No. 208
Vrijdag 8 Juni 1917
31e Jaargang
D@ Qroofe Oorlog»
Binnenland
Uitgave van
lie Naaml. Vena. LUCT.OR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Gees:
EANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
BIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkere i
Houterbaan Le Cointre, Goes.
Stemmen des tijds
Het Juni-nummer van dit bekende
Maandschrift voor Christendom en Cul
tuur komt ons zóó belangwekkend voor,
dat we op deze plaats er de aandacht
op willen vestigen.
Wij hebben respect voor de wijze, waar
op de redactie meent haar licht te moe
ten laten schijnen. Ze beijvert zich steeds
een breed terrein te beslaan, zonder noch
tans de diepte van beschouwing prijs te
?even. De kwaliteit is geheel evenredig
^n de kwantiteit, en dat deze niet on
belangrijk is, zal u blijken, als we den
rttioud 'kortelijks opsommen.
be bekende literator zoo mogen
wiïhéan wel noemen Wielenga (dr. B.)
^schrijft Couperus als type van den mo
dern^, mensch.
Om taktisch-paedagogisehe redenen wil
dr. \V. spreken. 1
De groote bekoring van Couperus, „die
met zijn pen den duivel verandert in
een engel des lichts", is niet voorna
melijk zijn artisticiteit, maar zijn moder
niteit, zegt de schrijver. In Couperus is
de moderne beschaving ontbloeid als een
exotische, fijnbladige, wonder-vervige,
bloem, en wij, positieve Christenen,
zijn óók moderne menschen, menschen-
onderinvloed-van-de-moderniteit, meer
dan wij ons bewust zijn. Men houdt onze
jonge garde niet meer zoet met „De pleeg
zoon," van Van Lennep en „De Schaap
herder" van Gitmans....
Ge moet u terugtrekken in de Anjeliers-
dwarsslraat van nw algeheele kunsteloos
heid, verwerpend alle nieuwe literatuur,
die niet door Callenbach uitgegeven en,
door Jachin goedgekeurd is, öf ge moet
voor den dag komen met uw kunst
kritiek en kunstgetuigenis.
De lieer W. koos het laatste en on
derwerpt hier op uitnemende wijze den
persoon en 'do pennevruchten van Coupe-
nis aan 'een degelijke bespreking.
Coaperus. voor wien schrijven enkel
is het uitleven van zijn kunstgevoel, toe
geven aan schoonheidsdrang, ventileeren
van opstrevende kracht, artistiek eudai-
monisme", wiens doel enkel is: „repro
ductie van den modernen mensch in al
zijn levensuitingen"; Couperus, het type
van den modernen mensch.
Dr. Slotemaker de Bruine schrijft over
Hermann Kutter, den profeet der reli
gieus-sociale beweging in Zwitserland.
Ziehier enkele teekenende bijzonder-
r heden omtrent deze belangwekkende fi
guur
Wie hem enkel uit de verte kent,
door zijn boeken of van zijn preekstoel,
die aarzelt bij wie hij is in te deelen:
bij de hollen of bij de naieven. Er is
dikwerf iets zeer hols in zijn bewerin
gen en critieken; iets goedkoopst Maar
wie hem, zij het slechts éénmaal, per
soonlijk heeft ontmoet, hem heeft hoo-
ren vertellen van zichzelf en zijn opvat
tingen, die aarzelt niet meer. Hier staat
een kinderlijk gemoed, eene naïeve na
tuur tegenover u; deel hem niet in,
vraag hem geen practische vragen, ga
niet aan het werk met hem. Doch wel
laat, God door hem tot u spreken.
En ga dan met het opgevangene tot
God zelf, om van Hem het licht te
begeeren over wat ge doen moogt en
doen moet. God is barmhartiger in zijn
oordeel over uw werk dan zelfs de
ernstige profeten. .Want Hij kent het
leven en verstaat uw wOTsteling; ook
bij deze profeten is noch dat kennen
noch dat verstaan. Maar zij roepen u
wakker en zetten u stil en drijven u
voort.
i Zoo is Hermann Kutter.
Hij is geboren in 1863 en werd in
1887 predikant.Sinds 1898 doet hii
dienst in den Neu-münster to Zurich
Een imposant gebouw. Het ligt aan
een uithoek van de stad op een hoo-
gen heuvel. Boven het forscho vierkante
gevaarte steekt de koepelvormige toren
weder hoog uit. Het gebouw" js op
getrokken in Romaanschen stijl en ver
nieuwd in 1912. Van binnen is alles
vierkant: de ramen, de preekstoel, de
blokken in het hooge platte plafond;
een mooie groote zaal. Met 1150 zit
plaatsen, de ééne gaanderij mee gere
kend; terwijl desnoods nog goed 100
menschen op de orgelgaanderij1' een
plaats_ kunnen vinden. Misschien vindt
men iets teekenachtigs in de verdee
ling: er zijn 420 plaatsen voor mannen,
730 voor vrouwen. Alle plaatsen zijn
vrij-
Hier in zijn parochiekerk preekt Kut
ter week aan week. In welken geesi?
Zijn preekenbundel Die Welt des
Vaters> die in 1901 is verschenen,
doet hem kennen als een pietistisch-
methodistiscii voelend ma,n; slechts per
De Zeeuw
soonlijke bekeering brengt ons in per
soonlijke relatie -met Gods heil. En ook
thans nog kan hij in zijn prediking
dien zeer persoonlijken toon aanslaan
en dus enkel spreken over de vraag,
hoe de enkele ziel tot God zal komen;
zij is er van nature niet. Aan de vrij
zinnigheid heeft hij zic-h nimmer ver
want gevoeld; deze is „zoo arm aan
God".
Dr. Slotemaker schetst dan de be-
duidenis van dezen man, naar wien de
kerk moet luisteren en ieder prediker;
de maatschappij en ieder werker; de staat
en 'iedere partij.
„Nieuw Licht over het oude Jerusa
lem" is een interessant opstel van de
hand van dr. Joh. de Groot.
Hij besluit
Zoo is het „nieuwe licht" over het
oude Jerusalem wel niet zeer helder,
maar wij zijn dankbaar voor eiken licht-
glans hoe zwak ook over de
duistere tijden van het verre verleden.
De Islam heeft gemaakt, dat liet oude
Jerusalem onder den grond, dat in me
nig opzicht belangrijker is dan het Je
rusalem boven den grond, een bijna
geheel onbekende wereld blijft. Hoe zou
onze kennis .yan het oude Jerusalem
zijn gebaat dooi' opgravingen op de
tegenwoordige tempelplaats 1 Misschien
brengt de oorlog hier gunstige verande
ring; wat hij ons nu in het Westen
aan licht ontneemt, geve hij ons straks
in het Oosten terug. En hoe schoon
en véélkleurig is het licht, als het eerst
is gévallen door het prisma, dat „Je
rusalem" heet!
K. ten .Bj;uggencate is al meer dan
40 jaren van meening, dat de woorden
van Genesis 2528 en Gen. 276, 9, 11—
13, ons kunnen leeren, hoe liet karakter
moet worden beoordeeld van de vrouw
in Shakespeare's stuk, Lady Macbeth.
Hij werkt de overeenkomst uit tusschen
deze vrouw, 'die haar man, en Rebecca,
die Jacob wilde groot maken.
Dr. M. M. den Hertog beantwoordt ten
slotte de volgende vraag: Geeft het psy
chisch monisme een bevredigende verkla
ring van het psychophysisch paral
lelisme
Een pracJit-onderwerp 'voor onze theo
logen.
Hebben wij te veel gezegd, toen wij
van een zeer belangwekkende aflevering
spraken?
Uitgever van dit mooie maandschrift
is OrJ. A. Ruijs te Utrecht.
Beknopt overzicht van den toestand.
In den Wyfscliaetesector is het ein
delijk tot een uitbarsting' gekomten, wel
ke den Engel'schen een niet onbelang
rijk voordeel verschafte.
Over een front van 7 mijlen, tusschen
Meessen en Wytschaete zijn de Engelschen
opgerukt en langs liet geheel'e aanvals
front hebben zij: vorderingen gemaakt.
Meer dan 5000 gevangenen slaan ïeeds
op hun lijsten, en met het tellen der
kanonnen en het verzamelen van het buit
gemaakte oorlogsmateriaal is men nog
bezig.
Berlijn meldt, dat de strijd hier nog
in vollen gang is, dus we dienen met
onze conclusies wel zeer voorzichtig te
zijn.
Troriwens de Engel'schen zullen na zoo
langdurige voorbereiding niet na de eer
ste de beste aanvalspogïng van verdere
stappen afzien.
Reeds vóór midden Mei steeg1 de vuur-
actie in den Wytschaete-sector. Na een
korte vuur-pauze van 16 tot 21 Mei zet
te op 22 Mei de systematische Engelsche
vuurvoorbereiding zonder tusschenpoozen
in om van 1 Juni al tot een buitenge
wone hevigheid te stijgen, die verschei
dene dagen reeds het karakter van trom
melvuur droeg.
„Op 6 dezer 's morgens, slechts tijde
lijk sterk vuur, 's namiddags overgaan
de tot het sterkste trommelvuur.
Den geheeïen nacht van den 6den op
den 7den woedde onafgebroken de zwaar
ste artilleriestrijd. Op mijnontploffingen te
4 uur 's morgens volgde een vuurgolf van
de geweldigste kracht.
Om 5 uur 's morgens gingen de En
gelsche stormtroepen op het geheele front
van den Wytschaete-sector tot den aan
val' over. De infanterieslag golft heen en.
weer op het grootendeels vlak, deels moe
rassig en met kleine boschjes bedekte
terrein.
Met belangstelling zien wij' nu het ver
dere verloop van den s'rijd tegem iet, ech
ter niet met de spanning van iemand,
die een beslissen den slag mogelijk
acht.
Om de Franschen geen gelegenheid te
geven hun bondgenooten te steunen in
den aanval, hebben de Duitschers ten
N. W. van St. Quentin een krachtigen
aanval gedaan, die Weliswaar niet veel
voordeel' opleverde, doch die in ieder ge
val de plannen der Franschen moest ver
ijdelen.
Het Engelsche communiqué meldt, dat
Mes si nes, Wytschaete en „an
dere plaatsen" in Engelsche han
den zijn. Om de nieuwe linie te kunnen
aanwijzen ,is het dus noodig, dat we
nadere berichten afwachten.
Het slagveld van Jamiano was ander
maal weer de plaats van de hevigste
gevechten, waarbij de Italianen de ne
derlaag leden
Hun massa-aanvallen zijn oveal onder
zware verliezen mislukt. Wederom bleven
30 officieren en 500 man in Oostenrijk-
sche handen.
Sedert 12 Mei w'erden meer dan 27.000
gevangenen binnengebracht.
ln den Franschen senaat heeft de mi
nister-président. Ribot een nieuwe lezing
gegeven van zijn verklaringen, reeds in
de Fransche Kamer afgelegd.
Hij hei haalde zijn betoog ten opzich
te van de conferentie te Stockholm en
legde met nog riteer kracht dan in de
Kamer den nadruk er .op, dat de Fran
sche socialisten niet aan de conferentie
konden of mochten deelnemen. Ook op
andere punten was zijn rede meer positief
dan in de Kamer.
Vooral hetgeen hij omtrept de oorlogs
doeleinden mededeelde .vulde de verkla
ringen, in de Kamer gegeven nader aan.
Ribot bevestigde, dat alleen een vrede
door overwinning mbge'ijk zijn zou. Hij
betoogde, dat Frankrijk vast zou houden
aan de teruggave van Elzas-Lotharingen,
hetgeen niet als annexatie te beschouwen
zou zijn, de „Nordd. Algg. Ztg." be
toogt op haar beurt, dat Elzas eigenlijk
oud-Duitsch gebied is en dat dus de an
nexatie Van '71 geen annexatie geweest
is, dat er door Duitschland vergoeding
gegeven moet worden voor de in het be
zette gebied aangerichte schade en dat
er waarborgen voor den vrede, moeten
worden vastgesteld.
De omschrijving, die de Fransche pre
mier Van die „waarborgen" gaf, blijft, ge
heel in de lijn van den vrede-alleen-door-
overwinning, zooals Ribot dien nastreeft.
Een Ainerikaansch leger naar Europa?
Over de vooruitzichten van de Ame-
rikaansche hulp op het Europeesche oor
logsterrein schrijft kapitein Meyer in het
Zwitsersche blad „St. Galler Tagblatt"
van 31 Mei
„•Aangenomen, dat de Unie begin Oc
tober een half millioen strijders gevormd
heeft en begint met hun transport, dan
heeft zij, wanneer zij1 een legerkorps
transporteeren wil, een half millioen ton
scbeepsruimte noodig. Voor twee leger
korpsen een millioen. Deze scheepsruimte
staat echter in October in geen geval
meer ter beschikking, daar tot dan toe
minstens 2 tot 2V2 millioen meer scheeps
ruimte in den grond geboord zullen zijn.
Zelfs wanneer er door het klaar komen
van nieuwe schepen, indienststelling van
de in beslag genomen Duitsche schepen,
enz. voldoende tonnage beschikbaar zou
zijn, duurt het 6 tot 7 maanden eer een
half millioen Amerikaansche troepen naar
Europa getransporteerd is. Gedurende den
geheelen winter zal een millioen ton door
het vervoer van deze troepenmassa's aan
hét handelsverkeer worden onttrokken.
Daarna eischt hun verpleging permanent
een half millioen ton. Daarmede ontrolt
zich het scheepsruimteprobleem in zijn
geheele zwaarte.
Deze beschouwingen toonen, dat de ver
onderstelling, dat de Unie met een of
zelfs twee millioen soldaten in den Euro-
peeschen oorlog zou kunnen ingrijpen zui
vel fantasie is".
Haïti en Duitschland.
De zaakgelastigde van Haïti overhan
digde den staatssecretaris van buitenland-
scïie zaken een nota, waarin tegen den
onbeperkten duikbootoorlog geprotesteerd
wordt. Tegelijkertijd wordt schadevergoe
ding geëischt voor het nadeel, dat de
handel geleden heeft door vernietiging
van verscheidene schepen. Bij de torpe
deeringen hebben ook onderdanen van
Haïti het leven verloren.
Eindelijk werden in de nota waai'bor
gen voor de toekomst geëischt.
Wijl de eischen der regeering van Haïti
in een ongewonen vorm gesteld zijn en
de inwilliging daarvan binnen een termijn
geëischt werd, waarin het niet eens mo
gelijk geweest was de opgegeven redenen
te onderzoeken, heeft de keizerlijke re
geering het voor juist gehouden de zaak
gelastigde van Haïti onmiddellijk zijn pas
sen te geven.
Uit Rasmenie.
In Groot- en Klein Walachije heerscht
drukke bedrijvigheid, daar rijpt het graan,
dat Midden-Europa voor den hongersnood
zal behoeden. Het Duitsche bestuur in
Roemenië wordt zelfs door de vijanden
geroemd, wat veel zeggen wil, als men
nagaat, hoezeer men vit en bedilt op
iederen maatregel, die in België geno
men wordt.
In het bezette gedeelte van Roemenië
merkt men niets van den oorlog: alles
zwoegt en werkt van den vroegen och
tend 'tot den laatsten avond om de pro
ductie van koren, petroleum, wijn, vee
en ertsen tot de grootst mogelijke hoogte
op te voeren. Want er wordt niets ge-
requireerd, alles wordt betaald.
Ook wat van den oogst van 1916 over
gebleven is, werd door de Duitschers voor
klinkende munt gekocht, schrijft de cor
respondent van „De Maasbode", die een
reis naar dit gedeelte van het oorlogs
terrein gemaakt heeft, en daarover al
lerlei interessants weet te vertellen. Dat
was een zeer verstandige politiek van
het Duitsche legerbestuur. Want zoodoen
de zullen tot half Juli ongeveer een kwart
millioen ton koren naar Duitschland al
leen kunnen worden verzonden. En dat
graan zal daar zeer welkom zijn.
Korte Oorlogsberichten.
De Times van 31 Mei en 1 Juni
geeft als Engelsche verliezen op 228 of
ficieren en 6870 minderen.
- De Engelsche Rothschild, van wiens
overlijden wij dezer dagen melding heb
ben gemaakt, was Leopold de Rothschild,
een oom van den tegenwoordigen Lord
Rothschild. Hij was zeer gezien, stond
al's een uitnemend financier bekend, had
een beroemden renstal en rijke kunstver
zamelingen en was een getrouw Israë
liet. Hij is ruim 71 jaar geworden.
De namen van de in Elzas-Lotharin-
gen gelegen stations Metz-Devant les
Ponts' en Monveauxtal zijn veranderd in
Melz-Vorbrucken en Bergtal.
Het oorlogswoekerbureau in Duitsch
land heeft, de handen vol, In den laatsten
tijd werden maandelijks' meer dan 400, en
in het geheel zijn ongeveer 24000 geval
len onderzocht.
Berichten uit Lausanne aan het
„HM." melden, dat in Constantinopel en
omgeving eveneens Christen-slachtingejn
verwacht worden. De aldaar alsnog niet
massaal aangegrepen Armeniërs zijn te we
ten gekomen, dat hun hetzelfde lot bereid
is als ,aan het anderhalf millioen (min
stens) hunner volksgenooten in het eigen
lijk Armenië. Te 'Broessa zijfn uit angst
hiervoor verscheidene honderden families
tot den Islam overgegaan gedurende deze
laatste dagen. Broessa is een belangrijk
Armenisch centrum.
Volgens Pölitiken wordt er in De
nemarken een groote bezending ruwe ka
toen uit Amerika verwacht, waarmede
de textielfabrieken er voor verscheiden,
maanden voorzien zullen zijn.
Om het spoedig afleveren van graan
van den nieuwen oogst te bevorderen,,'is
aan de boeren in Duitschland eene extra
dorschpremie uitgeloofd, ten bedrage van
60 mark per ton over hetgeen vóór 16
Aug. is afgeleverd, voorts tot 1 .Sept.
40 fnark, tot 1 Oct. 20 mark, per ton.
Het gebrek aan papier in Duitsch
land, waaronder ook-cle nieuwsbladen zoo
zeer le lijden hebben, is 'niet alleen te
wijten aan het gebrek aan grondstoffein,
kolen en arbeidskrachten voor de papier
fabricage, maar ook daaraan, dat zooveel
papier noodig is voor artikelen, waarvoor
Vroeger geweven stoffen werden gebruikt,
.waarvoor echter nul, omdat er niets, wordt
ingevoerd, de grondstoffen wol', ka
toen, jute, enz. grootendeels ontbreken.
Zoo worden groote hoeveelheden papier
verbruikt voor de vervaardiging van mu
nitie, van bindmateriaal', van verbandmid
delen, enz.
Met betrekking tot de verdeeling
van België in een Vlaamsch en Waaisch
gedeelte, meldt de vTagl. Rundschau"
nog ,dat ieder gedeelte niet alleen zijn.
eigen bestuurslichamen en ministers zal
krijgen ,doch ook, en daarop komt het
vooral aan, zijn eigen begrooting.
De Engelsche admiraliteit meldt
De marine-vliegtuigen hebben gi teren een
aantal bommen geworpen op de aerodro-
ma op Nieuw-Munster, lft mijl ten Z.
VERSCHIJNT ELKEN ÏZERXDAQ,
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.50
Losse nummers -0.0B
Prijs der Advertentifin.
14 regels f 0.60, iedere regel meer 16 cfc
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden
Bewijsnummers 6 cent.
W. van Blankenbergh. Zij troffen «ca,
groote loods. Verscheidene bommen vie
len ook vlak 'hij twee vijandelijke vlieg
machines. Vier vijandelijke vliegers vielen!
de jterugkeerende raiders aan, doch zij
weiden verdreven. Al onze vliegers zajn
ongedeerd teruggekeerd.
I11 geheel Noorwegen hebben duurte-
demonstraties plaats gehad, welke over
al in de voimaakste 01de verliepen. In
Christiania namen 40.000 personen aan
dg. betooging deel. Zij droegen vaandelè
met opschriften tegen de duurte.
Afgevaardigden van het garnizoen te
Wiboi-g (Finland) hebben na een beraad
slaging van acht uur met algemeene stemi-
men een motie ten gujnste van een on-
verwijlden vrede aangenomen. In de over
wegingen wendt o.a. gezegd, dat de gevaar
lijkste vijand, waartegen Rusland zich
thans te verdedigen heeft, de hongersnood
is.
Naar het St. Pet. Tel. Ag. meldt, is!
door alsnog onbekende oorzaak, een aan
zienlijk deel van uit Engeland aangevoerde]
ontplofbare stoffen, zwavel, kaJium-chlo-
raat en fosfor, in de haven van St. Peters
burg in de lucht gevlogen. Daar de wind
gunstig was, heeft men den brand binnen
eenige itren kunnen beperken.
Volgens een officieel bericht van'
den Duitschen gezant in de Middel-Ame
rikaansche republiek heeft (gelijk reeds
van de zijde der Entente gemeld was)
Nicaragua de betrekkingen met het Duit
sche rijk afgebroken. Nicaragua, teekent
de Kol'n. Ztg. hierbij aan, wasi sedert
de verdrijving van president Zelaya een
willoos werktuig van de Vereenigde Sta
ten.
Duitsche bladen ontleeuen aan ee»
bericht uit Parijs dat er Maandagochtend
in den onmiddellijken omtrek van Parijs;
en wel in de voor de '1 andsverdedigipg
werkende fabrieken van Pinet Chernier
en Faure, een geweldige ontploffing ié
geweest. De stoffelijke schade is buiten
gewoon zwaar. Van beide 'fabrieken ia
geen steen op den anderen gebleven. De
ontploffing werd in 'heel Plarijs gehoord.
Daar hel. rusttijd was, zijn enkel eenige
wakers' gewond. 1
Wolff meldt aan de N. R. Ct.
een verhaaltje van het westelijk front.
Fransche gevangenen van de 17e divisie
infanterie, die 22 Mei door de Duitschers
bij Corbény werden ingeleverd, volgden!
de Duitsche patroelje vrijwillig zonder eeni
zweem van tegenstand. Een der gevan
genen had op zijn post geslapen. Pas,
toen hij in den schijn der lichtrakettetnj
zijn kameraden met de Duitsche patroelje
zag wegloopen, wierp hij zijn geweer weg,
sprong uit de loopgraaf en liep zoo snW
al's zijn beenen hem dragen konden, de
patroelje na om nog te worden meegeko
men.
Dit dient dan als bewijs Voor den neer-
drukkenden invloed van de vruchteloos1
heid van het groote Fransche offensief
aan de Aisne en in het westen vaflj
Champagne.
Vijf torpedobooten en patroeljevaar-
tuigen kruisten gisteren voor Ameland.
Bij Koewacht is gisteren een Duitsch
soldaat door den electrischen grensdraad
gedood.
-Naar de „Basler Anzeiger" mede
deelt, is een deputatie Van de 36ste le
gerdivisie te Petersburg aangekomen, die
aan de nieuwe regeering verklaarde, dat
het leger van haar verwacht, dat zij: vóór
alles hare zorg aan een spoedigen vrede
zal' wijden.
Naar de Temps mededeelt, is hij
de Fransche kamer een wetsontwerp in
gediend tot verhooging der spoorwegta
rieven ,voor de groote lijnen, zoomede
voor de (beide Centuurbanen om Parijs, ten
bedrage van 15 procent.
De Neue Zürcher Zeitung van 13
Mei 1917 verneemt uit Nederlandsche
bron, dat de deportaties van België naar
Duitschland, bijzonderlijk in de omge
ving van Mons, weder op groote schaal
Worden hervat. Hiertegenover kan op
grond van ambtelijke inlichtingen nadruk
kelijk worden vastgesteld, dat uit het be
zette België geen arbeiders naar Duitsch
land werden overgebracht.
0e Koninklijke trein ontspoord.
Do Koningin, die gisteren per Staats-
spoortrein te ruim 5 uur in de residentie
zou 'tcrugkeeren van haar inspectietocht
naar 's Hertogenbosch, is met dien trein!
niet aangekomen, meldt de N. R. Ct.
Er was bericht ontvangen, dat de be-
