>*o. &ÖI
Donderdag Si Mei iöi?
31e Jaargang
De Groote Oorlog.
Zeeuwsche Stemmen.
cfk.
Uit de Pers.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers i
Dosterbaan Le Cointre, Goes.
VERSCHIJNT ELKEH VT2RKBAG,
Abonnemeals grijs:
Per 3 maanden fr. p. post f 1.50
Losse nummers-0.05
Prijs der AdvertejnlISn.
1—4 regels f 0.60, iedere regel meer 16 cL
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelig© TOorwajuÜbfc
Bewijsnummers 5 cent
„Eerst moet de-overtuiging levend wor
den. dat er een schuld .van moedwillige
veraammg op de christenen ligt, waardoor
zij aan hun geslacht op esthetisch gebied
steenen hebben gegeven voor brood, zoo
dal velen in een ons vijandige kuinst-
vverefi zochten wat hun ziel bij onsl niet
vond."
Aldus schreef dr. B. AVielenga in meer
genoemd artikel.
Misschien denkt een gevat lezer, die
mij den aanval op de psalmberijming nog
maar half vergeven kan, dat ik nu! slechts
tot m'n lezers 'durf komen, schuilende
achter As. AVielenga.
En dan houdt hij mogelijk dezen schriji-
ver, nu ja, wèl voor een respectabel pre
diker, maar tipch tóch wat al te
radicaal in z'n kunstwaardcering.
Maar heusch, dan is hij die oppo-
sante lezer n.l. toch wel onbillijk.
Dr. AA'ielenga heeft, met kunstenaarsoog
gelezen en met oordeel des onderscheids.
Men kan hem zeker niet ervan beschul
digen, dal hij generaliseert. Hiji zou niet
gaarne beweren, dat de -gansehe Psalm
berijming een onding is. Hij erkent gaar
ne, dat er. ook psalmen zijn ,,van een
zóó verrukkelijk en verheven ritme", dat
hij er gaarne (als hij kiezen moest) de
sonnetten van Kloos voor cadeau geeft.
Ik mag mij dus wel beroepen op de
uitspraak van een man als AA'ielenga,
wien niemand gebrek aan eerbied voor bet
heilige zal en kan toeschrijven.
Als kreupelrijm bestempelt hiji ook re
gelen als in Psalm 86:
baden, .als Gods groote daan
treft men nergens elders(?) aan.
En die in Psalin 135:
Looft Hem, die het roode meir
Heelt verdeeld voor Faro's heir.
Die (d'oor dien verdeelden plas
btaëls geleider was.
Wat 'is dat voor poezie? vraagt hij
verontwaardigd.
Nu moet hieruit niet geconcludeerd wor
den. dat dr. Wielengaen ik er voor
zijn, om de psalmen dan maar onberijmd
te zingen, gelijk in de Apostolische Ge
meenten liier te lande gedaan wordt.
Onze dichtkunst is nu eenmaal heel
■anders d,an in Israels dagen. Het rijm
is weliswaar niet per se noodig, maar een
goéd dichter moet toch de rijmkunst kun
nen toepassen.
Bij dramatische en didactische (onder
richtende) poëzie kan men het rijm wei
missen, doch lyrische (gevoels-)poëzie be
hoort te rijmen. En nu behooren de
psalmen tot de laatste. Het lag dus' voor
de hand, dat bekwame dichters een
psalmberijming vervaardigden.
In de lyrische poëzie vindt het hart
.zijn taal'.
Welnu, de gemeente wil hartetaal
spreken en zingen, en als vanz'eif is Ze
aangewezen op onze Psalmberijming.
Deze. te veroordeelen om een paar minder
gelukkige woordenreeksen, gaat toch waar
lijk nietaan.
Men weet, er zijn stemmen opgegaan,
om ons le bewegen de psalmen .weer
onberijmd te zingen, gelijk dit aanvan
kelijk geschiedde.
Hadden wij dezelfde melodieën nog en
'bedienden wij ons nog van de Hebreeuw
schei taal, dan zou er nog iets voor te
zeggen, Zijn, doch Waar wij de oorsptronke-'
tijke melodieën niet meer kennen, noch de
taal' der Hebreeuwen kennen, ligt het
voor de hand, dat ons gezang zich aan
past bij onze taal en gewoonten.
AViij weirschen in onze taal en op onze
wijze de psalmen 'te zingen.
Maar, zult ge zeggen, hoe zit het nu
met de aanvallen, in den vorigen brief op
ons kerkgezang gedaan
Wel, ik blijf nog van meening, dat de
gewoonten noodig herzien moesten.
M.i. zal' het kerkgezang aan schoon
heid en waarheid winnen, wanneer wij de
saaiheid Verbannen.
Dit doen we vanzelf, als, we het sy
steem van alle noten even lang aanhou
den verlaten.
Of vindt ge dien saaien zang zoo ver
hoven, als "alle gemeenteleden zich be
ijveren de woorden zoo veel mogelijk te
rokken? In menige dorpskerk houdt men
er tbeze liefhebberij op na, heuisch niet
tot stichting van dominee en z'n familie,
en den logé, die weliswaar niet verwend
7Ajn als! 'top heit esthetische aankomt,
maar toch meer zin voor welluidendheid
hebben, dan de eenvoudige schare.
Het ideaal' is dus m.i. een schoone
'melodie zoo ge wil' op een herziene
berijming rekening houdende met 'den
inhoud van Tiet lied. en gezang desl har-
te,n,* zoodat elke regel tot z'n recht komt, j
d.'w.z. op den toon geuit wordt, zooals
het hart dien ingeeft. j
Het kerkgaand publiek moet veelal nog
leeren zingen.
De organist kan niet behulp van zijn
instrument daartoe veel bijdragen. Hij
moet 'zich dan. echter niet bepalen tot
het afdreunen van een koraal, alle to
nen even lang en luide, maai' dan moet
hij meezingen en, waar noodig, meebid
den.
Men ziet, ge raakt niet uitgepraat op dit
terrein.
Over die orgaausten-practijken zou nog
heel wat te zeggen zijn.
In welk deel der provincie heeft men
niet van die doorluchte muziekmeesters,
die meenen, dat zij 'de kunst, in erf
pacht 'hebben, als' zij op 't kerkorgel
,,zondor fouten" een koraal kunnen spe
len!
Zonder pedaal natuurlijk.
„Maar dat is toch niet noodig!"
Onlangs kwam mij nog ter oore, dat
in een kerk op Zuid-Beveland het pedaal
des! orgels onder een vloertje verdonke
remaand was1.
Ja, op het gebied der muzikale hegelei
ding is! nog heel wat esthetische armoe
de, gebrek aan schoonheidszin, te con-
stateereïx.
Maar, gelukkig, er zijn onder ons tee
kenen van ontwaking, die er op wijzen,
d.at de veredeling van onzen smaak en
van ons taalgevoel voortgang heeft.
AA'el langzaam, maar, laat ons! hopen,
z e k e r.
KEES VAN DER MEER.
j-——s.iaoxvwz'xmxxrmrxr; awn1 iiMwniwninMii
Slaatsman èo Evangaliebbiijder.
Nóg enkele persstemmen naar aanlei
ding van den 80s ten verjaardag' Van jhr.
mr. A. F. de Savornin Lobman.
liet. Friese h Dagblad schrijft:
„Welk een frischheid in den ouderdom
Nóg tintelt een rede van Lohman aan
alle kanten van vonkend vuur.
Nóg is wat hij sehrijift af en 't zij
ge er mee instemt of er tegen optornt,
zij de tegenstander slaag; Juïjgt. of gij-
zelf wordt gemept, altijd interessant.
Zelfs in zijn kastijdingen, die hij den
rug zijner medebelijders nooit spaart, heeft
hij iets origineels.
A'an der jeugd aan telt hij mee onder
hen, die de tien talenten gekregen hebben.
En of men nu behoort'tot zijn geest
verwanten in engeren zin, dan wel juist
op ons christelijk erf met hem niet zel
den van meening verschilt hiervan
kan Jhr, ma-. A. F. de Savornin
L o h m a n verzekerd zijn, dat allen, die
met hem optrekken achter de banier van
Koning Jezus, in hun hart ten volle over
tuigd zijn, dat de liefde voor den Hei
land, zijnen en onzen verhoogden Ver
losser^ steeds de groote impuls is ge
weest voor al zijn denken en doen.
Zijn gebreken had en heeft, ook hij.
Dat hij, om dit ééne te, noemen, de
„kleine antirev. pers" 'soms wel zekere
serviliteit aanwrijft heeft, niet zelden p ij n
gedaan en ook op een dag' als deze ver
zwijgen we dit. niet.
Edochhet is een kleinigheid.
AVie eigen gebreken leent, dié kan
ze van anderen zoo best verdragen! En
hoe grooter verdienste, hoe gemakkelij
ker de gebreken zijn te overzien, wat
dus bij een Lohman al héél gemakke
lijk gaat
Tachtig jaar: 't is de levensavond.
De Kamer van '18 zal naar alle waar
schijnlijkheid den „geacihten afgevaardig
de uit Goes" niet meer zienzelfs
zal er geen „afgevaardigde uit Goes" meer
zijneen gansch nieuwe aëra be-
gpnMaar binnen de muren van het
Binnenhof, èn ver daarbuiten 1 zal de ge
dachtenis van Lohman nog lang levende
MijVen, als van een der weinige waarlijk
„groote mannen" in 't worstelperk der
groote, der diepste beginselen".
Uit De Tele graaf:
„tn hem brandt het vuur, dat niet wordt
uitgebluscht. Het was vooral het bijzon-
c er onderwijs, waaraan hij zijn krachten
gaf Zooals voor Troetetra algemeen kies
recht het levensideaal werd, zoo werd
X®®} l ohman het christelijk ooiderwifs het
Altijd paraat, altijd scherpzinnig, altijd
slagvaardig, een gevreesd en geharnast
tegenstander, maar een edelman; zóó be.
zit hij nog tot op den huidiigen dag den
eerbied van het gansche parlement, welke
feil hij soms ook beging, en als hiji bet
woord Vraagt, is er altijd gespannen aan
dacht".
AA' o o r d en R e e 1 d schreef o.rn. de
volgeude regelen
„Urn de Schoolkwestie is deze Chris
ten-Staatsman dus, nu vergrijsd in den
dienst, in de politiek gegaan. Zal hij thans,
nu eindelijk een oplossing gevonden is.
nu pacificatie aanstaande is, 's Lands
Raadzaal verlaten? Zwaar en moeilijk is
de strijd geweest, wellicht van langer duur,
dan menigeen zich aanvankelijk voorstel
de, want hoezeer men de vijandschap van
liet liberalisme maar al tc goed kende,
dat het zoo hardnekkig den voet zou
dwars zetten aan den voortgang van het
recht, dat zal menigeen niet hebben ver
moed. Maar Jhr. Lohman gaf den kamp
niet op. Al vielen er vele jongeren aan
zijn zijde, en al werden talrijke ouderen
door den onverbiddelijken dood uit de
rijen der .strijders weggerukt, hij bleef
trots zijn hoog® jaren, onvermoeid op
zijn post. En liet zal ongetwijfeld een der
glanspunten in zijn leven geweest zijn,
toen hij1 bij Koninklijk Besluit benoemd
werd tot Vice-President van de Staats
commissie, die zou trachten de kwestie
tot pen bevredigende oplossing te bren
gen".
Protcst-candidaten voor!
De heer J. H. schrijft in het Amh.
Dagblad 't volgende leuke artikeltje:
,,AATe kunne neerlaag in ons landi een
heel stelletje protest-candiidaten gebrui
ken.
Bij de nieuwe Kamerverkiezingen aller
eerst eeir stelletje, die het met de aan
genomen Grondwetsherziening niet eens
zijn.
Dan mogelijk hier en daar nog wel
een „frontmaker" van onvervalscht al
looi.
Dan de S. D. P. en de Christen-
socialisten, die in enkele districten toch
ook een kansje willen wagen.
En nu dreigt er nog' mieer gevaar te
gen het „laten zi ten wat zit", want onze
landweermannen met klein verlof maken
groote plannen.
Naar men weet, wil men het grootste
deel der landweer dit jaar 4 dagen op
roepen en daar hebben de meeste dier
heeren weinig zin in.
Er heeft zich reeds een Nederl, Bond
Van Landweermannen gevormd, die al
30.000 leden telt en het bestuur van den
Bond overweegt nu, of geen protestcandi-
daten gesteld moeten worden in de 39
districten, die vertegenwoordigd worden
door een lid, dat stemide tegen de motie-
Ter Laan, om de vierdaagsche oefening
te laten vervallen.
Dat kan me een rare pian worden I
Zoo'n protest-candidaat kan mogelijk
tegen 99 dingen wezen, waar een land
weerman met klein verlof vóór, is, maar
hij zou tegen die vierdaagsche oefe
ning zijn, en 'daarom alleen zou hij' dan
(gestemd moeten worden.
De getrouwe lezer van deze rubriek
Weet, dat ik me mijn eer Ms landweer
man met klein verlof niet straffeloos laat
rooven en .dat ik onlangs een dierbare
vriend ernstig heb bestraft, omdat hij me
voor een landstormer versleet „maar
deze politiek wordt me toch wel Wat kras.
Afgedacht van het feit, dat een góede
inspectie van de landweer mie lang niet
overbodig lijkt of daar vier dagen voor
noodig zijn is een tweede vraag! moes
ten we de politiek hier maar buiten laten.
Stel U voor, dat we hier in Arnhem
als protest-candidiaat krijgen mijnheer X.
M'nheer X is: le tegen de grondwets
herziening; 2e tegen de gelijkstelling van
het onderwijs enz. enz.
M'nheer X is voor: het niet doen door
gaan van de vierdaagsche landweeroefe
ning.
Op m'n woord vaar eer als landweerman
met klein verlof: ik ga stemmen, maar
'k maak m'nheer X niet zwart.
Dan neem ik liever de spuit opi den
schouder, zeg vrouw en kroost vaarwel
en meld me voor de vierdaagsche in
spectie!"
Beknopt overzicht van den toestand.
Het jongste Romeinsche stafcommuni-
qné geeft ondubbelzinnig te kennen, dat
het Italiaansche offensief danig aan 't ver
flauwen is.
Langs het front in Trente en Karinthië
was Dinsdag de artillerie-actie zwak. Ze
was wat heviger op het Giuliafront en
geweldig in den sector tusschen den Kuk-
berg en Vodice en ten O. van Görz,.
Op verschillende plaatsen hebben de
Italianen de handen vol met de aanvallen
der Oostenrijkers.
Slechts tusschen Jamiano en de zee
hebben de Italianen door partieele aanval
len hun terreinwinst 'n weinic kunnen
uitbreiden.
Het lijdt geen twijfel, de tiende'Isonzo-
slag is ten einde.
Wij zijn geneigd ook hierbij te denken
aan den grooten terugslag, dien de ge
beurtenissen in Rusland op de ontwikke
ling van de operaties op de overige oor
logsterreinen hebben.
Ook bij het met zoo groote krachts
inspanning door do Italianen ondernomen
offensief, moet die terugslag zich ernstig
hebben doen gevoelen.
Wij twijfelen er aan of de Oostenrij
kers anders in staat zouden zijn geweest
om aan den nog nimmer zóó sterken
druk weerstand te bieden.
Geen enkele omstandigheid heeft de
Oostenrijkers bij den tienden fsonzosiag
mèèr in do hand gewerkt dan de toe
stand in Rusland, die hun toeliet krachtige
versterkingen naar het Isonzo-front te
zpnden.
In Rusland zullen de leidende mannen
van deze omstandigheid volkomen op de
hoogte zijn en de verantwoordelijkheid
daarvan gevoelen.
Wanneer het der nieuwe voorloopige
regeering ernst geweest is met haar ver
klaringen, omtrent een trouw blijven aan
de bonclgenooten en het voortzetten van
den gemeenschappelijken strijd, dan moet
het verloop, dat de gebeurtenissen gehad
hebben, door haar ernstig betreurd wor
den. Want zij zal zich dan, zij hel in
direct, mede-verantwoordelijk voelen voor
het niet-slagen van het Italiaansche of
fensief.
In deze omstandigheid is het wel op
merkelijk, dat een Buitsch legerbericht
nu juist melding maakte van een toe
nemen der gevechtsactie op het Ooste
lijk oorlogsterrein. Er wordt, zoo heette
h©t, met aanvallen van Russen en Roe
menen rekening gehouden.
Overigens geen belangrijk strategisch
nieuws.
De vredesbeweging is nog slechts een
gestamel van enkelingen, die smachten
naar vrede.
De club der Duitsche sociaal-democra
tische afgevaardigden heeft het volgende
manifest gepubliceerdDe club van Duit
sche sociaal-democratische afgevaardigden
begroet den Petersburgsche arbeiders- en
soldatenraad als pioniers van den we
reldvrede en van de Europeeache demo
cratie. De club verklaart zich in volle
overeenstemming met den raad wat be
treft zijn dubbel doel. Zij is besloten
ook op den bodem van het parlement
met alle kracht voor een snellen vrede
zonder annexaties of schadeloosstellingen
te arbeiden.
Verder heeft de bond van Hongaar-
sche vereenigingen zich tot de interna
tionale centrale te Londen gewend met
een vredes-aansporing, waarin op de eer
ste plaats gewezen wordt op het feit,
dat de vereenigingsbeweging van het be
gin af aan zich ten doel heeft gesteld
het herstel van den vrede.
De bond wil, dat de centrale zoo spoe
dig mogelijk een bijeenkomst belegge,
liefst in Nederland of Zwitserland, om
de vredesbeweging te bevorderen en de
'plannen te bestrijden tot voortzetting van
een oeconomischen oorlog na het slui
ten van den vrede.
Tegenover de vredesbegeerte in Europa
staat de toenemende oorlogstest in de
nieuwe wereld.
Brazilië is nu door een besluit - der
Kamer zonder eenige formeele oorlogs
verklaring den wereldkrijg binnengegle
den.
ftorto Oorlogsberichten.
Over de oplagen van. eenige bladen
in Italië kunnen wij' de volgende spre
kende cijfers publioeerenDe „Coirriera
della Sera" en de „Secoio" hebben on
geveer een opl'agte van 4)00.000 en 300.000
exemplaren; ook kenteefcenend voor de
stemming aldaar is .wel', dat het (socia
listische en vredelievende) blad de „Avan-
ti" gestegen is van een oplaag van 35.000
exemplaren tot 80.000. Daarentegen heeft
de oorlogszuchtige „Popoto' d'Italia"
slechts een oplage van 2000 exemplaren;
deze kan dus in gepnerlei wijze als or
gaan van de algemeene stemming gelden.
Naar de Petit Parisien uit Was
hington verneemt, zal president AVilson
binnenkort gelijktijdig in AAteshtegton en
in Petersburg een mededeeliug doen pu-
bliceeren over de vredesvoorwaarden der
Vereenigde Staten.
Naar aan de „Herald" uit Was
hington Avordt geseind, zijin de vertegen
woordigers der voorloopige Russische re
geering, met een bijzondere zending al
daar aangekomen. De leden dezer mis
sie verklaarden echte zich omtrent het
karakter hunner opdracht niet te mogen:
uitlaten.
De Corrièïe della Sera deelt me
de, dat volgens te Rome ingekomen be
richten, men in Engeland is overige, i
tot het requireeren van allerlei soorl
groenten, zoomede van geïmporteerde voe
dingsmiddelen. De bereids afgesloten con
tracten worden geannuleerd, terwijl' de
burgerij verplicht is binnen vijf dagen
aan de autoriteiten op te geven, welke
levensmiddelen zij' nog in voorraad heeft.
De vermindering van productie aan
broodgraan ïn Frankrijk moet dit "jaar
ongeveer 41 millioen centenaars bedragen.
De levensmiddelencontroleur in En
geland heeft op alle uit Amerika en Au
stralië ingevoerde kaas beslag gelegd.
Volgens een Havas-bericht uit New-
York heeft Rockefeller het plan een ge
deelte van zijn groot fortuin beschikbaar
te stellen v oor den wederopbouw van het
verwoeste gebied in Frankrijk. Zijn eerste
gift bedraagt 25 millioen gulden. Volgens
berichten uit Engelsche bron zou hij aait
het. Rockefeller-instifuut 187i/s millioen
gulden hebben geschonken en 125 mil
lioen aan het Roode Kruis, benevens veel
geld voor oorlogsdoeleinden.
-De Parijsche pers verneemt uit New-
York, dat Simon Lake, de uitvinder van
de duikbooten welke thans bij de Ame-
rikaansche marine in gebruik zijn, ver
klaard "hoeft, in staat te zijn trans-at-
lantische duikbooten van 10.000 ton wa
terverplaatsing te bouwen.
In (het Amerikaansche parlement
hield gisteren mejuffrouw Rankin, de
eerste vrouwelijke afgevaardigde, haar
eerste redevoering ten gunste van een
'amendement op de levensmilddelenwet,
dat tot strekking had, zooveel mogelijk
de 'diensten Van vrouwen te gebruiken
bij het toezicht op de voedselvoorraden
in het geheele land. Ten slotte nam heit
Huis het amendement met algemeen.©
men aan.
Volgens een telegram uit Kopen
hagen vaan de „Koln. Ztg," is1 de staxf
Ts'aritsyn aan de AVolga in de handen
van oproerige 'soldaten gevallen. Deze heb
ben anderhalf millioen nieuwe belastingen
uitgeschreven en zich van alle riviersche
pen die er lagen, meester gemaakt.
Atijf vliegtuigen zijn gister henoor
den Ameland gepasseerd.
Italië heeft den uitvoer van zijide
naar onzijdige Janden die aan staten gren
zen, waarmee Italië in oorlog is, ver
boden Voor Zwitserland werd een ui4
zonderingshepalinig getroffen.
De bevolking van het Grieksche
eiland .Santa Maura is in opstand gekomen
en heeft zich bij' de Venizelistische be
weging aangesloten.
Een Engelsche communiqué meldt:
In de afgeloopen week zij'ln aangekomen
271.9 schepen, Vertrokken 2768, 18 sche
pen boven de 1G00 ton en 1 beneden dé
1600 ton werden tot zinken gebracht, 17
schepen werden zonder succes aangeVal1-
len, 2 visschersschepen zijn tot zinken
gebracht.
Wolff beweert, dat zich in Frank
rijk steeds meer stemmen ovter de Wei
nige doeltreffendheid der tanks verhef
fen. De pantserwagens zouden te spoe
dig in brand vliegen. Van de 108 tanks,
die aan het offensief deelnamen, zou
den er 66 vernield zijin.
Huysmans heeft Verklaard e*
het Volk kan het bevestigen dat de
conferentie te Stockholm' tot een nader
te bepalen dag in Juli is uitgesteld.
Volgens de Hongaarsche bladen zal
het nieuwe kabinet er vermoedelijk als
volgt uitzien: ministerpresident: graaf
Julius Andrassy; binnenl'. zaken: graaf
Johann Hadik of Ludwig von Nav.ay; fi
nanciën: Alex. AVekerle; onderwijis graaf
Albert Apponyi; handel: graaf Bela Se-
renyi of graaf Moritz Esterhazy; justi
tie: baron Julius Wlassics; honved.: Lud
wig Ssuimay; Kroatië: giraaf Pejacsevioh;
koninklijk hof: graaf Aladar Zichy of
graaf Jozef Ilunyady.
In het Engelsche satyrieke blad
„Common Sense" wordt het volgende spot
dicht op de democratie gegeven.
Some rats are brown and some are black;
Some hunt alone, and some in a pack;
Some live in a stye, and some in a stack;
The worst of all, the political rat,
Goes by the name of the democrat.
(Sommige ratten zijn bruin en sommi
gen zwart; sommigen jagen alleen en
anderen in een troep; sommigen wonen
in een hol en weer anderen tusschen
oude rommel; maar de ergste van al,
de politieke rat, draagt den Öaam van
democ(rat).
