Mo. 51
Koloniën.
Woensdag 29 Mo vein Iter
Jfle Jaargang
Staten-Beneraal.
De Groote 0©ri@g.
Biüiieüland
»33.-rc«M*a«EM3*w>oa*i
Uitgave ras
és ïfaarnL Teirn. LUCTOÜ FT ®EBR©®
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
VORSTSTRAAT ZÏ&*
Bureau i« Middelburg:
F. P. DHüM L. 13 liföQ,
Drukkers:
Waterbaan &s La Gomire
VERSCHIJNT EL SC EN WEK1CM
Abosmemsnisprijs
Per S maanden Ir. p. post.
Losse nummers
i M
Prijs der Advortersiissi s
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 et,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.'
Bij abonnement voordeelige voorwaard aai,
Familieberichten van 110 regels fl —j
iedere regel meer 10 ct.
Art. (92.
Ziehier de gewijzigde redactie van
Art. 192 der Grondwet, zooals hei door
die Tweede "Kamer [met 81 tegen. 1 st.
is 'gojedgekenrd.
„1. Het onderwijs! is ecu voorwerp
Taai dio aanhoudende zorg der .regeering.
2. Het geven van onderwijs is vrij,
behoudens het toezicht der Overheid, en
bovendien, voor zoom- het algemeen
vermengd zoowel lager .als middelbaar
onderwijs betreft, behoudens het onder
zoek! naai- de bekwaamheid en de zede
lijkheid van den onderwijzerhet een
m ander door de wet te regelen.
3. Het openbaai' onderwijs wordt, mat
Eerbiediging van ieders! godsdienstige be
grippen, door de >vet geregeld.
4. In ïeüke 'gemeente wordt vau over-
hleddslwBgia voldoend openbaar algemeen
vormend lager onderwijs' gegeven in een
genoegzaam aantal scholen.
5. Volgensi bij de wet te stellen re
gels1 kan. afwijking van deze bepaling
worden toegelaten, mits' tot het ontvan
gen vim zoodanig onderwijs' gelegenheid
wordt gegeven.
0. De eischen van deugdelijkheid, aan
luet geheel of ten deele uit de openbare
kas te bekostigen onderwijs te stellen,
wanten bij de (wet geregeld, met inacht
neming, voor zoover bet bijzonder on
derwijs1 betreft, van de vrijheid van
richting.'
7. Deze eischen warden voor het al
gemeen vormend lager onderwijs zooda
nig geregeld, dat de deugdelijkheid van
bet geheel uit de openbare kas bekos
tigd bijzonder onderwijs en van het
openhaar onderwijs! even afdoende wordt
gewaarborgd.
8. Bij die regeling wordt de vrijheid
van bet bijzonder onderwijsmet nam©
bletreffimd© da keuze der Leermiddelen
en de aanstelling der .onderwijzers ge
ëerbiedigd. ri J I t i
9. Het bijzonder algemeen vormend
lager onderwijs, dat aan de bij de wet
te stellen voorwaarden voldoet, wordt
naar dmzelfden maatstaf als bet open
baar onderwijs uit de openbare kas be
kostigd. Die wet stelt cle voorwaarden
vast, waarop voor bet bijzonder alge
meen vormend middelbaar en voorbe
reidend hooger onderwijs! bijdragen uit
de openbare kasi worden verleend.
10. Da Koning doet jaarlijks van (ten
staat van "het onderwijs aan de Staten-
Generaal verslag geven."
WaS iedereen in den lande most
weten.
(Slot.)
Kot slot van minister Posthuma's ar
tikel volgt- hieronder
Bovenstaand betoog pleit ook' tegen het
meermalen geopperde denkbeeld van een
Staatsexportbureau. Do voorstanders daar
van stellen zich voor, dat de Staat zal
beginnen de grens te sluiten en daardoor
de prijzen te laten vallen, totdat zij ge
komen zijn op de hoogte van df pro
ductiekosten met een matige winst. De
Staat zal dan alles wat er te veel is
voos* ons eigen gebruik opkoopen en uit
voeren ©m de winst in de Staatskas fre
storten, t
Behalve op de geweldige sommen, noo-
©m dat bedrijf tje financieeren, in
verband ook met de noodzakelijkheid, dat
men zich niet alleen tot den landbouwer
zou kunnen bepalen, zou dit plan reeds
Snoeten afstuiten op de omstandigheid,
zoo men do gornidd.-olcLb productie-
kosten als basis nam, de productie sterk
mi inkrimpen, terwijl bij het baseeren
va» den koopprijs op de productiekos
ten der onder de ongunstigste omstan
digheden geproduceerde hoeveelheid, het
doel, den producenten de oorlogswinst
te «ontnemen ten bate van de schatkist,
»tet ^jou worden bereikt.
Ku rijst misschien bij deze of gene
d«' «vraag of het dan niet mogelijk |zou
zij» aan iederen producent voor zijn pro
duct zoodanigen prijs te geven als met zijn
productiekosten overeenkomt. Ten einde
dit jté bereiken, zou men dus aan alle
producenten moeten gelasten zooveel ma-
gelijk te produceeren. Aan het eind van
het jaar zou het bedrag der gemaakte
kosten moeten worden vastgesteld en over
eenkomstig dit bedrag de prijs bepaald,
die voor het product zou moeten wor
den betaald.
Telr pinde in het licht te stellen, lap
welke bezwaren dit zou stuiten, moet
worden stilgestaan bij een ander punt,
waaromtrent bij een groot deel van het
ederlandsche volk al zeer verkeerde jn-
c 11 bestaan. Men stelt zich namelijk
stropte massa voor
©en groot deel weinig gegoede consumen
ten staat een klein aantal rijke (of ab
thans rijk wordende) producenten van le
vensmiddelen. Ten einde de onjuistheid
van deze meening in het 'licht te stel
len, kan worden volstaan met te vermel
den, dat het aantal voor de markt wer
kende land- en tuinbouwbedrijven zeer
dicht de 250.000 nadert. Neemt men nu
nog ,in aanmerking, dat de omstandighe
den, waaronder in de verschillende dee-
len des lands het bedrijf wordt uitge
oefend, door allerlei oorzaken hemels
breed verschillen en dat zich daarbij fac
toren doen gelden, die aan elke bereke
ning en elke controle ontsnappen, dan
zal het 'ieder duidelijk worden, dat een
afzonderlijke verrekening met elk bedrijf
in den bovenaangegeven zin een onmo
gelijkheid is, alsmede dat het te veel
willen regelen van het bedrijf van een
centraal punt uit en volgens vaste lij
nen bij de geringe kennis en ervaring,
welke de Regeering ten aanzien van deze
haar vroeger geheel vreemde taak heeft,
waarschijnlijk zou uitknopen op desorga
nisatie der productie en den ondergang
van vele •'kleine producenten.
Vergeten toch mag niet worden, dat
het overgroot© deel van bovengenoemde
producenten zijn kleine menschen, die
door een leven van zwaren arbeid en
groote soberheid, waarvoor de meeste
stadsarbeiders feestelijk zouden bedanken,
zich staande houden en soms ook' tot
©enigen welstand komen.
Deze kleine ondernemers nu vindt men
juist op die gronden en in die bedrijfs
takken, waar de productiekosten het
sterkst gestegen zijn en waar de voort
brenging van die artikelen domineert, wel
ke de consument in de eerste plaats te
gen lageren prijs verkrijgbaar wil zien
gesticht.
Uit het bovenstaande blijkt, voor welke
moeilijkheden 'de tijdsomstandigheden de
Regeering plaatsen.
Volledige bedi'ijfsvrijheid kan niet. wor
den toegestaan. Doch ging men in de
beperking van deze vrijheid zoover als
sommigen ter bestrijding van schaarschte
en duurte wel aanbevelen, zoo zou on
getwijfeld juist het tegengestelde worden
bereikt van wat men bedoelde.
Uitvoerverboden zijn noodig. Had men
den uitvoer met beperkt, dan zouden de
consumenten hier te lande dezelfde prij
zen hebben moeten besteden als door
het oorlogvoerende buitenland worden be
taald, wat voor velen tot honger en ge
brek zou hebben geleid. Een finaal uit
voerverbod of zelfs maar een veel grea
ter© beperking van den uitvoer zou ech
ter allerminst aan de binnenlandsche le-
vensmiddelenvoorzieningbevorderlijk zijn
geweest.
Maximumprijzen konden niet woorden-
gemist, maar de vaststelling daarvan
moet met bijzondere zorg plaats hebben,
willen zij «kunnen worden gehandhaafd
zonder de productie en den invoer te
schaden en «zonder de bij productie, in
voer en distributie betrokken personep
in het gedrang te brengen.
Een en ander moge ddoende zijn om
bet publiek te doen beseffen, dat de maat
regelen inzake |de levensmiddelenvoorziel
ning op deugdelijker grondslagen rusten
dan de daarop geoefende cririek wil doen
gelooven, dat bij elke regeling het voor
en tegen nauwgezet is gewikt en gewa
gen en het belang van het geheele ÏJeder-
landsche volk tot eenig richtsnoer ge
nomen, maar ook', dat het onmogelijk
is alle uit de tijdsomstandigheden voort
vloeiende moeilijkheden inzake de levene-
middelenvoorzi-eiiing -weg fe nemen.
Tweede Kamer.
Art. 192 aangenomen
met 81 tegen 1 stem.
Nog eenige vrees.
Art. 192, het Grondwetsartikel inzake
het onderwijs is gisteren dan toch ein
delijk aangenomen.
Met 81 .tegen 1 stem. Alleen Üe heter
Lieftinck tegen.
Het scheepje der Onderwijsbevrediging
heeft dus de dreigendste klippen ontzeild,
al is het nog lang niet in de haven,
welke wij het daarvoor zonden willen
aanwijzen.
Laat ons dus niet te vroeg juichen.
Alsof de strijd nu voor goed geëindigd
ware. Bovendien vergaat de lust tot jui
chen geheel, als wij aan den loop Van
het kiesrecht-debat denken, aan den on-
gelukkigen uitslag ©n aan de houding,
welke de rechtsche Kamerleden daarbij
meenden te moeten aannemen.
Laat ons nog even 'het verloop vaa
de zaak duidelijk voor oogen stellen.
'De laatste wijzigingen van onzen Pre
mier, in het laatst der vorige week voor
gesteld, komen hierop neer, dat nog eens
duidelijk wordt uitgesproken, dat over
al gelegenheid moet gegeven worden om
openbaar lager onderwijs te ontvangen.
Een kleine tegemoetkoming aan links
dus. Een geruststelling, dat geen gemeen
tebestuur ooit zal kunnen nalaten te zor
gen, dat er openbaar onderwijs is voor
wie T vragen.
Nu wilden Rutgers en De Monté Ver
loren alinea 5 laten vervallen, om het
artikel dezelfde formuleering te geven als
art.. 16 L. O. Immers reeds is bij K. B.
uitgemaakt, dat indien in een gemeente
in casu Ovezande geen behoefte
bestaat aan openbaar I. o., de openbare
scliool kan worden opgeheven, zonder dat
men in strijd komt met die bepaling pf
met art. 192. Een „genoegzaam aantal
scholen" kan ook beteekenen: nul scho
len.
'Minister Cort wilde echter de linker
zijde niet nog meer verontrusten en wees
deze gedachte af, evenals die van den
heer Van der Voort van Zijp, die zeer
terecht de vrijheid inzake leerplan wilde
zien vastgelegd.
Ook de heer Lohman meende dit denk
beeld te moeten bestrijden.
Evenwel heeft de minister ten eersite
nog eens op de nadrukkelijkst denkbare
verzekering der regeering uitgelokt, dat
de vrijheid van het bijzonder ouderwijs
als hoofdbeginsel door alinea 7 boven al
len twijfel was gesteld, (een verzekering,
welke door den heer Van der Voort met
vreugde werd geregistreerd) en vervol
gens schrijven wij aan den sterken drang
van het amendement grootendeels toe,
dat de beide woorden in alinea 8 zijn
opgenomen, die het gevaar ©enigszins ver
minderen.
Aan dr. Nolens dankt men eenige ver
duidelijkingen, welke voor de latere uit
legging van belang zijn. Onder de leef
middelen in alinea 8 zijn toch de
leerboeken opgenomen zoo vroeg hij. Dat
zijn zelfs bij uitnemendheid leermiddelen,
antwoordde de premier. Onder vrijheid
tot aanstelling der onderwijzers is toch
mede begrepen hun ontslag Ook op deze
vraag van dr. Notens is bevestigend ge
antwoord.
Eindelijk is dan het artikel er door.
Of we dan in 't geheel niet dankbaar
zijn? Zeker wel, doch vergeet niet, dat
het geven van recht eigenlijk geen ge
schenk is. En is het toch een geschenk,
dan wordt het toch veel minder waard
door de tegenstribbelende houding, waar
mede een groot deel der linkerzijde bet
ons heeft overhandigd.
Moge de invloed der Lieftinck's ons
later bij de uitwerking niet even ver ach
teruitbrengen. Nog is er onzerzijds eenige
vrees.
Beknopt ©verzicht van dan toestand.
Voel succtasvolten steun heeft Roeme-
nië tot dusver van de bondgenooten,
bij wielke het zich aangesloten heeft,
niet oifctervonden
Direct moch indirect.
Zelfsi nu, nu de toestand voor Roe-
mienië zoo dreigend wordt valt van de
geallieerden piet veel te bespeuren.
Alleen «die Russen schijnen besloten
te hebben iets te doen. Immers Ber
lijn maakt melding van verscheiden©
Russisch© aanvallen in de Karpatben.
De gevechten zijn echter nog aan
den gang, zoodat pog niet te beoordee-
len valt, of [Roemenië er veel verlich
ting door zal ondervinden.
lil het Arges-dal hebben de centralen
Kurtea de Argtas genomen, waardoor
Pitesci 'n 90 K.M. ten N. W. van Boe
karest meer en. pieer bedreigd wordt.
Tien N. O. ivan Monastir hebben de
geallieerden ,nu toch hun aanvallen her
vat, aanvankelijk niet geheel zonder suc
ces, doch de (strijd op dit punt is van
weinig invloed op het krijgsbedrijf in
Roemenië.
Ln het Westen is het Sómime-offensiel
naar de ontwikkeling dei' gebeurtenissen
in den laatsten tijd vermoeden deed, weer
doodgeloopen. In de laatste dagen heeft
op hiet Sommefront geen actie van
©enige beteekbnis zelfs plaats gehad.
Toegegeven moet worden, dat de weers
omstandigheden niet gunstig voor de
geallieerden 'zijn en dat de toestand van
het terrein het offensief ernstig bemoei
lijkt. Maar als een gunstige omstandigheid
staat daar tegenover, dat de centralen
hun uiterste krachten inspannen in Roe
menië en daar alle beschikbar© troepen
Wol samengetrokken zulten hebben.
Nederland tussehen twee vuren?
De „Leipzigier Neueste Nacbrichteia"
bevat ean artikel over „das neutrale
Holland", dat, ofschoon niet direct on
vriendelijk, een ernstige waarschuwing
tegen ons inhoudt.
„Moeten wij kalm toiezieii", vraagt dit
blad, „dat de eene neutrale staat na
den andere zich in dienst van Enge
land stelt, ten einde dit land tegen
Duitschland in zijn "hongerpolitiek te
helpen?" Noorwegen, dat zijn "koopvaar
dijvloot geheel ter beschikking van En
geland stelde, vaardigde een verorde
ning op de duikvaart uit, die volkomen
onnieutraal is:. Wallenberg wist het door
te zetten, dat zelfs Zweden een com
missie naar Londen zond, om zooge
naamd de voorwaarden te bespreken,
waaronder de Zweedsche handel ver
der van Engelsche willekeur bevrijd
zou zijn, maar jn, werkelijkheid vast te
stellen, hoe men Duitschland nog meer
kan uithongeren. Nederland stuurt ook
voortdurend commissies naai' Londen,
on de Oveirzee-Trust is een lichaam1 piet
leen heel mooien [naam, maar met een
voor Duitschland zieer schadelijk© wer
king.
Ofschoon in Duitschland de werkzaam
heid van dergelijk© Entente-agenten als
Ramaekers zeer veel kwaad bloed gezet
heeft, is men verstandig genoeg nit.
zijn beleedigende schetsen .geen, casus
belli te maken, maar men kan niet
langer aanzien, dat Nederland op eco
nomisch gebied feitelijk zijn neutraliteit
opgeeft. Maar ook (hier behoeven paci
fisten niet bang te zijn. Wij hebben mid
delen genoeg om' ook zonder oorlog aan
onz© buren ons standpunt duidelijkte
maken. Nederland betrekt uit Duitschland
zijn ij zier en izijto, steenkolen en zijn in
dustrie is van li©t vrije goederenverkeer
met Duitschland afhankelijk. Deze mid
delen zijn voldoend©, om de Hollanrlsche
economische politiek weder in neutrale
richting' te leiden."
Korte Qortegsbsriehtef?.
Baron Sakatani is na een bezoek
aan de Entente-fronten in Japan terug
gekeerd. Hij voorspelt, dat de Entente
tegen einde 1917 de overwinning zal
behaald hebben.
The Nation deelt het volgende mede
Een zekere Füiler uit Oost-Londen gaf
een drukker opdracht een plakkaat te
vervaardigen met het opschrift: Oorlo
gen zullen onmogelijk zijn, wanneer alle
menschen tot het inzicht komen, dat oor
logen een onrecht zijn". De drukker Vroeg
aan het ministerie van oorlog verlof, maar
in plaats van antwoord kreeg Füiler 121
pond sterling boete.
Jn Noorwegen bestaat het plan, kin
deren uit Servië en Polen te verzorgen.
Keizerin Zita schonk 2.000.000 kro
nen voor de betrekkingen van gesneu
velde soldaten.
Te Keulen hield de schrijver Wil
helm Hall een voordracht, waarin hij
aantoonde, dat de „tanks" eigenlijk een
uitvinding zijn van den Duitschen inge
nieur Wilhelm Goebel. Hij kon echter
voor de vervaardiging niet de medewer
king der autoriteiten krijgen. Spr. drong
er op1 aan, nog tot de vervaardiging van
de Goebel-vechtmachines over te gaan,
daar deze machines veel beter moeten
worden dan de tanks.
In Engeland is overleden .Charles
Booth, de welbekende filantroop en so
ciale hervormer.
-Pe Duitschers zijn bezigd met het
heropbouwen der petroleumtanks te Ant
werpen, die in het begin van den oor
log vernield werden.
Burgemeester Max (van Brussel)
moet nu van Celle naar een gevange
nis te Berlijn zijn overgebracht.
De EngelscJhe s.s. Rhona, Ramsgarth
en City of Birmingham zijn gezonken.
- Verder zijn gezonken een Griekseh
s.s., een Deensch s.s., twee Fransche
zeilschepen, een Amerikaansch en een
Noorsch S.s.
Een Diuitseh vliegtuig heeft gister
ochtend bij mistig weer op groote hoog
te vliegend zes bommen op Londen ge
worpen. Er zijn 9 menschen gewond, een
vrouw ernstig.
De TEngelsche stoomtrawler Narval
is in den nacht van 27 Nov. door de
Dtuitschers voor de Engelsche kust tot
zinken gebracht.
Berlijn erkent, dat twee luchtsche
pen bij den jong sten raid zijin vernield.
Volgens bericht uit Engeland is' wei
nig schade aangericht bij den jongsten
raid. Een vrouw stierf aan een beroerte.
Vijf mannen, zeven vrouwen en vier kin
deren zijn gewond en 35 huizen bescha
digd. Geen militaire schade van eenige
beteekenis.
Dip Roeszkoje Slowo Rchiijft pver
den Dnitschen burgerlijken dienstplicht
o. a.: „De tegen Duitschland gericht*
coalitie staat hierin achter. Rusland ka*
het nog niet eens klaar' spelen miet d*
verdeeling .der voor handen zijnd© te
vensmiddelen; wanneer echter de oor
log nog langer voortduurt, zaI Rueland
het Duitse he v o o r b e e ld mot
ten navolgen".
Le ve nsmiiddelon-
schaarschte.
Naar aanleiding van de geruchten ©ver
de dreigend© levensmiddelensohaarschte
en in verband met. persuitingen over
maatregelen, die genomen zouden kun
nen worden om te trachten de Neder-
landsch© productie aan tarwia, rogge en
haver over 1917 te vergrooten, heeft
naar w© vernemen het Tweede Kamer
lid Snoeck Ilentemans1 reeds de vorig©
wieek tot dein minister van Landbouw
d© vraag gericht, ..of deze bereid isf
miede te doelen, in hoeverre hij maatre
gelen heeft, genomen of denkt te na
men ter bevordering, dal in 1917 d«
opbrengst aan voedingsmiddelen van ei
gen bodem worde uitgebreid door:
le. in overleg met d© landbouw- en
tuinibouw-organisiatiies te bewerken dat
gronden vroeger gebruikt voor culturen
van niet eetbare gewassen, indien daar
voor geschikt, worden aangewend voor
den bouw van voedingsmiddelen;
2e. reeds thans de aarzeling van, de
l;uidbouwers weg' te 'nemen en een prijs
te bepalen waarvoor de regeering be
reid zou zijn in 1917 bepaalde hoofd -
voedingsmiddelen van de verbouwers aan
te fcoopen.
B'O'Oneu en Erwten,
De Minister van Landbouw heeft de*
imaximumirtkoopprifs voor bruine boonm
en groen© erwten vastgesteld op f
per 100 K.G.
Die verkoopprijzen, welke aan de ge-
mieenten in overweging worden gegeven,
blijven ongewijzigd en bedragen mitstdie»
voor zoover 'betreft levering van bruin»
boonem aan grossiers per 100 K.G. f 16,
bij levering aan detaillisten per 100 K.G.
f 17, geschiedt "levering bij hoeveelheid
van minder dan 50 K.G., dan bedraagt
de prijs f 17.85 per 100 K.G. Voor
groiene erwten bedraagt de verkoopprijs,
welk© in overweging wordt gegeven, b|
levering aan grossiers £17 per 100 K.G.
en bij levering aan detaillisten £18 pee
100 K.G.; geschiedt de verkoop bij hoe
veelheden van minder dan 50 'K.G. fla»
bedraagt de .prijs- f 18.85 per 100K.G.
I Alle appelen,
vóór 22 November geveild, mogen wor
den uitgevoerd.
Nieuwe Port zege Is.
Volgens de „Msb." zullen nieuwe port-
z'cgels worden uitgegeven ter waard©
van 41/2 en 5Vr cent.
A bstemt. j
Onder de Joden jder Tweede Kamer,
die gisteren wel de presentielijst had
den geteekend, doch bij <le stemming
over artikel 192 afwezig waren, bleken
ook de drie sociaal-democraten Duijs;
Kleerekooper en mr. Hendels te zijn. Me»
heeft wel eens. imleer geklaagd ove«r de
afwezigheid van deze drie hoeren.
B,r oodkaar ten.
Er wordt een broodlcaarten-syateeni
.ontworpen jn overleg met do Ned. Ver.
van Werkgevers in het Bakkersbedrijf.
De bedoeling is, dat van wittebrood,
bruinbrood len roggebrood tezamen niet
meer dan een "bepaalde hoeveelheid per
dag zal worden gebruikt.
Een V r e e s e 1 ij k ongeluk. Te
Tandjong Priok is een afschuwelijk on
geluk gebeurd, schrijft het „Bat. NM.".
Drie Chineesche stokers waren an#
boord van het stoomschip „Karimoen"
van de Java-Pacific-lijh bezig niet het
schoonmaken van een kouden ketel.
Door welke oorzaak het geschiedde,
is vooralsnog niet bekend, maar óf door
een hunner werd een verbindingsschuif
bij ongeluk geopend, óf wellicht ook
sprong de schuif vanzelf open, althan*
plotseling vloog de stoom1 uit den naast
aangelegen ketel de ruimte Linnen..
Gelukkig werd de ramp onmiddellijk
opgemerkt. Het gillen der levend-ge
kookte slachtoffers vermengde zich met
het sissen van den ontsnappenden stoom.
Direct werd de ketel opnieuw afgesloten
waarna de ongelukkigen te voorschijn
werden gehaald. Ze leefden alle drie