No. 49 Maandag $7 November 1W6 31e Jaargang De Gmote Oorlog, Uitgave van Naaml Venn. LUCTO'rt ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes: 43WGE VORSTSTRAAT 219. Bureau te Middelburg: 6?0S:MA F, P. DHÜIJ - L. BURG. Drukkers: tj)«3t®rbaan Le Cointre - Goes. Het laatste woord. Tiet was Vrijdag in de rede van het Kamerlid Nolens te verstaan, dat er tSsschen 'hem erï den, minister van Bin- nehjandsc'he Zaken zoo iets van een doorgestoken kaart bestond, een soort afspraak of medeweten dal or wat ko men zou. Hij vroeg dat de minister zich zou aits preken inzake d© amendementen pp artikel 192. Hetwelk de minister terstond deed zonder aarzelen. Zijn voorgestelde wijzigingen komen hki ;p neer dal nog eens duidelijk wordt uitgesproken, dat overal gelegenheid moet gegeven worden 0111 openbaar lager on derwijs te ontvangen. Dit is 'een tegemoetkoming aan de geboete linkerzijde, pok aan then, did zich voor het oorspronkelijk voorstel hadden verklaard. Een geruststelling dat geen gemeente bestuur ooit zal kunnen nalaten te zor gen dat er openbaar onderwijs' is voor wie 't vragen. Rechte' zal zich bij deze verduidelij king wid kunnen neerleggen. Wel is van den beginne het open baar onderwijs' d© oudste zoon gebleven di© de meeste aanspraken kan doen golden. Doch. in den strijd der meenin gen, in de concurrentie tussc-hen staats school en vrije school beslist toch geen wettelijk .vastgestelde voorkeur, miaar de praktijk en de gezindheid eter ouders. Anders staat het echter met de quaes- tie van de waarborgen. Van den 'beginne is! door dr. Eerd- nrans' ;en anderen met die eischen yan gelijk© deugdelijkheid of gelijke etèchari van deugdelijkheid geschermd- Een spot vogel maakte van dat gescherm alge lijke deugden Van ijselijkheid. De Muralt zei al,,wij" (dat zijn dan de liberalen) gaven je de centen, deov halve zal je ons waarborgen dat „onze" centen goed besteed zijn. Ook' aan deze beieren -en hun; van vijandschap en ongemotiveerd •wantrou wen overloopend verzet komt de minis ter tegemoet door een wijziging die be veelt ©ven afdoende waarborgen voor openbaar als bijzonder (onderwijs. Een .tegemoetkoming di© de regeering niet had moeten doen. Niet dat wij geen afdoende .waar borgen voor de deugdelijkheid van het vrije onderwijs' zouden "aandurven. 1 Op menige plaats! is 't bijzonder onder wijs 'minstens even goed als het open bare. Reeds' een halve eeuw .geleden zei een liberaal in ,onze provincie al dat het (toen .reedsl) 'hier en daar he ter Was!. En toen trokken de Christe lijke steholen 'nog' geen cent van den Staat. Maar omdat die bepaling befeedigend is voor het vrij© pnderwijs. Minister Goeman Rorgesius hieeft indertijd rui terlijk erkend in 'zijn wantrouwen (eert wantrouwen uit onkunde voortgesproten) jegens de bijzondere scholen schroimie- lijk gedwaald te (hebben en, dank zij zijn ministersschap, een beteren kijk op en zié scholen te hebben gekregen. i Is ook deze ministrieele verklaring, gevoegd bij hetgeen de minister zelf tot bestrijding van het waarborgen-amende? ment gezegd had, niet afdoende geweest? Zou het ook niet zelfs in het belang yan het openbaar onderwijs geweest zijn indien de oorspronkelijke formuleering was behouden? Waarom ter wille van typen als De Muralt, die onder meer in 1913 in een zijner schetterredenen als Kamercandidaat te Breskens verklaarde: „de tot nu toe vastgestelde subsidiën kunnen, mits onder betere waarborgen, blijven gehandhaafd maar geen cent subsidie mag er meer bij: de maat is overvol" nog zooveel water in den toch nog al niet onverdunden wijn gedaan Wat iedereen in den lande moet weten. Onderstaand artikel schrijft de minislter van landbouw, enz. voor de dagbladpers. Wij breken 'taf, om 'tmorgen te vervol gen. Reeds van het 'eerste begin van den cri sistijd af is het vraagstuk der levenjs- middelenvoorziening op den voorgrond ge treden 'en heeft het de Regeering aan leiding gegeven door het instellen van maximumprijzen, het uitvaardigen van uit voerverboden en later ook door het zelf ter hand nemen van den aanvoer, alsmede door het goedkoop verkrijgbaar stellen van bepaalde artikelen te trachten de bevol king in staat te stellen tegen zoo laag mogelijk© prijzen zich van het noodige De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WERK!>A©. Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post Losse nummers firn Prijs der Advertentiën 15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 18 c4„ 3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend, Bij abonnement voordeelige voorwaarden., Familieberichten van 110 regels l.-n> iedere regel meer 10 ct. In plaats echter van dankbaar te- zijn. vo<or wat de Regeering in dit opzicht, deed, bestaat bij ©en groot deel der ver bruikers ontevredenheid. Zij werpen op de Rogeering en op den Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel in bet bijzonder, de schuld, dat niet alle duurte en alle schaarschte werd weggenomen en verzuimen te bedenken, dat de buitenge wone tijden, die wij beleven, veel ongemak met zich brengen, waarin, omdat er nu eenmaal niets tegen is te doen, eenvou dig moet worden berust. Aan den anderen kant zijn er velen in den lande, die over het van overheids wege ingrijpen in hun beroep of bedrijf weinig zijn gesticht, de daaruit voort vloeiende (nadeelen sterk' overdrijven en de meening ingang trachten te doen vin den, dat juist door de inmenging van de Regeering in het bedrijf o<ns volk de gevolgen van den crisis sterker onder vindt, dan anders het geval zou zijn ge weest. En zoo staat de Regeering in den per soon van don Minister van Landbouw, Nij verheid en Handel bloot aan critiek van twee kanten. Producenten en handela ren roepen: gij doet te veel; mopperaars uit het publiek klagengij doet 'te weinig. Van beide zijden is men het er gemeen lijk echter roerend over eens, dat wat gedaan wordt, totaal verkeerd is. 'Onder het. vele, dat de achter ons liggende oorlogsjaren duidelijk aan het licht hebben gebracht, mag zeker wel geno'emd worden de groote beteekenis van den landbouw voor ons economisch leven en de absolute ontstentenis; van inzich'tl bij een groot deel van ons volk' in alles Wat dien aller belangrijks ten bedrijfstak be treft. En dit gebrek aan inzicht bestaat niet alleen bij de weinig ontwikkelde mas sa, maar ook bij de intellectueelen. Zoo doende was liet mogelijk, dat met mede werking van een deel der pers, vrij al gemeen ionder de stedelijke verbruikers de «jeening ingang kon vinden, dat, on danks den rondom ons land woedenden wereldbrand, wij zonder het minste on gemak de o;udè \v;jjze van leven zouden kunnen voortzetten, indien de Minister van Landbouw maar niet, om op onrecht matige wijze een kleine groep van pro ducenten en handelaren te bevoordeelen, zi'oiOi veel levensmiddelen het land uit liet gaan. Velen, die gew-oon zijn zich 'In bet openbaar zoowel in de pers als op vergaderingen in bovenbedoelden zin uit te spreken, kan niet genoeg worden aanbevolen, toch ernstig te onderzoeken, of de voorstelling, welke zij van de zaak hebben, inderdaad wel de juiste is en er zich van te doordringen, dat, mocht ztilks niet het geval zijn, gij onverant woordelijk. zouden handelen met voort te 'gaan bij het volk meeningen te doen ont staan of te helpen bestendigen, die wel tot Ontevredenheid maar niet tot verbe tering yan den toestand kunnen leiden. 'De bedoeling van dit artikel is enkele kardinale punten, het levensmiddelen- vraagstuk betreffende, in het juiste licht te plaatsen, in de hoop, dat velen daar door een anderen en beteren kijk op dit vraagstuk zullen krijgen. Het eerste, waarop de aandacht zlal worden gevestigd, is de- zeer eigenaardige positie waarin ons land ten opzichte van de levensmiddelen voorziening verkeert. Indien onze landbouw uitsluitend werkte voor binnenlandsche behoefte, in die be hoefte door een vrij extensieve exploi tatie van den bodem geheel kon voor zien en daarbij de loonen door de mo bilisatie niet waren v-erhooigd, zlou 'inder daad ©en toestand mogelijk zijn als som migen wenschen en uitgedrukt wordt door het bekende: „prijzen als voor den oor log". Men zou de grenzen kunnen slui ten en de prijzen op het oude niveau houden zonder dat de landbouwers daar tegen redelijke bezwaren zouden kunnen inbrengen. Nu is echter de toestand niet aldus. Een groot deel der landbouwvoortbreng- selen, welke wij noodig hebben, in de eerste plaats het broodkoren, moet uit den vreemde worden aangevoerd. Veel van hetgeen wij voortbrengen is daaren tegen ook in normale tijden voor heit buitenland. Daarbij komt, dat onze land bouw zeer intensief wordt gedreven ten de grondstoffen voor die intensieve pro ductie, veevoeder en kunstmest, voor een belangrijk ,deel weer uit het buitenland moeten komen, terwijl de loonen mede sterk .zijn gestegen. Door leen en ander worden zoowel de producten, die wij te weinig voortbren gen als die, welke wij te veel produceeren, duur ©n ontstaat een zoo ingewikkelde toestand, -dat. men, zoioals de ervaring in de afgeloopen twee jaren voldoend© heeft geleerd, bij ©enigszins roekeloos in grijpen gevaar loopt de moeilijkheden te Verg root-en tin plaats! verminderen. Dit gevaar wordt voorts in nog niet ge ringe mate verhoogd door het feit, dat niet .zelden de ©ene landbouwer de grond stof produceert voor het bedrijf van zijn collega in een ander deel des lands. De boven omschreven toestand vindt voor een groot deel zijne oorzaak in 'de gesteldheid van onzen bodem. Vergeten mag daarbij echter niet worden, dat het vooral de woordvoerders der stedelijk© verbruikers zijn geweesl, die in den tijd van de landbouwcrisis, om graanrechten te weren, de landbouwers hebben aan gemoedigd ipoig meer den graanbouw te vervangen door de productie van export artikelen. Begrijpelijkerwijze bestaat er nu grootte neiging om eene ontwikkeling in tegen overgestelde richting te bevorderen en. reeds is de* eisch vernomen, dat de Re geering den landbouwers zou moeten voor schrijven een zéker deel van hun land niet broodgraan, speciaal met tarwe, te betelen. Zij, die dezen eisch doen hooren, vergeten echter, dat niet elke grond vo<or de teelt van een bepaald gewas geschikt is, voorts dat een landbouwbedrijf een organisch igeheel is en bovendien ieder gewas, ook waar de grond in het alge meen ©r niet ongeschikt voor is, toch bepaalde eischen stelt wat vO'Orvrucht, cultuurtoestand enz. betreft. De kennis, daarvan is in den regel slechts bij den bedrijfsleider en in elk geval niet bij de Regeering aanwezig. Ging deze door dwin gende voorschriften tegen het advies van den bedrijfsleider in, zoo zou daarvan Ongetwijfeld velerwege misoogst het gef volg zijn. Het. ©enige-, wat de Regeering dan nok hoeft gemeend te kunnen doen, is 'in de Distributie wet te bepalen, dat de verbouw van sommige gewassen kan worden verboden of beperkt. Men make zich echter ten aanzien van de in dezen te bereiken resultaten geen overdreven voorstelling. De met tarwe! beteelde oppervlakte bedraagt hier te lan de nog geen 60.000 II.A Met de op brengst daarvan kan het Nederlandscbe volk voor ruim 2 maanden van brood worden voorzien. In 1915 was met handelsgewassen en suikerbieten beteeld 84.000 H.A. De voorziening der binnenlandsche behoefte met de producten dier teelten zou wel licht, inkrimping tot de helft toelaten, Avaardoor dus 42.000 H.A. vrij zou komen,. Ongetwijfeld echter zou men zoo ver niet kunnen gaan zonder menig bedrijf te des- organiseeren, terwijl liet ook wel zeker is, dal niet alle vrij komende grond een voldoende tarweoogst zou geven. Alles wel beschouwd zou het uiterste wat be reikt zou kunnen worden dan ook eene toename van de met tarwe beteelde op pervlakte van 30.000 H.A. zijn, wat dus wil zeggen, dat in plaats van twee maan den, wij in 'tvervolg drie maanden brood van binnenlandsche tarwe zouden kun nen eten. AVil men eene uitbreiding van den 'tarwe- bouw, die inderdaad voor een belangrijk deel in de behoefte aan broodgraan zou kunnen voorzien, zoo zou men op groote school grasland moeten ombreken. Dwingende voorschriften daaromtrent zouden echter nog noodlottiger gevolgen' hebben dan ten aanzien van de beteling van het bouwland. Een groot deel van ons grasland is niet voor bouwland en in elk geval niet voor tarweteelt ge schikt. Voorts behoort veel wel daartoe geschikt grasland bij bedrijven, die uit sluitend de veehouderij beoefenen. Inrich ting der gebouwen, gebrek aan de noo dige werktuigen en vooral onbekendheid, met den akkerbouw maken hier omzet ting van gras- in bouwland binnen korten termijn onmogelijk'. Feitelijk ,zal men het voor tarvvebouw geschikte bouwland dan ook alleen ten koste van het grasland kunnen uitbreiden in die kleistreken, waar het gemengde bedrijf (akkerbouw en veeteelt) wordt uit geoefend. !Nu moet echter wel in het oog worden gehouden, dat men in het omgebroken grasland niet dadelijk tarwe kan gaaien, doch men daarmede in den regel wel een paar jaren moet wachten. Zeer .waarschijnlijk is dan echter de oor log voorbij en heeft zich de conjunctuur gewijzigd, goodat het weer vo-ordeeliger, is .het 'omgebroken land als grasland te exploiteeren. Hierbij komt, dat. het ge- makkeiijker gaat grasland te scheuren dan van bouwland weer goed grasland te maken. (Wordt vervolgd.) Beknopt overzicht van den toestand Zou Griekenland eindelijk tot het doen van 'een keuze oyergaan De toestand wordt al kritieker en verwarder. De Entente zet liet het. mes op de keel en dreigt met het ergste. Fournet had pas een nieuwe nota aan Griekenland overhandigd, waarin geëischt werd, dat de artillerie-batterijen zdllen worden uitgeleverd. En als er niet spoedig aan voldaan wordt, dan zal men 1 December reeds de noodige maatregelen treffen. De „vo.orloopige Grieksche regeering" te Saloniki, die reeds langen tijd de zaak der Entente behartigde, achtte nu den tijcl gekomen, om tot dadon over te gaan. Ze heeft aan Duitschland en Bulgarije cïon oorlog verklaard. Reuter voegt aan dit bericht toe, dat wegens de oorlogsverklaring dor voorloo- pige regeering aan Bulgarije, Griekenland feitelijk in staat van oorlog is meL Bul garije, daar de geallieerden het drieman schap te Saloniki als de feitelijke regee ring van Griekenland beschouwen. D© voorloopige regeering verklaarde ook den oorlog aan Duitschland, omdat dit land schepen heeft getorpedeerd, die troe pen der nationalisten vervoerden. De toestand is te verward om op |dit ©ogenblik de volle draagkracht der nieu we oorlogsverklaringen te overzien. Mili tair schijnt het officieele ingrijpen van Venizelo-s' leger niet direct groote wijzigin gen te zullen brengen, daar de nationalisti sche troepen toch reeds in Sarrail's strijd macht waren opgenomen. Eerst wanneer geheel Griekenland, dus ook dat gedeelte waarover Konstantijn in naam nog cle heerscher is, zich aan de zijde der Entente zal bevinden, zou dit militaire gevolgen kunnen hebben. Al zal het Grieksche le ger nu niet bepaald van groote gevechts- waarde zijn. „Voor Kerstmis zal met Roemenië de- finief zijn afgerekend" snoefde herhaalde lijk de Duitsche pers. 'Doch zooals de zaken er nu voorstaan, schijnt er inderdaad kans op te zijn. Want in Walachije rukken de cent raten „volgens het plan" op. In „Ro-emeensqhe. Wringen" te Lon.deA wordt de positie van Roemenië lilt d>en aard der zaak geenszins hachelijk, veel eer „onbehagelijk" genoemd. Het prijs geven van Westelijk Walachije door de Roemeniërs wordt niet beschouwd als een gebeurtenis, waardoor Roemenië in het hart wo.rdt getroiffen, terwijl het boven dien een dwaling zou .wezen, dat Duitsch land door het inpalmen van Zuidwestelijk Roemenië rijke graanvoorraden bemachti gen zal, daar deze landbouwstreek niet als korenschuur dient. De groote graan- centra bevinden zich te Galatz, en Braila. Deze woorden werden ©venwel gespro ken nog vóór dat Orsowa en Turnu Se- verin veroverd werden, vóór dal de Alt door de Duitsch-Oostenrijksche troepen werd bereikt en vóór dat de Donau werd overschreden. .Want thans Is het lot van een groot deel va,n Walachije welhaast beslist en zal de Üuitsch-Üos- tenrijkscbe-Bulgaarsche tang, die Roeme nië omklemd houdt, langzaam worden toe geknepen. In het Alt-dal is Romainen 'Valcea ge nomen. De van de Alt naar het Oosten lei dende straatwegen zijn overdekt met vluchtende kolotnnes voertuigen, wier weg gekenmerkt wordt door in brand gesto ken plaatsen. Met de over den Donau getrokken troe pen is voeling ontstaan. Onder de oogen wan geueraal-veldmaar- schalk Von Mackensen is het overzetten^ van het voor verdere operaties in Wiest- Roemenië bestemde Donau-leger volgens het plan ten uitvoer gebracht. Het staat reeds voor Alexandria. Bij het oversteken van den door clooi- weer zeer gezwollen stroom door de strij dende troepen werkten op' uitnemende wijze, naast dappere pioniers, ook ge deelten van het keizerlijke motorboot- korps der keizerlijke en koninklijke Donau- flotielje. De eandidaten voor den troon van Polen. Naar men verneemt, zijn de; candida- tenl voor het nieuwe koninkrijk: le. prins Leopold van Beieren, bevelhebber van het Duitsche leger, dat in Polen opereert em broeder van den Koning van Beieren; 2e. aartshertog Karei Stephanus van Oostenrijk, oom van den Spiaanschen ko ning 3e. prins Friedrich Wilhelm van Pruisen, geboren te Catmenz dén 12en Juli 1880, gehuwd met een katholieke prinses van Ralibor en Hohenlohe-Schil- lingfiirst, achterkleinzoon van Friedrich Wilhelm III en Koningin Louise; 4e. de ptóns Van Hohenzollern, broeder van den. koning van Roemenië en schoonvader vaiï (riten ex-koning Manuel van Portugal. De prins van Hohenzollern is de zoon Van! Iden 'prins, die in 1870 candidaat was voor den troon van Spanje. Hij is ka tholiek. Men kan nog niet zegden, wie van deze vier eandidaten definitief gekozen zal worden, maar toch laat het zich reeds aanzien, dat het niet prins Leopold van' Beieren zal wezen, omdat zijn nakome lingschap! niet verzekerd is. Hij heeft twee dochters en twee zonen. De oudst© vapi die zonen, prins George is den lOen Febr. 1912 gehuwd' met aartshertogin Isa bella. de vijfde dochter van aartshertog Fi'ederik. Dit huwelijk, waaruit geen kin deren gesproten zijn, werd echter den 17en Jan. 1913 door het opperste gerechts hof van Beieren en den 5en Maart 1913 door den Heiligen Stoel ontbonden. Prins George is niet. hertrouwd. Zijn broeder Gonrad, 32 jaar oud, is vrijgezel. Korte Oorlogsberichten. Een gehucht doet dc ronde, vol gens hetwelk de Koning' van Griekenland zou zijn vermóórd. Naar aanleiding van het overlijden van keizer Frans Jozef, heeft de keizer van Duitschland gelast, dat alle officie hen van leger en vloot rouw zullen dra gen gedurende veertien dagen. In het Belgische dohp' St. Gislan ont vingen 200 mijnwerkers de order, voor de Diuitschers te móeten werken, het geen zij weigerden. waarop' zij allen naar Duitschland werden gezonden, zon der hun familie vaarwel te mogen zeg gen, zelfs zonder, warme kleedingsituik- ken te mogen medenemen. Te Bhuslslel is bericht ontvangen, dat 12000 gedeporteerde Belgten verzameld zijn in het kampi van Sottan, alwaar zij veel van den honger te lijden hebben. Voor een Dtuitsch gerecht verscheen een koopman, die walvischworst in den handel had gebracht, d.w.z. worst van walvischvlees'oh gemaakt en in darmen of in bussen verplakt. De rechtbank meen de, dat walvischvleesch voor menschelijke voeding geschikt, is en sprak den be klaagde Vrij. Nadat het lijk van keizer Frans Jo zef gebalsemd de vorst in maar schalks-uniform ïii een zwarte met flu weel bekleed© doodkist gelegd. De kist werd daarna op een zwart praalbed ge zet. Verder zal de kist in een metalen kist geplaatst worden, waarna het lijk in tegenwoordigheid van de keizerlijk© fa milie zal worden gezegend. Te Gent kosten dc schoenen 00 fr. per paar. Maandag, Woensdag en Vrijdag zijn in Bulgarije tot vleeschlooze dagen ver klaard. Men zal weldra, wegens gebrek aan sigaren in Pruisen de sigiarenvoorraden, in beslag nemen. Walachije behoort zelfs op den woe- ligen Balkan tot de onrustige gebieden. De bewoners waren twee eeuwen lang geteisterd door oorlogen. Oorspronkelijk) onafhankelijk kwamen de heide Vorsten dommen Walachije en Moldavië tweemaal! in het eind van de 14e eeuw en 'het begin van de 16e eeuw onder suzerei- niteit van Turkije. In 1711 kwamen de Russen voor de eerste maal onder Pe ter, den Groote in Moldavië. In 1812 ont namen zij het Bessarabië. Bij het ver drag van Adrianopel verklaarden zij zich naast Turkije tot tweede beschermend© macht. Van 17301739 annexeerde Oos tenrijk klein-Walachijle. Daarna kwam net weer onder Russische heerschappij. Ook na den vrede van Roetschoek K ainard- schi, waarin Rusland Walachije en Mol davië aan de Porte terug gaf, bleek het de rol Van protector spelen. Bij het Pa- rijsche Verdrag van 1856 werden de Vorstendommen Moldavië en Walachije een bolwerk ter bescherming van hot Europeesche Zuiden tegen de Russische aanvallen. De commandant van het 8e leger corps te Coblenz heeft verboden in ad vertenties tot aanvraag van werkkrach ten loonen op; te nemen. De Duitsche Bondsraad heeft het ontwerp, om 1 pf. 'stukken van aluminium te doen slaan, goedgekeurd. Vanaf Maandag zal het restaurant van het Lagerhuis vegetarisch© gerech ten verkrijgbaar stellen. Ook de London and North Western Railway zullen in alle stations-restaurants een vegetarislche keuken invoeren en vooral er voor zor gen, dat zoo weinig mogelijk aardappels geg'eten worden. Als zeldzaam feit diene aangestipt, dat 'twee broeders van de jonge Keizerin van Oostenrijk, een geboren Prinses van. Paxma, als luitenant in het Belgislch le ger dienen en er zich zoo verdienste lijk hebben gemaakt, dat ziji elk met het Belgisch en het Franislch oorlogskruis zijn gedecoreerd. Luitenant Vertongen, die met luite nant Jonas, beiden van het Belgisch le-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1916 | | pagina 1