No 178
Woensdag 3.Mei 1917
31e Jaargang
De Groote Oorlog.
FEUILLETON.
Binnenland
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTÖR ET EMERGO,
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE V.O.RSTSTRAAT 219,
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre, Goes.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden fr. p. post fl.50
Losse nummers -0.06
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Prjjs der Advertentiên.
14 regels f 0.60, iedere regel meer 16 cL
3-maal wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Bewijsnummers 6 cent
De rede van den heer Lobman.
De rede in de 39e jaarvergadering! dor
Unie „een school met den Bijbel", te
Utrecht door den heer De Savornin Lob
man uitgesproken, heeft reeds toen zij
in korte saam trekking in de bladen ver
scheen -de aandacht getrokken. De
vergadering zelve, voor wie zij uitgespro
ken werd, hoorde haar blijkbaar met vol
le instemming aan.
Thans verscheen de rede 'in druk bij
de firma Oosterhaan en le Cointre te
Goes. Wij hebben haar gelezen en hebben
niets kunnen vinden waarmee we het niet
eens zijn; alleen het bestreden punt van
Groen's ommezwaai in 1876, of liever
diens terugkeer, tot den eisch van fa
cultatieve splitsing, moeten wij, wat de
motiveering van dien terugkeer aangaat,
in het mudden laten. Het is trouwens
een ondergeschikt punt; het feit ztel-
ve valt niet te loochenen, en de brief
wisseling destijds van Groen's zijde ge
voerd is tot op zekere hoogte een te
zeer particuliere aangelegenheid, dan dat
zij ons nu nog belang zou inboezemen.
Trouwens dit is historie in den zin
van „het is geschied", en zal zich niet
meer herhalen.
De vraag blijft echter, ook na lezing
van dit glasheldere betoog van den boog-
geachten strijder voor ons recht deze:
Zal de wetgever straks de beginselen,
in de Grondwet neer te leggen, tot hun
recht doen komen in een nieuwe wet
op het Lager Onderwijs?
Hoe het Overigens ga, aan alle voor
standers der vrije school blijft de taak
opgedragen te zorgen, dat de vrije school
regel wordt en de openbare, of liever
de Staatsschool aanvulling:. De zorg, dat
niet alleen een derde, maar straks drie-
derden -onzer schoolgaande kinderen Vriji,
Christelijk onderwijs genieten.
Gelijk de heer Lobman te'Utrecht zoo
juist, gezegd heeft: „Uil. is dan de school
strijd, maar niet de strijd, over datgene,
Waarom het ten slotte te doen is. Niet
de strijd voor de beginselen, die naar
onze overtuiging aan alle duurzame ont
wikkeling ten grondslag moeten liggen.
Niet de istrijd, noodig om het Evange
lie te brengen aan alle creaturen".
e
Tweede Kamer.
Comité-generaal. Kader
opleiding. Tegen het sa-
lueeren.
De heer v. d. Voort van Zijp (a. r.)
-oo ut uoSnuA ojaquo uouopsiS' oiqosuoAA
mité-genevaal te richlen tot minister Bos
boom, aangaande het w. o. tot wij
ziging der Militiewet en het buitenge
woon Oorlogscrediet 1917.
Het verzoek was door tien leden on
derteekend, dus was er niets tegen, om
maar aanstonds de deuren te sluiten.
Anders een sensationeele gebeurtenis,
thans 'n gewoon verschijnsel.
Of de heer van Zijp het heeft gehad
over het tekort aan officieren of over
de veel te langdurige opleiding v.an die
heeren, weten we niet, doch wel mogen
we aannemen, dat de besprekingen niet
van dien aard zijn geweest, dat bet lot
van den minister hachelijker is gewor
den dan het is.
Bosboom zal wel; blijven.
Na een geheime zitting van ongeveer
21/2 tuut werd het kader-ontwerp1 afge
handeld.
door M. v. d. Staal.
8)
Moeder had blijkbaar op zujn gelaat
een vraag gezien, want ze ziei uit eigen
beweging', dat ze niet wilde; dat ze bij
hèm, bij Bobbie blijven wilde
Gisteren was die dokter er weer ge
weest. Juist, toen moeder een heel erge
hoestbui had en veel bloed opgaf. En
toen had hij gezegd, dat oT moeder
wilde of niet ze tóch naar 't Zie
kenhuis moést. Maandag, zoo zei hij;,
zou er de ziekenwagen voor de steeg
komen, om haar te halen. En moeder
had beloofd, dat ze gaan £ou
0, toen Johann dit vanmorgen hoorde
want gisterenavond laat had moeder
't hem nog niet durven vertellen had
hij, heel hard geschreid. En hij: was boos
geworden op dien dokter, die zijn moe
dertje [zoo dwóng, èn op dien agent,
dien naren agent nu, die de oorzaak van
deze scheiding geworden was.
Moeder suste hem. Nee, de dokter
dwóng haar niet. Hij had 'rwel gezegd,
De minister gaf nog eens aan, dat het
ontwerp strekte om mogelijk te maken,
ing'elijfden aain te wijzen voor kaderop-
leiding, ook nadat de eerste oefenings-
tijid is verstreken. In het begin in 1914
en 1915 had hij aspirant-officieren genoeg,
althans meer dan hij met zijn beperkt
aantal instructeurs verwerken kon. Nu
echter was de lust te zeer verminderd,
en had hij de bevoegdheid, om de man
nen aan te wijzen, van noode. Alleen
zegde hij toe, den mannen van de oudere
lichtingen geen zwaardere lasten te zul
len opleggen.
Bij de bespreking van een nieuwe Kre
dietaanvrage wou Duys .dadelijk tot een
aanmerkelijke beperking van het salueeren
besluiten. Doch zóó gauw scheen 't niet
kunnen gaan.
Nog 'n beetje geduld, heer Duys!
Beknopt overzicht van den toestand.
Nauwelijks is het Engelsche offensief
geluwd, om niet te zeggen gestuit, of de
Franschen zijn op hum beurt tot den aan
val overgegaan.
Ook nu werd het nieuwe offensief door
de berichten over de in kracht toenemen-
den artillerie-actie aangekondigd.
Na een nieuwe vuurgolf Van de grootste
hevigheid hadden in den namiddag twee
aaneengesloten Fransche hoofdaanvallen
plaats tegen de hoogte-stellingen ten
Noorden van Prosnes tot ten Westen van
Vandeisincoui't. Over een breedte van 11
K.M. drongen de Fransche strijdkrachten
met krachtig elan tegen de Duitsche stel
lingen vooruit. Door des vijands orkaan
van vuur werden de bestormingscolonnes
op vele plaatsen reeds tijdens hun op
rukken in elkaar geschoten, vernietigd of
tot den terugkeer gedwongen.
Aldus doet Wolff verslag van het
grootsch gebeuren.
Er blijkt wel uit, dat de aanval goed
voorbereid was en met groot zelfvertrou
wen uitgevoerd werd.
Laat ons zien, wat Berlijn er verder
van zegt:
„Op andere plaatsen, waar de Fran
schen in onze loopgraven vermochten bin
nen te dringen, werden zij in een gevecht
van man tegen man met handgranaten
en door onze tegenaanvallen onmiddel
lijk weer er uit geworpen.
„In den eersten stormloop der krachtig
aanvallende Fransche troepenmassa's was
de 4 K.M. ten Noorden van Prosnes ge
legen Mont Haut verloren gegaan.
„Onze colonnes gingen tot een onmid-
dellijken tegenaanval over en ontnamen
den zich wanhopig werenden tegenstan
der weer den Mont Haut. Zij brachten
den tegenaanval tot over de eigen stel
lingen en berokkenden den vijand bloe
dig© verliezen.
„Ook aan den Mont Cornillet leden de
Franschen een zware nederlaag.
„Na herhaalde krachtige vuurgolven
poogden de Franschen in den laten avond
©n in den nacht door aanwending van
snel toegevoerde versche troepen, het re
sultaat van den slag te hunne gunste
te wenden.
„Ondanks de grootste bloedige offers
en een geweldig verbruik van munitie,
mislukten ook deze aanvallen volkomen.
„Na verbitterde heen-en-weer golvend©
gevechten is onze infanterie in het vol
ledig bezit van haar oorspronkelijke voor
st© linie".
Dit communiqué geeft wel een goeden
indruk van d© heftigheid en hardnekkig
dat ze moést, maar zóó deden élle dok
ters; als ze zagen, dat dét 't beste was.
En ja, voegde moeder daarbij, zélf ge
loofde ze nu óók, dat het beter was;
wanneer ze een paar weken heerlijk sitil
liggen kon en ruisten
O, daar buiten, in de stad en langs
de rivier, in de uitspannings-Iokalen en
in de café's déér aten en dronken
de Rotterdammers' en waren zie vroolijk.
Maar Johann, telkens1 als hij naar zijd
moedertje zag, die morgen zou worden
gehaald, moést schreien. En hij, kón den
blik niet van haar afhouden
„Bobbie!"
Met een bevend© stem noemde juf
frouw Schill den naam van haar jon
gen, want ze zég 't wel, hoe groot ver
driet hij leed.
„Bobbie kom 'ns dicht hij me zitte;
hier naast me."
Johann voldeed dadelijk aan 'haar ver
zoek. Moeder streelde met haar zwakke
hand nu zijn gezicht en trok hein naar
zichtoe. j
„Kijk m'eenS aan," zei ze zlacht,
maar 't was geen bevel', eer een smee-
king.
Juffrouw Schill scheen, terwijl Johann
tot haar opzag, met een bange vrees
heid, waarbij gepoogd wordt een beslis
sing te forceeren.
En w© krijgen eveneens den indruk,
dat ook deze Fransche aanval de beslis
sing 'niet naderbij gebracht heeft.
Het Engelsche offensief is intusschen
weer aan het terugloopen.
Pétain, de man van Verdun, is tot chef
van den Franschen generalen staf be
noemd.
Naar uit de Fransche bladen op te
maken valt, treedt hij niet in de plaats
van den opperbevelhebber Nivelle, die
met de actieve leiding van de Fransche
legers belast schijnt te blijven. Mogelijk
dat men met een overgangs-toestand te
doen heeft, waarbij Pétain ten slotte den
opvolger van Joffre vervangen zal.
Een redacteur van de „Neue Freie
Presse" had een onderhoud met den
Beierschen minister-president Von Hert-
ling, waarin deze zijn vreugde te ken
nen gaf, graaf Czernin, wiens staatsmans
wijsheid en rustigen, zekeren blik hij bui
tengewoon hoogschatte, weer te zien en
met hem te beraadslagen, waarbij op1-
nieuw bleek van een verblijdende overeen
stemming in opvattingen.
Von Hertling sprak met groot vertrou
wen over den militairen toestand, wees
daarbij op het mislukken van het En-
golsch-Fransche offensief en op de re
sultaten van den duikbooloorlog, die zich
in Engeland, Frankrijk en Italië van dag
tot dag meer doen bemerken.
Betreffende Rusland zeide hij, dat het
Russisch© volk bet eerst onder de vol
keren der Enlente rekenschap eischte van
zijn vroegere regeeririg van de bloedschuld
aan dezen oorlog. Tevens schijnt het Rus
sische volk zich te willen losmaken van
het matelooze annexatie-program der En
tente en nadert daardoor het standpunt
der centrale mogendheden, die van den
■eersten dag af verklaarden slechts voor
de verdediging en Veiligheid van haar
bestaan t;e strijden.
Von Hertling meent, dat de dag niet
verre ineer is, waarop ook de andere
Entente-mogen dheden zullen erkennen, dat
hare plannen van vernietiging en ver
overing mislukt zijn. Tot dan toe moeten
wij volhouden, sprak hij met overtui
ging.
Wat men toch beoogt met die roe-
kelooze bommengooierij?
Niets dan wraak oefenen.
Men zegt in' Engeland, dat men re
presaille beoogt voor het torpedeeren van
hospitaalschepen.
De Anglicaansche bisschop van Ely
heeft, .er echter in de „Times" op ge
wezen, dat dergelijke vergelding Enge
land onwaardig is, omdat het na zulke
vreeselijke maatregelen niet met reine
handen bij het groote gericht na den
oorlog kan komen.
Ach, hadde dit denkbeeld van meetaf
meer op d;en voorgrond gestaan.
Hoeveel leed zou de lijdende wereld
bespaard gebleven zijn!
Ook ons land I
Laat ons althans de „represailles" met
kracht veroordeelen als het afschuwelijk
ste wat er is.
Korte Oorlogsberichten.
Gisternacht is Zeebrugge en om
geving weer gebombardeerd door vlie
gers, die hevig beschoten werden.
De Engelsche verlieslijst in de „Ti
mes" van 24 April geeft de namen van
267 officieren en 1020 minderen.
'te worden vervuld. Haar oogen kregen
een starende uitdrukking en met een on
willekeurige beweging strekte ze haar
hand uit, alsof ze ©en gevaar, dat zij
alléén zag, van haar jongen wilde af
weren.
„Moeder!" riep Johann bijna ang
stig uit. „Wat is er? Wat scheelt u?"
Zijn stem bracht juffrouw Schilt tot
dè werkelijkheid terug.
„O, niets," antwoordde ze, met de
hand over haar voorhoofd strijkend, als
om die nare gedachten te verdrijven.
„Niets; Ik dacht alleen maar even
aan vroeger en
Ze zweeg. Maai' Johann, nieuwsgierig
geworden, vroeg
„En?"
„Vraag me niet meer, Bob. Toe, dèt
kan 'k op dit oogenblik niet hebbe,"
waisl 't antwoord.
Johann hield niet aan. Alsl 't moeder
verdriet deed, moest ze vooral niet spre
ken. Dam wilde hij niet eens; dat zie
siprak en hoefde hij: biets te weten.
Geruimen tijd heerschte ©r nu stilte
in 't kleine kamertje, een sltilte, waarin
Johann duidelijk de hijgende kortstoo-
tende ademhaling zijner moeder kon
waarnemen.
Op een vergadering van boeren in
Engeland is erkend, dat er heel wat run
deren, varkens en pluimgedierte geslacht
zal moeten worden, nu het beschikbare
voeder zoozeer verminderd is.
Het Engelsche Lagerhuis heeft het
wetsontwerp ter bestrijding van de vene
rische ziekten aangenomen. Het kwaad
is er zeer groot.
In Engeland wordt streng de hand
gehouden aan de verplichting, dat ho
telgasten hun naam en adres moeten op
geven. Te Londen heeft verleden week
een politierechter zes mannen en acht
vrouwen, die in een hotel valsche na
men en adressen hadden opgegeven, ver
oordeeld tot boeten van 5 pd.st. tot
2 pd.st.; een man, die ten dezen recidi
vist was, kreeg 10 pd.st. boete.
Een Engelsch kapitein, die in Duitsch
Oost-Afrika in het gevecht was, waarin
kapitein Selous, de Afrikaansche leeuwen
jager en pionier viel, stelt in de „Times"
voor de streek tusschen den centralen
spoorweg en do Roefidzji Selousia te
noemen, en nu reeds, voor de men-
schen gaan vergeten.
Tien torpedojagers en een Zeppe
lin passeerden gisteren benoorden Ame
land, koersende om de West.
De Ver. Staten zullen aan België
een leening van ongeveer 150000 millioen
dollar verstrekken.
Uit Fransche gevangenschap1 terug
gekeerde soldaten verklaren, dat zij in
Saloniki in het begin van April bij het
lossen van munitie op een hospitaalschip
hielpen. Vele hoispilaalschepen brachten
ook groote hoeveelheden proviand mede,
aldus bericht uit Sofia.
D© heer Camillë Huijsmans, secreta-
ris van het internationaal socialistisch
bureau, is in Zweden aangekomen.
De Turksche groot-vizier Talaat
pasja kwam gisteren te Weenen aan, waar
hij feestelijk is ontvangen.
De aansporing van het bestuur der
sociaal-democratische partij in Duitsch-
land en het algemeen bestuur der vak-
vereenigingen aan de Duitsche arbeiders,
om ook dit jaar, evenals beide voorgaan
de jaren op 1 Mei het werk niet neer te
leggen, werd door de Duitsche arbeiders
algemeen opgevolgd. Nergens werd de ar
beid gestaakt, terwijl er ook geen ver
gaderingen en optochten hebben plaats
gehad.
De rijkskanselier zal, naar verluid
de, deze week vermoedelijk Donderdag
een rede houden over den oorlogs
toestand en het oorlogsdoel.
In de centrale oommissie uit den
Rijksdag heeft de minister van marine,
von Capelle, vertrouwelijke besprekingen
over verscheiden nieuwe middelen voor
den oorlog ter zee ingeleid.
Den 18den Mei begint te Weenen
het geding tegen dr. F. Adier, die Stiirgkh,
in leven minister-president, heeft ver
moord. Reeds zijn zijn toerekenbaarheid
en verantwoordelijkheid voor deze daad
in het bijzonder vastgesteld.
Naar het Journal uit St. Peters
burg verneemt zouden den len Mei alle
Russische arbeiders het werk voor een
dag staken.
Hoort hoe Italië Rusland de les
leest: De „Popoio d'Italia" raadt de Rus-
sisohe revolutionairen aan, niet biji hun
programma, dat bedoelt geen annexatie te
maken, te blijven volharden. Zulk een
programma zou be conservatief zijn en
Juffrouw Schill verbrak T eerslt het
stilzwijgen.
„Bobbie," zei ze. ,,'tKan zijn,
da' 'k heel gauw weer uit 't Ziekenhuis
kom."
„0 ja, moeder!" antwoordde hij
met een stralenden blik. „Wat £al
dat heerlijk zijn!"
„Maar 'tisi ook mogelijk, m'n jongen,
dat 'k langer wegblijf, dan wij 't den
ken. En ook zou 't kunne gebeure, dat
'k niet weer terug
„O, nee, zeg dat niet; dét nietl"
smeekte Johann. En hij sloeg zijn arm
om moeders hals. „Toe, dat moet 11
niet denkeen zegge. Wat zou 'k
doen, afei
„En toch 'isi 't mogelijk, Bob," on
derbrak juffrouw Schill hem "in een po
ging om de sterkere te wezen en, waar
zij 'haar toestand nu wol begreep, hem
willende voorbereiden op een langer schei
ding dan nu hem te wachten stond.
„Ja, luister ,nu, Bobbie," ging ze
voort. „'t Is mogelijk, hoor. Ik hoop
'twel niet. Maar je weet wel, dat élle
mensche eenmaal moet© sterve. Al 'zou
je 'tnog zoo graag wille, bij elkander
blijve kunne we niet."
„Maar toch wel z:oo lang nog, dat ik
ten gunste der Centralen. Als oorlogs
doel stelt het blad het volgende voor:
De nationaliteiten van Europa zullen
zich veroenigen, maar onafhankelijk blij
ven. Bessarabië moet aan Roemenië ko
men. De Hohenzollerns en Habsburgers
moeten afgezet worden, evenals het mi
litairisme verdwijnen moet.
Drie torpedobooten, twee gewapen
de treilers en een duikboot kruisten gis
ter te Vlieland bij de kust en vertrok
ken later in O. richting,
Men meldt aan de Amst., dat het
leven te Antwerpen met den dag on
dragelijker wordt. Men staat op met hon
ger en gaat slapen met honger. Aard
appelen heeft men in geen weken meer
gezien. De groenten zijn schaarsch; wat
men zich nog slechts verschaffen kan,
zijn: rijst, boonen en rapen, doch ook
de prijzen hiervan zijn zeer hoog.
De rapen kosten 70 a 80 centimes per
kilo. Ook de andere levensmiddelen zijn
schrikbarend duur. Bloem van meel 10
fr. per kilo, worst 8 fr. per kilo. Het
komt voor, dat de menschen op straat
bezwijken van uitputting,
Volgens bericht uit Lausanne zou
de reden van de sluiting van de Duit
sche grens en van het uitvoerverbod van
couranten deze zijn, dat tengevolge van
de slechte voeding vlelctyphus zou zijn
uitgebroken. In vele industrieele centra
zijn geheele wijken geïsoleerd. In Kon-
stanz worden alle straten bewaakt.
Vier vrouwen zoo wordt uit
Berlijn gemeld hebben den dood ge
vonden bij een grooten brand, welke in
de fabriek van verlichtingsartikelen del
Gebiis. Israël in de Britzerstrasze is uit
gebroken. Verder werden zeven vrouwen
zwaar gewond.
Ook de aangerichte schade is zeer aan
zienlijk; millioeuen gloeikousjes werden
vernield.
Volgens een bericht uit Petrograd
heeft minister Kerinski verklaard, dat we
gens overvolte van de Petrus en Pau-
lusvesting aan de overbrenging van den"
Tsaar daarheen niet kan worden gedacht.
Venizelos heeft de Grieken in Ame
rika aangespoord, in Amerikaanschen
dienst te treden.
Volgens bericht uit Jekaterinoflav is
op verzoek der bevolking aldaar het mo
nument, ter eere van Catharine II op
gericht, naai- de metaalwerkplaatsen ge-
zonden te Brianski, om 'daarvan grana-
ten te vervaardigen.
De Koningin
heeft, dadelijk na het bekend worden
van de ramp, welke Zierikzee getroffen
heeft, telegrafisch den burgemeester van
haar deelnemende belangsle.ling doen blij
ken.
Vliegtuigen.
Men meldt aan de N. R. 0., dat er
gisternacht drie vliegtuigen boven Flak-
kee hebben gezweefd. Vooral boven de
groentedrogerij van J. C. de Gast te Som-
melsdijik, welke 's nachts geheel electrisch
is verlicht, hebben zij zich opgehouden.
Ze verdwenen langs de kust in Z.-Wj.
richting.
Prinsles Juliana.
De Haagsehe Kroniekschrijver van d„a
„N. Gron. Ct." vertelt aardige dingen
van Prinses Juliana.
Toen het Emma-bloempje verkocht
groot én sterk ben en voor .jnoeder kan
werke," snikte Johann.
„Ik zon 'twel graag wijle, m'n lieve
Bob. Maar zeg, als 'teens jniet gebeur
de, wat zou je dan doen?"
„Dan wil ik óók sterve!" - riep hij
uit onder tranen.
Een bedroefd lachje gleed over 't ge
zicht van juffrouw Schill.
„Nee," zei ze toen, „jij bent
nog te jong, Bob. Te jong, om te sterve.
En je bent sterk gelukkig ook. Jij moet
leve. Leve moet je, om eenmaal naar
Duitschland te kuniie gaan, naar de stad,
waai- ilc geboren ben. En daér moet je
dan zegge, 'Bob, hoe ik geleefd heb,
hoor. En óók, hoe ikgestorve ben,"
voltooide ze met een snik den zin,
Johann zag zijn moeder aan. Wét deed
ze nu wonderlijk in-eens. Zóó had ze
nog nooit met hem 'gesproken. Dat z'e
zoo kalm over den dood sprak, was
vreeselijk. Maar wat was toch moeders
bedoeling met die laatste woorden: „je
moet er zegge, hoe ik hier geleefd heb
Juffrouw Schill merkte den verwon
derden blik. En ze scheen de richting,
die zijn gedachten namen, ook te ver
moeden.
(Wordt vervolgd.)
