Ko. 2H
Dinsdag 12 Juni 1917
31e Jaargang
AND,
'EILAND
n Koe,
rraagd,
e Pers.
öe Groote Oorlog.
RIJVING:
en,
ll!
M. w. cop-
te koop,
hrijving:
vraagd,
udster
Centraal Comité
van Antirevolutionaire Kies
verenigingen.
cerke.
iór den 20en
SSCHAART,
en een Kalf
GE3CHIERE
ilmina's Oord.
veeren, een
en Mangel
eden staat, J.
ï.Grijpskerke.
les Hengst-
AS, Yrouwe
Smid, Bigge-
ars,
ÏOOP,
Wed. F. DE
aard,
E, Koudekerke.
ni, keur uit 2,
ud 15 jaar met
uien-
e Serooskerke.
CORNELISSE,
erenwagen,
Janstraat 145,
weg te Veere,
■en (379 R)
iber 1917.
vóór 22 Juni
ore van Notaris
irrieveulen,
E, Koudekerke,
9-iarige Vaars
Lig bekomen bij
rerke, tegen be-
!L, Arnemuiden.
verstaande, bij
Vrouwepolder.
t gevraagd,
z., Serooskerke
lecht
IER, Oostkapelle
Serooskerke (W.)
k 3 schoolgaande
r V boekhandel
irg-
zonder kinderen
vegetarisch gezin
n paar weken in
inco onder letter
Middelburg.
Uitgave van
N&aml. Venn. LUCTÖR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Gees:
LANGE VÖRSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
iIRMA F. P- DHUIJ L. BURG.
Drukkers?
ioslerbaan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT EEKEH ^SRKDAO,
Abonaem «aiagsg»
Per 3 maanden fr. p>. post f 1.50
Losse nummers -0.00 1
i. Jl
Prijs der AdrerfgaüiB,
14 regels f 0.60, iedere regel mieer $0 tfk
3-maal wordt 2-maal berekend,
Bjj abonnement voordeelfge voorwaar^*.
Bewijsnummers 5 cent. 3
Voor de stemming voor leden van de
Tweede Kamer der Stalen-Generaal op 15
Juni a,s. roept het Centraal Comité van
'Antirevol. Kiesvereenigingen de Kiezers
in het District Hilversum op, hun
stem uit te brengen op 'M r. V. H. RUT
GERS en de Kiezers' in het district T i e-
t jerks ter ad ee 1 op den heer C. VAN
DER VOORT VAN ZIJP, aftredende anti
revolutionaire Kamerleden
Voorts beveelt het den Kiezers in alle
districten, die aan de stemming hebbenl
deel te nemen, met aandrang aan, hun
stem uit te brengen op het aftredende
lid, en. alzoo getrouwelijk de Afspraak
te 'h ouden, door de verschillende politieke
groepen ten déze gemaakt.
Het Centraal Comité:
Dr. A. KUYPER, Voorzitten'.
Mr. A. P. R.'C. BARON v. d.
BORCH v. VERWOEDE, Ass.
L. F. DUYMAER VAN TWIST.
Thesaurier.
C. VAN DER VOORT VAN ZIJP,
"Secretaris.
Dem Haag, 9 Juni 1917.
De Kamerverkiezing
De kiezers van hel district Middelburg
worden dus Vrijdag" ter stembus opge
roepen.
Gelijk men weel is tegenover het af
tredende Kamerlid nu. E. E. v. Raalte,
door enkele mannen, die zich niet gebon
den achten aan de afspraak der poli
tieke partijen ooi te l'aten zitten wat zit,
een zekere heer Hofman candidaat, ge
steld, die zijjn roem dankt aan ziijn anti
pathie tegen de aanhangige Grondwets
herziening.
Waar partijfen overeengekomen zijn de
aftredende leden nergens te ^bestrijden,
ligt het voor de 'hand, dat zij; ziich na
ie candidaatstelling niet terugtrekken in
haar isolément, als een aftredend lid be
streden wordt.
En dus spreekt het van zelf, dat ook
alle kiezers in het district Middelburg
wien het ernst is om het voorstel tot
Grondwetsherziening, waarvoor alle man
in 't parlement, zoo geijverd heeft, in vei
lige "haven te brengen, het spel van Hof
man c.s. zullen trachten te verijdelen.
De. M i d d e 1 b u r g s.c li e C o u r a n t is
danig ongerust geworden omtrent onze
houding in deze.
We schreven ,dat deze verkiezing; ons
én de onzen koud laat. Deze woord eb
schijnen op het Middelburgsche redactie
bureau een geweldige spanning veroor
zaakt te hebben. Men schoot zeer ge
agiteerd uit z'n slof en blijkbaar dert
zetel van van Raalte reeds in groot gevaar
wanende, ging men niet matefch te keer
tegen hen. die durfden belijden, dat ze
er „koud" onder bleven.
De redactie van de M. Ct. verwacht
toch zeker niet, dat we even warm zul-
lep loopen als-in 1913, toen we ten
strijde trokken Voor onzen candidaat Blum,
"die met faire en unfaire middelen bestre
den werd door van Raal'le'si geestvér-
wanten
Zoo warm worden we niet, en behoeven,
we ook niet te worden, te minder nu
de herkiezing van den pro-Grondwetsher-
zieningScandidaat zoo goed als verze
kerd is.
Als we den politieken thermometer
eens bij de geestverwanten van van Raalte
konden aanleggen, zouden we ook niet
die warmte kunnen constateeren, die hen
in 1913 kenmerkte, toen ft om denzelfden
persoon ging.
De Middelburgslche Courant zijl dus ge
rust in onze houding. Houde het blad
zich steeds overtuigd, dat op het punt
van partijovereenkomst allerminst onzer
zijds gevaar jte duchten is.
Democratisch.
De Standaard driestart
Het indrukwekkend politiek festijn, dat
van Christ. Hist, zijde op 2931 Mei
in de Residentie gevierd werd, bracht
opnieuw de vraag te berde, of het toch
niet doenlijk zou zijn, wat nu veelszins
gescheiden leeft, en vroeger één was, we
der tot eenheid te brengen.
De feestelijk gestemde ontmoeting op
31 Mei moest die zoo natuurlijke vraag
wel weder naar voren dringen. Vooral
van Antirevolutionaire zijde had men op
het festijn zelf iets van de saamhoorig-
held doen doorschemeren, zoo vlak hij
elkander nam men plaats, en in zulk
een harmonie schaarde men zich om den
Jubilaris.
Te meer deed dit een besef van saam-
hoorigheid naai- voren dringen, naardien
het nieuwe kiesstelsel van Evenredige
Vertegenwoordiging vanzelf andere ver
houdingen in het leven zal roepen.
Daarenboven geldt het hier een vraag
stuk, dat nooit van de lucht is geweest
Van de helft der vorige eeuw af mag
men zeggen, dat keer op keer telkens
weer de ééne maal het gevoel naar voren
drong, dat men één was en als één man
behoorde op te treden, en dan toch weer
de andere maal de teleurstellende over
tuiging dat 'tniet ging, en toch weer op
te sterke toespitsing van beide zijden
afstuitte.
Eerst kwam in de 19e eeuw de Re
veil. Toen sliep het Calvinisme. Gevolg
waarvan was, dat de meeste politieke
hoeren zich toen niet aansloten aan ons
historisch verleden, maar veeleer aan wat
in Engeland bij de Reveil en in Duitsch-
land hij Schleiermachers school uitkwam.
Met G reen van Prinsterer kwam toen
in de tweede helft dezer eeuw ons his
torisch verleden weer- aan "t woord, wat
eerst den indruk maakte alsof Reveil en
Historie toch wel samen kondén g&an.
Weldra echter volgde er botsing. Denk
maar aan Beets' uiting over de nacht-
sc.hool, en aan de declaratie van 1869,
De tweede maal liep 'tweer op zulk een
botsing, toen Groen van Prinsterer met
zijn drietal uitkwam. En- ten derden male
in 1894, hij de bréuke tusschen Christ.-
Hisborischen en Antirevolutionairen.
Telkens is het samengaan beproefd, en
toch is het telkens opnieuw mislukt.
Toch gaven wij daarom onzerzijds den
moed nooit op, noch lieten ooit het ide-
pal der eenheid ous ontglippen.
Nu staan we opnieuw voor de oude
quaes tie.
En zulks wel hierom, omdat thans het
democratische standpunt ook aan de over
zijde is ingenomen.
Democratisch, niet alsof de minder ont
wikkelden bet voor het zeggen moeten
hebben, maar democratisch in den zin,
waarin deze term steeds door ons ge
bezigd is. Demos is dan heel het volk.
in al zijn schakeeringen en in al zijn
geledingen.
Zoo konten we dan vanzelf opnieuw
voor de vraag le staaii: Zal 'tnu kunnen?
En dan zou ons antwoord zijn: Ook
al mislukt het opnieuw, toch moet het
altoos opnieuw beproefd worden.
Wel te verstaan, voor zoover de band
aan Gods Woord beiderzijds bindt.
Anders vanzelf niet.
Men roept oir, vrede
In het laatste nummer van Studiën
en Schetsen schrijft. Prof. Fabius dit
ernstige woord
Men roept om vrede.
Ach, deze kreet heeft dikwerf zoo wei
nig zuiveren klank. 1
Men wil vrede. Maar inmiddels worden
den in verband met dezen krijg verder
felijke beginselen voor de binnenlandsche
staatkunde machtig gesterkt.
In Rusland tiromfeert de revolutie.
En elders .wordt dit met bijval begroet.
In Engeland hebben mannen als Lloyd
George, Bonar Law, Asquith den keer
van zaken in Rusland verheerlijkt. En
in den Hollandsehen tekst van President
Wilson's boodschap van 2 April 1.1. aan
het Congres las men:
Gevoelt niet elke Amerikaan dat de
prachtige, bemoedigende gebeurtenissen in
Rusland onze hoop op een duurzamen
vrede in de toekomst tot zekerheid heb
ben gemaakt? Zij die het land best ken
nen, wisten dat het Russische volk altijd
in hart en ziel democratisch was. De
autocratie, clie aan het hoofd van Rus-
land's staatswezen stond, was in werke
lijkheid niet Russisch van oorsprong en
aard. Nu is die autocratie afgeschud en
het groote edelmoedige Russische volk
toegevoegd aan de krachten die strijden
voor de wereld en voor het recht.
En voorts
Het verheugt ons thans de naakte fei
ten te zien en te kunnen strijden voor
het tot stand komen van den wereld
vrede, voor de bevrijding van de. volken,
toet inbegrip van het Duitsche, voor de
rechten der volken, klein en groot. De
'wereld moet veilig- zijn voor de democra
tie, haar vrede moet berusten op de
grondsteen vari politieke vrijheid.
Vrede op dergelijken grondslag, op de
ontketende revolutie in de verschillende
landen als onderbouw, eilieve, is dat
een vrede, met ernst te zoeken?
Het is alsof sommigen beducht zijn, dat
de sociaal-democraten in hun ijveren voor
vrede lauweren zullen oogsten.
Beschamend zijn zij aldus de een
voor de Christelijke kerk. Neen, roept de
ander, wèl beschamend, maar voor de
Christelijke staatkundige partijen.
Ach. is het niet deerlijke oppervlak -
kigheid?
Intusschen doen de sociaal-democraben
er duchtig aan mee, om aan Christen
dom en Kerk hun machteloosheid te ver
wijten blijkens dezen krijg.
Terecht hoorde ik onlangs een predi
kant er op wijzen, dat het immers vlak
omgekeerd staat.
Het fiasco komt niet ten laste van
Christendom en Kerk, maar van eene
wereldwijsheid, die gewaand heeft het te
kunnen stellen huiten het Christendom,
en slechts verdiend heeft, dat God de
volkeren overgaf aan nog veel verschrik
kelijker ellende.
De sociaal-democratie, die alle gezag
bestrijdt; van Christelijke grondslagen
voor het staatkundig leven niet weten
wil; {recht ondergeschikt maakt aan be
lang; in het binnenland streeft naar een
vereenigd internationaal „proletariaat",
maakt toch als vredestichtervreemden
indruk.
Van haar is hoogstens een vrede te
verwachten, die slechts wapenstilstand is,
en straks tot nieuwe uitbarsting leidt.
Vrede zonder deugde lijken grondslag,
wat is zij? Kan, mag daarom gebeden
worden?
Kunnen Christenen om vrede bidden,
terwijl zij ongevoelig zijn voor een anti
christelijk volkenrecht en een revolutio
nair staatsrecht.
Kunnen "Christenen om vrede bidden,
terwijl zij om dit slechts te noemen
den heidens chen gruwel van het ver
branden van menschenlichamen onge
stoord laten doorgaan?
O zeker, de welvaart wordt verwoest;
heerlijke landouwen, kunstschatten, dor
pen, steden worden vernield; millioenen
menschenlevens worden opgeofferd.
Toch is dit het ergste voor een god-
delooze menschheid.
E;n op wie alleen daarom voor vrede
bidden, is wellicht van toepassing: „Die
zijn ooren afwendt van do wet te hoo-
ren, diens gebed zelf zal een gruwel
zijn." (Spr. 29: 9.)
Om menschen, die worden doodgescho
ten, roept men wee-en-acli! Maar zelfs
om menschen, die voor eeuwig verloren
gaan, bekommert men zich nauwelijks.
Landouwen, die vertreden worden, doen
jammeren. Maar dat de geboden Gods
vertreden worden, is den meesten hoog
stens stof voor eenige bespiegeling.
Gebed voor den vrede kan er zijn, en
moet er zijn, indien en anders niet
de grootste gruwel wordt geacht het
verlaten van God en zijn geboden in bin
nenlandsche staatkunde en buitenlandsch
beleid.
Dan, daarna, mag o ja! ook gedacht
worden aan zooveel heerlijks, dat onder
menschen en in het nienschelijke verloren
gaat.
Dan, daarna, mag als duizendvoudig
verbeurde genade, gesmeekt worden, of
wellicht de verwoestende strijd door Gods
machtwoord mocht worden gestuit.
Dim, daarna.
Maar gaat de vrede voorop, of is het
zelfs alleen om vrede te doen, welke
verwachting kan er dan wezen, zelfs van
het vurigste gebed?
Beknopt overzicht van den toestand.
We kunnen weer zeer „beknopt" zijn,
wait de berichtgeving van de fronten aan
gaat.
Aan de Vlaamsche kust slechts afwisse
lend sterk vuur zonder bijzondere ge-
vechtsactiviteit.
De Italianen zijn een nieuw offensief
begonnen op de hoogvlakte der Zeven
Gemeenten.
Het zesde Italiaansche legerkorps viel
in het Suganodal aan.
Het Weenscbe staf communiqué meldt
omtrent dezen nieuwen aanval het vol
gende:
„Na een zorgvuldige artillerievoorberei
ding van meerdere dagen wierp de vijand
gisteren op bet front tusschen Asiago en
de Brenta zijn infanterie in den strijd.
Ten Noord-Westen van Asiago slaagden
de Italianen er met .groote offers in onze
loopgraven binnen te dringen 's Avonds
was de vijand er weer totaal uitgewor
pen.
Bijzonder hardnekkig werd bij den Mon
te Casara, den Monte Zebio en in het
gebied van den Monte Tor no gestreden.
De Italiaansche stormloop mislukte door
de dapperheid der Stiermarksche troepen.
Ook in het Sugana-dal mislukten alle
aanvallen van den vijand in ons artille
rievuur of in gevechten op korten af
stand.
Aan de Isonzo geen bijzondere gebeur
tenissen."
Evenmin op de andere fronten.
In Rusland duurt de toestand van atiar-
schie nog steeds voort.
Ja, de verwarring wordt met den. dag
grooter.
In de rede van minister Tereverzef is
het ronduit gezegd: „Eenheid is onmo
gelijk als elke stand er naar streeft, uit
sluitend zijn eigen wenschen te verwe
zenlijken."
Iedere partij wil zijn eigen verlangens
tot werkelijkheid maken, als bij een anar
chie. Verwondering baart het- dan ook
geenszins, dat soldaten aan het muiten
slaan en van één legerkorps vier regimen
ten oproei maken, omdat het hun wensch
is niet langer meer in de loopgraven te
blijven, doch naar huis te trekken. Dat
vier regimenten een dergelijke revolutio
naire daad kunnen stellen,- is» teekenend
voor den huidigen toestand, maar nog
typeerenden is het feit, dat de muitende
troepen zijn ontbonden, dus waarschijnlijk
naar huis zijn gezonden en alleen de
raddraaiers voor den krijgsraad verschij
nen. Daaruit blijkt duidelijk, dat de hui
dige regeering de kracht mist of vreest,
om met s cherpe middelen tegen zulk een
hoogst gevaarlijke wondeplek, op te treden.
President Wilson heeft een lange bood
schap, vol mooie woorden, aan Rusland
gezonden, om het te bewegen den oorlog
voort te zetten, voor het idealistische doel,
dat de president der Ver. Staten zich
voorstelt.
Of Wilson's boodschap echter een groo
te uitwerking zal hebben op den strijdlust
in Rusland is een andere, en evenmin
in een woord te beantwoorden vraag.
De berichten uit Rusland worden met
den dag minder oorlogsgezind.
De Russische Soldatenoourant aan het
Rigafront schrijft: „Rusland zal geen drup
pel bloed meer offeren voor het Fran-
sche en in het bijzonder nog voor het
Engelsche kapitalisme."
De „Djen" gaat nog verder en zegt:
„Engeland heeft eerst het oude, impe
rialistische Tsarenrijk tot slachtoffer ge-
tnaaKt en wil het nu het Russische volk
en de Republiek doen. Wanneer Duitsch-
land bereid is de bezette gebieden van
Rusland en zijn Ixwrudgenooten terug te
geven, dan scheiden zich de wegen van
Engeland en Rusland. Wil Engeland dan
den oorlog nog voortzetten, da,n zal Rus
land dit weigeren."
Men begrijpt, dat onder deze omstan
digheden de voortzetting van den oorlog
uiterst moeilijk, zoo niet onmogelijk wordt.
Een toespraak van Keizer Wilhelm
De bladen melden, dat de keizer bij
zijn jongste bezoek aan het Westelijk front
tot de onder bevel van prins Eitel
Friedrich staande troepen een toespraak
hield, waarin hij zeide: 'Het plan van
den vijaftd was om in deze lente na
lange voorbereiding door den Duitschen
muur te breken en een beslissing te for-
ceeren. Zijn verwachtingen zijn in rook
opgegaan door de dapperheid en de ijze
ren kracht van den uit ftlle Duitsche
stammen opgebouwdeu muur.
jVfijn gardecorps bedekt zich ook in de
ze gevechten met roem. Het corps stond
op de beide oorlogstooneelen steeds, waar
het heetst gestreden werd.
Daarom ben ik toegesneld om dit corps
mijn volle erkenning en keizerlijken dank
uit te spreken en tegelijkertijd den dank
van het geheele vaderland.
Vele jaren lang werkten wij op de exer
citieterreinen om ons ten oorlog te vor
men. Aan de brigade was het vergund
haar vorming in zware zegevierende ge
vechten te be"nutten en nieuwe dingen
aan te leeren. Nu plukken wij daar de
vruchten van. Ook de troepen van de
33ste infanteriedivisie hebben in de jong
ste, zware dagen tot mijn volle tevre
denheid gevochten.
Wij willen onwankelbaar vasthouden
aan de gedachte, wiaarvan wij' allen door
drongen zijn: Doorvechten tot de oor-
logs wil van den vijand gebroken is.
Korte Oorlogsberichten.
De burgemeester van Kamerijik is,
volgens Havas, door de Duitschers naar
J uesnoy gedeporteerd.
Te Berlijn zijn twee personen, die
een vlugschrift „De hoofdvijand staat in
het eigen land" verspreid hadden, wegens
opstöking tot klassenhaat, tot een gevan
genisstraf van drie maanden veroordeeld.
De vervolging tegen Klara Zetkin, die
ziek'is, en tegen den aan het front zwaar
gekwetsten lithograaf Hans Tittel werd
geschorst.
De Engeteche Zeelitrfen-Vereanigirtg
noodigt de Vakvereemigingen tot oom.
stemming uit over de vraag of Mm'do-
nald en Jewett naar Petrograd kunnen
gaan. Krijgen zij 500.000 stemmen, dan
mogen zij vertrekken.
Grootvorst Nikolaas Nikolajew'itsj,
die dezer dagen in hechtenis is genome»,
zal naar St. Petersburg worden vervoerd
om daar terecht te staan. Bij liet vooll-
loopig onderzoek tegen Soechonilinof moe
ten dingen aan het licht gekomen zijn,
die tegen den grootvorst geluigen.
De stand van granen en aardappe
len is in Duitschland veelbelovend.
Het Amerikaansche marinedeparfe*^
ment deelt mede, dat de Duitsche et»
Oostenrijksche schepen, met een gezamen-
lijfcen inhoud van meer dan een millioen
ton, einde Juli gereed zullen zijn om
zee te kiezen.
In alle secttoren .van het Russische
front, die door Kerenski bezocht zijo, zijn
nieuwe troepen gevormd, z.g. stormooloM-
nes of „bataljons van den .dood", die
niets liever willen dan naar de eerste
linie gezonden te worden, zoodra het sein
tot den aanval zal Worden gegeven, zoo
het heet.
Amerika blijft leenen. Het verstrek
te wederom een voorschot van 75 mil
lioen 'dollar aan Engeland en een Van
3 millioen aan Servië.
In dezen tijd worden de jeugdigen-
tot de hoogste posten geroepen. Graaf
Moritz Esterliazy von Galantha, de nieu
we Hongaarsche premier, is pas 36 jaar.
Zijn moeder is een prinses Schwarzenberg.
Moritz Esterliazy is erfelijk lid van het
Huis van afgevaardigden. Trots zijn hoog
adellijke afkomst, is hij een democraat
In Spanje is een kabipet geformeerd
met Dato als minister-president, markies
Lema als minister van binnenlandsche
zaken en generaal Rivera als minister
Van oorlog.
Te Dublin is een inspecteur van
politie gedood bij een relletje tengevol
ge van de arrestatie van den agitator
graaf Plunkett, die in een verboden ven
ê'adering het woord trachtte te voeren.
Tegenover de herhaaldelijk opgedo
ken wenschen om de wetgevende peri
ode van den Duitschen rijksdag ook tot
na het sluiten van den vrede te ver
lengen, wordt uit parlementaire leringen
gemeld, dat daarvan geen sprake kan zijn.
Reeds in de rijksdagoommissie is men
overeenstemmend de meening toegedaan,
dat onmiddellijk na het sluiten van den
vrede nieuwe verkiezingen voor den rijks
dag zouden moeten plaats hebben. Ook
de vertegenwoordigers der regeering ne
men dit standpunt in.
De Spaansche gezant te Berlijn deel
de aan het ministerie van bpiteniiandt
sche zaken mede, dat volgens een of
ficieel aan hem gezonden bericht, de re
publiek San Dominguo op voorbeeld
van de Ver. Staten de diplomatieke be
trekkingen met Duitschland afbreekt. Do
behartiging der Duitsche belangen in de
republiek zal door Spanje waargenomen
worden.
Ilavas meldt, dat pogingen dei: Oos«
tenrijkers om onderhandelingen t© begi n;
nen om een afzonderlijken vrede met Rusr
land, totaal mislukt zijn.
De Engelsche admiraliteit meldtj
Uit een pas uitgevoerden verkennings
tocht blijkt, dat alle groote schepen uit
Ostende verwijderd zijn. De twee torpe
dojagers, waarvan onlangs melding is ge
maakt, zijn naar Zeébrugge gesleept Ver
moedelijk zijn zij bij het bombardement
beschadigd. De haven biedt een dood-
schen aanblik.
Te Dusseldorf is Kommerzienrafc
Schöndorff wegens oorlogswoeker bij le
veringen aan het Roode Kruis, in welks
bestuur hij zitting had, in hechtenis ge-
nomen. Tegen een borgtocht van tweo
millioen mark is hij voorloopig op vrijt»
voeten gesteld.
[Te M. Gladbach zijn bij een inwoner
door inbrekers 27.000 mark aan stukken
in de oorlogsleening en een groote partij
kostbare buitenlandsche munten gestolen.
Aan het postkantoor te Barmen is een
aangeteekende brief met 13.000 mark go-
stolen.
Men meldt aan de N. R. C., dat
de vlieger Theodor Schauenburg, reser
ve-luitenant, een pionier van het Duit
sche vliegwezen en de man, die de eer
ste bommen uit vliegtuigen heeft gewor
pen, in de uitoefening van zijn beroep
omgekomen is.
Uit het jaarverslag van de Austra
lische, Ih'andels-, landelijke- en financiëele
