité ingelicht, dat het ge
heeld garnizoen besloten had zich lever-
zetten tegen het zenden van troepen naar
het zoogenaamde Noordfront en op ge
lijke wijze het vervoer van munitie, die
te Kazan gefabriceerd of aldaar opge
slagen was, naar het oorlogsterrein te
verhinderen.
Toen op een desbetreffende vraag ,van
den tijdelijk waarnemenden generaal door
dezen uit Petrogrado de opdracht werd
ontvangen om het garnizoen te Kaz!a|ü
in geval van nood met de wapenen rus
tig te -houden, wist de burgerbevolking
aldaar onmiddellijk dat een ramp te ver
wachten was.
Onmiddellijk na het bekend worden
van de order uit Petrograd is dan ook
het vertrek uit Kazan in massa begonnen
met Wolgastoomschepen naar Samara en
Perm; en met het spoor in de richting
van Moskou;
De opstand begon, toen de reserve-
bataljons van de 41e divisie, die naar
het front vertrekken moesten, eenvoudig
de kazernes niet wilden verlaten. De ka
zernes werden echter door troepen van
het 5e Donsche kozakkenregiment, die
tijdig uit Samara, gerequireerd waren, om
singeld. Na een kortstondig handgemeen
braken de infanteristen door den cirkel
van kozakken en bestormden gewapend
de groote kruitfabriek te Kazan, die aan
de regeering behoort. Daar vereenigdein)
zij zich miet het convooi-commando dat
de fabriek bewaakt, terwijl de man
schappen van de 41e artilleriebrigadio
de groote fabriek van geweren te Ka
zan omsingelden. Kort daarop zijn beide
groote fabrieken in de lucht gesprongen.
Vervolgens kwam de beurt aan tal
rijke middensoort en kleinere werkplaat
sen voor munitie en overige oorlogsbé-
noodigdheden, die achtereenvolgens op
geblazen werden.
Merkwaardig was' het dat zorgvuldig
werd afgezien van vernieling of bescha
diging van andere gebouwen, zelfs offi-
cieele gebouwen. Pogingen van enkele,
kleine afdeelingen sbldatlen om gebouwen
te bestormen, werden door eigen kame
raden krachtdadig verhinderd;
Tevens gewerden miji voorloopig niet
te controleeren particuliere berichten over
het opblazen van 'fabrieken voor oor-
logsbenoodigdheden te Samara en Sim
birsk.
De reserve-eskaders Mittauers, die voor
het front bestemd waren, moeten in hun
geheel en in volle wapenrusting hun ka
zerne te Simbirsk en ook de stad zelf
eigenmachtig verlaten hebben. Men weeit
niet waarheen zijl vertrokken zijn.
Hoeveel kost het onderhoud van een soldaat?
Met de beantwoording van deze vraag
heeft zich een Russisch tijdschrift be
zig gehouden. Of echter de opgaven juist
zijn valt moeilijk te controleeren. Echter
is het blad tot de volgende opgave ge
komen: Het onderhoud van een Rus
sisch soldaat kost 370 gulden, van een
Oositenrijkschen 516 gulden, van een Ita-
liaanschen 635 gulden, van een Fran-
schen 668 gulden, van een Duitschen 714
gulden, terwijl een Engelsch soldaat zijn
land 1280 gulden aan onderhoud kost.
Korte oorlogsberichten.
In Australië is na een stormachtig
debat de wet op de oorlogswinstbelasting
aangenomen.
De Ned. consul te Robart Town
(Australië) R. van Engelen, heeft dienst
genomen in het Britsche leger.
Ook de kapelaan van .Hamont en
4 zusters van de Eerw. zusters Ursu-
linen zijn door de Duitschers gearresteerd.
Te Londen blijkt nu niets ervaU
bekend, dat Japansche troepen zijn ge
zonden om Rusland te helpen.
Vliegers der centralen hebben in den
nacht weer bommen op Venetië gewor
pen. Gelukkig geen slachtoffers en geen
schade, zegt een bericht uit Rome.
Uit de Engelsche bladen blijkt, dat
earl Grey, lid van het Hoogerhuis (niet
sir Edward Gery) is overleden.
Boven de Dollardstranden werden
drie groote Zeppelins waargenomen.
Wegens het veroorzaken door schuld
van het overrijden varl een ploeg Duit
sche wegwerksters door den Balkantrein,
waardoor 19 hunner vermorzeld en velen
zwaar gewond werden, is een ploegbaas
tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Het ministerie voor Britsch.Indië,
en dat van koloniën hebben een plan,
ontworpen om de nederzetting 'Vanj
Britsch-Ind'iërs in Guiana, Trinidad, Jaj-
m|aica eni de Fiji-eiianden van staatsr
wege te bevorderen.
Beriijnsche bladen melden, dat de
gedeeltelijke ontruiming van Petrograd,
waartoe door de voorloopige regeering
besloten was met het oog op den mili
tairen toestand, verhaast wordt pn reeds
op groote schaal daarmede begonnen is.
De Duitsche vloot is, volgens Reu
ter, iu de Golf van Riga verschenen.
De Senaat der Ver. Statera .nami
een wetsontwerp aan, waardoor een be
lasting van 1286 millioen dollar gehe
ven wordt op oorlogswinsten.
Michaëlis is naar ^tuttgart vertrok
ken- v i
Het staatsministeria maakt hekend,
dat het elimineeren van de Hohenzol-
lern dynastie niet een actueele eisch is
die door Amerika wordt voorgeschreven
om tot een grondslag voor vredesonder
handelingen te geraken. Er bestaan aan
wijzingen, dat Amerika er thans mee
tevreden zou zijn, indien binnenlandsche
hervormingen in Duitschland zouden
plaats hebbeq, waardoor de eerlijkheid
van Duitsche handelingen teu opzichte
van andere naties zou! zijn gewaarborgd*
Wel' gelooven officieele personen, dat een
verwijdering van den keizer dit zou kun
nen verhaasten, maar men streeft niet
ernaar om aan Duitschland een zekere
regeeringsvorm voor te schrijven.
Uit Tobolsk is te St. Petersburg
een bericht ontvangen over de noodelooe
harde behandeling van den gewezen
tsaar en zijn gezin. Het „paleis van den
gouverneur" waarin zij zijn gehuisvest
is een schamele, slecht ingerichte woning.
De ballingen mogen zich niet buiten de
deur vertoonen. De vroegere troonopvol
ger is Ziek.
De Observatore Romano schrijft
over het antwoord van Wilson aan den
Paus: Bij vergelijking van de nota van
den Paus' en Wilson's boodschap van
22 Jan. moest men wel tot de slotsom
komen, dat er een verregaande overeen
komst van denkbeelden was. Wij] konden!
niet veronderstellen, dat de voorstander
Van ontwapening en arbitrage ze thanS
onvoldoende zou verklaren.
Op het door de Kamer van Koop
handel' te Bremen aan keizier Wilhclml
gezonden telegram, is "dit antwoord ont
vangen: Aan de kooplui te Bremen mijn
oprechten dank voor hun uiting van va
derlandsliefde. De roofzuchtige plannen
van den vijand zijn tot hog toe met
Gods hulp door de Duitsche kracht en
standvastigheid 'mislukt. De trouw de«e
Duitschers zal iedere poging, out tus
schen het Duitsche volk en 'zijn keiztew
verdeeldheid te brengen, te schande ma
ken.
Onze Graanvoorziening.
Op het oogenblik, dat in de Ver. Sta
ten uitvoerverboden op graan werden
toegepast, lagen in Amerikaansche havens
een veertigtal beladen Ned. stoomschepen.
De heer Hoover, regelaar der voeding
in Amerika en tevens president van de
„Commission for Relief in Belgium",
deelde aan onzen gezant te Washington
mede, dat de ladingen Zouden worden
vrij gegeven op voorwaarde dat 2/3 daar
van aan de Relief Commissie' Zou komen,
en 1/3 voor Nederland beschikbaar Zon
de zijn. De regeering was in beginsel
bereid op dit voorstel in te gaan, doch
bijl overleg met de directie der Relief
Commissie te Rotterdam bleek, dat men
2/3 der ladingen voor België niet kon
gebruiken. Deze Comissie toch is dooil
de Duitsche overheid niet gemachtigd vee-
voeder in België in te voeren en bij on
derzoek bleek de bevrachting dier bela
den schepen aldus te zijn verdeeld18500
ton tarwe, 64900 ton mais, 10600 ton
wel op worden toegelaten". En als om
mij te plagen liet hij er op volgen: „Ik
mag wel vragen, hoe of u hier gekomen,
bent
Ik wees nu op mijn beurt de opening
van Elm wood aan en zeide:
„Ik? Ik kom van Elmwood. Ik kom
hier heel vaak, maar ik heb u hier nog
nooit .gezien".
„Is u dan miss Perren?"
„Miss Perren? Wehieen, ik ben Chrys-
tabel Tyndale".
„He", zeide de vreemde jongen, „wo
nen de Perrens dan hier niet op Elm
wood? Ik hajd gehoord, dat de familie!
Perren hier woonde".
„Dat is ook zoo, eni ik woon bij hen,
want zij hebben mijl aangenomen ate huü
pleegdochter".
„Dan zijn die Perrens heel verstandi
ge lui", lachte de jc^gen snaaksch. „Maar
nu ge mij uw naam- hebt gezegd, mag u
den mijne ook wel w;eten; ik heet Louisl
Trafford".
„Trafford! Dan behoor je toch heuschi
op Cuppage?"
„Natuurlijk", lachte hij, „is 'dat zooi
vreemd. Ik had je toch al gezegd, dat
ik tot de eigenaars behoor. Maar u kent
mijn naam, merk ik?"
(Wordt vervolgd.)
ken levendig en als van een jeugdigen!
Apollo, zijn oogen groot en van eeh won
dere kleureen soort violet blauw1,
met lange, donkere oogharen en fraai ge-
teekende, gebogen wenkbrauwen. Wat zijn
haai' betreft, zooals hij' daar stond in
de laatste stralen der ondergaande zon,
die een zachten glans over zijn lokken
verspreidden, scheen het wel, alsof zijn
bekoorlijk gezicht door een lichtschijn om
geven wa,s.
In stomme verbazing staarde ik hemj
aan, nog nooit had ik 'zulk een mooien
knaap gezien,behalve dan op schilde
rijen, waarop men wel eens engelen ziet
afgebeeld, en naar het mij1 voorkwam,
'had hij Veel van zulk eeu engel weg.
Maar een engel speelt nu eenmaal geen
welbekend schoolwijsje en ongetwijfeld
was het een heel gewoon sterveling.
Eindelijk hield de onbekende knaap met
spelen op en hij liet zijn harmonica
want het was dit toen eerwaardig muziek
instrument, waarop hij speelde zakken
en waarna hij langzaam naar mij toe
kwam en een keurige buiging voor mij
makende, mij als volgt toesprak:
„Ik hoop, mademoiselle, dat ik u niet
aan 't schrikken heb gemaakt. Want ik
zag wel, dat u daar een lekker tukje
deed, en een heelen tijd heb ik staan)
spelen, zonder dat u mij bemerkte, zoo
wast was u in slaap".
Nu had lik honderden malen in dig
eikenboschjes vertoefd, maar nog nooit
had ik daar iemand gezien. Van het
strand kan je er niet komen, daar van
daan was er geen pad. Zooals ik al ge
zegd heb, waren er in de haag twee
openingen: een aan den kant van Elm
wood, een aan dien van Cnppage en een
derde ingang bestond er niet. Van den
kant van Elmwood was de jongen niet
gekomen en ik kon me ook - niet voor
stellen, dat hij: over Cuppage hier bin
nengedrongen was, hij: moest dan langs
de Thextons heen en die bewaakten het
verwaarloosde buiten zoo alsof het een
oude burcht was en zij de slotbewaar
ders. Die zouden hem kort en goed terug
hebben gejaagd.
Ik was dan ook een beetje boos over
de brutaliteit vaa den indringer, en kort
af vroeg ik hem: „Hoe kom jij hier?"
Met een grappige buiging, de handen
wijd uiteen gespreid, wees hij me de
opening van de hut van Cuppage aan.
Maar daar langs kan je toch niet ko
men", zeide ik, „want nooit mag iemand
op Cuppage komen".
„Zoo, mademoiselle", schertste de jon
gen nu, „mag er aooit iemand op: Cup
page komen? Wat u zegt! Maai' ik zou
denken, dat de eigenaars er toch nog