3ïo. 188
Maandag 14 Mei 1917
31e Jaargang
Da Groot® Oorlog.
Binnenland
Uit de Pers.
Uitgave van
ge Iva&ml. Venn. LUCTQR ET EMgRGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes
EiANGE VQ'RSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
EIRMA F. P. DHUIJ - D. BURG.
Drukkers
Bosterbaan Le 'Co int re, Goes.
fco'ement als beginsel.
Gr. .".ui van Prinsterer was reeds in 1869
begonnen te probeeren de Christenman
nen van den Reveil los te maken uit
de doodelijke omarming van de conserva
tieve partij.
Immers deze partij bestreed niet de
Revolutie, maar het al te radicaal toe
passen van hare beginselen. Het ging vol
gens uie partij tegen het radicalisme. En
dit nu was heelemaal onjuist.
Groen wist clat tegen het ongeloof
de wortel der Revolutie moest worden
gesteld het geloof. Tegen de Revolutie
het Evangelie.
Ben Christenen voegde het niet in den
strijd togen ongeloof en radicalisme zich
te laten inlijven bij de conservatieve par
tij ons voegt het initiatief, zoo sprak
hij in 1869 op de bijeenkomst te "Utrecht.
{Ned. Ged. 190).
Professor Bnijs, een liberaal van on
verdacht allooi, had gezegd: Isolement
wil zeggen hel streng vasthouden aan
eigen beginselen.
Dal beaamde Groen van Prinsterer.
Zijn isolement was een zaak, niet van
takfiék. maar van beginsel.
In mijn isolement', zoo sprak hij, ligt
mijn kracht.
Hetgeen zeggen wilin mijn beginsel
vastheid ligt mijn kracht.
Zou onze partij nu weer terugtreden
in Jj, ar isolement, dan zou zij niet in
de eerste plaats weer beginnen met op
zichzelf te staan, maar om te handha
ven hetgeen door Groens heldendaad in
1871 toen hij nagenoeg al zijne vrien
den en geestverwanten losliet werd
daargesteld.
Isolement sluit derhalve de mogelijkheid
en het recht van saamwerking niet uit.
Zelfs is saamwerking met andere par
tijen zonder isolement onzedelijk, ja on
mogelijk.
Isolement heeft ten doel verbinding;
het is de onmisbare voorwaarde om te
komen tot die vrije verbinding, waarbij
gij meester blijft, met wien, op wat be
ding en voor hoe lang ge samenwerken
vyiflt Ons Progr. pag. 1169).
Al is het dan ook dat .iedere partij,
het volgend jaar, onder het nieuwe kies- j
stelsel, op „eigen kracht is aangewezen, 1
ifi Kamers en Staten en Raden blijft de
saamwerking, de coalitie der drie in en
naar hun isolement levende partijen al
licht nog noodig. Zij kan zelfs goed zijn,
indien maar van elk der partijen reeds
bij de stembus vaststaat wat zij1 wil, op
dat de andere partijen bij1 de stembus
kunnen uitspreken of zij aan de coali
tie zullen blijven meedoen, of beginnen
mee te doen, dam wel of zij de saam
werking aan de overige tot éénzelfde doel
vereenigde partijen zullen opzeggen of er
zich verre van houden.
Niet als partij op onszelf staan en met
geen andere partijen willen rekenen, dit
is het niet waartoe onze partij ooit zal
kunnen worden geroepen.
Hei zou de dwaasheid gekroond zijn
van wié er alzoo over dacht.
Maar, hetzij met of zonder saamwerking
vasthouden aan de eigen beginselen, en
daarvoor opkomen, en er naar hande
len, bij de stembus en in de Raadszaal,
in de Staten Provinciaal en in de Sta
ten Generaal, dat is het' historische, prin-
cipieele isolement naar hetwelk de anti
revolutionaire partij steeds zal hebben le
streven.
Beffeop? overzicht ven den toestand.
Menige lezer zal met spanning uitzien
■naar eenig officieel bericht omtrent den
strijd, welke Zaterdagochtend van 3 tot
7.30 uur in onze provincie zoo de aan
dacht trok.
Men wist reeds, dat de actie door vlieg
machines ingeleid was en dat later En-
gelsche zeestrijdkrachten aan het bombar
dement van de Belgische kust deelnamen.
Voornamelijk Zeebragge werd geducht
•beschoten.
Berlijn geeftthans het volgende wel
zeer sobere communiqué:
„Eenige vijandelijke monitoren bescho
ten gistermorgen bij mistig weer op groo-
ten afstand Zeebragge. Zij verwijderden
zich, toen onze batterijen het vuur open
den. De materieele schade is gering. Geen
verliezen van menschenlevens. Twee vij
andelijke vliegtuigen werden neergescho
ten".
We lazen nog geen Engelsch bericht.
L)oeh uiteraard zou dit geen nadere in
lichtingen kunnen verschaffen omtrent de
aangerichte schade.
Hot is duidelijk, dat deze actieop de
kust bedoeld is als steun van de op&
valies op het slagveld.
Immers de Engelschen hebben Zater
2)eZeeuw
dagnacht weer een krachtiger) aanval ge i
daan op wat zij noemen de Hindenburg- 1
linie, in de nabijheid van Bullecourt. op j
den weg Atrecht -Kamerijfc en- ten N. van 1
te Searpe.
Zij namen „alle ten doel gestelde pun
ten" en enkele honderden gevangenen.
Volgens het Duitsche bericht zijn. deze
aanvallen totaal mislukt. Hoe het zij, de
strijd krijgt hier meer en meer een lo
kaal karakter.
Ook op het Zuiderfront begint zich le
vendige -actie af te jeekenen. Ze leidde
echter niet tot eenig resultaat. Noch de
actie in de lucht, uitgenomen dan een
brand in een arsenaal te Pola, en de
vernieling van burgerhuizen in verschil
lende steden. Doch deze resultaten wor
den nauwelijks geteld en dat ze van geen
"beslissend karakter kunnen zijn, hebben
wij geleerd uit het bombardement van
Zierikzee op 30 April.
Tot slot nog 'n enkele aanteekening
aangaande de Russische revolutie, wel
ke een zeer merkwaardig verloop begint
te nemen.
Zelfs de Raad van Afgevaardigden, der
Arbeiders en Soldaten wordt door een
groot deel der natie al niet meer ra
dicaal genoeg geacht en zoo hij deel mocht
nemen aan de coalitie-regeering, zou hij
onmiddellijk een krachtige partij van po
litieke tegenstanders tegenover zich vin
den.
Met één stem meerderheid heeft de
Raad besloten deel uit te maken van
een csalitie-Kabinet. De minderheid ziet
er dus blijkbaar een gevaar in, om of
ficieel samen te werken met Miljoekoff's
ministerie, dat in het nieuwe. Rusland
al weer tot de gematigden behoort.
Er zullen drie nieuwe portefeuilles wor
den ingesteld: munitie, arbeid en onder
steuning. De eerste is veelbelovend voor
de gebeurtenissen op het slagveld, waar
de toestand op het oogenblik veel gelij
kenis met een wapenstilstand begint te
vertoonen. De minister van oorlog, Goets-
kof, heeft in de Doema verklaard, dat
de gevechtswaarde van het leger ernstig
onder de politieke evenementen heeft ge
leden. De twee-, ja, meervoudige regee
ring in het Russische Rijk doet haar in
vloed op de troepen gelden, zioo zeide
de minister. Hij .meende, dat dit op den
duur noodlottig zou kunnen worden, Wan
neer niet spoedig aan de verbetering van
den geest der riroepen gewerkt wordt.
Intusschen verklaarde Skobolef, lid van
het uitvoerend comité van deii Raad van
arbeiders- en soldaten-afgevaardigden, dat
het geheele Russische proletariaat met
verontwaardiging de gedachte aan een af
zonderlijken vrede verwerpt. Iedere sol
daat, die om het zoo uit te drukken,
een afzonderlijken vrede sluit met de Duit-
schers, schaadt de algemeene zaak dei-
Russische democratie. Het leger moet
krachtig en strijdvaardig gemaakt wor
den; het mag zich niet demobiliseeren
in de loopgraven, maar moet tot het of
fensief overgaan.
Dit is de theorie.
Of de practijk er aan beantwoorden
zal, is o.i. zeer de vraag.
Met twee maten.
In de Nieuwe Co u ra n t wordt naar
aanleiding van de lompe bommenwerperij
op Zierikzee die aan drie menschen het
leven, en aan twintigtallen anderen hun
huis en have kostte, meer dan één staaltje
verteld van Engelsche onkunde in de
aardrijkskunde, met name van ons land;
zoo onder anderen dat bij de aanbieding
van een telegram naar Amsterdam .door
een Hollander in Engeland de ambtenaar
van het telegraafbureau dezen vroeg waar
Amsterdam lag, en op diens antwoord
dat Amsterdam de hoofdstad van Neder
land is, 'hernamhé, heeft Amsterdam
een postkantoor?
Naar aanleiding nu van déze en nog
meerdere meegedeelde stomheden van En
gelsche onderwijzers en ambtenaren
een. o.a. dacht dat Amsterdam in Zwe
den lagzegt De Toekomst wel
ke zich terecht aan deze gemoedelijke,
tot verschooning voor de domme daad
van den Engelschen vliegenier bijge
bracht© uitstalling van domheidjes er
gert, onder meer
„Dergelijke staaltjes van Engelsche on
kunde zijn wel zeer „grappig", maar het
teekent toch den geest in Nederlandsche
kringen, dat men bij de ramp, die een
onzer Zeeuwsche steden betrof, niets be
ters weet te doen dan elkander anecdo
tes vertellen. Heeft men zich bij vergis
singen van Duitsche commandanten ooit
zoo gemoedelijk getoond als bij het aan
schouwen van de puinhoopen en doo-
den van Zierikzee? Nu het reeds - zoo
vaak herhaalde heen en weer vliegen van
Engelsche luchtvaar-tuigen over ons
Zeeuwsche gebied eindelijk tot een ramp
aanleiding heeft gegeven, zou men zoo
denkenOch wat, wat hindert 't!
Bij de eerstvolgende vergissing wachten
ons weer grapjes over die leuke domme
Engelschen
Intusschen maakt het wel een ietwat
eigenaardigen indruk, dat een volk, het
welk immers strijdt voor de kleine na- j
tiën, niet weet waar die natiën en de
I
steden hunner landen op de kaart te vin
den zijn.
Goed antwoord
Wij lezen in de „Toekomst"
Gesteld eens, dat iemand, wien ik geld
heb geleend, mij de rente komt betalen
en mij dan, alvorens het .geld te over
handigen, aldus toespreekt: „Ik ben u
geld schuldig, maar ik ben ook geheel
onthouder en acht rooken nadeelig. Daar
om stel ik de voorwaarde, dat gij het
geld, dat ik u schuldig ben, niet aan ta
bak en sterke drank besteedt". Welk ant
woord zal men zoo iemand geven?
Iets dergelijks is mij; overkomen. Ten
einde betaling van de rente van een
Amerikaansche obligatie te kunnen krij
gen, werd van mij gevorderd onderteeke-
ning van ee^ verklaring, waarbij ik mij j
moest verbinden deze rente op geenerlei j
wijze te doen strekken ten bate van de
vijanden van Engeland.
In plaats de gevorderde verklaring heb
ik het volgende op1 het mij toegezonden
papier geschreven
„De ondergeteekende verklaart met zijn
eigendom en dat is verschenen rente
te willen doen wat hij goed vindt,
en geen slaaf van Engeland te zijn".
Betaling zal nu wel voorioopig' niet
plaats hebben, maar liever dat dan een
zoo vernederende verklaring te ondertee
kenen.
Korte Om iogsberichten.
Naar uit Petrograd gemeld wordt,
is door den minister van bimienlandsche
zaken een commissie benoemd ter her
ziening der wetten betreffende de uitoefe
ning van den Katholieken godsdienst.
Een Rijksdagafgevaardigde heeft ver
klaard, dat een nieuwe verordening om
trent het afleveren -dei' kerkklokken in
Dfuitscliland eenigszins aan de geuite be
zwaren zal tegemoet komen.
-Mét ingang van morgen zal langs
Sluis en Ede weer brood uitgevoerd wor
den naar /Brugge en Osteïidë en naar
Ecloo.
Morgen zullen in den Rijksdag de
bekende interpellaties betreffende de oor
logsdoeleinden 'behandeld worden. De
rijkskanselier zal daarbij het woord voe
ren.
In de Sunday Times, van Johan
nesburg, van 25 Februari vertelt een kapi
tein Holloway van de gevechten bij Ver
dun, die hij had meegemaakt. Bij een
foto van SenegaJeezen staat er: „Van
900 man van dit regiment werden er
in één gevecht 800 weggemaaid."
De voorloopige regeering in Rusland
heeft de Verbanmngsstraf en de uit
zetting afgeschaft en zé door gevangenis
straffen van tenminste drie jaar vervan
gen.
Zaterdagochtend yan 3 tot 8 uur is1
een aanval op Zeebragge vanuit zee ge
daan.
Uit Lugano wordt aan 't Berliner
Tageblat" geseind: Te Savona zijn 800
geredde zeelui en 80 Roode-Kruislzus-
ters van het tot zinken gebrachte s.s.
„Transisylvania" geland.
Volgens nieuw-ingekomen duikboot
rapporten zijn in den Atlantis'chen Oce
aan en het Engelsch Kanaal tot zinken
gebracht 6 stoomschepen, 7 zeilschepen
en 12 visschersvaartuigen met een geza-
menlijken inhoud van 29500 bruto ton.
Volgens een officieel Duitsch bericht,
wordt in Zwitserland een Fransche pro
pagandafilm vertoond, waarop men kan
zien h oe de handelsduikboot Deutschland
door twee Fransche kruisers wordt opge
bracht. De bedoelde duikboot ligt ech
ter veilig en wel in een Diütsche ha
ven.
Reuter publiceert de vertaling van
een kennisgeving van den Duitschen ko
lonel Gloss uit 1915, waarin den be-
waners van de streek Roinon (ten westen
van St. Quentin) werd bevolen eiken dag,
ook Zondags, veldarbeid te verrichten met
een half uur verpoozing 's ochtends en
één uur 's avonds. Lanterfanten werden
gestraft, voor de volwassenen o.a. met
j 6 maanden gevangenisstraf.
In een Amerikaansfch blad, aldus de
N. R. Ct., vinden wij een herinnering
aan een rede, op 3 Nov. 1912 aan de
Stanford Leiand universiteit gehouden
door dr. David Starr Jordan. Deze gaf
de volgende cijfers. In een modernen oor
log kost het 37.500 gulden om één sol
daat van het vijandelijke leger te doo- j
den. In den Boerenoorlog kostte dat aan
de Engelschen zelfs 100.000 gulden! In
de Ver. Staten werd in 1912 dagelijks j
f2.500.000 uitgegeven in verband met
vroeger gevoerde oorlog: en iederen dag
geeft de Unie 1.925.000 gulden uit om
voorbereid te zijn op een mogelijken oor
log in de toekomst.
De Engelsche regeering beeft alle
gerst in het bezit van de brouwers ,ge-
requireerd.
Er was reden om aan te nemen dat
het resultaat van de besprekingen tus-
sehen de Engelsche regeering en de vak-
vereenigingen over de stakingen, die de
munitie-productie bemoeilijken (er is o.a,
een staking te Woolwich en steeds komen
ideine stakingen voor) zal zijn, dat heden
algemeen, het werk zou worden hervat.
De in Frankrijk genomen proef met
de vleeschlooze soupers schijnt onvol
doende resultaten te hebben opgeleverd.
Door den maatregel moet volgens de bla
den slechts 10 "pet. bespaard zijn, hetgeen
veel te gering wordt geacht. De minister
zal daarom ,naar wordt aangenomen, op
zijn eerste plan terugkomen en te beginnen
met 15 Mei twee vleeschlooze dagen in
voeren.
Wolff meldt: Sedert het begin van
het offensief bij Atrecht zijn er gevangenen
van 32 verschillende Engelsche divisies
de Duitsche verzamelplaatsen gepasseerd.
Daar zij uit alle; deelen van Engeland
en de koloniën komen geven zij een
beeld van de stemming in het Engelsche
wereldrijk. Hef meeste vertrouwen-heb
ben nog de Kanadeezen en de Australi
ërs. Het schijnt, dat er bij. verlof van
de kolonialen in Engeland alles' gedaan
wordt om hun de groote gevaren, die
er door den duikbootoorlog dreigen, niet
te laten bemerken. Gedrukter is de stem
ming van de Engelschen, die de ernstig©
zorgen, die er over Engeland gekomen
zijn", niet langer verbergen. Gelijk bij alle
gevangenen is de oorlogsmoeheid groot;
'zij klagen over slechte leiding, de nooge
verliezen en voorts klagen zij er over
hoe zeer de toestand zich sedert den slag
aan de Somme in het. nadeel der bondge-
nooten gewijzigd heeft.
V
De Koningin
heeft het voornemen morgen, Dinsdag,
het Paleis in het Bosch te betrekken.
lEngelsch vliegtuig geland.
Nader vernemen we, dat de te Cadzanid
gelande vliegmachine is de Engelsche één
dekker „Firchly 5154". Hij daalde vlak
bij cfe kust onder St. Pieter gem. Niéuw-
vliét. Inzittenden waren de Canadeasche
vlieger Tapscott en de waarnemer Ri
chardson, die geïnterneerd zijn.
Da laatste dagen vliegen voortdurend
Duitsche en Engelsche vliegtuigen over
Naderlandisch grondgebied, aldus wordt
uit Cadzand aan het Hbld. gemeld.
Verhoogde g p o o r t a r i e v e n.
Onder de vele klachten, die dé aan
staande verhooging der spoorwegtarieven
brengt, komt deze het meest voor, dat de
3da kl. reiziger, die geen goedkooper kjas!-
se kan kiezen etj^toch reizen moet, er zoo
slecht af komt; men vraagt om een 4e
klasse, in bagagewagens b.v. .Wij heb
ben inlichtingen ingewonnen en moeten
meedeelen, dat de billijkheid van de klacht
wel wordt erkend, maar dat er toch
niets aan te doen is. Bagagewagens heb
ben dje spoorwegmaatschappijen ten eer
ste voor bagage noodig; in een bagage
wagen gaan voorts veel minder menschen
dan in een 3e klas-rijtuig en wanneer
er door het scheppen van een 4e kl'.
evenveel gereisd werd als andere jaren,
zou 'er geen vermindering van wagens'
en dus geen bezuiniging van kolen plaats
hebben. (Hbl.)
P. en T. p e r s o n e e 1'.
De algemeene vergadering van den Ned.
Bond van 'Chr. Protaatantsch post- en
telegraafpersoneel zal plaats hebben jbe
Utrecht op' 24 en 25 Juli.
Een ambtenareoleger.
De „Middelburgsche Grt." heeft de moei
te genomen, om in de staatsbegrootingen
na te gaan, hoeveel staatsambtenaren er
in ons land zijn. Zij komt daarbij tot
een totaal van 59.720 in rijk-dienst, hoe
wel floor soms noodzakelijke schattingen
niet kan worden ingestaan, dat dit niet
eenige honderden buiten het juiste aan
tal is, Bijbaantjes zijn niet medegeteld,
ook geen miliciens1.
VERSCHIJNT ELKEH SQEREDACL
1 v. Mi
A'bojinementsgrgsi
Per 3 maanden fr. p. post fl.öö
Eosse nummers -Ö.0B 1
nai
Prijs der Advertentien,
14 regels f 0.60, iedere régel meer IS aL
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaard®*.
Bewijsnummers 5 cent.
Het aantal ambtenaren in dienst dei-
provincies is niet zoo groot, hoewel bet
toch in de honderden loopt. Agders is hot
bij de gemeentende grootste daarvan
tellen haar personeel bij duizenden. Dan
zijn er de onderwijzters, bij net openbaar
en bijzonder lager onderwijs, vluchtig ge
schat op 30.000, verder het personeel van
de waterschappen. De spoorwegambtena
ren zou men als sefni-aimbtenaren kunnen
betitelen; alleen de S.S. heeft er reeds
22.000.
„Als men dat alles eens bijeen voegde,
zou men tot eenige honderdduizenden
komen, die hun bestaan vinden in de
openbare diensten, waartoe de spoorwegen
met staatstoezicht ook wel gerekend kén
nen worden, evengoed als de staat door
zijn subsidie een factor van be teekenis
is in het bijzonder onderwijs."
Een vorst in de poëzie, een kind in de
staatkunde.
In De Rotterdammer lezen wij:
Een der Nederlanders, die geen vrede
hebben met den tegenwoordigen gang van
zaken, js Dr. Frederik van Eeden, ver
dienstelijk dichter en prozaschrijver, oud
leider der communistische kolonie Wal
den, redacteur van De Grorene. Een
man mot velerlei predicaten en titelsl
Het „Laat zitten wat zlit" kan hem niet
bekoren.
De Algemeene Staatspartij stélde hem
candidaat voor de Tweede Kamer en tie
heer Van Eeden aanvaardde die candida-
tuur.
Bereids hield hij eene politieke rede,
waarin hij zich, naar de bladen melden,
o.m. aldns aan de kiezers voorstelde:
„Men stelt den dichter voor als een
rijmelaar, een lij'dverdiijver, een amusé-
mentsman.
Neen, een dichter is' een doener,
een schepper. Hij moet zijn de wegwij
zer, de gids voor de menschheid.
Hij is nuttig in zijn algemeenheid
tuisschen alle zakenmenschen in het
parlement.
De dichter ziet het leven van de
rijken, ziet dat van de armen, in hun
eenzaamheid.
Zij willen allen, evenals hij, gemoeds-
- rast. Zij willen welvaart, vrijen tijid,
doch maken door hun hebzucht ande
ren tot afhankelijiken.
Aanvankelijk wilde hij hel aanbod om
een Kamorcandidatuur te aanvaarden,
niet accepteeren. Later dacht hij: dat het
plicht was' niet, te weigeren.
Hij zal allicht niet zoo heel veel
sléchter zijn als de honderd die er
zitten. En een bewijs van hooge bescha
ving van een volk acht hij het alsi
een dichter, een zoeker naar waarheid
in het parlement wil brengen.
Van Dr. Schaepman is eens gezegd,
dat hij was een vorst in de poëzie, maar
e.ën kind in de staatkunde.
Als wij de politieke allures van Dr. van
Eeden gadeslaan, dan komt het ons voor
dat op hem 'dit woord beter van toepassing
is dan op den grooten Roomschen doctor.
Althans het tweede deel van dit ge
zegd.
De crisis aan Ooriog.
De „N. R. Ct." acht, dat op dit oogen
blik een „krachtige persoonlijkheid" aan
't hoofd van dit departement onmis
baar is
„eene die zeer zeker voor de sociale
vraagstukken, welke telkens bij onze lang
durige mobilisatie worden betrokken, niet
blind zal zijn, maar die toch de uit
rusting, de oefening en de uitbreiding van
bet veldleger als het allesoverwegende
moment van zijn taak zal wiüen beschou
wen.
Zulk een figuur te vinden moet op het
oogenblik niet zoo heel moeilijk zijn. Veel
beter, dan in normale tijden moet de toe
stand van gewapenden vrede, waarin ons
land nu haast drie jaar heeft verkeerd,
aan de mannen van kracht en talent in
het leger de gelegenheid hebben gegeven,
boven de anderen-uit te blinken en zich
te doen onderscheiden, en in den kring
der regeering zullen dezulken ongetwijfeld
bekend zijn.
Wij zionden haast zeggen: de matei van
gemak, waarmee een opvolger voor min.
Bosboom gevonden wordt, zal de toets
steen zijn ter beoordeeling van zijn beleid.
Is zijn bestuur van dien aard geweejst,
dat men ook nu nog naar een goed. minisr
ter van oorlog moetzoeken, zonder
eigenlijk te weten waar, omdat de goede
i krachten, die er ongetwijfeld in het la
ger zijn, geen gelegenheid hebben gehad,
zich te doen onderkennen en naar voren
te komen, dan is er door deze crisis
inderdaad eene fout in het bestuur bloot
gelegd, die hoe eer hoe beter behoort
te worden verholpen".
