360
Woen^l&g 8 Augustus 101?
•He Jaargang
De Qroote Oorlog.
Hoofdbureau te Goes:
VERSCHIJNT ELKE N WERKDAG,
FEUILLETON.
Zeeuwsche Stemmen.
Uitgave van
de NaamJ. Venn. LUCTOR ET EMERGO.
gevestigd te Goes.
LANGE VORSTSTRAAT 213
Bureau' te Middelburg
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers
Gosterbaan Le Cointre. Goes.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden £r. p. post f 1.50
Losse nummers -0.0$
Drie factoren.
Een modern lutherséh predikant, ds.
Schade v. Westrum schreef dezer dagen
in een vrijzinnig tijdschrift „Teekenen des
Tijds"- over „hernieuwde belangstelling in
den godsdienst". Hij schrijft die toe aan
drie oorzaken: de teleurstelling der .open
bare school; de tegenvaller der moderne
cultuur; de mislukking der moderne we
tenschap.
Desillusie brachten de moderne school,
de moderne cultuur en de moderne
school: vandaar weer een vragen naai
de oude religie.
Eenzijdig verstandelijke ontwikkeling
heeft niet den uitslag gehad dien men
er van verwachtte. De enorme, ontwik
keling der menschelijke cultuur* dat wil
zeggen van het menschelijk kennen en
kunnen, de techniek, evenmin. En nog
het minst de wetenschap, die toch niet
meer kan doen, zegt deze moderne auteur,
dan de feiten onderzoeken en rangschik
ken, doch ze verklaren niet.
■Gevolg hiervan is geweest: toen de
school tegenviel, meerdere waardeering
van den godsdienst; toen de techniek den
heilstoestand .niét bracht pessimisme
en onvoldaanheid, die uitdreven naar den
godsdienst; toen de wetenschap faalde,
•een ontwaking van den ouden dorst naar
diepere kennis en dieper inzicht. De me
tafysische vragen vragen naar het bo
venzinnelijke, het bovennatuurlijke wor
den weer aan de orde gesteld.
Het moge waar zijn,
Toch zal 'het zoekende hart geen rust
vinden in het vage begrip van godsdienst;
maar alleen in God, naar Augustinus' zeer
juiste woordtotdat het ruste' vindt
in 1'!
Meer poiitie noodig?
Maar aanleiding van het binnenkomen
in ons land van tal van Duitsche de
serteurs schijnt ons de vraag niet mis
plaatst, of niet de politie, voornamelijk
op onze: oostgrens, doch niet minder op
het platteland behoort te worden uitge
breid en versterkt.
Er zijn reeds meerdere inbraken en
moordaanslagen geboekt waarvan men de
bedrijvers onder Duitsche deserteurs of Bel
gische vluchtelingen moet zoeken.
Vooral onder eerslgenoemden kon wel
eens zeker gespuis zijn, voor hetwelk wij
hier op onze hoede moeten wezen.
Zestienduizend.
Zoo krijgen wij dan nu, voor het verder
verloop van den oorlog een zestiendui-
zendltal krijgsgevangenen te gast: achtdui
zend uitgehongerden uit Duitschland, en
achtduizend halfverzadigden uit Engeland.
Zij zulten over het gansche 'land ver
spreid. worden. De Engelsche en Duit
sche regeeringen hebben aan de Neder-
landsche beloofd te zullen zorgen, voor-
zoover noodig, voor materialen voor den
bouw der interneeringskampen, zoomede
voor geneeskundige verpleging, verwar
ming, voeding en kleeding der geïnterneer
den; in geen geval zullen zij den uit
voer van al deze benoodigdheden belem
meren.
Wanneer nu ook maar niet de uitvoer
van het benoodigde voor ons eigen volk
wordt belemmerd of stopgezet. In dat
geval zouden deze vreemdelingen in be
ter conditie komen dan de eigen landskin
deren.
Vergeet ook niet. dat Nederland reeds
een uitgaaf van 20 miljoen had voor
de geïnterneerde en ontvluchte Belgen.
'42)
Bewerkt naar het Engelsch van
EMMA JANE WO RB 01 Si.
Maar op een middag, dat ik mij bui-
tepgewooii verveelde ik had eerst wat
i maar da-3-1" ik -geen aam
dacht had bij mijn lectuur, was jk daar
na begonnen met poppetjes te teekenen.,
waarmee ik weer ophield, nadat het mij
totaal mislukte mijnheer Perren af te
heelden terwijl ik me dan zoo buiten
gewoon verveelde, kreeg ik de gedachte
een van mijn doozen te gaan uitpakken,
die jk uit ons huis op Bloemsbury Squa
re had medegebracht naar Elmwood. -
Er za wel1 niet veel zaaks in die
doos. maar ik had immers toch niets
ie 'doen en bovendien, ik kreeg op eens
een niet te verklaren verlangen naar al
.die voorwerpen, die in een vroeger, nu)
.afgesloten tijdperk van mijn leven, mijn
bestaan hadden gevuld
Ifc ging dm inaar bovm, naar mi>
De oorlogvoerende mogendheden zijn
metterdaad verplicht den invoer, voorna
melijk van graan en steenkolen, ten zeer
ste te bevorderen; zoo voor ons als voor
den hun nog nader aan 't harte liggen-
den vreemdeling die in onze poorten is.
Bulgarije's toekomst.
Bulgarije is een land dat zich leent
voor landbouw en nijverheid beiden en
daarbij meerdere bronnen bevat, waar
door de Welvaart kan toestroomen.
Dit werd dezer dagen in. liet V a d er-
land uitgelegd.
Herinnerd werd aan het woord van
Friedrioh List (Duitsch staathuishoudkun
dige uit de eerste helft van de vorige
eeuw), dat .elke staat, welke de eigen
schappen bezit om landbouw- en indus
trie-staat tegelijk te zijn, er naar stre
ven moet zich in beide richtingen te ont
wikkelen, en daarbij Levens betoogd, dat
Bulgarije als geen andere staat het ver
mogen. daartoe heeft. Het bezit kolen en
ertsen en een grooten rijkdom aan hout,
de cultuur van katoen, de schapenteelt,
de teelt van de zijderups kunnen prach
tig gedijen, het levende water levert al
om beweegkracht.. Al deze factoren voor
een industriestaat liggen als hel, ware
voor het grijpen. Daarbij biedt het berg
achtig land geen overwegende moeilijk
heden voor spoorwegaanleg en bezit. Bul
garije voortreffelijke en gemakkelijk uit
te breiden havens in die van Varna en
te Burgas en bovenal in het jongst ver
worven Dedeagatsj.
Naast dit alles zijn alle voorwaarden
aanwezig voor de ontwikkeling van een
uitgebreide n, welvarenden boerenstand,
zoodat de industrie der toekomst op de
eigen markten voldoende afzetgebied vin
den zal om zich veel om haar afzet in
het buitenland te moeten bekommeren
Het blad wijst er op dat Duitsch
kapitaal wel niet meer naai- het Wes
ten zal vloeien, zoodat banen naar het
Oosten zullen moeten gezocht worden.
Komt nu Polen hierbij, dat op 'zijn
beurt niet meer met zijn producten oost
waarts zal terecht kunnen, en dus naar
het westen, «lat is naar Duitschland zal
moeten uitzien; dan mag hieruit volgen
dat voor deze twee kleine staten met
hun spoor- en handelswegen naar hét
oosten nog veel kracht aan Duitschland
(zal ten goede komen.
Niet meer in België en Frankrijk, in
Polen en Bulgarije ligt zijn toekomst.
CXIII.
Waarover zal ik schrijven?
Ge 'Zijt verbaasd deze vraag te ver
nemen. Immers, zegt ge, waarover zoudt
ga a'nders schrijven dan over den oorlog l
Gij hebt gelijk. De oorlog is jhèt on
derwerp van gesprek en geschrijf. In den
trein, op de boot en op de tram hoort
mén ,over niets anders spreken dan over
den gruwel ijken wereldkrijg. Op kantoor
en werkplaats rusten pen en gereed
schap wei eens, als nren de jongste be
richten van het sjtrijdtooneel bespreekt.
Op de beurs en op den alkker spreekt
men van den oorlog en zijn gevolgen.
Het kan niet anders. "Want "die gevol
gen hebben zich overal doen gelden.
'Er is1 gefen bedrijf, waar niet de droe
ve drujk van d|0 wereldramp gevoeld
wordt. De industrie lijdt g,eweldig onder
dé gjevolgen van den oorlog. Fabrieken
werken reeds met halve kracht of gaap
kamer, zocht er mijn sleutels, haalde de
doos te voorschijn en zat eenige oogen-
blikkien daarna reeds, met den inhoud,
Uitgespreid voor mij. Z.ooals ik zéida,
yeeï zaaks was het niet: mijn oude, ver
minkte poppen, die al hun aantrekkelijk
heid rvoor mij hadden verloren, mijin land-
kaarten-legspel, dat Mantie voor mij hadi
geknipt, en nog meer waardeloos speel
goed, dat nu zondier eenige bekoring]
yoor mij was.
Maar toen eindelijk de bodem van dei
doos zichtbaar begon tie worden, vond'
ik er iets, waaraan ik in 't geheel' nog
jniet gédacht bad: een groot pak, zorg
vuldig in papier gewikkeld, dat zoo ge
heel uit mijn herinnering verdwenen was,
dat ik het eerst openmaken moest, om
te weten wat het eigenlijk bevatte.
'Onwillekeurig ontsnapte mij een kireet
.van verbazing, toen ik het papier fos-
gewikkeld hadde schedel, die ik mij
bad uitgekozen, vóór ik het huis de Lon
den had Verlaten. Ofschoon ik niet wist,
w.at ik eimfee beginnen zou er zat
feitelijk niets anders op, dan hem weer
diep in de doos weg te stoppen, was
ik toch blij, d'at ik mijn bezittingen weer
eens. jn oiogenschouw genomen had en
langen (ijd ,Zat ik 'daar, plat pp den
stoppen. Grondstoffen' ontbreken of, zoo
die er al zijn, dan is er weer steenko-
lemgebrek.
(Dé handel is als*'een ontzenuwd li
chaam. De energie is verbannen. De fut
is er uit. Gedrongen door den nood der
tijden heeft vader Staat met ruwe hand
moeien ingrijpen in hel particuliere be
drijf. De overheid is zeLf winkeltje gaan
spelen en ze heeft z:ich dermate alle
mogelijke faciliteiten we en te verschaffen,
dat de koopman onmachtig werd te con-
curreeren.
De overheid bepaalt in vele gevallen
den omzet niet alleen, maar ook den
inkoopsprijs en den verkoopsprijs, derhalve
de iwi'hslt. Ja, zelfs wordt ons voorge
schreven. 'welke producten mogen wor
den vervoerd, verkocht en afgeleverd en
welke niet. Zoo kan 't gebeuren, dat ge
•iuw winkel half vol hebt met, een of
ander artikel, en dat ge er niets van
moogl v'erkoopen.
Ja, we leven wel in een wonderlijken
tijd. De kleine middenstand, das versleht
sich, is in de eerste plaats door al die
maatregelen gedupeerd. Wie schetst de
beproevingen, welke tegenwoordig het
dejél zijn van de kleine middenstanders.
Dat hun liandelsgeest onderdrakt wordt
door drukkende bepalingen is waarlijk
op zichzelf reeds verschrikkelijk, maar
momenteel erger is het nog, dat de om
zet steeds geringer en de winsten dien
tengevolge immer kleiner worden.
Als de lieden met matige vaste inko
mens beklaagd worden, dan m!ag ook
wel gedacht aan den kleinen midden
stander met 'bescheiden of geen bedrijfs
kapitaal en nog bescheidener inkomen.
Maar jk wil niet op de rij: af de ver
schillende klassen gaan beklagen. Zij heb
ben er niets aan en zij, die oogen en
onrein den kost geven, weten best hoo
't er voor staat in ons land. Klaagliede
ren zonder meer vermeerderen slechts
de smarten.
Laat ik daarom schrijven over de
dingen, die ons troosten en sterken in;
dezen tijd.
Helaas, de feiten van den dag zijn
nog weinig geschikt om onze hoop op
'een spoedig vredesherstel te verlevendi
gen.
De woorden van Lloyd George klinken
óns nog in de oofen„Doorzetten tot
het einde, volharden tot de overwin
ning is bereikt, vasthouden tot wij ge
zamenlijk het toppunt der verwachtingen
verwezenlijkt," Hebben."
Dit ds de to,on, waarop men. spreekt
na drie jaren van onmenschelijken strijd
en wereldverwoesting en pogingen tot
zelfmoord.
De energie in den handel is', verban
nen, doch onder de staatslieden der oor
logvoerende mogendheden is nog spirit
genoeg. De drijfveeren tot werken des vre-
deis hangen er slap bij neer, doch de
kracht en de lust oan den gruwel des
oorlogs te bestendigen en te vermeerderen
zijn ,er nog steeds.
Mét 'bezorgdheid vraagt men zich af,
of |d© begeerte om te vragen naar Gods
wil dan heelemaal en voor goed onder
drukt is.
Wij Heven nog in vrede, we hebben te
roemen jn vele voorrechten, maar gaan
wij wel altijd met bede en danklied tot
Hem, Die 'talles1 regeert? Of is met de
energieverslapping in den handel ook de
verslapping jin den dienst Kies Heerett
ingetreden? Het heeft er soms maar al
té veel van. In ons geheele vaderland,
ook in onze provincie.
'En toch, wil men bijstand op moeilijke
wegen, dan moet ik u en mijzelf verwij-
grpnd, tusscben mijn armièlijke herinne
ringen aan mijn triéstige, maar nu z,oO
gelukkig-schijnende jeugd, terug ,te den-
kien aan wat voorbij was gegaan, aan
mijn vader, aan Mantie en Fanny, aan!
ons huis en aan zoovele andere dingen
iuit dat afgesloten tijdperk mijns levens.
Opieens hoorde ik gerucht op de gang,
biet g'eluid van naderende voetstappen.
Ik schrok als Dobbs want het
'moiest Dobbs zijn "als Dobbs 'eens
binnenkwam, 'en mijl hier zitten yondi
met di'en verschrikkelijk en schedel in
jnij'n handienMaar al' schriktfc iki
e'erst, hoe meer de voetstappen naderden,
lyote mind'er erg ik het vond, als! Dobbs
inderdaad zou binnenkomen. Wat zou ze
fechrikkien, dacht ik, ni'et Zjonder plezier,
mij voorstellende de groote oogen, die
'ze zétten aou, alk ze het vreeselijk voor
werp zajg.
Maar Dobb® kwam niet, z'e ging voorbij
en ik hoordé haar naai- haar eigen ka
mer gaan. De gedachte, dat mijn schedel
een voorwerp van schrik kon zijln, liet
mij echter niet los en nu begon ik mij
Voor te stelfetn, hoe groot de schrik zou
'zijn, als: mijnheer Perren, mijn vijand,
eens binnengekomen was. Ja, zoo dacht
ik, dein schedel ziou jkj gebruiken, om
zen, niet naar koning A', of staatsman
B., niet naar deze of die regeering, maar
naar den Koning der Koningen, Die door
Zijn Almacht de gansche aarde regeert
en zonder Wienis'wil' geen haar van ons
hoofd valt.
En al is nu de ziel van. den handel
weggenomen en al nemen de verdiensten
af. vraagt dien Koning of Hij u
bewaren wil voor verslapping in Zijn
dienst. Hij 'toch vraagt al uw energie,
géjheel uw hart.. En heeft Hij niet ge
zegd:
Opent uwen mond
'Eischt van Mij vrijmoedig,
Op mijn trouwverbond
Al wat u ontbreekt,
Schenk Ik, zoo gij 't smeekt
Mild en overvloedig.
KEES VAN DER MEER.
Beknopt overzicht van tien toestand
Van het Westerfront valt niets,te mel
den, dan de, we mogen wel zeggen ge
wone artillerie-actie.
Yooral in den: sector van Bixschoote,
ten N. van de Aisne, aan 'tHurtebise-
front en bij Craonne was de artillerie-
strijd vrij hevig.
De infanterie rust weer tot het geschut
zijn werk gedaan heeft.
Dan wordt weer een bloedbad aange
richt, om enkele elleu grands.
De Russen boeken él ken dag nog ern
stige verliezen, zoowel aan terrein als
aan manschappen. Nu weer hebben zij
fen Noorden van Focsani een gevoeligesn
tik gekregen. Ze verloren er belangrijke
verdedigingswerken, 1500 t man aan ge
vangenen en minstens 13 kanonnen.
Het afleidings-offensief, door de Roeme
nen1 met een belangrijk aanvangssucces in
het Piitna- en Susita-dal ingezet, heeft
alleen tot plaatselijke resultaten gevoerd,
maar heeft geen invloed kunnen uitoefe
nen op de ontwikkeling van de gebeurte
nissen in Galicië en de Roekowina, die
nu ook voor de Roemenen een meer drei
gend karakter gaan aannemen.
De oorlogsverklaringen van Liberia en
China aan Duitschland zullen den toe
stand niet veel veranderen.
Die van China, terwijl in dit rijk zelf
nog oneenigheden heers chen en de poging
om de Mantsjoe-dynastie op den troon
te herstellen nog nauwelijks is afgewend,
is slechts een daad onder buitenlandsche
invloeden ondernomen, zander groote
practische beteekenis. Een aantal sche
pen kunnen worden uitgemaakt, en aan
de vloot der geallieerden toegevoegd.
Laat ons hopen, dat'de vredeei' is
voordat Chineesche en Siatneesche troe
pen in 'Frankrijk aan den krijg kunnen
deelnemen.
De ministerieele crisis in Rusland is
opgelost. Kerenski, de dictator, formeerde
een kabinet op de grondslagen door hem
in izijn verklaring: van 4 Augustus vast
gesteld. Alle partijen werkten mede tot
de vorming van dit „nationaal" kabinet.
Althans, een We stnik-be richt uit Petro-
grad beweert, dat ook de cadetten hun
medewerking verleenden.
De -premier, die voor zichzelf de porte
feuille van oorlog behoudt, koos vo.or
zijn onmiddellijke medewerkers Havioe-
koff, een bekend revolutionair, die in de
hoedanigheid van commissaris der voor-
loopige regeering aan het front actief bij
droeg tot het offensief en krachtig tegen
de demoeratisatie van het leger ageerde,
helm een dpodschrik op het lijf te jagen.
Hpe ik dit plannetjp zou uitwerken,.
Wiaisi mij nog niet duidelijk, maar dat
ik het doen zou, stond bij mij' vast.
ik borg nu mijn schatten weer zorg
vuldig weg, om mijn eenzaam theeuurtjö
Sn de leerkamer door te brengen. Mijn)
eenige z,org was' nu maar, dat niemand
er achter kwam, dat ik er zulk lugu
ber speelgoed op ua "hield, want dat
zou mijn plan geheel in. de war hebben]
gestuurd.
Dien avond,, alleen in de pui sombei!
schijnende leerkamer zittend, verveelde ik]
mij piet, wat in geen tijden gebeurd was;.
Stil', in elkaar gedoken in mijn stoeltje,
zat jk hoosaardig .te peinzen over mijd
plhin. Tóen ik dien avond naar béd ging,
had ik het geheel nifgedacht.
Mijnheer Perren zou, daar was ik zeker
vam, eens' heerlijk schrikken.
ELFDE HOOFDSTUK.
Er zijln attijd menschep, die het aan
genaam vinden, elkander wijfe1 je ma
ken, dat er in de .omgeving, waarin zij)
wonen, spookhistorie's voorgevallen zijn.
Zulke menschen waren er ook op- Elm-
wood. Of ze allpn daaraan medededen,
Prijs der Advertentiën.
14 regels f0.60, iedere regel meer 15 dt
3-maal wordt 2-maal berekend
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Bewijsnummers 5 cent.
en verder Lebedeff uit het departement
van marine, die reeds de leiding van
liet ministerie van marine had.
Van de ministers, die tot de eerste
voorloopige regeering behoorden, Ëjehhui
alleen Kerenski. Nakrassof en Teresilu-
schenko zitting in de nieuwe formatie.
't Blijft evenwel nog de vraag of 't bo
teren zal tusschen de nieuwe heeren.
Gisteren is de conferentie der geal
lieerden Ie Londen begonnen. Tegenwoor
dig waren de Engelsclie ministers Sonnino,
Ribot, Thomas, lord Bertie, de Engelsche
gezant te Parijs en een aantal andere
vertegenwoordigers der geallieerden en
hooge officieren. Niet zonder eenige span
ning zien wij nadere mededeelingen om
trent deze conferentie tegemoet.
Korte oorlogsberichten,
Te Wanne (Duitschland) zijn door
een ontploffing in de mijn Pluto 14 ar
beiders gedood.
Te Iserlohn is de dysenterie epi
demisch verklaard. Reeds zijn 7 per
sonen aan de ziekte bezlweken.
De socialisten in Frankrijk zijn teer
verbolgen op Ribot en eischen den vrede.
—De Secoio verneemt uit Athene, dat
de Turken een offensief in den zin heb
ben om Bagdad op de Engelschen te
heroveren. Het offensief tegen Mesopota
mia zou in September moeten plaats
hebben.
Gemeld wordt dat de republiek7
Liberia thans aan Duitschland. den oor
log heeft verklaard.
Keizer Karei' is te Czernowitz aan
gekomen.
De Times van 1 en 2 Augustus
geeft aan 'Engelsche verliezen op 2'32
officieren en 2450 minderen.
Wij hebben indertijd meegedeeld,
dat er in .Engeland onder het volk een
wijdverspreid bijgeloof bestond, (dat' Kit
chener niet dood is. Uit de Morning Post
blijkt, dat ook mevr. Parker, de zus
ter van Kitchener, dat gelooft. Hij id
niet dood, zegt zij, en zajl nog eens terug-
keeren.
Wegens de schaarschte van suiker
én glycerine in' Engeland is een langé
lijst van mepglsels aan' de Phartnlacopoeai
onttrokken.
Volgens een Duitsche schatting be
dragen de verliezen der Rusten sinds
het begin van den oorlog tot 1 Aug
19179.500.000 man, die van de Fran-
schen 4.400.000, en van de Engelscheö
1.000.000, van de Italianen 1.600.000,
van de Belgen 340.000, van de Serviërs
500.000 en van d© Roemeniërs ,300.000.
De totaal-verliezen der 'Entente bedra
gen derhalVe ruim 48 millioen, wat on
geveer met "de bevolkingscijfers van De
nemarken, Noorwegen, Zweden pn Hol
land overeenkomt. De jkrijgskósten dier
Entente beliepen jn de 3 oorlogsjaren
opgëvéer 258 milliard mark, die van de
Centralen 107 milliard.
Keizer Karei jheeft ip een schrijven
generaal' von Koevess tot veldmaarschalk
benoemd.
De Duitsche regeering heeft vrijjje
vaart toegestaan aan hospitaalschepen op
voorwaarde dat een Spaansch officier aan
boord zal' zijn als waarborg dat de sche
pen alleen gebruikt woideu voor' zieken
en gewonden.
Da Engelsche en Fransche regeerin
gen hebben deze overeenkomst aange
nomen. i
weet (ik niet, van miss J.udith geloof ik
het niet, daar zij te nuchter van natuur
was, ,om er waarde aa'n te hechten,
maar izeker is het, dat Jenny er heel
wat van wi,slt te verhaten. En als Jenny,
de goedliachsche, vroolijke Jenny zich
daar idruk om maakte, dan mag men
er niet aan twijfelen, of Dobbs ,zöui zeker
wel veel voor dergelijke histories gevoe-
l'én. (Wat geen wonder was van iemand,
die door ieder voor ee'n spook" ge-
scholden werd.
Jenny idan had mij eens verteld op
©én donkeren avond, dat ik J>S haar
alleen (in de keuken wasi 'twas kort
ha mijn komst op Elmwood dat het,
in ihuisi spookte en wel in het gedeelte,
dat idoor mij'nheer Perren bewoond werd,
inzonderheid ,in zijn schilderijengalerij.
Ik héb Jenny nooit zoo verwonderd
zien ikijlken. dan op het oogenbl'ik, toen
zij haar verhaal' gedaah. had. Ze had,'
'natuurlijk verwacht, dat ik vreeaelijikj
ba,hg zou worden van dat verhaal' en
dicht tegen haar zou aankruipen,' maar
ih. plaats van dat te doen, begon ilb
Zoo hartelijk te lachen, dat ze er ont
hutst van stond. i
(Wordt vervolgd.)
