So. 343
Donderdag 19 Juli 191V
31e «laargang
JLVS ^Jiirrten,1ïr'ra-
a a.«. ik .rs&i'l.'t;
J
De Groote Oorlog.
II'
WISSEKERKE.
FEUILLETON.
Statan-Oeneraa!,
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd t» Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. D H U IJ L. BUR G.
Drukkers:
Oosterbaan Le Co int re, Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprij#:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.60
Losse nummers - 0.05
Prijs der Advertentiën.
1—4 regels f 0,60, iedere regel meier 15 ot.
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaard en.
Bewijsnummers 5 cent.
De Zeeuw steunt voor de a.s. ge
meenteraadsverkiezing de candidatuurvan
J. J. BUIJZE.
H a t i
Zoo luidt de oorspronkelijke naam van
dit eiland, welks tegenwoordige naam is
Hispaniola of 'San Domingo. De eerste
naam doet denken aan de Spanjaarden,
die jaren lang er het rustige bezit van
hadden. De- laatste naam werd in d.en
regel door de Spanjaarden gebezigd.
Haïti is een der vruchtbaarste eilan
den der wereld; en na Cuba het grootste
der Antillen.
Cuba, Jamaica, Haïti en Portorico wa
ren de eilanden, welker opbrengsten eeu
wen lang de Spanjaarden hebben verrijkt.
Thans zijn ze op een enkele na onaf
hankelijk, of onder beheer der Vereenig-
de Staten van Noord-Amerfka gekomen.
De bevolking wordt op anderhalf mil
lioen geschat. Zij is traag en vadsig;
wat zeker een gevolg is van den rijken
plantengroei, maar ook van den revolu
tionairen geest, die velen heeft bezield
en belemmerend heeft ingewerkt op den
ontwikkelingsgang der bevolking.
Haïti kon ook een uitgebreider bevol
king hebben dan het nu heeft.
Toen Columbus in 1492 dit eiland ont
dekte, was het zeer dicht bevolkt; maar
de Caraïben, die het binnenland bewoon
den, waren zeer roofzuchtig; de Span
jaarden, teleurgesteld omdat de bodem
te weinig goud opleverde, verwaarloos
den het eiland; en tal vair zeeroovers,
onzen ouderen jongens uit de versleten
romans van Cooper als Boekaniers be
kend, vestigden zich aldaar in den loop
der jaren, zeker niet tot verhooging. van
bloei en welvaart.
De toestand veranderde eenigszins, toen
in J630 Fransche planters zich er ves
tigden. Zoo werd het geheele westelijk
deel van het eiland een vermaarde nij
vere streek, waaruit van lieverlee de on-
practische, futlooze Spanjaard verdween,
om plaats te maken voor den energieken
Franschman.
Dit gebied werd weldra officiéél aan
Frankrijk afgestaan. Van toen af nam
de welvaart een hooge vlucht. Duizenden
plantages werden aangelegd. 'Men telde
er ruim een eeuw geleden twaalfduizend.
Jaarlijks werden voor 200 millioen gul
den suiker, koffie, tabak en indigo met
het buitenland, inzonderheid met Euro
pa, verhandeld. Ook veel cochenille en
ander verfhout, en veel machoniehout
werd uitgevoerd.
Het werk van den uitvoer en van den
aanplant en de verdere bewerking werd
verricht door een half millioen slaven,
die in dienst waren van hoogstens der
tigduizend blanken.
Deze wanverhouding moest op den
duur gevaarlijk worden. Toen dan ook
de Fransche revolutie in 1789 alle ver
houdingen omkeerde, den Koning Zelfs
en de zijnen van het leven beroofde, en
al wie van adel was of uitgestrekte be-
zittingen had ter dood bracht, sloeg deze
„koorts" ook naar Haïti over.
De neger Toussaint l'Ouverture, een
verstandig, geestig man, stelde zich in
1801 aan het hoofd van den opstand en
stichtte een negerrepubliek.
Deze Toussaint was op de plantage
Breda als slavenkind geboren, en als zbo-
danig het eigendom van zijn heer. Toen
in 1791 de slavenopstand uitbrak, zorgde
hij eerst voor zijn heer, dat deze met
,t grootste deel zijner schatten op een
Amerikaansch £chip in veiligheid kwam.
Vervolgens sloot hij zich bij de anderen
aan en klom tot den rang van generaal,
Napoleon Bonaparte Hei dezen edelen
man in 1803 gevangen nemen en naar
Frankrijk voeren, Waai1 hij hem irt een
ellendige gevangenis liet opsluiten, bij Be-
saii(;on, waar de ongelukkige den mar
teldood stierf.
Slechts kort genoten cfe Franschen van
hunne overwinning. Want reeds in
1804 stonden de negerslaven, onder aan
voering van Jacques Dessalines, opnieuw
op en verdreven de Franschen van Haïti.
De overwinnaar werd onder den naam
Jacques I als keizer uitgeroepen; doch
reeds in 1806 vermoord.
Nu ontstonden twee onafhankelijke ne
gerstaten. Haïtiin 't noorden, onder
Christoffel, in het zuiden onder Pothion
als president. Eerstgenoemde liet zich in
1811, onder den naam van Hendrik I,
tot koning uitroepen, doch verloor in 1820
bij een omwenteling .het leven.
Bover, de opvolger van den inmiddels
overleden Pothion, maakte hiervan ge
bruik door de beide deelen tot "één vrij
staat te maken. Hij wist zelfs het oos
telijk deel, dat in 1808 uit Fransche in
Spaansche handen was overgegaan, er
aan toe te voegen, na een dertienjarigen
strijd der bevolking tegen dit gehate be
wind, 1809 tot 1822.
Hij wist weldra gedaan te krijgen, dat
de Europeesche mogendheden Haïti als
o'naihankelijken staat erkenden. Doch in
1.843 brak er tegen hem een opstand uit,
welke hem deed besluiten het land te
verlaten.
Vele mulatten (kinderen gesproten uit
een blanken vader en een zwarte moe
der) volgden hem,- dewijl de negers het
op 3e vernietiging van het mulatten-ele
ment, toelegden.
Omstreeks dien tijd wisten de negers
in het oostelijk deel, hetwelk vroeger on
der F ran sc h - S paan sc h bewind verkeerd
had, zich los te scheuren. Zoo ontstond
aldaar de republiek Dominica of San,
Domingo.
Deze republiek heeft een oppervlakte,
iets grooter, en de andere, welke den;
naam Haïti behield, een oppervlakte, iets
kleiner dan die van ons land.
De hoofdstad van Haïti is Port au
Prince. Deze republiek, met haar millioen
inwoners, drijft levendigen handel. Eeni-
ge vruchtbare eilandjes, onder anderen
het Koe-eiland en het Schilclpaddeneiland,
behooren er toe.
De tegenwoordige president, sedert
1914, heet Oreste Zamor.
De omstandigheid, dat er tal van Duit-
sche koopvaardijschepen in de havens lig
gen, heeft hem waarschijnlijk, onder Wil
sons invloed, belust gemaakt op dérzfel- -
ver bezit. Om daartoe te geraken, moest
hij natuurlijk de uitvlucht van den „oor
logstoestand" aangrijpen.
26}
Bewerkt naar het Engetech van
EMMAJANE WORBOISE.
„Nu, ja, tante", zei Mona Louise weer,
als ik eens zoo oud ben als u, dan
„Zal het misschien te laat zijn, om
er aan te denken", vulde de oude dame
aan. „Kind", ging ze liefdevol voort, „ik
heb over mijn sterven, over mijn naar
huis gaan, nu reeds 40 jaar lang gedacht
■en als ik er vroeger niet over nagedacht
had, zou ik het misschien nu niet durven
doen. Maar nu kan ik rustig, ofschoon
dikwijls met groot verlangen, het uur
afwachten, dat God mij tot zich roepen
zal. Lang kan dat niet meer duren, dat
"weet je, Mona".
Mona zei nu, dat ze die onbevreesdheid
met kon begrijpen.
da't',zeide tante Rachel, „om
ken rite1», d°od voor mij. slechts klan-
dit aardsche leven ga ik dadelijk over
an een ander, in liet leven der toekomst.
Tweede Kamer.
De vraag gisteren aan het slot van
■ons overzicht van de Eerste Kamer ge
daan: wat zal de heer Schaper er van
;zeggen? is reeds door dien hper zeiven
in de Tweede Kamer beantwoord. Hij
zal een, interpellatie richten tot de re-
'geering, wat zij: nu, denkt, te doen.
'vêjOrigens was dé korte zitting der
I Tweede Kamer vol verscheidenheid,
Tic geloofsbrieven van de herkozen leden
Sannes uit Veeqdam en y, Rijckevorsel uit
Oosterhout wérueri goedgekeurd. De voor
zitter en minister Cort v. d. Linden hul
digden de nagedachtenis van ds. Lief-
tiiiek. Da heer Schaper kreeg gedaan, dat
de motie-v. d. Tempel, omtrent de le
vensmiddelen voorziening ook nog aan de
orde komt. Omtrent zijn interpellatie zal
heden beslist worden. De ontwerpen na
turalisatie van dr. de Sopper en tal van
Duitschers, voor wie het gemakkelijker is
in Nederland genaturaliseerd te worden,
werd besproken. Vooral mr. v. Iiamel,
de groote anti-Duitscher kwam tegen die
naturalisaties van Duitschers, die yroeger
wel' eens den Hollander tot vader hadden;
op. Toch gingen die ontwerpen er door
met slechts zeven stemmen tegen, o.a.
die van de professoren Eerdmans, v. Ha
mel' en Heeras. Ten slotte werd opnieuw
ingediend het door de Eerste Kamer ter
Zijde gestelde wetsontwerp van 'de hee-
.ren Marchant, v. Raal'te, Vissen en Scha
per tot wijziging van artikel 26 der wet
op het lager onderwijs: traktementen dei-
openbare onderwijzers,. De heer Sannes
werd beëedigd. Vervolgens is aangeno
men de behandeling van het. wetsontwerp
van minister Treub inzake de Export-
Centrale, welk ontwerp volgens 'den eer
sten spreker, den heer Van Beresteyni
bedoelt de centralisatie van den goede-
renuitvoer met bevoordeeling van de
schatkist.
Ingekomen is voorts een voorstel van
dö heeren Limburg, 'Lohman, Albania,
Vis'ser en IJzerman tot wijziging der Hoo-
geir-Onderwijswet. Dit is ook hetzelfde ont
werp, dat gisteren met nog 21 andere
van de haan geschoven is door de Eer
ste Kamer, en daarom opnieuw moest
worden ingediend.
S&lcr-opt overzicht van den toestand.
Op alle fronten levendige gevechtsactie
zonder groote verliezen en zonder suc
ces aan welke zijde ook. Aan het west
front van de Y'ser tot de Leie, aan het
La Bassee-kanaal, op de beide Scarpe-
oevers, op den linker Maasoever. Aan
het oostfront, in het noorden bij' Riga en
Bunaburg, aan de Lomnica, in Oost-Ga-
licië. In Italië op het Tlrolsche front.
In Macedonië. Aan de Turksche fronten:
ïn Palestina, vooral om Gaza; in Kauka-
sië, op de grenzen. En de duikbootoor
log gaat ook maar onverbiddelijk voort.
Zoo zijn in het Kanaal weer vernietigd,
o.a. 3 gewapende, diepgeladen stoomsche
pen, waarvan er een met munitie was
geladen en 5 seconden nadat de torpedo
het nart. getroffen in de lucht vloog; ver
der een diepgeladen groot tankstoom-
dat mij wacht en eeuwig duren zal. Neen,
Mona, voor de ziel, die met God leeft,
is er geen dood meer en heeft het woord
„sterven" zijn verschrikking verloren".'
Mona Louise scheen verontrust. Ik was
nog maar een kind, en bovendien in diè
dingen een onwetend kind, maar ik ver
wonderde mij toch niet over wat mevrouw
Hamilton "en nu weer tante Rachel had
den gezegdik voélde wat groot on
derscheid er tusschen deze vrouwen en
het oppervlakkige persoontje van Mona
Louise was. „Kon ik het ook maar zeg
gen zuchtte Mona, „was ik ook maar
zoo goed en zoo vroom".
dacht hij' mij 'zelve, hoe heer-
lijk het moest zijn zoó vroom te wezen,
dat men geen angst meer voor sterven
gevoelde.
„Ach kind, het is geen deugd van
me", antwoordde tante Rachel, „dat heb
ik u reeds meer gezegd, maar dat komt
omdat de prikkel des doods is wegge
nomen, en dat dankik aan God, Die
ons Zijn overwinning geeft door onzen
Fleere Jezus Christus".
En bij het uitspreken van dien 'geliefden
naam boog de oude vrouw eerbiedig het
hoofd, tjerwijl haar bleek, gerimpeld gelaat
overtogen werd door een vreugdeglans.
Voor haar was het„De Naam, die boven
alle namen is!" en hij klonk haar toe
als een liefelijke, welbekende melodie.
Hoe kinderlijk ik ook was, toch trof
mij de gedachte, hoe in dit huis de uiter
sten elkander raakten. Uitersten van
dwaasheid eenerzijds en anderzijds iets,
dat ik nog niet recht dbegreep, maar
waarvan ik toch reeds gevoelde, dat het
groot en goed was.
Spoedig moest ik tante Rachel goe-
dennacht zeggen, want zij was zeer zwak
en een kort gesprek vermoeide haar reeds.
Doch haar woorden klonken mij nog her
haaldelijk in de ooren: „ik dank, dat aan
God, die ons Zijn overwinning geeft door
onzen Heere Jezus Christus".
ZEVENDE HOOFDSTUK.
Toen ik dien nacht op mijn kamertje
naar den wind lag te luisteren, den som
beren herfstwind, die de bladeren der oude
olmen voor het huis van de takken schud
de, hoorde ik een vreemd, onbekend ge
luid als van een- doffen, verwijderden
donder, soms zachter, dan weer luider,
maar altoos even regelmatig, gelijk diepe,
zware orgeltonen.
Onbeweeglijk lag ik te luisteren. Wat
kon dit wezen? Zeker toch geeu onweer,
want het geluid bleef voortduren en de
kracht van het geluid nam regelmatig
schip, dat uit een sterk beschermd kon
vooi werd weggescholen.
'En onder dit alles blijft Rusland dub
belzinnig doen. De Russen vechten tegen
den vijand, doch velen doen het ook
tegen hunne eigene landgenooten.
Ten spijt van de tegenbetoogingen van
den Raad van Afgevaardigden en Solda
ten, in het belang van herstel van een
heid en eendrachtig optrekken tegen do
Centralen trokken Maandagavond te Pe
tersburg tal van maximalistische solda
ten, matrozen en burgers, met geweren
gewapend, door de stad. Een wanordelijke
schietpartij had tengevolge, dat verschei
dene slachtoffers vielen. eerst^ ma.
chi.negeweer-regiment moet een van ds
voornaamste aanstokers van de muiterij
zijn geweest, Qnder de befcoo<u?rs bevon
den zich afdeelingen van de grenadiers
en het Paflofsky-regiment uit Moskou,
Soldaten hebben de drukkerij van het
„Nowoje Wremja" bezet, de verschijning'
van hét blad vérhindëM en een proclama
tie laten drukken en verschijnen met een
beroep op het voile óüi de voorloopige
regeering omver te werpen:
Tallooze wagens met machinegeweren
enz. geladen, reden naar de villa Kres-
jinskoja, die het hoofdkwartier van het
eerste machinegeweer-regiment is gewor
den.
Duitsch-Oostenrijksch optimisme.
Naar verluidt heeft bij 'de besprekingen
van de opperste legerleiding met Jtijks-
dagleden Ludenidoirff over den duikboot
oorlog o.a. het volgende gezegd: De op
perste legerleiding wenschte den onbe
perkter) duikbootoorlog in de eerste plaats
om den munitieaanmaak van den vijand
te treffen. De taak der Duitsche l'egers
in het Westen is door den duikbootoorlog
dan oók aanmerkelijk verlicht, want de
munitieproductie van den vijand isl ver
minderd. De samenwerking van de vloot
met het leger is voortreffelijk. De opper
ste legerleiding verwacht verder van' den
duakbootoorlog dat hij Engeland's. oorlogs
macht door vermindering van de steheeps-
ruimte zal knotten. Ook deze verwach
ting zal' in vervulling gaan en daardoor
zal' ondanks de deelneming van Amerika
de oorlog tot. een einde geraken en de
ook door de opperste legerleiding ge-
wenstehte vrede komen.
In een beschouwing over den militai
ren toestand, zegt het Neue' Wiener Tag-
blattMet het verflauwen van,, het groote
Fransch-Engelsche offensief in het Wes
ten en den mislukten stormloop der Ita
lianen aan de Isonzo, schijnt het hoog
tepunt van de gevechtshandelingen over
schreden te zijn. Onze tegenstanders"zul
len nog wel plaatselijke aanvallen doen,
maar die kunnen geen doorslaand, succes
geven. Ook het Russische offensief heeft
niets! uitgewerkt, want nuchtere beoor
deelaars kunnen de gevechten iun Oost-
Gal'icië niet jls een succes voor de En
tente aanmerken. 1
Het blad betoogt dan, dat de volken
misschien eerlang het vruchtelooze van
verderen slxjjld zullen inzien.
Inderdaad dit mag' Duitsch-Oosten-
rijksch optimisme heeten.
Von Bethmann Holiweg.
De naam Bethmann Hoiweg bestaat
sinds 1870. Toen huwde n.lin Frankfort
a. d. M. de bankier Johann Jacob Heil
weg met Susanna Bethmann en noemde
zich sindsdien Bethmann Holiweg. Een
kind uit dit huwelijk was de Pruisische
minister Moritz v. Bethmann Holiweg,
die 1840 in den Pruisischen adelstand
toe en af. En een spoortrein kon het
ook niet rijn, want er kwam aan het
gedreun geen eind en aan een spoortrein,
hoe lang die ook mocht zijn, moest toch
ééns een eind komen.
Het heldere schijnsel der maan vulde
de kamer en i k sprong mijn bed uit, om
bij dit licht naar huiten te zien, wat het
zijn kon, dat dit eigenaardig gedruisch
veroorzaakte, die machtige, plechtige to
nen, die zich zoo wonderlijk vermengden
met het geluid van den wind.
Ik trok mijn gordijn opinimmer
zal ik vergeten, wat ik op dat oogenblik
zag. De regen had opgehouden en 'ieder
blaadje fonkelde als kristal, de lucht was
geheel wolkeloos, behalve enkele kleine,
witte wolkjes, die wegdreven door een
helderblauwe ruimte heen. Hier en daar
schenen de bleeke sterren, welker zach
te schijn opgelost werd in het zuivere
licht der maan, die in vollen luister een
schouwspel bescheen, zooals ik mij nim
mer had kunnen voorstellen, want
voor mij lag de zeede eindelooze,
glinsterende zee, en het geluid, dat ik
vernomen had, was het ruischen der gol
ven geweest, die door den opkomenden
vloed al hooger en hooger tegen de rot
sen werden gestuwd.
Éénmaal had ik de zee gezien, te Sheer-
verheven. werd. Diens zoon Felix was d»
vader van den afgetreden rijkskanselier.
De Hollwegs zijn Hessen. Als oudst-naL
speurbaren stamvader vermelden de oor
konden Johann Holiweg, burger en
schoenmaker in de stad Gieszen, die om
streeks 1600 leefde. Zijn zoon en klein
zoon waren predikanten, rijn achterklein
zoon Geoig Philipp Hartmuth Holiweg
evstigde zich metterwoon in Frankfort,
waar hij 1687 het burgerrecht verwierf.
Diens) kleinzoon, de bovengenoemde Jo
hann Jacob, werd door zijn huwelijk deel
genoot in l]et bankiershuis der gebroe-
dCü Bethmann. 1 l rt
De: Bethmanns zijn een oud geslacht uit
Gosl'ar, waar na 1500 een Henning Bath}
mann lid van het koopmansgilde en raads
heer was, Zoon, kleinzoon en1 achterklein
zoon hadden hetzelfde beroep en gelijke
waardigheid. De achter-achterkleinzoon
Cout'ad Bethmann werd muntopzichter der
vorstin van vNassau Hol'zapfel en ver
plantte daarmee zijn stam naar Nassaju'.
Maar reeds zijn kleinzoon Johann Phi
lipp werd burger van Frankfort,' en door
erfenis' 'hiertoe in staat gesteld, nam hjj
een zaak over. waaruit het bankiershuis
der gebroeders Bethmann groeide. Van
nu af behoorden de Bethmanns tot 'dei
voornaamste geslachten van Frankfort.
Met den zoon van Johann Fhil'ipp, Simon
Moritz, in den Napoleontischen tijd' Frank
fort's grootste weldoener, begon de vrij-
beerlijke linie der Bethmann's; ter-wijl zijn
zuster al's echtgenoote van Johann' Jacob
Holiweg de stammoeder der Bethmann]
Hollwegs "werd. (N. R. Gt.)
Korte oorlogsberichten.
Nathan, Strauss, die het vorig jaar
zijn jacht ter waarde van 35.000 dollar
geschonken heeft ten bate van de Jood-
sche slachtoffers van den oorlog, heeft
thans zijn huis te Londen, dat 1.750.000
frank waard is, voor dat doel afgestaan
en vooral voor de Joden in Palestina.
Het kostbare meubilair is ten bate van
de Joodsche oorlogslachtoffers verkocht,
Te Londen hadden na den Duitschen
Zeppelin-aanval anti-Duitsche oproertjes
plaats, waarbij winkels van menschen,
met Duitsche namen het moesten ont
gelden. Bij een bakkerswinkel werden de
ruiten ingegooid en het brood op straat
gesmeten. De winkel van een varkens-
slachter werd geplunderdeen piano
werd op straat gehaald en verbrand. Aan
andere winkels gebeurden dergelijkie
dingen.
De stad Swindon in Engeland, met
50.000 arbeiders, is de voor-vorige week
zonder bier geweest. In Zuid-Wales heb
ben de mijnwerkers verleden week met
erge dingen gedreigd staking? als
het bier niet binnen enkele dagen de helft
goedkooper werd en ér meer van kwam.
I tDe dertienjarige prins Karei van
België tweede zoon van koning Albert,
heeft met goed gevolg zijn eind-examen
afgelegd aan de Engelsche marineschool
en Zal eerlang scheep gaan op een En
gelsch oorlogsschip.
Men meldt uit Oldenzaal aan die
,,N. R. Crt.: Om den steeds sterker wor
denden stroom van deserteurs en krijgs
gevangenen naar ons land te keeren, zijn
de Duitsche 'wachtposten langs onze oost
grens belangrijk versterkt, zoodat zich des
pachts op nagenoeg elke 100 M. af stands
langs de grens een soldaat bevindt. Ook
(moeten aangehouden deserteurs en' krijgs-
igevangenen in het gebied van het Vile
legercorps (Munster) onmiddellijk voor de
dezer dagen te Munster en Cleef opge-
ness, maar dan nog maar voor enkele
uren, één dag was ik te Margate geweest
en de Theems had ik tot Greenwich af
gevaren, maar nog nooit hadden mijn
oogen een schouwspel gezien, als dit.
Het uitgestrekte, golvend watervlak
scheen eindeloos te wezen, en een breede
streep als van gesmolten zilver of
beter gezegd als van bleek goud strek
te zich door de gansche oneindigheid
heen, tot daar waar lucht en water met
elkaar schenen ineen te smelten. Een
klein, wit zeil, als de vleugels van een
duif, vertoonde zich een paar minuten
aan den horizon, om dan weer in het
nevelachtig verschiet te verdwijnen, ter
wijl de sterren verbleekten, fonkelden ear
wéér verbleekten en ik luisterend en als
betooverd daar stond in mijn dun nacht
gewaad, de nooit vermoeide schoonheid
van dien prachtigen nacht aan zee als
indrikende. Hoe schoon alles was
ik kan het niet beschrijven, nooit heb
ik iets zoo schoons aanschouwd als in
dien eersten nacht bij de Perrens. En
voor mijn kinderlijke verbeelding was het,
alsof een bovenaardsche heerlijkheid zich
voor mij in dat uur ontsloot.
(Wordt vervolg I.
